فرگشت: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تکامل''' یا '''فرگشت''' یا '''برآیش''' (یا به‌گونهٔ ویژه‌تر '''تکامل زیستی''' یا '''اندامی''') عبارت است از دگرگونی در یک یا چند ویژگی [[فنوتیپ|فنوتیپی]] [[وراثت|موروثی]] که طی زمان در [[جمعیت]]‌های افراد رخ می‌دهد.<ref name="Futuyma">{{cite book |last=Futuyma |first=Douglas J. |authorlink=Douglas J. Futuyma |year=۲۰۰۵ |title=Evolution |publisher=Sinauer Associates, Inc |location=Sunderland, Massachusetts |isbn=۰-۸۷۸۹۳-۱۸۷-۲}}</ref> این ویژگی‌های فنوتیپی، که از نسلی به نسل بعد جابجا می‌شوند؛ صفات [[آناتومی|ساختاری]]، [[بیوشیمی|بیوشیمیایی]] و [[رفتار|رفتاری]] را تعیین می‌کنند. وقوع تکامل منوط به وجود بستری از [[گوناگونی ژنی]] در جمعیت است. این بستر ممکن است از جمعیت‌های دیگر تأمین شود؛ که به [[شارش ژن]] شهرت دارد.<ref name="pmid 10097118">{{Cite journal |last1=Jain|first1=R.|last2=Rivera|first2=M.C.|last3=Lake|first3=J.A. |title=Horizontal gene transfer among genomes: the complexity hypothesis. |journal=Proc Natl Acad Sci U S A |volume=۹۶ |issue=۷ |pages=۳۸۰۱–۶ |year=۱۹۹۹ |pmid=۱۰۰۹۷۱۱۸ |doi=10٫۱۰۷۳/pnas.۹۶٫۷٫۳۸۰۱ |ref=harv |pmc=۲۲۳۷۵22375|bibcode = 1999PNAS...۹۶٫۳۸۰۱J}}</ref><ref>{{cite journal|author = Richardson, Aaron O. and Jeffrey D. Palmer|year = ۲۰۰۷|title = Horizontal gene transfer in plants |journal = Journal of Experimental Botany|volume = ۵۸|pages = ۱–۹|url=http://jxb.oxfordjournals.org/content/early/2006/10/09/jxb.erl148.full.pdf|accessdate = ۲۰۱۱-۰۱-۳۱|doi = 10٫۱۰۹۳/jxb/erl۱۴۸|pmid = ۱۷۰۳۰۵۴۱|issue = ۱|ref = harv}}</ref><ref>{{cite book|last=Margulis|first=Lynn|year=۱۹۹۸|title=The symbiotic planet: a new look at evolution|publisher=Weidenfeld & Nicolson, London|isbn=۰-۴۶۵-۰۷۲۷۱-۲}}</ref><ref>{{cite book|last=Sapp|first=J.|year=۱۹۹۴|title=Evolution by association: a history of symbiosis|publisher=Oxford University Press, UK|isbn=۰-۱۹-۵۰۸۸۲۱-۲}}</ref> همچنین ممکن است گوناگونی ژنی از درون جمعیت، با سازوکارهایی چون [[جهش]] یا [[نوترکیبی]] پدید آید. با توجه به اینکه ویژگی‌های فنوتیپی متفاوت، احتمال [[بقا]] و [[تولیدمثل]] را تحت تأثیرات متفاوتی قرار می‌دهند؛ [[انتخاب طبیعی]] می‌تواند سبب فراگیری [[ژنوتیپ]]‌های جدید در [[خزانه ژنی|خزانهٔ ژنی]] شود؛ و چهرهٔ فنوتیپی جمعیت را به تدریج تغییر دهد.<ref name="Futuyma"/> [[انتخاب جنسی]] ممکن است به همه‌گیری ژن‌هایی ختم شود که نقش مثبتی در افزایش بقای جاندار نداشته باشند؛ و دیگر سازوکارهای تکاملی همچون [[همبستگی ژنی]] و [[رانش ژن]]، ممکن است ژن‌هایی را انتخاب کنند که امتیاز مستقیمی برای بقا یا تولیدمثل جاندار ارائه نمی‌دهند.<ref name="berkeley">{{cite web|url=http://evolution.berkeley.edu/evosite/evo101/IIID2Genesdrift.shtml |title=Effects of Genetic Drift |accessdate=February ۲۰۱۱ |publisher=University of California at Berkeley}}</ref><ref name="Evolutionary Biology">{{cite book| last = Futuyma| first = Douglas | authorlink = | title = Evolutionary Biology| publisher = [[Sinauer Associates]]| series = | year = ۱۹۹۸ | doi = | isbn = ۰-۸۷۸۹۳-۱۸۹-۹ | page = Glossary}}</ref>

رویداد فرگشت بدان معناست که تمام [[موجودات زنده]] با همهٔ تنوعی که دارند، از نیاکانی مشترک پدیدار گشته‌اند.<ref name="On The Origin of Species">{{cite book | last1 = Darwin | first1 = Charles | title = On The Origin of Species | chapter = XIV | year = ۱۸۵۹ | page = ۵۰۳ | url = http://en.wikisource.org/wiki/On_the_Origin_of_Species_(1859)/Chapter_XIV | accessdate = ۲۰۱۱-۰۲-۲۷ | isbn = ۰۸۰۱۴۱۳۱۹۲}}</ref> فرگشت علت پدیدهٔ [[گونه‌زایی]] است؛ که طی آن یک گونهٔ اجدادی منفرد به دو یا چند گونهٔ متفاوت تقسیم می‌شود. گونه‌زایی در شباهت‌های ساختاری، [[جنین‌شناسی|جنینی]] و [[ژنتیک|ژنتیکی]] جانداران؛ [[جغرافیای زیستی|پراکندگی جغرافیایی]] گونه‌های مرتبط با هم، و [[ثبت سنگواره‌ای]] تغییرات، قابل مشاهده‌است. [[نیای مشترک]] جانداران امروزی تا بیش از ۳٫۵ میلیارد سال پیش؛ یعنی از زمان پیدایش [[حیات]] روی [[زمین]]، قدمت دارد.<ref>{{cite book|last=Schopf|first=J.W.|year=۱۹۹۹|title=Cradle of life: the discovery of Earth's earliest fossils|publisher=Princeton|isbn=۰-۶۹۱-۰۰۲۳۰-۴}}</ref><ref>{{cite journal|doi=10٫۱۰۷۳/pnas.۹۵٫۱۲٫۶۸۵۴|last=Woese|first=C.|year=۱۹۹۸|title=The Universal Ancestor|journal=PNAS|volume=۹۵|issue=۱۲|pages=۶۸۵۴–۶۸۵۹|pmid=۹۶۱۸۵۰۲|pmc=۲۲۶۶۰22660|ref=harv|bibcode = 1998PNAS...۹۵٫۶۸۵۴W}}</ref><ref name="theobald">{{cite journal|doi=10٫۱۰۳۸/nature۰۹۰۱۴|last=Theobald|first=D.L.|journal=Nature|volume=۴۶۵|issue=۷۲۹۵|pages=۲۱۹–۲۲۲|year=۲۰۱۰|title=A formal test of the theory of universal common ancestry|pmid=۲۰۴۶۳۷۳۸|ref=harv|bibcode = 2010Natur.۴۶۵..۲۱۹T}}</ref><ref>{{cite journal|doi=10٫۱۰۳۸/scientificamerican۰۲۰۰–۹۰|last=Doolittle|first=W.F.|year=February, ۲۰۰۰|url=http://shiva.msu.montana.edu/courses/mb437_537_2005_fall/docs/uprooting.pdf|title=Uprooting the tree of life|journal=Scientific American|volume=۲۸۲|issue=۲|pages=۹۰–۹۵|pmid=۱۰۷۱۰۷۹۱|ref=harv}}</ref> تکامل چه به صورت درون‌جمعیتی و چه به صورت گونه‌زایی میان جمعیت‌ها، از طرق گوناگونی روی می‌دهد؛ آهسته و پیوسته به نام [[انتخاب انباشتی]]، یا به سرعت از یک موضع ایستا تا موضع بعدی؛ که [[تعادل نقطه‌ای]] خوانده می‌شود.

مطابق با نظریه ۱۹۴۰ [[جرج بیدل|بیدل]] و [[ادوارد تیتوم|تِیتوم]] تحت عنوان «نظریه یک ژن-یک آنزیم»، هر ژن رمز ساخت یک آنزیم را داراست. این نظریه امروزه به صورت «[[نظریه یک ژن-یک پلی‌پپتید]]»، تصحیح شده‌است. نتیجه تکاملی توارث آن‌است که ژن‌ها رمز ساخت پروتئین‌ها را حمل می‌کنند، و پروتئین‌ها مسئول واکنش‌های جنینی و پس از تولد مؤثر در صفات ساختاری، فیزیولوژیک، بیوشیمیایی و رفتاری (در مورد سلول‌های مغزی) جانداران هستند. این صفات شانس بقا و تولیدمثل را به درجات مختلفی تحت تأثیر قرار می‌دهند؛ و در نتیجه فراوانی آلل‌ها طی نسل‌های متمادی تغییر می‌کند.<ref>{{cite journal |author = Phillips PC |title = Epistasis—the essential role of gene interactions in the structure and evolution of genetic systems |journal = Nat. Rev. Genet. |volume = ۹ |issue = ۱۱ |pages = ۸۵۵–۶۷ |year = ۲۰۰۸ |pmid = ۱۸۸۵۲۶۹۷ |doi = 10.1038/nrg2452 |pmc = ۲۶۸۹۱۴۰2689140 |ref = harv}}</ref><ref name="Lin">{{cite journal |author = Wu R, Lin M |title = Functional mapping&nbsp;– how to map and study the genetic architecture of dynamic complex traits |journal = Nat. Rev. Genet. |volume = ۷ |issue = ۳ |pages = ۲۲۹–۳۷ |year = ۲۰۰۶ |pmid = ۱۶۴۸۵۰۲۱ |doi = 10.1038/nrg1804 |ref = harv}}</ref>