صادق خلخالی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''محمد صادق صادقی گیوی''' معروف به '''صادق خلخالی'''<ref>خاطرات خلخالی. نشر سایه. (ISBN 964-5918-25-1) چاپ پنجم صفحه ۵۰۵ تصویر شناسنامه</ref> (۵ مرداد ۱۳۰۵، [[خلخال (اردبیل)|خلخال]] – ۵ آذر ۱۳۸۲، قم) [[روحانی (صفت)|روحانی]] [[شیعه]] و [[حاکم شرع]] [[دادگاه‌های انقلاب اسلامی|دادگاه‌های انقلاب]] پس از [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران|انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷]] بود. خلخالی حکم اعدام جوانان کردستان تهران و شیراز و خیلی از شهرهای ایران و مقامات کشوری و لشکری حکومت پهلوی را بدون محاکمه و دادگاهی در کمتر از بیست و چهار ساعت صادر می‌کرد خلخالی سه دوره نماینده مردم [[قم]] در [[مجلس شورای اسلامی]] و نماینده مردم استان [[تهران]] در دور دهم [[مجلس خبرگان رهبری]] بود.<ref name="khobregan">{{یادکرد وب|نشانی = http://www.majleskhobregan.ir/fa/BookView.html?ItemID=16&BookArticleID=96 |عنوان = خلخالی - صادق|ناشر = دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری|تاریخ بازدید = ۱۷ دسامبر ۲۰۱۴|تاریخ =}}</ref> پس از درگذشت [[سید روح‌الله خمینی]]، از صحنه سیاسی کنار گذاشته شد و در انتخابات‌ها هم رد صلاحیت شد.<ref name=":0">{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۶ آذر ۱۳۹۵|وبگاه=ایسنا|نشانی=http://isna.ir/news/95090603818/روزی-که-صادق-خلخالی-رقصید-و-امام-خندید|عنوان=روزی که صادق خلخالی رقصید و امام خندید!}}</ref> وی سپس به تدریس در [[حوزه علمیه قم]] مشغول شد.

در سالهای اولیه بعد انقلاب ۵۷ ایران افراد زیادی به حکم خلخالی اعدام شدند. محاکمه و اعدام وابستگان و صاحب منصبان رژیم پهلوی در سالهای ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸ باعث شد خلخالی به چهره ای جنجالی تبدیل شود.<ref name="fararu.com">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://fararu.com/fa/news/66759/فيلم%3E-مرحوم-خلخالی-و-معتادان |عنوان=فیلم> «مرحوم خلخالی و معتادان» | ناشر =پایگاه خبری-تحلیلی فرارو |تاریخ =۲۸ دی ۱۳۸۹ |تاریخ بازبینی=}}</ref> همچنین او در سال ۵۷ حکم اعدام تعدادی از مخالفان کرد را صادر نمود.<ref name="fararu.com" /> وی همچنین از اردیبهشت تا دی ماه ۱۳۵۹ با حکم بنیرئیس صدرجمهور وقت سرپرست کمیته مبارزه با مواد مخدر ایران بود.<ref name=":1">{{یادکرد ژورنال|عنوان=صادق خلخالی یک انقلابی که منزوی شد|ژورنال=اندیشه پویا|ناشر=|تاریخ=تیر ۱۳۹۷|زبان=فارسی|شاپا=|doi=|پیوند=|تاریخ دسترسی=}}</ref><ref name="fararu.com" /> خلخالی در روز ۵ آذر سال ۱۳۸۲ بر اثر بیماری [[قلب]]ی و به دنبال یک انزوای ده ساله در ۷۸ سالگی درگذشت<ref>[http://www.parsine.com/fa/pages/?cid=53739 روزنامه شرق؛شنبه هشتم آذر ۱۳۸۲]</ref> و در کنار مقبره شیخ [[محمد عبایی خراسانی]] در یکی از حجره‌های صحن بزرگ آرامگاه [[معصومه|فاطمه معصومه]] در قم به خاک سپرده شد.

{{جعبه نقل قول | نقل‌قول ='''«فقط به کسانی اجازه داده می‌شود وکیل داشته باشند که لال باشند.»'''{{سخ}}صادق خلخالی در مورد حقوق متهم.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2015/02/150206_u01-revolutioin-elghanian اولین اعدام خلخالی که صدایش به گوش کنگره آمریکا رسید]، بی‌بی‌سی فارسی</ref> | تراز = چپ | عرض = 300px | اندازه خط = 12px | گیومه نقل‌قول = بله | تراز منبع = چپ}}

در این دوره افرادیصدها نفر به حکم خلخالی اعدام شدند که بسیاری از آنان وابستگان به حکومت پهلوی بودند. خلخالی در شب پیروزی انقلاب قصد داشت ۲۴ نفر را اعدام کند که در نهایت پس از موافقت خمینی چهار نفر اعدام شدند: [[مهدی رحیمی]]، [[نعمت‌الله نصیری]]، [[منوچهر خسروداد]] و [[رضا ناجی (سرلشکر)|رضا ناجی]]. <!-- [[ابراهیم یزدی]] توصیه کرد که باید دادگاهی علنی تشکیل شود و به آنها اجازه داده شود تا با خانواده‌های خود دیدار داشته باشند و اگر خواستند بتوانند وصیت‌نامه‌های خود را بنویسند.{{مدرک}} --> خمینی به [[مهدی عراقی]] دستور داد که برود و نظارت کند تا آن چهار نفر با خانواده‌هایشان تماس بگیرند و اگر مطالبی دارند بنویسند. اما خلخالی به سرعت از [[مدرسه علوی]] به [[بنیاد فرهنگی رفاه|مدرسه رفاه]] رفت و حاج مهدی عراقی زمانی رسید که اعدام آن چهار نفر صورت گرفته بود. ابراهیم یزدی در خاطراتش می‌نویسد: «وقتی من رسیدم، خلخالی و تیم‌اش مشغول مذاکره برای نوشتن ادعانامه علیه اعدام شدگان بودند. من بسیار عصبانی شدم و بر سر آنها فریاد زدم که شما چه دینی دارید؟ اول می‌کشید بعد می‌خواهید کیفرخواست بنویسید.»<ref>[http://www.khandaniha.eu/items.php?id=274 خواندنی‌ها]</ref>

در اعترافات داوطلبانه حسین بروجردی کتاب [[پشت پرده انقلاب]] که در آن زمان ناظر بر عملکرد کمیته ها بود است که در جریان تیرباران فرماندهان ارتش شاهنشاهی در پشت بام مدرسه رفاه ، پس از تیرباران و پس از آنکه نماز شکر به امامت خمینی خوانده میشود، خلخالی در حین پایین آمدن از پشت بام تکرار میکرد:کسک...ها طلبه ها را از پشت بام حوزه علمیه به پایین پرتاب کردند ما هم بر خلاف رای امام ( مقصود خمینی) کاری نکردیم.امام در بهشت زهرا به همه سران ارتش اعلام کرد:اگر میخواهید آقایی کنید با ما باشید، آنها (مقصود رژیم پهلوی) به شما میگویند که اگر با ما بیایید اعدام میشوید ، اما ما اعدام نمی کنیم.

الان هم من رای به اعدام ندارم. بلکه تیرباران کردم!!!

وی در خاطراتش در مورد نحوه انتخابش به عنوان حاکم شرع می‌نویسد: «خدا شاهد است که ما برای تصدی این مقام کوچکترین تلاشی نکردیم و حتی تا زمانی که به من ابلاغ شد از آن اطلاعی نداشتم. آقا [[سید روح‌الله خمینی]] با شناختی که از روحیه انقلابی من داشتند عصر روز ۲۴ بهمن ۵۷ مرا به دفترشان احضار کردند و فرمودند: این حکم را به نام شما نوشته‌ام. حقیر پس از دیدن حکم به حضورشان عرض کردم: آقا این حکم سنگین است. فرمودند: برای شما سنگین نیست. گفتم مخالفین و وابستگان به طاغوتیان علیه من تبلیغ می‌کنند.»<ref name="bbc"آقا />}}فرمود: من پشتیبان شما هستم و بالاخره این حکم را به کسی بدهم که به او اطمینان داشته باشم.»

اما [[ابراهیم یزدی]] از اعضای شورای انقلاب معتقد است که خمینی گرچه اعدام چند نفر از سران ارتش را تأیید کرد، اما نه شکل اعدام و نه برخی دیگر از رفتارهای خلخالی را قبول نداشت. در عین حال روشن نمی‌کند که در اینصورت چرا هیچگاه خلخالی را [[عزل (سیاست)|عزل]] یا توبیخ نکرد.<ref>[http://www.aftabnews.ir/vdchmz-n23nq.html یزدی:امام(ره)هم مخالف اقدامات خلخالی بود]

[[وی. اس. نایپل|نایپل]]، که خلخالی را در سال ۱۹۷۹ ملاقات کرده بود، دربارهٔ مزاح کردنبذله‌گویی او در دادگاه‌ها می‌نویسد:

== تخریب مقبره رضاشاه و اقدام به تخریب آرامگاه فردوسی و تخت جمشید ==

در اردیبهشت ماه ۱۳۵۹، با وجود مخالفت جبهه ملی و دولت [[ابوالحسن بنی‌صدر|بنی صدر]] [[آرامگاه رضاشاه]] به دستور حاکم شرع وقت صادق خلخالی توسط نیروهای [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه]] طی بیست روز به کلی ویران شد و مردم هلهله کنان از این اقدام ابراز خوشحالی و خرسندی کردند.<ref>[[تاریخ بیست ساله ایران]]. [[حسین مکی]] جلد هشتم</ref>؛ این اقدام توسط [[سید روح‌الله خمینی|روح‌الله خمینی]] تأیید شد. زمین آرامگاه رضاشاه در حال حاضر به عنوان یک مدرسه مذهبی اسلامی استفاده می‌شود.

گزارش‌هایی موجود است که خلخالی سعی در تخریب [[آرامگاه فردوسی]] و [[تخت جمشید]] هم داشته اما این با مخالفت دولت موقت (از جمله وزیر فرهنگ [[پرویز ورجاوند]]،<ref>[http://www.chn.ir/NSite/FullStory/News/?Id=87626&Serv=0&SGr=0 '''وبگاه خبرگزاری میراث فرهنگی'''، جنگ جهانی دوم از او وزیر فرهنگ و هنر ساخت]، ۳ خرداد ۱۳۸۵ - بازدید: ۳۱ ژانویه ۲۰۱۱</ref> استاندار فارس [[نصرت‌الله امینی]]<ref>{{یادکرد وب

در این انتخابات [[حزب توده ایران]] صادق خلخالی را به عنوان نامزد خود معرفی کرده بود.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2012/01/120121_l44_tudeh_party_mullah_people.shtml نبرد روحانیت و حزب بر سر توده مردم]، بی‌بی‌سی فارسی</ref> او پس از انشعاب در [[جامعه روحانیت مبارز|جامعه روحانیت مبارز تهران]] و ایجاد [[مجمع روحانیون مبارز]] به عضویت این جریان چپ‌گرا که حامیان [[سید محمد خاتمی]] بودند درآمد. وی همچنین در دور دوم و سوم مجلس شورای اسلامی و دور اول مجلس خبرگان رهبری توانست به نمایندگی انتخاب شود اما پس از فوت آیت الله خمینی او که از یاران نزدیک وی بود منزوی شد.<ref name="khobregan" />

در سال‌های پایانی عمر، نه می‌توانست با اصولگرایان کنار بیاید و نه می‌توانست حمایتش از اصلاح طلبان را علناً نشان دهد. هر بار که سخن می‌گفت ناخودآگاه مجبور به دفاع از اقدامات رادیکال خود در اول انقلاب می‌شد. حتی زمانی که در پیدا و پنهان از مواضع جنجالی [[آیت الله مصباح یزدی]] در سال‌های نخست حاکمیت اصلاح طلبان انتقاد می‌کرد، ناخواسته آن انتقادات متوجه خود وی نیز می‌شد و باز هم سکوت را شایسته‌تر می‌دید. حمایت‌های بی‌دریغ وی از منتظری نیز سودی به حالش نداشت و شرکت روزانه او در نماز جماعت دفتر منتظری کسی را به او خوش بین نکرد. وی پس از درگذشت اراکی از مردم خواست که مقلد [[منتظری]] شوند و خود نیز تا پایان عمر از مدافعان و همراهان منتظری باقی ماند.