مکتب در فرایند تکامل: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
FreshmanBot (بحث | مشارکت‌ها)
جز اصلاح فاصله مجازی + اصلاح نویسه با ویرایشگر خودکار فارسی
خط ۴:
کتابِ '''مکتب در فرایند تکامل''' با عنوان فرعیِ «نظری بر تطور مبانی فکری تشیع در سه قرن نخستین»، ترجمهٔ کتاب «بحران و تثبیت در دوره تکوینی اسلام شیعی؛ ابوجعفر [[ابن قبه رازی]] و سهم او در اندیشهٔ شیعیِ امامی»<ref>Crisis and Consolidation in the Formative Period of Shi'Ite Islam: Abu Ja'Far Ibn Qiba Al-Razi and His Contribution to Imamite Shi'Ite Thought</ref> است که در سال ۱۹۹۳ از سوی انتشارات داروین به قلم [[سید حسین مدرسی طباطبایی]] در شهر پرینستون منتشر شد.<ref>Modarressi, Hossein, Crisis and Consolidation in the Formative Period of Shi’ite Islam, Abu Ja’far ibn Qiba al-Razi and His Contribution to Imamite Shi’ite Thought, The Darwin Press INC. Princeton, New Jersey, 1993.</ref> ظاهراً هاشم ایزدپناه کتاب را در همان سال‌ها به فارسی ترجمه کرد و نسخه‌های کپی‌شدهٔ آن حتی در شهر قم دست به دست می‌گشت.
 
سرانجام ویرایش جدید این کتاب با ترجمه «هاشم ایزد پناه» و مقدمه جدید مؤلف در سال ۱۳۸۶ با مجوز وزارت ارشاد، به طوربه‌طور عمومی و رسمی منتشر شد و در صدر جدول کتاب‌های پرفروش قرار گرفت. آنچنانکه از چاپ اول در مهر ۸۶ به چاپ سوم در آذرماه ۸۶ رسید.
 
چاپ این کتاب با اجازه وزارت ارشاد دولت احمدی‌نژاد تعجب بسیاری را برانگیخت. اما موضوع مورد تحقیق وی، همان‌طور که خودش نیز بدان اشاره کرده، بسیار حساس و جنجال‌برانگیز می‌تواند باشد.
خط ۲۸:
[[مهدی چهل تنی]] نیز در مقاله‌ای نوشته است که برخی از ارجاعات تاریخی این کتاب گزینشی انجام شده. وی در این مقاله به چند مورد از آنچه که وی اشتباه در ارجاعات تاریخی می‌نامد اشاره می‌کند.<ref>کتاب ماه دین - سال دوازدهم، شماره ۲۲ (پیاپی ۱۴۲)، مرداد ۱۳۸۸, قابل دسترسی در [http://toraath.com/index.php?name=Sections&req=viewarticle&artid=158 اینجا]</ref>
 
به دنبال انتشار ترجمه فارسی کتاب، [[اکبر گنجی]] مقالاتی منتشر نمود که در آنهاآن‌ها با استناد به کتاب مکتب در فرایند تکامل، مدعی شد بسیاری از اعتقادات فعلی شیعه از جمله اعتقاد به امام دوازدهم، عید غدیر، زیارت عاشورا و ولایت فقیه برساخته شیعیان و نه حقایق ازلی هستند.<ref>[http://mag.gooya.com/politics/archives/2008/08/075748.php gooya news:: politics: برساخته‌های تاریخی، قرآن محمدی (۲)، اکبر گنجی، رادیو زمانه<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref>
 
گنجی در ادامه افزود که مطالب مورد ادعای وی اقتضائات تاریخی کتاب مدرسی هستند که ممکن است مطابق با اعتقادات نویسنده کتاب مکتب در فرایند تکامل نیز نباشند.<ref>[http://zamaaneh.com/idea/2008/11/post_427.html اندیشه زمانه: موعودگرایی ادیان و مهدی موعود شیعیان]</ref>
خط ۴۹:
=== اشکالات روشی ===
منتقدین از حیث [[روش‌شناسی|روش‌شناختی]] به این کتاب نقدهای متعدد وارد کردند:
* نویسنده در اثبات نظریه خود دارای [[جهت‌گیری تأییدی|جهت‌گیری تأیید]] است یعنی او اخبار و احادیث مؤید دیدگاه خود را ذکر کرده اما آن‌ها که ناقض دیدگاه او هستند را نادیده گرفته استگرفته‌است.
* نویسنده با ذکر ادعای تحریفی بودن محتوای کتب حدیثی نخستین شیعه، صحت محتوای آن‌ها را زیر سؤال برده است و بدین ترتیب راه هر گونه بحث متقابل را بسته است اما در عین حال به همان کتب آن‌جا که برای اثبات ادعای خود به آن‌ها نیاز داشتهداشته‌استناد استناد کرده استکرده‌است.
* نویسنده در جایی از کتاب ادعا می‌کند که مدرسه‌ی حدیثی قم در پی زدودن احادیث غالیان از کتب حدیثی بوده و بدین ترتیب مصادر حدیثی مدرسه‌ی قم را پاکیزه معرفی می‌کند. اما بعدا برای اثبات نظرات خود به نمونه‌هایی از احادیث غالیان از کتب مدرسه‌ی قم ارائه کرده و بدین ترتیب ادعای قبلی خود را نقض می‌کند.
* نویسنده همچنین یک تعریف حداکثری از غلو دارد به طوری که هر روایتی که با نظر و دیدگاه شخصی او در این باره تعارض دارد را به اتهام برساخته‌ی غلات بودن رد می‌کند.
* نویسنده در مواردی بدون نقل الفاظ احادیث به آن‌ها استناد کرده و تفسیر خود را از آن‌ها رائه داده است. او در مواردی احادیث را به طوربه‌طور تقطیع شده نقل کرده در حالی که متن کامل آن احادیث مخالف برداشت او می‌باشد. این باعث می‌شود مخاطبِ ناآشنا به متون روایی با اعتماد به نویسده برداشت او را بپذیرد در حالی که از متن اصلی و کامل آگاهی ندارد.
* نویسنده برای بعضی ادعاهای کوچک مستندات زیادی ذکر می‌کند اما در مورد بعضی ادعاهای بزرگ هیچ سندی ذکر نمی‌کند.
 
=== اشکالات محتوایی ===
* مؤلف ادعای خلافی را به قاطبه‌ی محدثین شیعه و سنی نسبت می‌دهد: این که آن‌ها در کتاب‌های خود احادیثی را نقل می‌کنند که خودشان بدان اعتقاد ندارند در حالی که چنین رویه‌ای تنها در بین گروهی به نام حشویه رایج بوده که جایگاهی در میان مسلمانان نداشتند.
* مؤلف در عنوان و موضوع فصل اول و دوم خود از دو اصطلاح بشری و فوق‌بشری برای اهل بیت استفاده کرده استکرده‌است در حالی که  این دو اصطلاح را دقیق تعریف نکرده استنکرده‌است. او ادعا می‌کند که صفات بشری ائمه شیعه از جمله عصمت،‌ نصب، علم و واجب الطاعت بودن معلول الزامات و اقتضائات سیاسی و اجتماعی بوده در حالی که صفات فوق‌بشری آن‌ها ساخته غلاتی بوده که بعدا به کتب حدیثی شیعه وارد شده بدون این که راویان متوجه ساختگی بودن این‌ها شوند. او صفات علم و واجب الطاعت بودن ائمه را می‌پذیرد اما دو صفت دیگر را ناشی از تضعیف موقعیت سیاسی ائمه در دوره امام محمدباقر و امام جعفر صادق می‌داند چنان که شیعیان با ملاحظه این شرایط مجبور شدند با سلب توجه از عقیده‌ی امامت سیاسی آن‌ها به امامت دینی‌شان قائل شوند و لذا عقایدی مثل علم لدنی و عصمت و معجزات برای آن‌ها مطرح کنند. اما این ادعا «بسیار عجیب و غریب» و «سخت گزاف» است چرا که در تضاد با روایات و مصادر تاریخی متعدد است. حداقل شصت مدرک تاریخی شیعه و سنی به قول امام علی و دیگر ائمه وجود دارد که به صراحت و بعضاً علنی این ویژگی‌ها را به ائمه نسبت می‌دهند. به علاوه بر خلاف نظر نویسنده امامت سیاسی برای ائمه با وجود فراز و نشیب در فعالیت سیاسی آن‌ها همیشه ثابت بوده و به همین دلیل آن‌ها از طرف حاکمین وقت تحت حبس و فشار قرار می‌گرفتند. همچنین قرآن مقاماتی مثل معجزه و علم غیب را به برخی انبیاء و اولیاء الهی در گذشته نسبت داده است که ثابت می‌کند این مقامات غلو نیست.
* تنها سند ادعای نویسنده بر سابقه نداشتن اندیشه عصمت پیش از امام صادق نیز مقاله‌ی [[ویلفرد مادلونگ]] در دایره‌المعارف اسلام است. نویسنده اسناد دست اول را نادیده گرفته استگرفته‌است. به علاوه محتوای سند ذکرشده‌ی مادلونگ برای این ادعا نیز نظر او را تأیید نمی‌کند. عقیده عصمت گرچه بعدا در میان شیعیان مشهور گردید اما اسنادی هست که اصحاب خاص امیرالمؤمنین و دیگر امامان به معصومیت ایشان باور داشتند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۲۲ آبان ۱۳۹۰|وب‌گاه=[[مجمع عالی حکمت اسلامی]]|نشانی=http://hekmatislami.org/showdata.aspx?dataid=5169&siteid=1|عنوان=نقد و بررسی تطور تاریخی تشیع|بازبینی=2017-09-05}}</ref>
 
==  یادداشت‌ها ==