وارطان هوانسیان: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ربات: انتقال رده به درخواست Modern Sciences از رده:ارمنیتبارهای اهل ایران به رده:افراد ایرانی ارمنی‌تبار |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲:
|عنوان = وارطان هوانسیان
|نام =
|تصویر = VARTAN HOVANESIAN.jpg
|اندازه تصویر =
|توضیح تصویر =
|تاریخ تولد =
|محل تولد = [[تبریز]]
|تاریخ مرگ = ۱۳۶۱ خورشیدی{{-}}{{death year and age|۱۹۸۲|۱۸۹۶}}
|محل مرگ = [[تهران]]
|ملیت =
خط ۱۸:
|وب گاه رسمی =
}}
[[وارطان هوانسیان]]
'''وارطان هوانسیان''' ({{lang-hy|Վարդան}}; {{lang-en|Vartan Hovanesian}} (زاده ۱۲۷۴– درگذشته ۱۳۶۱) معمار [[ارمنیان ایران|ایرانی ارمنی‌تبار]] بود. او از مدافعان سرسخت [[معماری مدرن]] در ایران به‌شمار می‌آمد.
== ابتدای زندگی ==
وارطان هوانسیان معروف به '''آرشیتکت (معمار) وارطان'''<ref>{{پک|لازاریان|۱۳۸۲|ک=دانشنامه ایرانیان ارمنی|ص=۲۶۹}}</ref><ref>{{پک|گروه تحقیق و پژوهش سینما|۱۳۸۳|ک=ارامنه و سینمای ایران|ص=۸۰}}</ref> در ۱۲۷۵ خورشیدی<!-- ۱۲۷۴ خورشیدی --> (۱۸۹۶ میلادی)، در تبریز، در خانواده ای پر جمعیت، متولد شد.<ref>{{پک|لازاریان|۱۳۸۲|ک=دانشنامه ایرانیان ارمنی|ص=۲۶۹}}</ref><ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref><ref>{{پک|گروه تحقیق و پژوهش سینما|۱۳۸۳|ک=ارامنه و سینمای ایران|ص=۸۰}}</ref> پدرش، بالاسان هوانسیان، مأمور خرید خشکبار و کارمند تجارت خانه ای خصوصی در تبریز بود. بالاسان هوانسیان و همسرش، سونا زورانیان، نه فرزند (شش پسر و سه دختر) داشتند که وارطان کوچک‌ترین آنها بود.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref> از کودکی گرایش وی نسبت به هنرها و صنایع مستظرفه چشمگیر بود و نقوش زیبایی که مادرش روی پارچه می‌بافت توسط او طراحی می‌شد.<ref>{{پک|نرسیسیانس |لوکاس|۱۳۸۸|ک=نقش جامعه ایرانیان ارمنی در ظهور معماری مدرن شهر تهران |ص=۸}}</ref>
تحصیلات ابتدایی وارطان در دبستان هایکازیان تاماریان و دوران متوسطه در دبیرستان مرکزی تِماکان<ref group="پانویس">Temakan - kendronakan</ref> تبریز در ۱۲۹۲ش به پایان رسید.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref> او با استعدادی که طی دوران تحصیل در زمینهٔ طراحی نقوش از خود نشان داد پس از اتمام تحصیلات مدتی در سمت طراح در کارخانهٔ قالی بافی آلمانی‌ها در تبریز مشغول به کار شد.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref><ref>{{پک|گروه تحقیق و پژوهش سینما|۱۳۸۳|ک=ارامنه و سینمای ایران|ص=۸۰}}</ref> سپس به تهران مهاجرت کرد و در این شهر به تدریس در مدارس ارمنیان پرداخت<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref><ref>{{پک|گروه تحقیق و پژوهش سینما|۱۳۸۳|ک=ارامنه و سینمای ایران|ص=۸۰}}</ref> و تا ۱۲۹۷ش، که برای ادامهٔ تحصیلات خود به پاریس رفت، در سمت عضو هیئت مدیره و مدرس در دبستان هایکازیان<ref group="پانویس">Haykazian</ref> مشغول به کار و تدریس بود.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>
وارطان هوانسیان در زمستان ۱۲۹۷ (۱۹۱۹) اواخر جنگ جهانی دوم عازم پاریس شد<ref>{{پک|لازاریان|۱۳۸۲|ک=دانشنامه ایرانیان ارمنی|ص=۲۶۹}}</ref><ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref><ref>{{پک|گروه تحقیق و پژوهش سینما|۱۳۸۳|ک=ارامنه و سینمای ایران|ص=۸۰}}</ref> و به دلیل علاقهٔ بسیارش به نقاشی به تحصیل در این رشته در مدرسهٔ هنرهای زیبای بوزار Ecole Des Beaux Arts پرداخت<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref><ref>{{پک|لازاریان|۱۳۸۲|ک=دانشنامه ایرانیان ارمنی|ص=۲۶۹}}</ref><ref>{{پک|گروه تحقیق و پژوهش سینما|۱۳۸۳|ک=ارامنه و سینمای ایران|ص=۸۰}}</ref> اما پس از مدت کوتاهی به توصیهٔ اطرافیان به رشتهٔ معماری روی آورد و در ۱۵ اکتبر ۱۹۱۹م در مدرسهٔ اختصاصی معماری پاریس Ecole D'Architectur Especial ثبت نام کرد.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref><ref>{{پک|لازاریان|۱۳۸۲|ک=دانشنامه ایرانیان ارمنی|ص=۲۶۹}}</ref> وی پس از چهار سال، در۱۹۲۳م، از این مدرسه فارغ‌التحصیل شد و بلافاصله تحصیلات خود را در رشتهٔ شهرسازی همان مدرسه ادامه داد.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref> و در سال ۱۳۰۱ (۱۹۲۲) تحصیلات معماری را به پایان رساند<ref>{{پک|لازاریان|۱۳۸۲|ک=دانشنامه ایرانیان ارمنی|ص=۲۶۹}}</ref><ref>{{پک|گروه تحقیق و پژوهش سینما|۱۳۸۳|ک=ارامنه و سینمای ایران|ص=۸۰}}</ref><ref>{{پک|گروه تحقیق و پژوهش سینما|۱۳۸۳|ک=ارامنه و سینمای ایران|ص=۸۰}}</ref> و پس از آن به مدت ۱۳ سال در فرانسه به کار معماری پرداخت.<ref>{{پک|لازاریان|۱۳۸۲|ک=دانشنامه ایرانیان ارمنی|ص=۲۶۹}}</ref>
حین ادامهٔ تحصیلات عالی وارطان هوانسیان به همراه گروهی از همکارانش به کار عملیات ترمیم خرابی‌های پس از جنگ جهانی اول در اطرف پاریس گمارده شد. در این کار، اقبال با وی بود زیرا توانست مدتی زیردست معماری چیره‌دست به نام هانری سواژ<ref group="پانویس">Henry Sauvage</ref> تجربیاتی گران بها کسب کند و سپس، با افتتاح دفتر شخصی خود کار را ادامه دهد<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>.
پس از هفده سال اقامت در اروپا به ایران بازگشت و کوشش فراوانی صرف طراحی و ارائهٔ طرح‌های جدید شهرسازی و معماری کرد.<ref>{{پک|گروه تحقیق و پژوهش سینما|۱۳۸۳|ک=ارامنه و سینمای ایران|ص=۸۰}}</ref>
وارطان هوانسیان در ۱۳۱۴ (۱۹۳۵) به ایران بازگشت و در ادارهٔ ساختمان شهربانی استخدام شد و هم‌زمان در برخی مسابقات طراحی ساختمان نیز شرکت کرد، از جمله شرکت در مسابقهٔ طرح بنای هنرستان دختران که در آن مقام اول را به دست آورد.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref><ref>{{پک|لازاریان|۱۳۸۲|ک=دانشنامه ایرانیان ارمنی|ص=۲۶۹}}</ref> او همچنین ساختمان کلوپ افسران وزارت جنگ را، که گابریل گورکیان طراحی کرده بود، به اتمام رساند.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref> در همین زمان، طرح مهمانخانهٔ بزرگ دربند را تهیه کرد لیکن به دلیل مشغلهٔ فراوان نتوانست شخصاً بر چگونگی اجرای آن نظارت داشته باشد.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref> در ۱۳۲۰ش، از جانب شهرداری تهران مأموریت یافت تا آیین نامهٔ ساختمانی را تنظیم کند. هم‌زمان به سمت مهندس ارشد بانک سپه منصوب و به بنای ساختمان مرکزی و بسیاری از شعب این بانک در شهرستان‌های بزرگ مشغول شد. به موازات این فعالیت‌ها به طرح و ساخت چندین بنای تجاری، اداری، مسکونی و همچنین سینما برای کارفرماهای خصوصی همت گمارد.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>
مهم‌ترین فعالیت فرهنگی وی در ایران تأسیس انجمن آرشیتکت‌های ایرانی دیپلمه در ۱۳۲۳ش و چاپ مجلهٔ آرشیتکت در ۱۳۲۵ش بود. این نشریه در واقع اولین نشریهٔ تخصصی معماری در ایران محسوب می‌شود که چاپ آن تا ۱۳۲۸ش ادامه داشت اما پس از شش شماره به دلایل مختلف چاپ آن متوقف شد. در ۱۳۴۰ش وارطان هوانسیان بار دیگر اقدام به چاپ نشریه ای با عنوان معماری نوین کرد که تا ۱۳۴۱ش پنج شماره از آن به چاپ رسید.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>
در بخشی از مقالهٔ چاپ شده در اولین شمارهٔ مجلهٔ آرشیتکت (۱۳۲۵ش) تحت عنوان «آرشیتکت‌های ما را بشناسید» آمده‌است:
«... بدبختانه تحصیل مخارج دارد و دانشجوی فقیر ما قادر به پرداخت هزینه‌های مدرسه نبود لیکن، نظر به پشتکار و استعداد ذاتی او، اولیای مدرسه قبول کردند که استثنائاً به وارطان اجازه داده شود تحصیلات خود را ادامه داده و مخارج مدرسه را پس از پایان تحصیل و شروع به کار بپردازد».<ref>برگرفته از آرشیتکت، ش۱، ۱۳۲۵</ref>
در بخش دیگری از همان مقاله می‌خوانیم: «... ضمناً وارطان از کارهای اجتماعی نیز غافل نبود و به‌طور مؤثری در تشکیل انجمن ایرانیان مقیم فرانسه شرکت جسته و به اتفاق آقایان دکتر امینی، دکتر نصر، دکتر سمیعی، دکتر مقدم، دکتر کتابچی، دکتر شیبانی و دیگران یکی از اعضای برجسته و فعال انجمن به‌شمار می‌رفت و تا سال ۱۹۳۵م، که تاریخ مراجعت وی به ایران است، دبیری انجمن با مشاورالیه بود»<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>.
وارطان هوانسیان در پاریس با گابریل بوواسو<ref group="پانویس">Gabrielle Boisseau</ref> ازدواج کرد از او و همسر فرانسویش دختری به نام فرانسواز شاکه<ref group="پانویس">Francoise chake</ref> به یادگار مانده‌است<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>.
وارطان هوانسیان در ۱۳۴۶ش بر اثر تصادف در خارج از ایران از ناحیهٔ سر مصدوم شد و مورد عمل جراحی قرار گرفت. شدت این تصادف به حدی بود که فعالیت‌های وی را تحت تأثیر قرار داد.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>
هوانسیان در کنار کارهای معماری به فعالیت‌های فرهنگی نیز اعتقاد داشت. اولین اقدام وی در این زمینه تشکیل انجمن ایرانیان مقیم فرانسه در پاریس بود که تا زمان بازگشت به ایران سمت دبیری آن را بر عهده داشت.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>
وارطان هوانسیان، مهندس و معمار معروف ایرانی، در ۶ خرداد ۱۳۶۱ (۱۹۸۲)، در سن ۸۶ سالگی درگذشت<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref><ref>{{پک|لازاریان|۱۳۸۲|ک=دانشنامه ایرانیان ارمنی|ص=۲۷۰}}</ref><ref>{{پک|گروه تحقیق و پژوهش سینما|۱۳۸۳|ک=ارامنه و سینمای ایران|ص=۸۰}}</ref> و در [[گورستان ارامنه تهران (بوراستان)|آرامستان بوراستان]]، واقع در جادهٔ خراسان، به خاک سپرده شد.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref> پس از فوت وی مجموعه ای از آثار و تحلیل هائی بر آنان در یادنامه ویژه ای توسط جامعه مهندسان مشاور ایران انتشار یافت.<ref>{{پک|لازاریان|۱۳۸۲|ک=دانشنامه ایرانیان ارمنی|ص=۲۷۰}}</ref>
== قدردانی‌ها ==
وارطان هوانسیان در طی زندگی حرفه ای خود به خاطر طرح‌های ساختمانی اش بارها مورد تقدیر و قدردانی قرار گرفت. دریافت دو نشان مهم علمی هنری و لوح تقدیر یکی برای ساخت کاخ سعدآباد، کاخ ولی عهد وقت و دیگری برای بنای ساختمان بانک سپه، شعبهٔ بازار، از جملهٔ این موفقیت‌ها محسوب می‌شوند.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>
[http://www.honaronline.ir/بخش-معماری-9/92543-بزرگداشت-وارطان-هوانسیان-در-خانه-گفتمان-شهر-معماری]
== فعالیت‌ها و سمت‌ها ==
آرشیتکت وارطان علاوه بر طرح و نظارت بر بناهای گوناگون، در دیگر زمینه‌های حرفه معماری به ویژه در نوشتن مقالات بسیار فعال بود.<ref>{{پک|لازاریان|۱۳۸۲|ک=دانشنامه ایرانیان ارمنی|ص=۲۶۹}}</ref> وی عضو هیئت مؤسس انجمن آرشیتکت‌های ایران، نماینده انتشارات و تبلیغات، عضو هیئت تحریریه مجله آرشیتکت و پس از چند سال بنیان‌گذار، صاحب امتیاز و مدیر مسئول مجله معماری نوین بود. دو مجله مذکور علی‌رغم دوره کوتاه انتشارشان از عوامل مؤثر بر تشدید فعالیت معماری در کشور بودند.<ref>{{یادکرد|فصل=معماران|کتاب=دانشنامه ایرانیان ارمنی|نویسنده = [[ژانت د. لازاریان]]|ترجمه=|ناشر =انتشارات هیرمند|چاپ=نوبت چاپ|شهر=تهران|کوشش=|ویرایش=اول|صفحه=۲۶۹–۲۷۰|سال=۱۳۸۲|شابک=3-50-6974-964}}</ref>
== آثار ==
[[پرونده:Tehran Officers Club.jpg|بندانگشتی|300px|چپ|باشگاه افسران تهران]]
=== بناهای دورهٔ اول (۱۳۱۹–۱۳۰۰) ===
وارطان هوانسیان با شروع فعالیتش در ایران تحت تأثیر آموزش حرفه ای در پاریس، سعی داشت پاسخگوی موضوعات متنوع معماری باشد. به همین دلیل، شیوه‌هایی متفاوت از معماری را در طرح ساختمان‌ها به کار برد. شروع به کار در پاریس را می‌توان آغاز دورهٔ اول فعالیت حرفه ای او دانست و طرح مهمانخانهٔ راه‌آهن در تهران هم‌زمان با شروع جنگ جهانی دوم را می‌توان آخرین اثر وی در این دوره به حساب آورد.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref> آثار او در این دوره عبارت اند از:
==== هنرستان دختران ====
بنای هنرستان دختران بر اساس طرح وارطان هوانسیان در ۱۳۱۴ پایه‌ریزی شد و در ۱۳۱۷ به اتمام رسید. هنرستان دختران در ضلع شمالی خیابان سوم اسفند (سرهنگ سخائی فعلی) و ضلع غربی کوچهٔ هنرستان واقع شده‌است. این بنا در شمال میدان مشق و در شرق بنای وزارت جنگ، در کنار چند بنای دیگر، مجموعه ای از بناهای دورهٔ معاصر ایران را در اوایل قرن حاضر تشکیل می‌دهد.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>
==== هتل (مهمانخانهٔ) دربند ====
طرح این بنا جزو اولین آثاری است که وارطان هوانسیان پس از مراجعت از پاریس به کار بر روی آن پرداخت. وی تنها به ارائهٔ طرح این بنا اکتفا کرد و در اثر کمی وقت نتوانست شخصاً بر چگونگی اجرای آن نظارت داشته باشد. عملیات ساختمانی این بنا در دی ۱۳۱۴ تحت نظارت مهندس فرانسوی، [[ژان ونسان]]، آغاز و در ۱۳۱۷ ساختمان آن افتتاح شد.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref><ref>{{پک|معماری نیوز|۱۳۹۳|ک=''ویلاهای هتل دربند در غفلت میراث فرهنگی تهران تخریب شد''|ص=}}</ref>
==== کاخ سعدآباد ====
کاخ سعد آباد در ۱۳۱۶، در بخش شمالی محوطهٔ سعدآباد، بنا شد. این ساختمان را ابتدا به نام قصر ولی عهد می‌شناختند اما بعدها، به قصر شاه یا کاخ سعدآباد معروف شد. پس از انقلاب، در ۱۳۶۰، در ساختمان کاخ تغییراتی صورت گرفت و به موزهٔ تاریخ طبیعی تبدیل شد.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>
==== مهمانخانهٔ ایستگاه راه‌آهن ====
طرح مهمانخانهٔ ایستگاه راه‌آهن را هوانسیان در ۱۳۱۹ تهیه و ارائه کرد اما به مرحلهٔ اجرا نرسید.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>
=== بناهای دورهٔ دوم (۱۳۲۹–۱۳۲۰) ===
این دوره دوران پرکاری و اوج فعالیت وارطان هوانسیان در ایران محسوب می‌شود. در این دوره، تأثیر روش وی در ساخت بنا و اصول فنی و ساختمان سازی در بخش‌های مختلفی از شهر تهران و سایر شهرستان‌ها محسوس است.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>
بناهای مربوط به این دوره عبارت اند از:
==== سینما دیانا ====
[[پرونده:Cinema sepideh.jpg|بندانگشتی|سینما دیانا]]
از سینماهای قدیمی تهران که در خیابان انقلاب، نبش خیابان وصال واقع شده است. این سینما در سال ۱۳۲۲ با ظرفیتی بالغ بر ۶۰۴ نفر در یک سالن افتتاح شد این سینما پس از انقلاب به [[سینما سپیده]] تغییر نام داد و در سال ۱۳۸۳ سالن دومی با ظرفیت ۸۴ نفر به این سینما اضافه گردید<ref>{{پک|سوره سینما||ک=سینما سپیده''|ص=}}</ref><ref>{{پک|سینماتیکت|-|ک=سینماگردی سینماتیکت: این هفته گزارش و تصاویر «سینما سپیده»''|ص=}}</ref>.
==== مهمان‌پذیر لاله ====
احداث این بنا به سال‌های ۱۳۲۰ ۱۳۲۴ بازمی‌گردد. کاربری اولیهٔ ساختمان تجاری اداری بود چنان‌که در سال‌های اولیهٔ پس از احداث مدتی به ادارهٔ اصل چهارم[۸] و مدتی نیز به خوابگاه دانشجویی اختصاص داشت اما در ۱۳۴۷، با اجرای تغییراتی مختصر در فضای داخلی رسماً تبدیل به مهمان‌پذیر شد.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>
==== ساختمان جیپ ====
بنای ساختمان جیپ بین سال‌های ۱۳۲۳–۱۳۲۵ طراحی و ساخته شد. این بنا در ضلع شمالی خیابان اکباتان و در نبش شرقی معبری باریک، قرار گرفته‌است. بنا با حجمی کشیده بخشی از بدنهٔ خیابان اکباتان و کوچهٔ غربی آن را شکل داده و حیاط آن نیز در سمت شمالی مجموعه قرار گرفته‌است.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref><ref>{{پک|معماری معاصر ایران||ک=ساختمان اداری جیپ ''|ص=}}</ref>
==== هتل (مهمانخانهٔ) فردوسی ====
این هتل در ۱۳۱۴ در خانهٔ شخصی عزیز خان، واقع در خیابان فردوسی، ابتدای خیابان سوم اسفند، ساخته شده‌است.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>
==== سینما متروپل ====
[[پرونده:Cinema Rudaki 1.jpg|بندانگشتی|نمایی از سینما متروپل، ۱۳۹۵]]
{{اصلی|سینما متروپل}}
سینما متروپل از سینماهای قدیمی و معروف تهران در تقاطع خیابان لاله‌زار و خیابان جمهوری بود که توسط وارطان هوانسیان طراحی شده بود. این سینما در سال ۱۳۲۵ با اکران فیلم «نگهبان مبارز» افتتاح شد و پس از انقلاب به [[سینما رودکی]] تغییرنام داد و در سال ۱۳۸۷ تعطیل شد. فیلم سینمایی متروپل ساخته مسعود کیمیایی درباره این سینما است و ماجراهای فیلم در سینما متروپل اتفاق می افتد<ref>{{پک|عصرایران|۱۳۹۲|ک=''بازسازی سینمای متروپل برای فیلم جدید کیمیایی''|ص=}}</ref><ref>{{پک|ایسنا|۱۳۹۳|ک= ''سینما «متروپل» را چه کسی ساخت؟''|ص=}}</ref>.
==== خانه مسکونی واقع در خیابان طالقانی ====
خانهٔ مسکونی خیابان طالقانی (تخت جمشید) در ضلع جنوبی این خیابان و در نزدیکی میدان فلسطین (کاخ)، واقع شده‌است. به نظر می‌رسد این بنا در اواسط دههٔ ۱۳۲۰ احداث شده باشد. مجلهٔ آرشیتکت در ۱۳۲۷ با چاپ نقشه‌ها و عکس‌های این ساختمان به معرفی آن پرداخته‌است.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>
==== ساختمان تجاری مسکونی اخوان ====
ساخت این بنا در فروردین ماه ۱۳۲۷ آغاز شد. این ساختمان، که در تقاطع خیابان‌های انقلاب و لاله زار قرار دارد، دارای سه نوع کاربری مختلف تجاری، اداری و مسکونی است.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>
==== مجموعهٔ تجاری مسکونی جامی ====
عملیات ساختمانی این بنا در ۱۳۲۸ آغاز شد و تا ۱۳۵۷ در قالب مجموعهٔ تجاری مسکونی فعالیت داشت و وقف هنرستان دختران بود.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>
=== بناهای دورهٔ سوم (۱۳۳۹-۱۳۳۰) ===
تغییر شرایط سیاسی و اجتماعی در دههٔ ۱۳۳۰ و نیز تحولاتی که در زمینهٔ پیش رفت مصالح و فناوری در اواخر این دهه در سطح کشور به وجود آمد، شیوهٔ معماری وارطان هوانسیان را، هرچند که به نگرش شخصی خود همچنان وفادار بود، دچار تغییراتی محدود کرد. او در این سال‌ها کوشید تا تعادلی نسبی و منطقی میان روش خود و شیوه‌های نو و منطبق بر ذائقهٔ عمومی ایجاد کند. مجموعهٔ آثار وارطان هوانسیان در این دوره نشان از گرایش به سادگی در طرح جزییات ساختمانی و تغییر در انتخاب مصالح و رنگ ساختمان دارد.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref> آثار مربوط به این دوره عبارت اند از:
==== دبیرستان حرفه ای نمازی (شیراز) ====
بر طبق تاریخ حک شده بر سردر ساختمان، دبیرستان حرفه ای نمازی در محل فعلی آن در ۱۳۲۸ به دست مهندس نمازی احداث شده‌است. طرح این ساختمان را وارطان هوانسیان در زمینی به وسعت یک هزار متر مربع، با دو هزار متر مربع زیربنا ارائه داد. در این دبیرستان شش شاخهٔ نجاری، معماری، لوله‌کشی، آهنگری، رنگرزی و افزارسازی تأسیس شد و در چهارده کلاس آن هفتصد دانش آموز تحصیل می‌کردند.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>
==== ویلای شخصی وارطان هوانسیان (زعفرانیه) ====
بنای مسکونی زعفرانیه یکی از سه ویلایی است که هوانسیان در باغ بزرگی متعلق به سرتیپ مشیری طراحی و اجرا کرد. دو ویلای دیگر یکی متعلق به مالک باغ بود، در شرق ویلای وارطان هوانسیان و دیگری در غرب آن قرار داشت که در سال‌های بعد تخریب شد و ساختمانی مرتفع جای آن را گرفت. این ویلا، که وارطان هوانسیان در۱۳۳۰ش آن را برای خود ساخته بود در ۱۳۸۶ش تخریب شد.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>
==== ساختمان بانک سپه، شعبهٔ توپخانهٔ تهران ====
[[پرونده:BankSepahnama.jpg|بندانگشتی|300px|چپ|ساختمان مرکزی بانک سپه]]
طرح این بنا در ۱۳۰۴ ش به تصویب رسید اما عملیات ساخت آن در ۱۳۲۹ شروع شد و در ۱۳۳۲ به پایان رسید. در کتیبه ای که در محل ورودی بانک نصب بوده به نام وارطان هوانسیان به منزلهٔ طراح و ناظر ساختمان اشاره شده‌است.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>
==== ساختمان بانک سپه شعبهٔ مرکزی اصفهان ====
ساخت بنای بانک سپه اصفهان در ۱۳۳۶ آغاز شد و در ۱۳۳۸ پایان یافت. در سنگ نوشتهٔ موجود بر روی دیوارهٔ بانک آمده‌است که طراحی و نظارت طرح زیر نظر وارطان صورت گرفته و پیمانکار آن شرکت فاتح بوده‌است.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>
==== ساختمان بانک سپه شعبهٔ بازار ====
این ساختمان، که به ساختمان ۲۵ شهریور معروف شد، در ۱۳۳۴ رسماً افتتاح شد.<ref>{{پک|نیکوقوسیان|۱۳۸۷|ک=رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''|ص=}}</ref>
آثار معماری متعددی را طراحی کرده‌است که هتل فردوسی، عمارت اصلی بانک سپه (اول خیابان امام خمینی) و کاخ سعدآباد از جمله آنهاست.<ref>{{پک|گروه تحقیق و پژوهش سینما|۱۳۸۳|ک=ارامنه و سینمای ایران|ص=۸۰}}</ref> اما معمار با طراحی سینماهای متروپل (رودکی کنونی)، دیانا (سپیده کنونی)، و چند سینمای دیگر، در زمینه فعالیت‌های سینمایی نیز کارهای ماندگاری به جا گذاشته‌است.<ref>{{پک|گروه تحقیق و پژوهش سینما|۱۳۸۳|ک=ارامنه و سینمای ایران|ص=۸۰}}</ref>
از آثار معماری وی می‌توان هنرستان دختران، مهمانخانه سابق دربند، کاخ اختصاصی (کاخ شهناز پهلوی در سعدآباد)، سینما متروپل، سینما کریستال، سینما دیانا (سپیده فعلی)، طرح هتل فردوسی، کودکستان «کوشش»، ساختمان مرکزی بانک سپه (میدان امام خمینی تهران) و شعب مرکزی بانک سپه در چندین شهرستان را نام برد. از وی تعداد زیادی ساختمان اداری و پاساژ تجاری و منازل مسکونی به یادگار مانده‌است.<ref>{{پک|لازاریان|۱۳۸۲|ک=دانشنامه ایرانیان ارمنی|ص=۲۶۹}}</ref>
* تکمیل [[باشگاه افسران وزارت جنگ]] (طرح اصلی توسط [[گابریل گورکیان]])، تهران
* [[کاخ شهناز پهلوی]]، [[مجموعه سعدآباد]]
* مهمانخانه ایستگاه راه‌آهن تهران، ۱۳۱۹
* [[هتل فردوسی]]، تهران
سطر ۴۶ ⟵ ۱۴۵:
* بانک سپه شعبه بازار تهران
* مراکز بانک سپه در شهرستان‌ها
* [[
== برابرهای انگلیسی ==
{{پانویس|۳|گروه=پانویس|اندازه=ریز}}
== پانویس ==
{{ویکی‌انبار|Category:Vartan Hovanessian}}
{{پانویس|۲}}
== منابع ==
* {{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی = | نام = | نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان = رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''| ژورنال = فصلنامه فرهنگی پیمان| مکان = | ناشر = | دوره = | شماره = | سال = ۱۹ می ۲۰۱۲| صفحه = | پیوند = http://www.paymanonline.com/article.aspx?id=92D756C0-D7ED-48D7-A10D-D17C4F2A8892| doi = | بازیابی = }}
* {{یادکرد|فصل=معماران|کتاب=دانشنامه
* {{یادکرد|کتاب=ارامنه و سینمای ایران|نویسنده = گروه تحقیق و پژوهش سینما|ناشر =انتشارات روزنه کار|صفحه=۸۰|شهر=تهران|سال=۱۳۸۳|شابک=964-6728-44-8}}
* {{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی = نیکوقوسیان| نام = آرمیک | نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان = رونمایی و معرفی کتاب ''معماری وارطان هوانسیان''| ژورنال = فصلنامه فرهنگی پیمان| مکان = | ناشر = | دوره = سال دوازدهم| شماره = ۴۶| سال = ۱۳۸۷| صفحه = | پیوند = http://www.paymanonline.com/article.aspx?id=92D756C0-D7ED-48D7-A10D-D17C4F2A8892| doi = | بازیابی = }}
* {{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |نشانی=http://isna.ir/fa/news/93030602624/سینما-متروپل-را-چه-کسی-ساخت |عنوان= سینما «متروپل» را چه کسی ساخت؟| ناشر = ایسنا|تاریخ = ۱۳۹۳ |تاریخ بازبینی=}}
* {{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |نشانی=http://www.asriran.com/fa/news/284152/بازسازی-سینمای-متروپل-برای-فیلم-جدید-کیمیایی |عنوان= بازسازی سینمای متروپل برای فیلم جدید کیمیایی| ناشر =سایت تحلیلی خبری عصر ایران |تاریخ = ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=}}
* {{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://www.cinematicket.org/?p=nnewsdet&nid=2058&pg=2|عنوان = سینماگردی سینماتیکت: این هفته گزارش و تصاویر «سینما سپیده»| ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازدید = }}
* {{یادکرد وب| نشانی = http://www.sourehcinema.com/cinema/TEHRAN/TEHRAN/sepideh/cinema_sepideh.htm| عنوان = سینما سپیده| ناشر = سوره سینما}}
* {{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.caoi.ir/fa/%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87/item/1097 |عنوان = ساختمان اداری جیپ - caoi.ir| ناشر = معماری معاصر ایران|تاریخ = |تاریخ بازدید = }}
* {{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://archive.li/lVfqK |عنوان = ویلاهای هتل دربند در غفلت میراث فرهنگی تهران تخریب شد| ناشر = معماری نیوز|تاریخ = |تاریخ بازدید =}}
* {{یادکرد وب |نام خانوادگی= سعدی|نام= سینا |نشانی= http://www.bbc.co.uk/persian/arts/021116_l-cy-architects.shtml|عنوان= نمایشگاه آثار سه معمار ارمنی در تهران | ناشر =بی‌بی‌سی فارسی |تاریخ =۲۰۰۲ |تاریخ بازبینی=}}
* {{یادکرد وب |نام خانوادگی= سعدی|نام= سینا |نشانی= http://www.bbc.co.uk/persian/arts/021119_sh-cy-architecht.shtml|عنوان= زندگینامه سه معمار ایرانی| ناشر =بی‌بی‌سی فارسی |تاریخ =۲۰۰۲ |تاریخ بازبینی=}}
* {{یادکرد وب |نام خانوادگی= فرزاد|نام= رامتین |نشانی=http://hamshahrionline.ir/details/32301 |عنوان=یادگار معماران مسیحی | ناشر = همشهری آنلاین|تاریخ = ۱۳۸۶ |تاریخ بازبینی=}}
* {{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =نرسیسیانس | نام =امیلیا | نام خانوادگی۲ =لوکس | نام۲ =آرمان | عنوان =نقش جامعه ایرانیان ارمنی در ظهور معماری مدرن شهر تهران | ژورنال = مطالعات اجتماعی ایران| مکان = | ناشر = | دوره = | شماره =۶ | سال = ۱۳۸۸| صفحه =۱۲۳-۱۳۷ | پیوند = http://www.jss-isa.ir/article_23395_c05b3efe160e7a83ead2a8445e327e01.pdf| تاریخ بازبینی = | doi =}}
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی۱=Devos |نام۱=Bianca |نام خانوادگی۲=Werner |نام۲=Christoph |کتاب=Cultue and Cultural Politics Under Reza Shah:the Pahalvi State, new Bbourgeoisie and the Creation of a Modern society in Iran| ناشر= |سال= |شابک=}}
* {{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |نشانی=http://oralhistoryau.com/وارطان-هوانسیان |عنوان= وارطان هوانسیان| ناشر = تاریخ شفاهی معماری و شهرسازی|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}
* {{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |نشانی=http://iranshahrnewsagency.com/NewsImage/20144261620407.pdf |عنوان=یادگارهای معماری ارمنی در تهران | ناشر = ماهنامه فرهنگی سیاسی هنری و اجتماعی ایرانشهر|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}
* {{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |نشانی= http://vista.ir/article/93608/زندگینامه-وارتان-هوانسیان-معمار-مشهور-ایرانی|عنوان=زندگینامه وارتان هوانسیان معمار مشهور ایرانی | ناشر =ویستا |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}
* https://www.farzamkharvari.com/wp-content/uploads/2018/03/architect3.pdf
== پیوند به بیرون ==
* {{یوتیوب|b7cFrxWLueY |معماری مدرن تهران و پیشروان آن سه مهندس معمار ارمنی ایرانی گابریل کورکیان، وارتان هوانسیان و پل آبکار در مصاحبه‌ای با مهندس آرمن میناسیان- YouTube}}
{{معماری معاصر ایران}}
{{معماران ارمنی}}
{{ترتیب‌پیش‌فرض:هوانسیان، وارطان}}
[[رده:افراد ایرانی ارمنی‌تبار]]
[[رده:اهالی ارمنی‌تبار تبریز]]
| |||