علی النقی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بهبود مقاله، مقدمه و افزودن جستار از منابع مستند و معتبر حوزه مقاله.
خط ۲۰:
|فرزندان = [[حسن عسکری|حسن]] (جانشین)، [[جعفر کذاب|جعفر]]، حسین، [[امامزاده سید محمد (بغداد)|محمد]]، [[عایشه دختر هادی|عایشه]]
}}
'''علی بن محمد بن علی''' (زادهٔ ۱۵ذی‌الحجه ۲۱۲ هجری در صریا مدینه – درگذشت ۳رجب ۲۵۴ قمری) معروف به '''علیّ النقی''' و '''هادی''' امام دهم [[امام]] [[شیعه|شیعیان]] بعد از پدرش [[محمد تقی|جواد]] و قبل از [[حسن عسکری]] می‌باشد.<ref name="Madelung3">{{cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/ali-al-hadi-abul-hasan-b|title=ʿALĪ AL-HĀDĪ|accessdate=2015|website=Encyclopedia of Iranica|last1=Madelung|first1=Wilferd}}</ref> او تا سن سی سالگی در مدینه مشغول تدریس بود تا اینکه [[متوکل|متوکل عباسی]] او را به بغداد فراخواند. در بغداد با ۶ خلیفه عباسی همدوره بود و بوسیله آنان و جانشینانِ خلیفه مدام تحت فشار بود تا اینکه عاقبت، به تحریک [[معتز|معتز عباسی]] در سال ۲۵۴ هجری (۸۶۸ میلادی) مسموم شده و در [[سامرا]]، جایی که بعداً فرزندش [[حسن عسکری]] هم دفن شد، به خاک سپرده شد.<ref name="Madelung3" /><ref name="Tabatabai3">{{cite book|title=Shi'ite Islam|last1=Tabatabai|first1=Sayyid Muhammad Husayn|authorlink=Allameh Tabatabaei|publisher=SUNY press|others=Translated by [[Seyyed Hossein Nasr]]|year=1997|isbn=0-87395-272-3|pages=183–184}}</ref><ref name="chittick3">{{cite book|title=A Shi'ite Anthology|last1=Tabåatabåa'åi|first1=Muhammad Husayn|date=1981|publisher=State University of New York Press|others=Selected and with a Foreword by [[Muhammad Husayn Tabataba'i]]; Translated with Explanatory Notes by [[William Chittick]]; Under the Direction of and with an Introduction by [[Hossein Nasr]]|isbn=978-0-585-07818-2|page=139}}</ref><ref name="Momen3">{{cite book|title=An Introduction to Shi'i Islam|last=Momen|first=Moojan|publisher=Yale University Press|year=1985|isbn=978-0-300-03531-5|pages=43–44}}</ref> زندگی او مصادف با ضعف [[خلافت عباسیان|عباسیان]]<ref>{{پک|Algar|2001|ک=Imam Muhammad al-Jawad al-Taqi (a) and Imam 'Ali al-Hadi (a)|ص=4:55|زبان=en}}</ref> بود. از او رساله‌ای در [[جبر (فلسفه)|جبر و اختیار]] و چند [[زیارت]] نقل شده‌است. منابع شیعی و سنی<ref>{{یادکرد وب|کد زبان=fa-IR|وب‌گاه=مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر - عج|نشانی=http://www.valiasr-aj.com/persian/shownews.php?idnews=9203|عنوان=دیدگاه بزرگان اهل سنت، پیرامون شخصیت حضرت امام هادی (سلام الله علیه)|بازبینی=2018-12-09}}</ref><ref>{{یادکرد وب|وب‌گاه=www.adyannet.com|نشانی=https://www.adyannet.com/fa/news/15333|عنوان=امام هادی (علیه السلام) در تاریخ اهل سنت {{!}} پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب|بازبینی=2018-12-09}}</ref> کرامات بسیاری را به او نسبت می‌دهند.
'''علی بن محمد بن علی''' معروف به '''علیّ النقی''' و '''هادی''' امام دهم [[امام]] [[شیعه|شیعیان]] بعد از پدرش [[محمد تقی]] و قبل از [[حسن عسکری]] می‌باشد.<ref name="Madelung"/> تا سن سی سالگی، هادی در مدینه مشغول تدریس بود تا اینکه خلیفه عباسی متوکل او را به بغداد فراخواند. در بغداد بوسیله خلیفه و جانشینانش مدام تحت فشار بود تا اینکه عاقبت، به نوشته منابع شیعی، به تحریک معتز عباسی در سال ۲۵۴/۸۶۸ مسموم شده و در
سامرا، جایی که بعداً فرزندش [[حسن عسکری]] هم دفن شد، به خاک سپرده شد.<ref name="Madelung">{{cite web|last1=Madelung|first1=Wilferd|title=ʿALĪ AL-HĀDĪ|url=http://www.iranicaonline.org/articles/ali-al-hadi-abul-hasan-b|website=Encyclopedia of Iranica|accessdate=2015}}</ref><ref name="Tabatabai">{{cite book|last1=Tabatabai|first1=Sayyid Muhammad Husayn|others= Translated by [[Seyyed Hossein Nasr]] | authorlink=Allameh Tabatabaei | title= Shi'ite Islam|publisher=SUNY press|pages=183–184| year=1997| isbn=0-87395-272-3}}</ref><ref name="chittick">{{cite book|last1=Tabåatabåa'åi|first1=Muhammad Husayn|title=A Shi'ite Anthology|date=1981|others=Selected and with a Foreword by [[Muhammad Husayn Tabataba'i]]; Translated with Explanatory Notes by [[William Chittick]]; Under the Direction of and with an Introduction by [[Hossein Nasr]] |publisher=State University of New York Press|isbn=978-0-585-07818-2|page=139}}</ref><ref name="Momen">{{cite book|last=Momen|first=Moojan|title=An Introduction to Shi'i Islam|year=1985|publisher=Yale University Press|pages=43–44|isbn=978-0-300-03531-5}}</ref> زندگی او مصادف با ضعف [[عباسیان]]<ref>{{پک|Algar|2001|ک=Imam Muhammad al-Jawad al-Taqi (a) and Imam 'Ali al-Hadi (a)|ص=4:55|زبان=en}}</ref> بود. از او رساله‌ای در [[جبر (فلسفه)|جبر و اختیار]] و چند [[زیارت]] نقل شده‌است. منابع شیعیان کرامات بسیاری را به او نسبت می‌دهند.
 
== تولد و القاب ==
علی‌النقی بنا به گزارش کلینی، شیخ مفید، [[شیخ طوسی]] و ابن اثیر، در نیمه ذی‌الحجه سال ۲۱۲ هجری<ref>کافی، ج 1 ص 497:ارشاد مفید، ص 327:تهذیب، ج 6، ص 92؛کامل ابن اثیر، ج 7، ص 189 [https://mandegar.tarikhema.org/imam-hadi (تاریخ ما)]</ref> (۸۲۸ میلادی) در روستایی به نام صریا در نزدیکی [[مدینه]] به دنیا آمد.<ref name="Madelung">{{cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/ali-al-hadi-abul-hasan-b|title=ʿALĪ AL-HĀDĪ|accessdate=2015|website=Encyclopedia of Iranica|last1=Madelung|first1=Wilferd}}</ref> پدرش امام نهم شیعیان، [[محمد تقی]] بود. مادرش ام‌الولد بود که [[سمانه مغربیه|سمانه]]<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ألفُصولُ ألمُهمّة فی مَعْرِفَة ألأئمَّ|نام خانوادگی=مالکی|نام=ابن صباغ|ناشر=دارالحدیث قم|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص 277}}</ref> یا سوسن خوانده می‌شد که اصالت مغربی داشت و به سیده ام‌الفضل مشهور بود.<ref> ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج۴، ص۴۰۱.</ref> البته نام مادرش مدنب، حدیث و غزال هم ذکر شده‌است.<ref>یافعی در «مرآة الجنان»، ج 1، ص 160، با اشاره به مطلب فوق دلیل شهرت «سامرّاء» به عسکر را آن دانسته که معتصم خودش با لشکرش بدانجا انتقال یافت؛ و رک:تذکرة الخواص، ص 359؛ معانی الأخبار، ص 65.</ref> برخی منابع مادرش را ام فضل دختر مأمون دانسته‌اند{{مدرک}} به اعتقاد برخی روایت اخیر محتملتر است چون بنا به برخی تواریخ ازدواج محمد بن علی و ام‌الفضل در ۲۱۵ هجری رخ داد.<ref name = "EoI">{{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی= Lewis|نام= Bernard |مقاله= {{unicode|al-ʿAskarī}} |دانشنامه= [[دانشنامه اسلام|Encyclopedia of Islam]] |ویرایش= Second |ویراستاران=P. Bearman; Th. Bianquis; C.E. Bosworth; E. van Donzel; and W.P. Heinrichs |ناشر= [[انتشارات بریل|Brill Online]] |سال= ۱۹۸۶ |نشانی = http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/al-askari-SIM_0810|زبان=en}}</ref> اما به احتمال بین ام فضل دختر مأمون و سمانیه مغربیه که مشهور به ام فضل بوده اشتباهی رخ داده است چون در منابع آمده‌است که محمد بن علی از ام فضل صاحب فرزندی نشد.<ref>ابن شهرآشوب، المناقب، ج۴، ص۳۸۰؛ مسعودی، اثبات الوصیة، ص۲۲۷.</ref>
 
''نقی'' و ''هادی'' مهمترین القاب امام دهم می‌باشد. پدرش کنیهٔ ابوالحسن را به احترام کنیهٔ پدربزرگ (علی بن موسی الرضا) و پدرِ پدربزرگش (موسی کاظم) به او اعطا کرد؛ و برای اینکه این سه ابوالحسن با هم اشتباه نشوند مورخان معمولاً [[موسی کاظم]] را ابوالحسن اول، رضا را ابوالحسن ثانی و هادی را [[ابوالحسن ثالث]] می‌نامند.<ref name="Madelung"/><ref>{{harvnb|Qarashi|2007|pp=15–16}}</ref><ref name="Moezzi">{{cite book|last1=Moezzi|first1=Mohammad Ali Amir|title=The Divine Guide in Early Shi'ism: The Sources of Esotericism in Islam|date=1994|publisher=State University of New York Press|isbn=978-0-585-06972-2|page=65,174}}</ref>
سطر ۳۸ ⟵ ۳۷:
 
=== در سامرا ===
پس از اینکه [[متوکل]] عباسی به خلافت رسید، حاکم [[مدینه]]، عبدالله بن محمد بن داود هاشمی، نامه‌ای به او نوشته هشدار داد که هادی پولهایی از شیعیان دریافت کرده که بوسیله آن‌ها می‌تواند اسلحه بخرد و در شورش علیه خلیفه استفاده کند.<ref name="Iranica"/><ref>{{پک|Algar|2001|ک=Imam Muhammad al-Jawad al-Taqi (a) and Imam 'Ali al-Hadi (a)|ص=49:30-50:00|زبان=en}}</ref><ref>حمید الگار منبع این پول را خمس پیروان و سلاح‌ها را یادگارهای اجداد علی‌النقی می‌داند.</ref> هادی وقتی از این نامه مطلع شد، در دفاع از خودش نامه‌ای برای متوکل فرستاد و ضمن رد اتهامات، متقابلاً از حاکم مدینه شکایت کرد.<ref name="Madelung"/><ref name="Tabatabai">{{cite book|title=Shi'ite Islam|last1=Tabatabai|first1=Sayyid Muhammad Husayn|authorlink=Allameh Tabatabaei|publisher=SUNY press|others=Translated by [[Seyyed Hossein Nasr]]|year=1997|isbn=0-87395-272-3|pages=183–184}}</ref> متوکل در پاسخ حاکم مدینه را از مقامش عزل کرده، هادی را از بالاترین احترام و اعتماد خود مطمئن کرد؛ با این حال از او خواست با خانواده و خدمه به سامرا نقل مکان کند.<ref name = "Iranica">{{یادکرد دانشنامه | نام خانوادگی = Madelung | نام = Wilferd | پیوند نویسنده = ویلفرد مادلونگ| مقاله = {{unicode|ʿALĪ AL-HĀDĪ}} | دانشنامه = [[ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]]| سال = ۲۰۱۱ | صفحه = ۸۶۱–۸۶۲| نشانی = http://www.iranicaonline.org/articles/ali-al-hadi-abul-hasan-b| تاریخ بازبینی =۲۰۱۲-۱۲-۰۵ |زبان=en}}</ref> متوکل [[یحیی بن هرثمه]] را به مدینه فرستاد تا هم دربارهٔ اتهامات وارده به هادی تحقیق کند و هم مأمور انتقال وی به [[سامرا]] شود. در مدینه، یحیی خانه علی النقی را بازجویی کرد اما چیزی جز نسخه‌هایی از قرآن و کتب مذهبی دیگر کشف نکرد. گفته می‌شود که پس از نزدیک شدن هادی به بغداد، جمعیت زیادی به استقبالش آمدند. فرماندار شهر، اسحاق بن ابراهیم طاهری شخصاً به ملاقات او آمده تا پاسی از شب نزدش ماند. در سامرا اما خلیفه فوراً او را به حضور نپذیرفت ولی خانه [[خزیمه بن حازم]]<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اثبات الوصیه للامام علی بن ابی‌طالب (مسعودی)|نام خانوادگی=مسعودی|نام=علی بن حسین|ناشر=انتشارات انصاریان|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص 228}}</ref> برای اقامتش تعیین کرد.<ref name="Madelung"/><ref name="Momen">{{cite book|title=An Introduction to Shi'i Islam|last=Momen|first=Moojan|publisher=Yale University Press|year=1985|isbn=978-0-300-03531-5|pages=43–44}}</ref><ref name="Moezzi"/><ref name="Donaldson"/><ref>{{harvnb|Qarashi|2007|pp=386–388}}</ref>
 
[[علی بن محمد]] بقیه عمرش را در سامرا زیر نظر بود با این حال احترام خلیفه را جلب کرده بود و آزاری به او نرسید. از وی نقل شده که داوطلبانه به سامرا آورده نشده بود اما از آنجا که آب و هوای شهر را می‌پسندید، فقط به خلاف میل خود آنجا را ترک خواهد کرد.<ref name="Iranica"/> طبرسی متوکل سخت در تلاش بود تا شخصیت علی النقی را پیش مردم خرد کند.<ref>{{یادکرد کتاب|نشانی=|عنوان=إعلامُ الوَریٰ بأعلامِ الهدیٰ|نام خانوادگی=طبرَسی|نام=فضل بن حسن|ناشر=مؤسسه آل البیت|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ص 438}}</ref> علی بن محمد به خاطر تقوا و فروتنی اش مورد احترام بسیاری بود. او در سامرا آزادانه به تعلیم شاگردانش می‌پرداخت یا از آن‌ها خمس دریافت می‌داشت.<ref name="Madelung"/> نسب العسکری او به دلیل منطقه عسکر سامرا ست.<ref name="EoI"/>
سطر ۸۷ ⟵ ۸۶:
* [[ابراهیم بن محمّد همدانی]] یکی دیگر از وکلای اوست که بنا به روایت کشی چهل بار به زیارت حج مشرف شده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=رجالِ کَشّی|نام خانوادگی=کَشّی|نام=محمد بن عمر بن عبدالعزیز|ناشر=سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی|سال=1382|شابک=|مکان=|صفحات=ص 608}}</ref>
* [[حسین بن عبدربّه]] یا - بنا به گزارش برخی دیگر - فرزند او علی<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تنقیح المقال فی احوال الرجال یا تنقیح المقال فی علم الرجال|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=ج ۱، ص ۳۳۱–۳۳۲٫}}</ref> از وکلای هادی بوده که پس از وی ابوعلی بن راشد از طرف آن هادی به عنوان جانشین او تعیین و اعلام شد.
 
= شیعیان هادی =
اکثریتِ شیعیان علی النقی از اهالی کوفه بودند.<!-- استناد این جمله با مراجعه به کتب شیعه مشخص می‌شود؛ زیرا به آخر اسامی اکثریت‏ آنها کلمه«کوفه»اضافه شده است چنانکه از دوران امام باقر و امام صادق(ع) به‏ این طرف کلمه قمی در آخر اسم تعدادی از اصحاب ائمه به چشم می‏خورد، اینها اشعری‏های عرب تباری بودند که در قم سکنی گزیده بودند. -->
 
=== در ایران ===
در زمان هادی قم مهمترین مرکز تجمّع شیعیان ایران بود و روابط محکمی میان شیعیان این شهر و پیشوایان شیعی برقرار بود. دو شهر آبه یا آوه و کاشان نیز تحت تأثیر تعلیمات شیعی قرار داشته و از گرایشی از نوع بینش اهل قم برخوردار بودند. در منابع از [[محمد بن علی کاشانی]] نام برده شده که در باب توحید از امام هادی سؤالی‏ کرده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اصول کافی|نام خانوادگی=کلینی|نام=محمد بن یعقوب|ناشر=اجود|سال=1388|شابک=|مکان=تهران|صفحات=جلد ۱، صفحه ۱۰۲}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=توحید|نام خانوادگی=شيخ صدوق|نام=محمد بن علي بن بابويه|ناشر=واحد تحقيقات مركز تحقيقات رايانه اي قائميه|سال=|شابک=|مکان=اصفهان|صفحات=صفحه 101}}</ref> قمی‌ها روابط مالی نیز با هادی داشته‌‏اند. در این زمینه از [[محمد بن داود قمی]] و [[محمد الطلحی]] یاد شده است که از قم و بلاد تابع آن، اموال و اخبار درباره وضعیت آن سامان به امام می‏رسانیده‏اند.
 
== روایت اقدام متوکل برای تحقیر علی النقی و مرگ متوکل ==