لاله: تفاوت میان نسخه‌ها

[نسخهٔ بررسی‌شده][نسخهٔ بررسی‌نشده]
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ویرایش با ابزار زدودن تبلیغ
Farnosh45 (بحث | مشارکت‌ها)
جز جایگزینی با اشتباه‌یاب: تولیپه⟸تولیپ، مقدمة⟸مقدمه، گلپوش⟸گل پوش
خط ۲۹:
نام گل لاله از کلمه ''لال'' یا همان کلمه ''لعل'' از زبان [[سانسکریت]] به معنی «قرمز» گرفته شده‌است. واژهٔ لاله امروزه به گل‌های پیازداری گفته می‌شود که نام علمی آنها تولیپا و از راستهٔ [[سوسن‌سانان]] و از تیرهٔ [[سوسنیان]] است و کاسه و جام آن تشکیل جامی کامل می‌دهد. شک نیست که واژهٔ ''لاله'' به ''لال'' که به معنی «سرخ» است وابسته‌است و گلی که لاله خوانده شده به مناسبت همین رنگ است.
 
گل لاله در زبان‌های اروپایی ''Tulip'' و ''Tulpe'' تولیپهتولیپ نام دارد که به واسطهٔ شباهت این گل با [[عمامه]] از واژهٔ «تولبند» به معنی «عمامه» گرفته شده‌است. احتمالاً مترجم ترکی در هنگام معرفی این گل به اروپائیان و در وصف آن این واژه را به زبان رانده و آن را در بزرگی و شکل به عمامه تشبیه کرده‌است. در مورد فارسی بودن این واژه بین پژوهش‌گران توافق وجود دارد. در مقدمةمقدمه الادب [[محمود زمخشری|زمخشری]] که واژه‌نامهٔ عربی به فارسی‌است، عمامه به فارسی «دُلبند» ترجمه شده‌است و ریشهٔ واژهٔ «تولبند» نهایتاً همان ''دُلبند'' (Dolband) فارسی‌است که از فارسی به ترکی رفته و تلفظ آن به «تولبند» تبدیل شده‌است. بهرحال این گیاه با نام تولیپهتولیپ از ترکیه به اروپا رفت و در آنجا به همین نام مشهور شد اما خود ترکان مانند ایرانیان این گل را در همان زمان لاله می‌نامیدند.<ref>{{یادکرد وب| نشانی =http://www.etymonline.com/index.php?term=tulip&allowed_in_frame=0 Tulip | عنوان = لاله| تاریخ بازدید =۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۱ | ناشر =Etymplogy Online| پیوند بایگانی = | تاریخ بایگانی =}}</ref><ref>{{یادکرد وب| نشانی =http://www.vajehyab.com/dehkhoda/لاله | عنوان = لاله| تاریخ بازدید =۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۱ | ناشر =لغت نامه دهخدا| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/67rwnTe8c | تاریخ بایگانی = ۲۳ مه ۲۰۱۲}}</ref><ref>{{پک|پورداود|۱۳۳۱|ک=هرمزدنامه|ص=۱۳۲}}</ref>
 
== لاله در منابع قدیم ==
خط ۴۴:
| image3 =Tulipa cheers.jpg
| alt3 = لاله
| caption3 = تمامی انواع خودروی لالهٔ قرمز تنها ۶ پرچم و ۶ گلپوشگل پوش دارند. برگ‌های لاله کشیده و بدون دندانه هستند.
 
}}
خط ۶۶:
[[پرونده:Stempel tulpe.jpg|thumb|200px| [[کلاله|کلالهٔ]] سه قسمتی در درون گل لاله]]
* [[تخمدان (گیاهی)|تخمدان]]: محتوی [[تخمک|تخمک‌هاست]] که توسط پوشش احاطه شده‌است و بعد از لقاح به صورت بذر رشد می‌یابد. در مرکز گل لاله یک تخمدان بطری شکل، سه حجره‌ای وجود دارد که هر حجره شامل تعداد زیادی تخمک است. در بالای تخمدان نیز یک [[کلاله|کلالهٔ]] سه قسمتی قرار گرفته که دانه‌های گرده به آن می‌چسبند. البته در اکثر گیاهان به جز گیاه لاله یک [[خامه (گل)|خامهٔ]] میانی بلند نیز بین تخمدان و کلاله قرار می‌گیرد. سلول‌های نر که از دانه‌های گرده بوجود می‌آیند، تخمک‌ها را بارور نموده و تخمک‌های بارور تبدیل به دانه می‌گردند در همین زمان بارور شدن و تبدیل تخمک‌ها به دانه‌است که تخمدان نیز تبدیل به [[میوه]] شده و به تدریج جداره‌های آن خشک و سخت می‌شود. این چنین میوه‌ای را ''کپسول'' می‌نامند و هنگامیکه دانه‌ها رسیدند، این کپسول از بالا به وسیله سه شکاف بازمی‌گردد.<ref>{{پک|پروندلبو|۱۳۵۵|ک=لاله‌ها و زنبق‌های ایران و گونه‌های مجاور|زبان=|ص=۸}}</ref> در بعضی از لاله‌ها پرچم کرک‌دار و در برخی دیگر بدون کرک است.<ref>{{پک|بری|برادلی|۱۳۸۵|ک=گیاهان و باغچه‌ها|ص=۲۴۷}}</ref>
* [[گلپوشگل پوش]]: همهٔ گل‌های خودروی لاله دارای ۳ [[گلبرگ]] و ۳ [[کاسبرگ]] رنگین به شکل گلبرگ‌های هستند. گلپوشگل پوش گیاه اندام‌های نر و مادهٔ گل را احاطه نموده و از شش قطعهٔ آزاد کامل شامل سه قطعه خارجی و سه قطعه داخلی کم و بیش شبیه هم تشکیل یافته‌است.<ref name="لاله‌ها و زنبق‌های ایران و گونه‌های مجاور">{{پک|پروندلبو|۱۳۵۵|ک=لاله‌ها و زنبق‌های ایران و گونه‌های مجاور|زبان=|ص=۳۸}}</ref> قطر گل در انواع مختلف با یکدیگر تفاوت دارد. در دورگهٔ داروین هنگامیکه گل بطور کامل باز می‌شود. قطر آن حتی به ۱۵ سانتیمتر هم می‌رسد.<ref>{{یادکرد وب| نشانی =http://www.theplantexpert.com/springbulbs/Tulip4DarwinHybrids.html | عنوان = Class 4: Darwin Hybrid Tulips | تاریخ بازدید =
12 June 2012 | ناشر =theplantexpert.com |نشانی بایگانی=http://www.webcitation.org/68LzEFRYu |تاریخ بایگانی=12 June 2012 |کد زبان=en }}</ref>
 
خط ۱۱۵:
 
[[پرونده:Tulipa clusiana, stamp.jpg|thumb|150px|چپ|تمبر با تصویر [[لاله حافظی|لالهٔ حافظی]] یا '''لالهٔ حافظ شیراز''' چاپ شده در سال ۱۳۶۶ در ایران]]
[[گونه (زیست‌شناسی)|گونه]] معرف گروهی از افراد است که در اکثر صفات اساسی با هم شباهت دارند و در نتیجهٔ جفتگیری، افرادی بارور و مشابه والدین خود بوجود می‌آورند. دورگه‌های حاصل از گونه‌های مختلف، اگر هم ببار آیند اغلب عقیم بوده و باروری کمتری نشان خواهند داد. گونه‌هایی که از نظر چندین مشخصهٔ مهم با یکدیگر مشابه باشند تحت نام یک جنس طبقه‌بندی می‌گردند، بنابراین تمام گونه‌هایی که دارای مشخصات زیر باشند متعلق به جنس لاله خواهند بود. «یک پیاز مستور از پوشینه‌های چرم مانند، برگ‌های پراکنده در طول ساقه، یک گل بزرگ و افراشته (راست) با قطعات [[گلپوشگل پوش]] که تا قاعده آزادند و بدون شیارهای [[نوشگاه]] و کلاله‌ای که در بالای تخمدان قرار گرفته و در روی یک خامهٔ مشخص واقع نشده‌است.» قواعد نامگذاری گونه‌های لاله به لاتین اینصورت است که قسمت نخست نام سرده یا جنس و قسمت دوم نشاندهندهٔ گونه‌است، برای مثال در [[لاله خط‌دار|لالهٔ خط‌دار]] {{نام علمی|Tulipa micheliana}} ''Tulipa'' نشاندهندهٔ جنس یا سرده و ''micheliana'' نشاندهندهٔ گونه‌است.<ref>{{پک|پروندلبو|۱۳۵۵|ک=لاله‌ها و زنبق‌های ایران و گونه‌های مجاور|زبان=|ص=۱۲}}</ref>
 
لاله در حدود ۱۰۰<ref>{{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی=Britannica|مقاله =tulip | دانشنامه =[[دانشنامه برخط بریتانیکا]]| سال = 2012 | نشانی =http://www.britannica.com/EBchecked/topic/608647/tulip | تاریخ بازبینی = 1 May 2012|زبان=en| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/67rwtDYLJ | تاریخ بایگانی = 23 May 2012}}</ref> تا ۱۵۰ گونه دارد.<ref>{{پک| 北日本新聞社事業局出版部|۱۹۹۰|ک=チューリップが好きになる本|ص=118}}</ref> ۱۹ گونه از گونه‌های لاله از ایران گزارش شده‌است.<ref>{{یادکرد وب| نشانی =http://www.sid.ir/fa/ViewPaper.asp?ID=116591&varStr=4;سالار%20الهه، جم%20زاده%20زيبا، توسلي%20اختر;تاكسونومي%20و%20بيوسيستماتيك%20(مجله%20پژوهشي%20علوم%20پايه%20دانشگاه%20اصفهان);بهار%201389;2;1%20(پياپي%202);45;55| عنوان = مطالعه آناتومی پیاز گونه‌های لاله ایران| تاریخ بازدید =۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۱ | ناشر =مجله پژوهشی علوم پایه دانشگاه اصفهان| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/67rwtwyWn | تاریخ بایگانی = ۲۳ مه ۲۰۱۲}}</ref> لاله‌های [[لاله کوهی|کوهی]]، [[لاله ارومیه|ارومیه]]، [[لاله آتشی|آتشی]]، [[لاله خط‌دار|خط‌دار]]، [[لاله هفت‌رنگ|هفت‌رنگ]]، [[لاله ریزه|ریزه]]، [[لاله حافظی|حافظی]] و [[لاله بیشه‌زار|بیشه‌زار]] برخی از گونه‌های بومی ایران هستند.<ref>{{پک|پروندلبو|۱۳۵۵|ک=لاله‌ها و زنبق‌های ایران و گونه‌های مجاور|زبان=|ص=۴۲–۳۸}}</ref>
 
جنس‌هایی که دارای ویژگی‌های اساسی یکسانی باشند یک [[تیره (زیست‌شناسی)|تیره]] یا خانواده را تشکیل می‌دهند بنابراین گیاهان جنس‌های لاله، لالهٔ سرنگون، [[سنبل]] و [[سوسن]] با ویژگی‌های، «گلپوشگل پوش شامل سه قطعهٔ خارجی و سه قطعهٔ داخلی که تماماً رنگین و کم و بیش مشابه یکدیگرند، ۶ پرچم و یک تخمدان واقع در بالای محل اتصال قطعات گلپوشگل پوش» همه تحت ''[[سوسنیان|تیرهٔ سوسنیان]]'' یا با نام مترادف ''[[سوسنیان|تیرهٔ لاله]]'' طبقه‌بندی می‌گردند.<ref>{{پک|پروندلبو|۱۳۵۵|ک=لاله‌ها و زنبق‌های ایران و گونه‌های مجاور|زبان=|ص=۱۲}}</ref>
 
; گروه‌ها