ویکی‌پدیا

جایزه نوبل: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
بازگرداندن متن حذف شده و ناقص در اول جمله
برچسب‌ها: برخی خطوط با فاصله آغاز شده‌اند حذف حجم زیادی از مطالب منبع‌دار ویرایشگر دیداری
خنثی‌سازی ویرایش M.m.salamat
خط ۱۳:
| وب‌گاه = http://nobelprize.org/
}}
'''جایزه نوبل''' معتبرترین جایزه‌ای است که در حوزه‌های علمی به یک [[دانشمند]] تعلق می‌گیرد.<ref name="zamaaneh.com">[http://www.zamaaneh.com/science/2009/10/post_19.html آیا جایزهٔ نوبل احتیاج به بازبینی دارد؟], [[رادیو زمانه]]</ref> جایزه نوبل در سال ۱۸۹۵، به وصیت کارخانه‌دار و شیمیدان[[شیمی‌دان]] سوئدی، [[آلفرد نوبل]] که بیشتر او را به دلیل ابداع [[دینامیت]] می‌شناسند،می‌شناسند پایه‌گذاری شد.
 
در سال [[۱۹۰۱ (میلادی)|۱۹۰۱]] میلادی، نخستین جوایز این بنیاد اهدا شد. طبق وصیت وی، پنج جایزه به‌طور سالانه در رشته‌های [[جایزه نوبل فیزیک|فیزیک]]، [[جایزه نوبل شیمی|شیمی]]، [[جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی|فیزیولوژی و پزشکی]]، [[جایزه نوبل ادبیات|ادبیات]] و [[جایزه نوبل صلح نوبل|صلح]]؛ به افرادی تعلق می‌گیرد که بیشترین خدمت را به [[مردم|بشر]] کرده باشند.<ref name="zamaaneh.com"/>
اگرچه وصیت‌نامه نوبلنوبل، بنیانگذار این جوایز بود،بود اما طرح او کامل نبود و به دلیل پاره‌ای موانع ۵ سال طول کشید تا [[بنیاد نوبل]] تأسیس شود. در ۱۰ دسامبر سال ۱۹۰۱ اولیننخستین جوایز نوبل اهدا شد.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتابنویسندگان سایر بخش‌ها=|ناشرژورنال= |چاپکوشش= |شهرترجمه= |کوششویرایش= |ویرایشتاریخ= |سال=|ناشر=|زبان=en|شابک=|صفحه=|کتاب=|چاپ=|شهر=|نویسنده= The History Channel, ''This Day in History''|نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |زبان=en |مقاله= [http://www.historychannel.com/tdih/tdih.jsp?month=10272964&day=10272975&cat=10272946 First Nobel Prizes: December 10, 1901] |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on July 30.</ref>▼
 
ششمین جایزه یعنی [[جایزه یادبود نوبل اقتصاد|نوبلعلوم اقتصاداقتصادی]] نیز در سال [[۱۹۶۸ (میلادی)|۱۹۶۸]] میلادی، توسط [[بانک مرکزی سوئد]] پایه‌گذاری شد که البته در لیست جوایز مرتبط با بنیاد نوبل جایی ندارد.<ref name="zamaaneh.com"/>[[پرونده:AlfredNobel adjusted.jpg|بندانگشتی|175px|آلفرد نوبل]]
== هیئت‌های مخصوص و کمیته‌های تخصصی ==▼
 
▲== هیئت‌های مخصوص و کمیته‌های تخصصی ==
چهار هیئت مخصوص اعطاء جایزه که تحت اساسنامه [[بنیاد نوبل]] فعالیت می‌کنند عبارت‌اند از:
 
=== فیزیک و شیمی ===
;فیزیک، شیمی و اقتصاد
[[آکادمی سلطنتی علوم سوئد]] که وظیفه انتخاب برنده ''جایزه نوبل'' در رشته‌های [[جایزه نوبل فیزیک|فیزیک]] و [[جایزه نوبل شیمی|شیمی]] را برعهده دارد.<ref name="kva-Nobel">{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |زبان=en |مقاله= [http://www.kva.se/KVA_Root/eng/awards/nobel/nobelprizes/index.asp?br=ns&ver=6up Nobel Prizes] |ژورنال= |نشریه=The Royal Swedish Academy of Sciences |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on 2007-10-18.</ref> هم‌چنین فرهنگستان سلطنتی علوم سوئد، وظیفه انتخاب برنده «جایزهٔ علوم اقتصادی بانک مرکزی سوئد به یاد آلفرد نوبل» که به [[جایزه نوبل اقتصاد]] معروف است را نیز برعهده دارد.<ref name="kva-PiES">{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |زبان=en |مقاله= [http://www.kva.se/KVA_Root/eng/awards/nobel/economy/index.asp?br=ns&ver=6up Prize in Economic Sciences] |ژورنال= |نشریه=The Royal Swedish Academy of Sciences |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on 2007-10-18.</ref>
 
=== اقتصاد ===
;ادبیات▼
[[آکادمیفرهنگستان پادشاهی علوم سوئد]] که وظیفه انتخاب برنده ''«جایزه علوم اقتصادی بانک مرکزی سوئد به یاد آلفرد نوبل''» درکه رشتهبه [[جایزه نوبل ادبیات|ادبیات]]اقتصاد شناخته می‌شود را نیز برعهده دارد.<ref name='swedac'"kva-PiES">{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |زبان=en |مقاله= [http://www.swedishacademykva.orgse/TemplatesKVA_Root/Article0eng/awards/nobel/economy/index.aspxasp?PageIDbr=f6b62c21-7e52-408c-86f7-7eacd9144a13 The Nobelns&ver=6up Prize in LiteratureEconomic Sciences] |ژورنال= |نشریه=[[آکادمیThe سوئد]]Royal Swedish Academy of Sciences |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on 2007-10-1318.</ref>
 
▲;=== ادبیات ===
;فیزیولوژی و پزشکی▼
[[آکادمی سوئد]] وظیفه انتخاب برنده جایزه نوبل در رشته ادبیات را برعهده دارد.<ref name="swedac">{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |زبان=en |مقاله= [http://www.swedishacademy.org/Templates/Article0.aspx?PageID=f6b62c21-7e52-408c-86f7-7eacd9144a13 The Nobel Prize in Literature] |ژورنال= |نشریه=[[آکادمی سوئد]] |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on 2007-10-13.</ref>
[[انستیتوی کارولینسکا]] که وظیفه گزینش برنده ''جایزه نوبل'' در رشته [[جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی|فیزیولوژی و پزشکی]] را برعهده دارد.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/science/2009/10/091005_shr_nobel_medicine.shtml برندگان جایزه نوبل پزشکی سال ۲۰۰۹ معرفی شدند], [[بی‌بی‌سی فارسی]]</ref>▼
 
▲;=== فیزیولوژی و پزشکی ===
;صلح▼
▲[[انستیتوی کارولینسکا]] که وظیفه گزینش برنده ''جایزه نوبل'' در رشته [[جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی|فیزیولوژی و پزشکی]] را برعهده دارد.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/science/2009/10/091005_shr_nobel_medicine.shtml برندگان جایزه نوبل پزشکی سال ۲۰۰۹ معرفی شدند], [[بی‌بی‌سی فارسی]]</ref>
[[کمیته نروژی نوبل]] وابسته به [[پارلمان نروژ]] (برای [[جایزه نوبل صلح|جایزه صلح]]).▼
 
▲;=== صلح ===
ضمناً پنج کمیته نوبل هم وجود دارد که هریک برای توزیع یکی از جوایز مطالعه می‌کنند (از جمله کمیته نروژی برای جایزه صلح). به‌علاوه چهار مؤسسه نوبل هم وجود دارد که هریک برای یکی از چهار جایزه نام‌برده فعالیت می‌کنند.▼
▲[[کمیته نروژی نوبل]] وابسته به [[استورتینگ]] (پارلمان نروژ]]) (برای [[جایزه نوبل صلح نوبل|جایزه صلح]]).
[[پرونده:Nobel Prize fa.jpg|بندانگشتی|250px|نمودار توزیع جوایز کل نوبل بر حسب کشورها تا سال ۲۰۱۰. تعداد جوایز و سهم تقریبی از کل جوایز اعطا شده برای هر کشور نیز قید گردیده.]]
 
== کمیته‌های تخصصی ==
▲ضمناً پنج کمیته نوبل هم(از وجودجمله داردکمیته کهنروژی هریکبرای جایزه صلح) برای توزیع یکی از جوایز مطالعه می‌کنند (از جمله کمیته نروژی برای جایزه صلح). به‌علاوه چهار مؤسسه نوبل هم وجود دارد کههر هریکیک برای یکی از چهار جایزه نام‌برده فعالیت می‌کنند.
[[پرونده:Nobelinstituttet 20080913-01.jpg|بندانگشتی|250x250پیکسل|اتاق [[کمیته نروژی نوبل]]]]
کمیته‌های پنجگانه نوبل هریک سه تا پنج عضو دارند که توسط هیئت مربوط تعیین می‌شوند. کسی نمی‌تواند خود را نامزد دریافت جایزه نوبل کند. کسانی‌که می‌توانند معرف نامزدهای جوائز نوبل باشند:
 
* برندگان سابق جوائز نوبل (در رشته مخصوص خود)
* اعضاء هیئت اعطاء جوایز و اعضاء کمیته‌های نوبل (در رشته مخصوص خود)
سطر ۴۴ ⟵ ۴۸:
* اعضاء پاره‌ای از سازمان‌های پارلمانی یا حقوقی بین‌المللی (برای جایزه صلح)
* اعضاء پارلمان‌ها و کابینه‌ها (برای جایزه صلح).
 
== چگونگی انتخاب برنده ==
در آغاز، کسانی که صلاحیت معرفی نامزد دارند فهرست نامزدهای خود را تا تاریخ یکم فوریه همان سال میلادی ارائه می‌دهند. البته، اعضای کمیته نوبل خود زمان بیشتری برای معرفی نامزدهای خود دارند. سپس کمیته نروژی نوبل با بررسی فهرست نامزدها و فهرست کوتاه‌تری شامل ۲۰ تا ۳۰ نفر از میان آنها انتخاب می‌کند. در گام بعد گروهی از مشاوران نروژی و بین‌المللی گزارش‌هایی درباره نامزدهای لیست نهایی ارائه می‌دهند که اعضای کمیته نروژی با استفاده از این گزارش‌ها و دیگر مستندات تعداد نامزدها را به چند نفر می‌رسانند.<ref name=":0">{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۹ اسفند ۱۳۹۶|وب‌گاه=بی‌بی‌سی فارسی|نشانی=http://www.bbc.com/persian/world-43232635|عنوان=جایزه صلح نوبل؛ نامزدی دونالد ترامپ 'احتمالا جعلیست'}}</ref>
 
تصمیم درباره برنده نهایی در آخرین جلسه کمیته گرفته می‌شود که معمولا در اواخر ماه سپتامبر یا اوایل اکتبر برگزار می‌‌شود. اگر اعضا به اجماع نرسند، رای اکثریت به حساب می‌آید.<ref name=":0" />
 
== جشن‌های اهدای جوایز ==
[[پرونده:Stockholm Konserthuset 2002.jpg|بندانگشتی|175px|تالار کنسرت استکهلم که هر ساله جشن‌های اهدای جوایز نوبل در آن صورت می‌گیرد.]]
کمیته‌ها و مؤسساتی که جزو هیئت انتخاب جوایز هستند اغلب نام برندگان را در ماه اکتبر اعلام می‌کنند. این جوایز در یک مراسم رسمی که در [[۱۰ دسامبر]] یعنی سالگرد درگذشت آلفرد نوبل برگزار می‌شود به برندگان اهدا می‌شود.
مراسم جایزه صلح نوبل از [[۱۹۰۵ (میلادی)|۱۹۰۵]] تا [[۱۹۴۶ (میلادی)|۱۹۴۶]] در [[مؤسسه نوبل نروژ]]، پس از آن در ابتدا در [[دانشگاه اوسلواسلو]] و از سال ۱۹۹۰ در [[عمارت شهرداری اوسلو]] برگزار شده‌است. سایر مراسم‌های اهدای جوایز[[ازجوایزاز سال ۲۰۰۵]] در [[سالنتالار کنسرت استوکهولماستکهلم]] برگزار شده‌اند.
هر سال هر یک از جوایز حداکثر به سه نفر اهدا می‌شود. هر جایزه عبارت است از یک مدال طلا،[[طلا]]، یک دیپلم افتخار و مبلغی پول. در حال حاضر مبلغ اهدایی در حدود ۱۰ میلیون [[کرونا|کرونایکرون سوئد]] (اندکی بیش از یک میلیون [[یورو]] یا ۱/۳ میلیون [[دلارآمریکا|دلار ایالات متحدهآمریکا]]) است. اصولاً اهدای این مبلغ با این هدف صورت گرفته‌استگرفته که برندگان نوبل، به دور از فشار تأمین هزینه‌ها، به کار و پژوهش ادامه دهند. اما واقعیت اینست که بسیاری از برندگان، پیش از دریافت این مبلغ [[بازنشستگی|بازنشسته]] می‌شوند. اگر در یک گروه دو نفر برنده شوند، مبلغ نام‌برده میان دو نفر نصف می‌شود. اگر شمار برندگان سه نفر باشد، کمیته اهدای جوایز مختار است که این مبلغ را بطور برابر میان سه نفر تقسیم کرده یا اینکه به یک از برندگان یک‌دوم و به هر یک از دو نفر دیگر یک‌چهارم مبلغ مذکور را اهدا کند. معمولاً دریافت‌کنندگان این مبلغ، آن را برای اهداف علمی، فرهنگی یا انسان‌دوستانه، وقف می‌کنند.[[پرونده:Stockholm Konserthuset 2002.jpg|بندانگشتی|[[تالار کنسرت استکهلم]] که هر ساله جشن‌های اهدای جوایز نوبل در آن صورت می‌گیرد.]]
از [[سال ۱۹۰۲]]،۱۹۰۲، [[پادشاه سوئد|شاه سوئد]]،سوئد، به‌جز [[جایزه صلح نوبل]]،نوبل، رسماً کلیه جوایز را در [[استکهلم]] اهدا کرده‌است. [[اسکار دوم سوئد|پادشاه اسکار دوم]] در ابتدا با اهدای جوایز بزرگ ملی به خارجی‌ها مخالف بود. اما گفته می‌شود پس از آنکه به ارزش تبلیغاتی این جوایز برای کشورش پی برد نظرش عوض شد.▼
 
اولیننخستین جایزه صلح نوبل در [[سال ۱۹۰۱]] توسط رئیس مجلس نروژ اهدا شد تا اینکه در [[سال ۱۹۰۴]] کمیته نوبل نروژ تشکیل شد. پنج عضو این کمیته توسط [[استورتینگ|پارلمان نروژ]] (استورتینگت) گمارده می‌شوند و انجام امور مقدماتی مربوط به داوری و نیز اهدای جایزه صلح نوبل بر عهده این کمیته است. اعضای این کمیته مستقل هستند و به قانونگزارانقانون‌گزاران پاسخگو نیست. اعضای دولت نروژ حق عضویت در این کمیته را ندارند.▼
▲از [[سال ۱۹۰۲]]، [[پادشاه سوئد|شاه سوئد]]، به‌جز [[جایزه صلح نوبل]]، رسماً کلیه جوایز را در [[استکهلم]] اهدا کرده‌است. [[اسکار دوم سوئد|پادشاه اسکار دوم]] در ابتدا با اهدای جوایز بزرگ ملی به خارجی‌ها مخالف بود اما گفته می‌شود پس از آنکه به ارزش تبلیغاتی این جوایز برای کشورش پی برد نظرش عوض شد.
▲اولین جایزه صلح نوبل در [[سال ۱۹۰۱]] توسط رئیس مجلس نروژ اهدا شد تا اینکه در [[سال ۱۹۰۴]] کمیته نوبل نروژ تشکیل شد. پنج عضو این کمیته توسط [[استورتینگ|پارلمان نروژ]] (استورتینگت) گمارده می‌شوند و انجام امور مقدماتی مربوط به داوری و نیز اهدای جایزه صلح نوبل بر عهده این کمیته است. اعضای این کمیته مستقل هستند و به قانونگزاران پاسخگو نیست. اعضای دولت نروژ حق عضویت در این کمیته را ندارند.
 
== وصیت نوبل ==
پایه‌گذاری جوایز نوبل در پی [[(قانون) وصیت|وصیت]] [[آلفرد نوبل]] شیمیدان،شیمی‌دان، [[کارآفرین]] [[سوئدی‌ها|سوئدی]] و [[مخترع]] [[دینامیت]] صورت گرفت. آلفرد نوبل در طول زندگی‌اش چندین [[وصیت‌نامه]] نوشت. آخرین وصیت‌نامه وی در [[۲۷ نوامبر]] [[سال ۱۸۹۵]] اندکی بیش از یکسال قبل از مرگش نوشته شد. او در [[۲۷ نوامبر]] [[سال ۱۸۹۵]] وصیت‌نامه مذکور را در باشگاه سوئد-نروژ [[پاریس]] امضا کرد. اختراع نوبل مستقیماً در ساخت مواد منفجره مورد استفاده قرار گرفت و او از استفاده نظامی از اختراعش به شدت ناراحت بود. گفته می‌شود درآندر آن زمان، یک روزنامه فرانسوی به مناسبت مرگ لودویگ برادر نوبل، به اشتباه یک [[فهرست اعلامیه درگذشت کودکان|اعلامیه‌های درگذشت کودکان]] را به چاپ رساند و در آن آلفرد نوبل را «سوداگر مرگ» لقب داد؛ نوبل با خواندن این مطلب تصمیم گرفت که آخرین وصیت‌نامه خود را بنویسید. بر اساس این وصیت‌نامه، نوبل ۹۶ درصد از ثروت خود را به پایه‌گذاری مراسم اهدای پنج جایزه اختصاص داد:▼
[[پرونده:AlfredNobel adjusted.jpg|بندانگشتی|175px|آلفرد نوبل]]
▲پایه‌گذاری جوایز نوبل در پی [[(قانون) وصیت|وصیت]] [[آلفرد نوبل]] شیمیدان، [[کارآفرین]] [[سوئدی‌ها|سوئدی]] و [[مخترع]] [[دینامیت]] صورت گرفت. آلفرد نوبل در طول زندگی‌اش چندین وصیت‌نامه نوشت. آخرین وصیت‌نامه وی در [[۲۷ نوامبر]] [[سال ۱۸۹۵]] اندکی بیش از یکسال قبل از مرگش نوشته شد. او در [[۲۷ نوامبر]] [[سال ۱۸۹۵]] وصیت‌نامه مذکور را در باشگاه سوئد-نروژ پاریس امضا کرد. اختراع نوبل مستقیماً در ساخت مواد منفجره مورد استفاده قرار گرفت و او از استفاده نظامی از اختراعش به شدت ناراحت بود. گفته می‌شود درآن زمان، یک روزنامه فرانسوی به مناسبت مرگ لودویگ برادر نوبل، به اشتباه یک [[فهرست اعلامیه درگذشت کودکان|اعلامیه‌های درگذشت کودکان]] را به چاپ رساند و در آن آلفرد نوبل را «سوداگر مرگ» لقب داد؛ نوبل با خواندن این مطلب تصمیم گرفت که آخرین وصیت‌نامه خود را بنویسید. بر اساس این وصیت‌نامه، نوبل ۹۶ درصد از ثروت خود را به پایه‌گذاری مراسم اهدای پنج جایزه اختصاص داد:
<blockquote> کلیه دارایی‌های نقدشدنی اینجانب باید صرف امور زیر شود:
این سرمایه باید توسط مجریان وصیتنامه اینجانب، برای خرید اوراق بهادار مطمئن سرمایه‌گذاری شود تا از سود آن هر ساله به افرادی که در سالهای آینده به حال بشریت بهترین بهره‌ها را به ارمغان می‌آورند جوایزی اعطا شود. سود حاصل از سرمایه مذکور باید به پنج قسمت مساوی تقسیم شده و به پنج مورد زیر اختصاص یابد: یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف یا اختراع در زمینه فیزیک دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف یا پیشرفت در زمینه شیمی دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که به مهم‌ترین کشف در زمینه [[فیزیولوژی]] یا پزشکی دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که در عرصه ادبیات باارزش‌ترین اثر را با گرایشی آرمان‌گرایانه خلق کرده باشد؛ و یک قسمت به شخصی که برای ایجاد برادری در میان ملت‌ها و انحلال یا کاهش نیروهای نظامی یا برگزاری یا حمایت از همایش‌های صلح‌طلبانه بزرگترین و بهترین کار را انجام می‌دهد.
 
جوایز فیزیک و شیمی باید توسط [[فرهنگستان علوم سوئد]]؛سوئد؛ جوایز فیزیولوژی و پزشکی توسط مؤسسه کارولین در [[استکهلم]]؛استکهلم؛ جوایز ادبیات توسط فرهنگستان [[استکهلم]] و جوایز قهرمانان صلح توسط کمیته‌ای که توسط استورتینگ انتخاب شده اهدا شوند. خواسته آشکار من این است که در اهدای این جوایز، ملیت شخص مورد توجه قرار نگیرد تا صرفنظر از آنکه او اهل [[اسکاندیناوی]] است یا نه، شایسته‌ترین فرد این جایزه را دریافت کند. </blockquote>
معروف است که نوبل بعلت خصومتی که با یک دانشمند ریاضی داشت جایزه ریاضی تعیین نکرد.
[[پرونده:Alfred Nobels will-November 25th, 1895.jpg|بندانگشتی|300x300پیکسل|[[وصیت‌نامه]] آلفرد نوبل در ۲۵ نوامبر ۱۸۹۵ که در آن خواسته ٪۹۴ دارایی او را برای ایجاد [[بنیاد نوبل]] خرج کنند.]]
▲اگرچه وصیت‌نامه نوبل بنیانگذار این جوایز بود، اما طرح او کامل نبود و به دلیل پاره‌ای موانع ۵ سال طول کشید تا [[بنیاد نوبل]] تأسیس شود. در ۱۰ دسامبر سال ۱۹۰۱ اولین جوایز نوبل اهدا شد.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= The History Channel, ''This Day in History''|نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |زبان=en |مقاله= [http://www.historychannel.com/tdih/tdih.jsp?month=10272964&day=10272975&cat=10272946 First Nobel Prizes: December 10, 1901] |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on July 30.</ref>
 
== روند پیشنهاد نامزد و انتخاب برنده ==
در مقایسه با سایر جوایز، روند پیشنهاد نامزد و انتخاب برنده جوایز نوبل طولانی و موشکافانه‌است. به همین دلیل است که در گذر سال‌ها، جوایز نوبل به مهم‌ترین و معتبرترین جوایز در نوع خود تبدیل شده‌است.
فرم‌هایی که به منزله دعوتنامه‌های شخصی و اختصاصی است، به ۳۰۰۰ شخص منتخب ارسال می‌شوند تا از آن‌ها برای اعلام نامزدی دعوت به عمل آید. بهبرای عنوان مثالنمونه بنیاد نوبل اعلام کرده‌است که در مورد جایزه صلح ممکن است افراد زیر نامزد شوند:
 
* اعضای مجامع ملی و دولت‌های کشورها
* اعضای [[دادگاه‌های بین‌المللی]]
* رؤسای دانشگاه‌ها
* استادان [[علوم اجتماعی،اجتماعی]]، تاریخ،[[تاریخ]]، فلسفه،[[فلسفه]]، [[حقوق]] و [[الهیات]]
* رؤسای موسسات تحقیقات صلح و موسسات [[سیاست خارجی]]
* افرادی که جایزه صلح نوبل را دریافت کرده‌اند
* اعضای هیئت مدیره سازمان‌هایی که جایزه صلح نوبل دریافت کرده‌اند
سطر ۷۸ ⟵ ۸۵:
برای جوایز دیگر نیز، این شرایط حکمفرما هستند.
 
مهلت دقیق اعلام نامزدی [[۳۱ ژانویه]] است.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتابنویسندگان سایر بخش‌ها=|ناشرژورنال= |چاپکوشش= |شهرترجمه= |کوششویرایش= |ویرایشتاریخ= |سال=|ناشر=|زبان=en|شابک=|نویسندهصفحه= Nobel Foundation|نویسندگان سایر بخش‌هاکتاب=|ترجمهچاپ=|صفحهشهر= |زباننویسنده=enNobel Foundation|مقاله= [httphttps://www.nobelprize.org/nomination/chemistry/process.html Nomination and Selection Process] |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on July 30.</ref>
اعلام نامزدی توسط خود شخص از درجه اعتبار ساقط است. همچنین افرادی که زنده هستند می‌توانند نامزد دریافت این جایزه شوند.
بر خلاف بسیاری جوایز دیگر، نامزدهای دریافت جایزه نوبل به‌طور علنی معرفی نشده و هرگز به آن‌ها اعلام نمی‌شود که آن‌ها برای دریافت جایزه مورد نظر هستند. موارد ثبت شده به مدت پنجاه سال مهروموم می‌شوند.<ref name="وب‌گاه رسمی بنیاد نوبل">[http://www.nobelprize.org/nomination/archive The Nomination Database]</ref>
 
پس از اتمامپایان مهلت اعلام نامزدی، یک کمیته موارد نامزدی را جمع‌آوری می‌کند تا به فهرست اولیه‌ای که از ۲۰۰ نامزد تشکیل شده برسد. این فهرست برای کارشناسان منتخب در حوزه کار هر یک از نامزدها فرستاده می‌شود تا اینکه فهرست مذکور به ۱۵ نامزد نهایی محدود شود. پس از آن گزارشی را به پیوست نظرات مربوطه تهیه می‌کند و آن را به آکادمی یا بر حسب زمینه جایزه به دیگر نهاد مربوطه می‌فرستد. برای روشنترروشن‌تر شدن اینکه این موسسات در چه حد و اندازه‌ای هستند،این موسسات، مجمع جایزه پزشکی را مثال می‌زنیم که ۵۰ عضو دارد. اعضای مؤسسه تشکیل جلسه می‌دهند و برای انتخاب برنده(ها) جایزه رای‌گیری می‌کنند.
روند انتخاب برنده نهایی در بین زمینه‌های گوناگون اندکی با هم متفاوت است. برای نمونه در ادبیات به ندرت به بیش از یک نفر جایزه اهدا می‌شود. اما سایر جایزه‌ها معمولاً برای چند نام در نظر گرفته می‌شوند.
 
== عدم گزینش نامزدهای درگذشته ==
انتخاب افراد درگذشته به عنوان برنده جایزه مجاز نیست. گاهی با استناد به این واقعیت که برخی افراد که لایق دریافت جایزه نوبل بوده‌اند به خاطر اینکه پیش از مرگشان نامزد دریافت این جایزه نشده‌اند، انتقاداتی صورت گرفته‌است. در دو مورد جایزه نوبل به افراد متوفی‌ایدرگذشته که در هنگام نامزد شدن زنده بوده‌اند اهدا شده‌است. این دو مورد عبارتند از [[دگداگ همرسکیوردهامرشولد]] [[دبیر کلدبیرکل سازمان ملل متحد]] (۱۹۶۱، جایزه صلح) و [[اریک اکسلآکسل کارفلتکارلفلدت]] (۱۹۳۱، ادبیات) وهستند mdash؛که به هر دودوی نفرآنها در همان سالی که درگذشته‌اند،درگذشتند جایزه اهدا شد.
از [[سال ۱۹۷۴]] به بعد، به افراد درگذشته جایزه اهدا نشده‌است. [[ویلیام ویکری]] (۱۹۹۶، اقتصاد) پیش از آنکه جایزه را دریافت کند درگذشت و این مسئله پس از آن بود که برنده شدن وی اعلام شده بود.
[[پرونده:Nobel-banquet-table.jpg|بندانگشتی|میز پذیرایی شام در مراسم نوبل|300x300پیکسل]]
 
== انتقادانتقادها به اهدای جوایز ==
در طی سالها،سال‌ها، افرادی که معتقدند توافقات رسمی و تأیید اسامی از موفقیت‌های واقعی در روند تصمیم‌گیری در مورد اینکه جایزه باید به چه کسی اهدا شود مهم‌تر است،است جوایز نوبل را مورد انتقاد قرار داده‌اند. شاید یکی از بدترین این موارد در ۱۹۷۳رخ داد که در آن [[هنری کیسینجر]] و [[لی دوک تو]] به خاطر بازگرداندن صلح به [[ویتنام]] به‌طور مشترک برنده جایزه صلح نوبل شده بودند و این در حالی بود که [[جنگ در ویتنام]] همچنان ادامه داشت. لی‌دوک‌تو با این استدلال که صلح هنوز محقق نشده‌است از دریافت جایزه خودداری کرد.
 
=== جنگ ویتنام ===
== به رسمیت نشناختن موفقیت‌های مشابه ==
یکی از بدترین موارد در ۱۹۷۳رخ داد که در آن [[هنری کیسینجر]] و [[له دوک تو]] به خاطر بازگرداندن صلح به [[ویتنام]] به‌طور مشترک برنده جایزه صلح نوبل شده بودند و این در حالی بود که [[جنگ ویتنام]] همچنان ادامه داشت. له دوک تو با این استدلال که صلح هنوز محقق نشده‌است از دریافت جایزه خودداری کرد.
در فاصله سالهای [[۱۹۳۷]] تا [[۱۹۴۸]]، [[ماهاتما گاندی]] پنج بار نامزد دریافت جایزه نوبل شد اما هیچ‌گاه جایزه‌ای دریافت نکرد. تحقیقات نشان می‌دهد که مقامات مسئول قصد داشتند در سال ۱۹۴۸جایزه نوبل را به وی اهدا کنند؛ با این حال وی در همان سال ترور شد. گفته می‌شود کمیته در همان سال برای وی جایزه پس از وفات در نظر گرفت اما سرانجام این تصمیم را منتفی کرد و در عوض تصمیم گرفت که در آن سال جایزه نوبل را به هیچ‌کس اهدا نکند.▼
 
=== ماهاتما گاندی ===
یکی دیگر از نقاط مورد اختلاف، قوانین سختگیرانه‌ای است که با ارائه هم‌زمان جایزه به بیش از سه نفر مخالفت می‌کند. در مواردی که جایزه برای ارج نهادن به موفقیت کار تیمی که بیشتر از سه نفر است در نظر گرفته می‌شود، ناگزیر یک یا چند نفر از دریافت جایزه محروم می‌شوند. به عنوان مثال در سال ۲۰۰۲، جایزه‌ای که به دلیل پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینه [[طیف‌سنجی توده‌ای]] در [[شیمی پروتئین]] به [[کویچی تاناکا]] و [[جان فن]] اهدا شد تلاش‌های [[فرانس هیلن‌کامپ]] و [[مایکل کاراس]] را از [[مؤسسه شیمی فیزیک و نظریه‌ای]] [[دانشگاه فرانکفورت]] را به رسمیت نشناخت.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= ''The Scientist'', Volume 3, Issue 1, Page ۲۰۰۲۱۲۱۱–۰۳|نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |زبان=en |مقاله= [http://www.the-scientist.com/article/display/20931/ Nobel Prize controversy] |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on July 30.</ref>▼
▲در فاصله سالهایسال‌های [[۱۹۳۷]] تا [[۱۹۴۸]]، [[ماهاتما گاندی]] پنج بار نامزد دریافت جایزه نوبل شد اما هیچ‌گاه جایزه‌ای دریافت نکرد. تحقیقات نشان می‌دهد که مقامات مسئول قصد داشتند در سال ۱۹۴۸جایزه نوبل را به وی اهدا کنند؛کنند. با این حال وی در همان سال ترور شد. گفته می‌شود کمیته در همان سال برای وی جایزه پس از وفات در نظر گرفت. اما سرانجام این تصمیم را منتفی کرد و در عوض تصمیم گرفت که در آن سال جایزه نوبل را به هیچ‌کس اهدا نکند.
همچنین، قانون عدم ارائه جوایز به اشخاص متوفی، اغلب موفقیت‌های کسانی را که پیش از دریافت جایزه در پیشبرد آن رویداد علمی خاص همکاری داشته‌اند را به رسمیت نمی‌شناسد. به عنوان مثال در سال ۱۹۵۳، [[روزالیند فرانکلین]] در کشف ساختار [[دی ان ای]] به پیشرفت‌های مهمی رسید اما وی در [[سال ۱۹۵۸]] در پی ابتلا به [[سرطان تخمدان]] درگذشت و در سال ۱۹۶۲ جایزه نوبل به [[فرانسیس کریک]]، [[جیمز دی واتسون]] و [[موریس ویلکینز]] (یکی از همکاران فرانکلین) اهدا شد.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= Nobel Foundation|نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |زبان=en |مقاله= [http://nobelprize.org/educational_games/medicine/dna_double_helix/readmore.html The Discovery of the Molecular Structure of DNA - The Double Helix] |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on July 30.</ref>
جایزه نوبل فیزیک در [[سال ۲۰۰۵]] و به ویژه برنده شناختن [[روی گلابر]] و برنده ندانستن [[جورج سودارشان]] انتقادات فراوانی را به همراه آورد. در حالیکه نقل قول‌های ارئه شده در مقاله گلابر در سال ۱۹۶۳ نشان می‌دهند که کار وی از منابع بیشتری بهره برده، اما کاملاً روشن است که مقاله‌های هر دو فیزیکدان، در زمینه [[نورشناسی کوانتوم]] و فرضیه [[همگرایی]] تأثیر بسزایی داشته‌است. متأسفانه در این مورد نیز درگذشت لن ماندل و دان والز که به پیشبرد موارد مذکور کمک‌های فراوانی کرده بودند، باعث شد این دانشمندان نیز از گردونه حذف شوند.▼
 
=== محدودیت تعداد دریافت‌کنندگان ===
همچنین جایزه نوبل شیمی در سال ۲۰۰۰ برای «کشف و پرورش پلیمرهای آلی رسانا»، اکتشاف پلیمرهای [[درهم تنیده انتقال شارژی]] با همان سطح رسانایی بالا، که قبلاً کشف آن توسط ویس ات آل در گزارش وی در سال ۱۹۶۳ در مورد رسانایی بالای پلی‌پیرول اکسید شده آیودین دارشده
▲یکی دیگر از نقاط مورد اختلاف، قوانین سختگیرانه‌ای است که با ارائه هم‌زمان جایزه به بیش از سه نفر مخالفت می‌کند. در مواردی که جایزه برای ارج نهادن به موفقیت کار تیمی که بیشتر از سه نفر است در نظر گرفته می‌شود، ناگزیر یک یا چند نفر از دریافت جایزه محروم می‌شوند. به عنوانبرای مثالنمونه در سال ۲۰۰۲، جایزه‌ای که به دلیل پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینه [[طیف‌سنجی توده‌ای]] در [[شیمی پروتئین]] به [[کویچی تاناکا]] و [[جان فن]] اهدا شد تلاش‌های [[فرانس هیلن‌کامپ]] و [[مایکل کاراس]] را از [[مؤسسه شیمی فیزیک و نظریه‌ای]] [[دانشگاه گوته فرانکفورت]] را به رسمیت نشناخت.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= ''The Scientist'', Volume 3, Issue 1, Page ۲۰۰۲۱۲۱۱–۰۳|نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |زبان=en |مقاله= [http://www.the-scientist.com/article/display/20931/ Nobel Prize controversy] |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on July 30.</ref>
[http://www.drproctor.com/os/weisspaper.pdf]
[[پرونده:Richard Kuhn ETH-Bib Dia 248-065.jpg|بندانگشتی|[[ریشارد کون]] که مجبور شد جایزه نوبل ۱۹۵۸ خود را پس دهد.]]
و نیز گزارش قبلی وی در مورد یک ابزار الکترونیکی آلی با رسانایی بالا
[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?db=pubmed&cmd=Retrieve&dopt=AbstractPlus&list_uids=4359339&query_hl=1&itool=pubmed -docsum]
اعلام شده بود را نادیده گرفت. همچنین مراجعه کنید به [[پلیمرهای رسانا]].
 
=== عدم ارائه جوایز به اشخاص درگذشته ===
== جای خالی جایزه ریاضیات ==▼
دلایلهمچنین، فراوانیقانون وجودعدم داردارائه کهجوایز چرابه نوبلاشخاص برایدرگذشته، ریاضیاتاغلب جایزه‌ایموفقیت‌های درکسانی نظررا نگرفت.که در وصیتنامه نوبلپیش از ارائهدریافت جوایزجایزه بهدر پیشبرد آن دستهرویداد ازعلمی «اکتشافاتخاص وهمکاری اختراعاتی»داشته‌اند صحبترا به میانرسمیت آمده کهنمی‌شناسد. برای نوع بشرنمونه در عملسال بیشترین۱۹۵۳، فایده[[روزالیند رافرانکلین]] داشته‌اند،در وکشف بهساختار احتمال[[دی‌ان‌ای]] جنبهبه عملیپیشرفت‌های اینمهمی کارهارسید/ بیشاما ازوی جنبهدر تئوریکسال آن۱۹۵۸ مورددر نظرپی بوده‌است.ابتلا دربه نتیجه[[سرطان ریاضیاتتخمدان]] علمیدرگذشت نبودو کهدر بهسال حال۱۹۶۲ بشریتجایزه فایده‌اینوبل عملیبه داشته[[فرانسیس باشد؛کریک]]، چیزی[[جیمز کهواتسون]] اساس تشکیلو [[بنیادموریس نوبلویلکینز]] را(یکی از همکاران فرانکلین) تشکیلاهدا می‌دادشد.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= The Nobel Prize Internet ArchiveFoundation|نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |زبان=en |مقاله= [http://almaznobelprize.comorg/nobeleducational_games/why_no_mathmedicine/dna_double_helix/readmore.html WhyThe isDiscovery thereof nothe NobelMolecular PrizeStructure of DNA - The inDouble Mathematics?Helix] |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on July 30.</ref>
 
یک دلیل احتمالی دیگر این بود که پیش از آن در اسکاندیناوی یک جایزه مشهور برای ریاضیات وجود داشت. جوایزی که در آن زمان در زمینه ریاضیات داده می‌شد، عمدتاً به دلیل تلاش‌های [[گوستا میتاگ لفلر]] بود که بنیانگذار نشریه «اکتا متمتیکا» بود و این نشریه پس از گذشت یک قرن همچنان یکی از مهم‌ترین نشریات ریاضی در جهان است. او با استفاده از نفوذش در [[استکهلم]]، [[شاه اسکار دوم]] را متقاعد کرد تا رقابت‌های جایزه‌داری را ترتیب داده و از ریاضی‌دانان برجسته سراسر [[اروپا]] از جمله [[هرمیت]]، [[ژوزف لوییس فرانکویس برتراند|برتراند]]، [[ویرستراس]] و [[هنری پوینکار|پوینکار]] تقدیر به عمل آورد.▼
=== نوبل شیمی سال ۲۰۰۰ ===
اغلب گفته می‌شود دلیل آنکه نوبل از ارائه جایزه به ریاضیات خودداری کرد این بود که همسرش با [[میتاگ لفلر]] روابط نامشروع داشت. البته این داستان یک دروغ محض است زیرا نوبل هیچگاه ازدواج نکرده بود.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= Public Broadcasting Service|نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |زبان=en |مقاله= [http://www.pbs.org/kqed/nobel/sttimeline.html The Prize: Controversy and Landmarks] |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on July 30. Archive copy athttp://web.archive.org/web/20050213115242/http://www.pbs.org/kqed/nobel/sttimeline.html</ref>▼
همچنین جایزه نوبل شیمی در سال ۲۰۰۰ برای «کشف و پرورش [[پلیمرهای رسانا|پلیمرهای آلی رسانا]]»، اکتشاف پلیمرهای درهم تنیده انتقال شارژی با همان سطح رسانایی بالا، که قبلاً کشف آن توسط ویس و همکاران در گزارش وی در سال ۱۹۶۳ در مورد رسانایی بالای پلی‌پیرول اکسید شده [[ید]] دارشده<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=B. A. BOLTO, R . MCNEILL,"a nd D. E. WEISS|کد زبان=en|تاریخ=7 June 1963|وب‌گاه=|نشانی=http://www.drproctor.com/os/weisspaper.pdf|عنوان=ELECTRONIC CONDUCTION IN POLYMERS}}</ref> و نیز گزارش قبلی وی در مورد یک ابزار الکترونیکی آلی با رسانایی بالا<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=McGinness J, Corry P, Proctor P.|کد زبان=en|تاریخ=1 March 1974|وب‌گاه=|نشانی=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/4359339?dopt=AbstractPlus|عنوان=Amorphous semiconductor switching in melanins.}}</ref> اعلام شده بود را نادیده گرفت.
در[[سال ۲۰۰۱]]، دولت نروژ ارائه [[جایزه آبل]] را در زمینه ریاضیات آغاز کرد تا جای خالی جایزه ریاضی نوبل را پر کند. [[جایزه شاو]] نیز که اهدای آن در سال ۲۰۰۴ آغاز شده و به جایزه نوبل شباهت دارد، در زمینه علوم ریاضی اعطا می‌شود. [[مدال فیلدز]] اغلب به «جایزه نوبل ریاضی» تشبیه می‌شود، اما از آنجا که این جایزه به ریاضیدانان زیر چهل سال محدود می‌شود، این مقایسه چندان مناسب نیست.▼
 
=== نوبل فیزیک سال ۲۰۰۵ ===
▲جایزه نوبل فیزیک در [[سال ۲۰۰۵]] و به ویژه برنده شناختن [[روی گلابرجی. گلوبر]] و برنده ندانستن [[ای سی جورج سودارشان]] انتقادات فراوانی را به همراه آورد. در حالیکه نقل قول‌های ارئه شده در مقاله گلابر در سال ۱۹۶۳ نشان می‌دهند که کار وی از منابع بیشتری بهره برده، اما کاملاً روشن است که مقاله‌های هر دو فیزیکدان، در زمینه [[نورشناسینورشناخت کوانتومکوانتومی]] و فرضیه [[همگرایی نور]] تأثیر بسزایی داشته‌است. متأسفانه در این مورد نیز درگذشت لن ماندل و دان والز که به پیشبرد موارد مذکور کمک‌های فراوانی کرده بودند، باعث شد این دانشمندان نیز از گردونه حذف شوند.
 
=== درخواست صلب صلاحیت ===
در آوریل ۲۰۱۸ صدها نویسنده و مدرس دانشگاه در سوئد به شدت به آکادمی نوبل تاخته و گفته‌اند که این نهاد، دیگر برای اعطای این جایزه، صلاحیت ندارد. آنها به این نهاد را به [[فساد مالی]] و پارتی بازی، اعطای جوایز نوبل اقصاد به اقتصادانان [[نئولیبرالیسم|نئولیبرال]]، چشمگیر بودن شمار دانشمندان آمریکایی در بین دیگر برندگان، عدم اعطای جوایز به زنان دانشمند و دانشمندان کشورهای غیر غربی، و در آخرین مورد اهدای جایزه به پائولو ماکیارینی اشاره کردند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲۷ فروردین ۱۳۹۷|وب‌گاه=بی‌بی‌سی فارسی|نشانی=http://www.bbc.com/persian/live/43781611|عنوان=ایستگاه خبر؛ دوشنبه ۲۷ فروردین-نخبگان سوئد: آکادمی نوبل دیگر صلاحیت ندارد}}</ref>[[پرونده:Nobel Prize fa.jpg|بندانگشتی|300x300px|نمودار توزیع جوایز کل نوبل بر حسب کشورها تا سال ۲۰۱۰. تعداد جوایز و سهم تقریبی از کل جوایز اعطا شده برای هر کشور نیز قید گردیده.]]
 
▲== جای خالینبود جایزه ریاضیات ==
فرضیه‌های فراوانی برای اینکه چرا نوبل برای ریاضیات جایزه‌ای در نظر نگرفت ارائه شده‌اند. در وصیت‌نامه نوبل از ارائه جوایز به آن دسته از «اکتشافات و اختراعاتی» صحبت به میان آمده که برای نوع بشر در عمل بیشترین فایده را داشته‌اند و احتمالا جنبه عملی این کارها بیش از جنبه تئوریک آن مورد نظر بوده‌است. در نتیجه، ریاضیات علمی نبود که به حال بشریت فایده‌ای عملی داشته باشد. چیزی که اساس تشکیل بنیاد نوبل را تشکیل می‌داد.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= The Nobel Prize Internet Archive|نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |زبان=en |مقاله= [http://almaz.com/nobel/why_no_math.html Why is there no Nobel Prize in Mathematics?] |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on July 30.</ref>
 
▲یک دلیل احتمالی دیگر این بود که پیش از آن در اسکاندیناوی یک جایزه مشهور برای ریاضیات وجود داشت. جوایزی که در آن زمان در زمینه ریاضیات داده می‌شد، عمدتاً به دلیل تلاش‌های [[گوستا میتاگ -لفلر]] بود(Gösta کهMittag-Leffler) بنیانگذار نشریه «اکتا متمتیکا» بود و. این نشریه پس از گذشت یک قرن همچنان یکی از مهم‌ترین نشریات ریاضی در جهان است. او با استفاده از نفوذشنفوذ خود در [[استکهلم]]،استکهلم، [[شاه اسکار دوم]] را متقاعد کرد تا رقابت‌های جایزه‌داری را ترتیب داده و از ریاضی‌دانان برجسته سراسر [[اروپا]] از جمله [[هرمیت]]، [[ژوزف لوییس فرانکویس برتراند|برتراند]]، [[ویرستراس]] و [[هنری پوینکار|پوینکار]] تقدیر به عمل آورد.
 
▲اغلبحتی گفته می‌شود دلیل آنکه نوبل از ارائه جایزه به ریاضیات خودداری کرد این بود که همسرش با [[میتاگ لفلر]] روابط نامشروع داشت. البته این داستان یک دروغ محض است زیرا نوبل هیچگاه ازدواج نکرده بود.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= Public Broadcasting Service|نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |زبان=en |مقاله= [http://www.pbs.org/kqed/nobel/sttimeline.html The Prize: Controversy and Landmarks] |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on July 30. Archive copy athttp://web.archive.org/web/20050213115242/http://www.pbs.org/kqed/nobel/sttimeline.html</ref>
 
▲در[[ سال ۲۰۰۱]]،۲۰۰۱، دولت نروژ ارائه [[جایزه آبل]] را در زمینه ریاضیات آغاز کرد تا جای خالی جایزه ریاضی نوبل را پر کند. [[جایزه شاو]] نیز که اهدای آن در سال ۲۰۰۴ آغاز شده و به جایزه نوبل شباهت دارد،دارد در زمینه علوم ریاضی اعطاداده می‌شود. [[مدال فیلدز]] اغلب به «جایزه نوبل ریاضی» تشبیه می‌شود،می‌شود. اما از آنجا که این جایزه به ریاضیدانان زیر چهل سال محدود می‌شود،می‌شود این مقایسه چندان مناسب نیست.
[[جایزه کرافورد]] در زمینه ریاضی، مانند جوایز علمی نوبل، توسط آکادمی سلطنتی سوئد اعطا می‌شود. بطور کلی، این جایزه معادل جوایز علمی نوبل است.
[[پرونده:Worldmapnobellaureatesbycountry2.PNG|بندانگشتی|300x300پیکسل|دسته‌بندی کشورهای جهان بر اساس تعداد دفعات دریافت جایزه نوبل]]
 
== دانستنی‌ها ==
[[پرونده:Mariecurie.jpg|بندانگشتی|175px|ماری کوری؛ اولین کسی که دو بار برنده جایزه نوبل شد]]
در تاریخ جوایز نوبل تنها چهار نفر بوده‌اند که دوبار موفق به دریافت جایزه شده‌اند. این افراد عبارتند از:
 
:[[ماری کوری|ماری اسکلودوسکا کوری]]
::فیزیک [۱۹۰۳]: کشف [[رادیواکتیو|رادیو اکتیویته]]
::شیمی [۱۹۱۱]: انزوای [[رادیوم]] خالص
:[[لینوس پاولینگ|لینوس پنخستینگ]]
::شیمی [۱۹۵۴]: نظریه اوربیتال به‌هم‌آمیخته
::صلح [۱۹۶۲]:عمل‌گرایی [[پیمان منع آزمایش‌هایجزئی آزمایش هسته‌ای]] [[پرونده:Mariecurie.jpg|بندانگشتی|175px|[[ماری کوری]] نخستین کسی که دو بار برنده جایزه نوبل شد]][[جان باردین]]
:[[جان باردین]]
::فیزیک [۱۹۵۶]: اختراع [[ترانزیستور]]
::فیزیک [۱۹۷۲]: نظریه ابررسانایی
سطر ۱۳۱ ⟵ ۱۵۱:
دو جایزه اول، بطور ویژه به خاطر تلاش‌های این گروه در طی جنگ‌های جهانی اعطا شدند.
 
تنها خواهر-برادرانی که برنده جایزه نوبل شدند [[جانیان تینبرگن]] (اقتصاد ۱۹۶۹) و برادر کوچکترش [[نیکونیکلاس تینبرگن]] (پزشکی، ۱۹۷۳) بودند.
 
تاکنون دو نفر برنده هر دو جایزه [[اسکار]] و نوبل بوده‌اند. [[جورج برنارد شاو]] از ایرلند در سال ۱۹۲۵ [[جایزه ادبیات نوبل]] و در سال ۱۹۳۸ به خاطر بهترین بازی روی صحنه، جایزه اسکار را به خود اختصاص داد و [[ال گور]] [[آمریکایی‌ها|آمریکایی]] که در سال [[۲۰۰۷]] [[نوبل]] [[صلح]] را به خاطر تلاش برای پایان [[جنگ عراق]] و در فوریه ۲۰۰۸ [[اسکار]] بهترین [[فیلم مستند]] برای [[کارگردان فیلم|کارگردانی]] فیلم [[یک حقیقت آزاردهندهناراحت‌کننده]] را به دست آورد.
[[پرونده:Wilhelm Conrad Röntgen (1845--1923).jpg|بندانگشتی|ویلهلم رونتگن نخستین دریافت کننده جایزه نوبل فیزیک به دلیل کشف [[پرتو ایکس]]]]
 
== جستارهای وابسته ==
 
* [[فهرست برندگان جایزه نوبل]]
* [[جایزه ایگ‌نوبل]]
سطر ۱۵۷ ⟵ ۱۷۹:
* [[جایزه فناوری هزاره]]
 
== منابعپانویس ==
[[:w:en:Nobel prize|ویکی‌پدیای انگلیسی]]
{{پانویس|۲}}
 
== پیوند بهمنابع بیرون ==
{{ویکی‌گفتاورد}}
{{ویکی‌انبار-رده|Nobel Prize}}
 
== پیوند به بیرون ==
 
* [http://nobelprize.org/ وب‌گاه رسمی بنیاد نوبل]
* [http://nobelprizes.com/nobel/nobel.html The Nobel Prize Internet Archive]
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/جایزه_نوبل»