هزار و یک شب: تفاوت میان نسخه‌ها

به‌گفته [[علی‌اصغر حکمت]] این کتاب پیش از دوره هخامنشی در هند به وجود آمده و قبل از حمله [[اسکندر]]، به فارسی (احتمالاً [[فارسی باستان]]) ترجمه شده و در قرن سوم هجری زمانی که [[بغداد]] مرکز علم و ادب بود از پهلوی به عربی برگردانده شده‌است. اصل پهلوی کتاب ظاهراً از زمانی که به [[عربی]] ترجمه شده از میان رفته‌است. او دلیل آنکه کتاب پیش از اسکندر به فارسی درآمده را به ''[[مروج‌الذهب]]'' [[مسعودی]] (درگذشته به سال ۳۴۶ ه‍. ق) و ''[[الفهرست]]'' [[ابن ندیم]] (درگذشته به سال ۳۸۵ ه‍. ق) مراجعه می‌دهد و سپس با اشاراتی به مشابهت هزار و یک شب با [[کتاب استر]] [[تورات]] استدلال می‌کند که هر دو کتاب در یک زمان و پیش از حمله اسکندر نوشته شده‌اند و ریشه واحد دارند. نام ایرانی آن [[هزار افسان]] است و وقتی به عربی ترجمه شده، نخست ''الف خرافه'' و سپس ''الف لیله'' خوانده شده، و چنان‌که حکمت می‌گوید در زمان [[خلفای فاطمی]] مصر به صورت ''الف لیلة و لیله'' (هزار شب و یک شب) درآمده‌است.

حکمت برای اصل و نسب هندی کتاب دو دلیل می‌آورد. یکی از آن‌ها قصه‌های تودرتو (حکایت در حکایت) است که در ادبیات هند سابقه دارد و ایرانیان نیز به گفته علامه قزوینی با این شیوه آشنایی داشتند. بیضایی با اشاره به اینکه در میان هندیان هیچ نشانی از هزار افسان نمانده‌است اما نزد ایرانیان (تا سده هفتم هجری) به دفعات به آن اشاره شده‌است، این کتاب را ایرانی می‌داند نه هندی و شیوه داستان‌های تو در تو را تألیفی ایرانی بر پایهٔ فرهنگ مشترک ایرانی-هندی می‌داند.<ref name=":0" />