خط (نوشتار): تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز تمیزکاری بقایای ویرایشگر دیداری! با ویرایشگر خودکار فارسی |
||
خط ۲۷:
| col3 = {{زیرنویس نقشه|#ff4e4d|[[Syllabary|Syllabaries]]}} {{زیرنویس نقشه|#ffff65|[[حروف چینی|چینی]] {{smaller|([[واژه‌نگاشت|واژه‌نگاشتن]])}}}}
}}]]
'''خَط''' یا '''دبیره''' هنر یا وسیله‌ای برای ثبت و نوشتن ذهنیات و تفکرات با استفاده از علائمی است که به چشم آشنا باشد و دیده شود. حافظ می‌گوید: خط زبان دست است و حافظ افکار و آثار.<ref>قال
در واقع، بشر از زمانی که خواست آن چه را می‌اندیشد نقش کند، قدم به دنیای خط و نگارش نهاد.<ref name="دهخدا">''لغتنامه دهخدا''؛ مدخل '''خط'''، تاریخ خط</ref><ref name="آموزگار">{{یادکرد وب| نشانی = http://persianlanguage.ir/articles/id=19/| عنوان = تاریخچه‌ای از نگارش و خط | تاریخ بازدید = خرداد ۱۳۸۷| نویسنده = دکتر ژاله آموزگار| ناشر = وبگاه زبان فارسی| زبان =}}</ref>
خط ۱۹۳:
{{اصلی|خط فنیقی}}
هم‌زمان با تکامل تدریجی خطوط میخی و در هزاره دوم پیش از میلاد خط دیگری در سرزمین فنیقیه پا به عرصه وجود می‌گذارد و آن خط '''هیروگلیف هیتیتی''' است که به '''خط فنیقی''' شهرت دارد. قدیمی‌ترین نمونه این خط در کاوش‌های شهر [[گوبله]]، از شهرهای [[فنیقیه]] باستان (حوالی سوریه کنونی) که یونانیان آن را بیبلوس می‌نامیدند، به دست آمده‌است.
شهر [[بیبلوس]] در میان یونانیان، به عنوان داشتن بهترین پاپیروس‌ها، شهرت داشت و مرکز مهم بازرگانی مصر و یونان بود. چون یونانیان وسایل نوشتن خود را از این شهر بدست می‌آورند نام بیبلوس در نزد آن‌ها به معنی کتاب گرفته شده که بعدها «''Bible''» مفهوم کتاب دینی تورات و انجیل را یافت.<ref>{{یادکرد| کتاب = فرهنگ ایران باستان | نویسنده= پورداود|ترجمه=|ناشر=|جلد= |صفحه= ۱۳۶–۱۳۲|سال= ۱۳۲۶}}(''نقل از مقاله
[[الفبای فنیقی]] با ۲۲ علامت خطی که تنها صامت‌ها را نشان می‌داد، از راست به چپ نوشته می‌شد. به‌نظر خط شناسان، نشانه‌هایی از خط مصری باستان و خطوط تصویری را در الفبای فنیقی می‌توان یافت. این خط برخلاف خط هیروگلیف که در انحصار کاهنان بود یا خط میخی که تنها طبقه دبیران با آن سرو کار داشتند، براحتی در دسترس عامه قرار گرفت. فراگرفتن این خط آسان بود و [[کتابت]] و نوشتن با آن نیز بسیار آسان بود، بنابراین استفاده از آن گسترش زیادی یافت.
خط ۲۴۸:
سابقه خط هیروگلیف را تا هزاره چهارم پیش از میلاد نیز می‌توان پیش برد. خط هیروگلیف را بر پاپیروس می‌نوشتند. پاپیروس از ساقه‌های فشرده نوعی نی به همین نام به دست می‌آمد و از اجداد کاغذ است، به‌نظر می‌رسد کلمات ''paper'' و ''papier'' در زبان‌های غربی از این واژه گرفته شده‌اند.
مصریان نخستین مصرف‌کنندگان پاپیروس بودند و نوشت‌افزار آن‌ها نیز نوعی قلم از نی بود که آن را در مرکب سیاه یا قرمز فرو می‌بردند. این خط معمولاً افقی و از راست به چپ نوشته می‌شد و به ندرت از چپ به راست و گاهی نیز از بالا به پایین نوشته می‌شد. هیروگلیف، خط اندیشه نگار کامل نیست و در آن عناصر صوتی و الفبائی بیشتر وجود دارد. همچنین تصویر انسان‌ها و حیوانات در این خط احتمالاً مربوط به آغاز خط است.<ref name="زبان‌های خاموش">{{یادکرد| کتاب = زبان‌های خاموش | نویسنده=فریدریش، یوهان|ترجمه=دکتر یدالله ثمره، دکتر بدرالزمان قریب|ناشر=مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی|جلد= |صفحه= ص ۵ |سال= چاپ ۱۳۶۵}} (''نقل از مقاله
[[پرونده:Edwin Smith Papyrus v2.jpg|بندانگشتی|قدمیترین نمونه خط هیراتیک که یک متن پزشکی است. مربوط به ۱۶۰۰ قبل از میلاد مسیح]]
با پیدایش [[پاپیروس]]، خط هیروگلیف در مصر تحول می‌یابد و به سادگی می‌گراید و [[خط هیراتیک]] (دینی، باصلابت) از آن پدید آمد که با بهم ریختگی آن نوعی [[خط تندنویسی]] به نام [[خط دموتیک]] یا خط عامیانه از آن بوجود می‌آید.
خط ۲۷۰:
[[خط گرجی]] مخصوص نوشتن [[زبان گرجی]] و دیگر [[زبان‌های کارتولی]] است و شامل سه الفبای هم ارز است که عبارت اند از: آسُمْتاوْرولی، نوسْخوری و مْخِدْرولی، که امروزه فقط مخدرولی مورد استفاده رسمی و وسیع قرار دارد.
قدیمی‌ترین کتیبهٔ کشف شده از زبان گرجی، نوشته شده به نخستین الفبای گرجی یعنی آسومتاورولی و مربوط به سدهٔ یکم پیش از میلاد مسیح است.<ref
=== خط عربی ===
خط ۲۹۴:
۱- قلم جلیل ۲- قلم سجلات ۳- قلم دیباج ۴- قلم اسطور مار کبیر ۵- ثلاثین ۶- قلم زنبد ۷- قلم مفتح ۸- قلم حرم ۹- قلم مد مرآت ۱۰- قلم عمود ۱۱- قلم قصص ۱۲- قلم حرفاج.
در زمان مأمون نویسندگی اهمیت پیدا کرد و نویسندگان در نیکو ساختن خط به مسابقه پرداختند و چندین قلم دیگر به نام [[قلم مرصع]]، [[قلم نساخ]]، [[قلم رقاع]]، [[قلم غبارالحلیه]]، [[قلم ریاسی]]<ref>قلم
[[پرونده:Muhaqqaq script 2 - Qur'anic verses.jpg|بندانگشتی|چپ|200px|برگی از قرآن به [[خط محقق]]؛ آیات ۷۶و۷۵ از [[سوره یوسف]]]]
خط ۳۱۴:
اما دربارهٔ تاریخ خط فارسی در تذکره مرآت الخیال آمده‌است:
انواع خطوط فارسی، [[ثلث]]، [[نسخ]]، [[ریحان]]، [[توقیع]]، [[محقق]] و [[رقاع]] است و خط هفتم [[تعلیق]]، که از رقاع و توقیع پدید آمده‌است. نویسنده پس از آن می‌آورد: «گویند که از متقدمین، خواجه [[تاج سلمانی|تاج سلمان]] این خطها را خوب می‌نوشت و خط هشتم که [[نستعلیق]] باشد [[میر علی تبریزی]] در زمان امیر تیمور صاحبقران از نسخ و تعلیق استنباط نمود».<ref>از تذکره مرآت
خط فارسی در حال حاضر اقلامی دارد از جمله: [[اجازت]]، [[تعلیق]]، [[توقیع]]، [[ثلث]]، [[جلی]]، [[جلی دیوانی]]، [[دیوانی]]، [[رقاع]] ([[رقعه]])، [[ریحانی]]، [[سنبلی]]، [[سیاقت]]، [[شجری]]، [[نستعلیق]]، [[شکسته]]، [[شکسته نستعلیق]] و [[کوفی]] یا [[نسخ]] ،[[خط معلی]].
| |||