دستگاه عصبی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
EmbryonicBrain.svg|lang=fa |
جز ویرایش به‌وسیلهٔ ابرابزار: |
||
خط ۱۴:
=== دیدگاه کارکردی ===
از دیدگاه کارکردی سامانهٔ عصبی را به دو بخش تقسیم می‌کنند:
* [[دستگاه عصبی پیکری]]:<ref>(Somatic Nervous System)</ref> بخش ارادی سامانهٔ عصبی است و به [[ماهیچه‌های اسکلتی]] و همچنین ماهیچه زبان عصب‌دهی می‌کند. برخی از فعالیت‌ها در این دستگاه همچون [[انعکاس]]های نخاعی، غیرارادی‌اند.<ref name=autogenerated1 />
* [[سامانه عصبی خودگردان]] یا خودمختار:<ref>(Autonomic Nervous System)</ref> همان‌طور که از نام آن مشخص است، سامانهٔ عصبی کاملاً غیرارادی است که بر اعمال اندام درونی بدن، غده‌ها و … نظارت دارد همچنین بر فعالیت ماهیچه‌های اسکلتی بدن هم دخالت دارنو شامل دو گروه [[رشته‌های عصبی سمپاتیک]] و [[رشته‌های عصبی پاراسمپاتیک]] می‌باشد که حالت پایدار بدن را حفظ می‌کنند. عمل این دو بخش به‌طور معمول برخلاف یکدیگر است. (معمولاً در دستگاه گوارش سمپاتیک نقش مهاری و پاراسمپاتیک نقش تحریکی دارند بجز فعالیت کبدی
== وظیفه دستگاه عصبی ==
سامانهٔ عصبی سه وظیفه اصلی دارد: دریافت پیام‌های حواس، ترکیب داده‌ها و اعمال حرکات. این فعالیت‌های عصبی به‌طور کلی در دو جهت انجام می‌گیرند: تنظیم فعالیت‌های درونی بدن و تنظیم موقعیت جانور نسبت به محیط اطراف. البته در اغلب موارد، هر دو نوع تنظیم عصبی داخلی و خارجی با هم کار می‌کنند.<ref name=autogenerated1 />دریافت حواس هنگامی اتفاق می‌افتد که بدن از راه [[نورون]]ها، [[گلیا]] و [[سیناپس]]ها به گردآوری اطلاعات و داده‌ها می‌پردازد. دستگاه عصبی از سلول‌های عصبی قابل تحریک و سیناپس‌هایی پایه‌ریزی می‌گردد که سلول‌ها را به یکدیگر یا به مراکز سراسری یا به دیگر نورونها متصل می‌کنند. کارکرد این نورونها بر پایه تحریک و بازدارندگی است. روش ارتباط میان سلول‌های عصبی است که تعیین‌کننده کارکرد آن‌ها می‌باشد.
رشته‌های عصبی آوران محرک‌های عصبی را از گیرنده‌های حسی به مغز و نخاع هدایت می‌کنند. پردازش اطلاعات در نهایت با ترکیب داده‌ها و فقط درمغز صورت می‌پذیرد. پس از پردازش اطلاعات درمغز، فرمان‌های عصبی از طریق مغز و نخاع به [[ماهیچه]]ها و اندامها هدایت می‌شوند که به این فرایند اعمال حرکت گفته می‌شود. سلول‌های گلیا داخل بافت عصبی یافت می‌شوند و قابل تحریک نیستند.
خط ۳۴:
{{اصلی|مغز}}
مغز در داخل حفره جمجمه‌ای جای دارد و از راه [[سوراخ ماگنوم]] به نخاع متصل می‌شود. قسمت پایینی مغز را که به طناب نخاعی متصل می‌شود را به نام [[ساقه مغز]] (Brain Stem) می‌شناسند و قسمت جلویی مغز را [[پیشامغز]] (پروزانسفالون) (Prosencephalon) می‌نامند.<ref name=autogenerated3 />
در رویان ۵ هفته‌ای '''پیشامغز''' از دو قسمت تشکیل شده‌است: [[تلانسفال]] (Telencephalon) و [[دیانسفال]](Diencephalon).'''تلانسفال''' که نیمکره‌های مغزی را می‌سازد و '''دیانسفال''' که چشم‌ها، [[هیپوفیز]]، [[تالاموس]]، [[هیپوتالاموس]] و [[اپی فیز]] ([[جسم پینه آل]]) را می‌سازد.<ref name=autogenerated2>Langman's Medical Embryology</ref>
خط ۴۱:
[[پرونده:EmbryonicBrain.svg|lang=fa|بندانگشتی|نمای از تمایز دستکاه عصبی مرکزی در دوران جنینی]]
'''مغز پسین''' نیز از دو بخش تشکیل شده‌است: [[متانسفالون]] (Metencephalon) که در آینده [[پل مغز]] (Pons) و [[مخچه]] (Cerebellum) از آن منشأ می‌گیرد و [[میلانسفالون|میلنسفالون]] (Myelencephalon) که در آینده [[پیاز مغز]] (Medulla oblongata) را می‌سازد.<ref name=autogenerated2 />
* '''وزن مغز''': وزن مغز در انسان‌ها بطور متوسط بین ۱۲۵۰ تا ۱۶۰۰ گرم می‌باشد. '''وزن مغز با وزن بدن نیز ارتباط دارد''' و معمولاً افراد سنگین‌وزن تر دارای وزن مغز بیشتری می‌باشند. متوسط وزن مغز در مردان ۱۳۵۰ گرم و در زنان ۱۲۵۰ گرم می‌باشد. در سن ۲۰ سالگی وزن مغز به حداکثر میزان خود می‌رسد. در سنین پیری وزن مغز به علت '''آتروفی وابسته به سن''' کاهش می‌یابد. باید توجه داشت که میزان وزن مغز افراد با میزان [[هوش]] آن‌ها ارتباطی ندارد.<ref name=autogenerated3 />
[[پرونده:Spinalnerve.png|بندانگشتی|برش عرضی از نخاع]]
خط ۵۳:
۳۱ جفت [[عصب نخاعی]] به نخاع متصل است. هر عصب شامل یک ریشهٔ پشتی و یک ریشهٔ شکمی است. ریشه‌های پشتی محتوی نورون‌های حسی‌اند که اطلاعات را از گیرنده‌های حسی به دستگاه عصبی مرکزی انتقال می‌دهند. ریشه‌های شکمی محتوی نورون‌های حرکتی اند که پاسخ حرکتی را از دستگاه عصبی مرکزی به ماهیچه‌ها و غده‌ها منتقل می‌کنند.
در برش عرضی نخاع دو بخش دیده می‌شود: بخشی در وسط که از جنس [[ماده خاکستری|مادهٔ خاکستری]] است و شامل [جسم سلولی نورون،قسمت ابتدایی دنریت‌ها و قسمت پایانی آکسون‌ها]، و بخشی از جنس [[ماده سفید]] که محتوی [[آکسون]] و [[دندریت]] نورون‌هاست و بخش خاکستری را دربر گرفته‌است. همچنین در بخش خاکستری نخاع، نورون‌های رابط وجود دارند که باعث ارتباط نورونها با یکدیگر می‌شوند.<ref name=autogenerated1 />
=== محافظت از دستگاه عصبی مرکزی ===
خط ۵۹:
دستگاه عصبی مرکزی [[پستاندار|پستانداران]] به چند روش محافظت می‌شود. نخستین عامل، استخوان‌های [[جمجمه]] و [[ستون مهره‌ها]] هستند که جعبه‌ای محکم و استخوانی برای محافظت از مغز و نخاع به وجود می‌آورند. افزون بر آن، مغز و نخاع را پرده‌ای سه‌لایه‌ای به نام [[مننژ]] می‌پوشاند. پردهٔ بیرونی مننژ از نوع [[بافت پیوندی]] محکم است و [[سخت‌شامه]] نام دارد. در زیر آن [[لایه عنکبوتیه|لایهٔ عنکبوتیه]] قرار دارد، و لایهٔ درونی مننژ [[نرم‌شامه]] است که دارای مویرگ‌های خونی فراوان است و بافت مغزی را تغذیه می‌کند. میان لایهٔ عنکبوتیه و نرم‌شامه فضایی هست که از مایعی به نام [[مایع مغزی نخاعی]] پر شده‌است و نقش ضربه‌گیر را دارد.
همچنین، سلول‌های پوششی دیوارهٔ مویرگ‌های مغزی، فاقد منافذی هستند که در سایر بافت‌ها دیده می‌شود. در نتیجه بسیاری از مواد که در متابولیسم سلول‌های مغز نقشی ندارند و نیز میکروب‌ها معمولاً نمی‌توانند وارد مغز شوند. به این عامل حفاظت‌کننده [[سد خونی مغزی]] می‌گویند.<ref name=autogenerated1 /> نورون‌های دستگاه عصبی مرکزی به وسیلهٔ انواعی از سلول‌های غیرقابل تحریک که [[نوروگلی]] نامیده می‌شوند حمایت می‌شوند.<ref name=autogenerated4>Clinical Neuroanatomy</ref>
=== نوروگلی ===
{{اصلی|نوروگلی}}
این دسته از سلول‌ها وظیفه حمایت از سلول‌های عصبی یا همان نورونها را بر عهده دارند و غیر عصبی هستند. گرچه این سلول‌ها کوچکتر از نورونها هستند ولی از لحاظ تعداد ۵ تا ۱۰ برابر نورونها هستند به‌طوری‌که نصف حجم مغز و نخاع را شامل می‌شوند. این سلول‌ها به ۴ دسته کلی تقسیم می‌شوند:<ref name=autogenerated4 />
* [[آستروسیت]]ها
* [[الیگودندروسیت]]ها
خط ۷۸:
[[پرونده:Human brain anterior-inferior view description.JPG|چپ|ساقه مغز جایی است که اکثر اعصاب مغزی از آنجا منشأ می‌گیرد و عددهای یونانی نشان دهنده شماره زوج‌های جدا شده‌است]]
[[اعصاب مغزی]] ۱۲ جفت می‌باشند. اگرچه دو جفت اول را نمی‌توان واقعاً جزئی از دستگاه اعصاب محیطی به‌شمار آورد. تا هفته چهارم تکامل جنینی هسته‌های همه ۱۲ عصب مغزی تشکیل شده‌اند. همه اعصاب مغزی بجز عصب بویایی و عصب بینایی از ساقه مغز منشأ می‌گیرند.<ref name=autogenerated2 />
لیست اعصاب مغزی به شرح زیر می‌باشد:<ref name=autogenerated3 />
* زوج ۱: [[عصب بویایی]] (olfactory nerve)
* زوج ۲: [[عصب بینایی]] (optical nerve)
خط ۹۵:
=== اعصاب نخاعی ===
در انسان‌ها ۳۱ جفت [[عصب نخاعی]] وجود دارد که از راه سوراخ‌های بین مهره‌ای ستون مهره‌ها بیرون می‌آیند. اعصاب نخاعی به صورت زیر تقسیم‌بندی و نامگذاری می‌کنند:
* اعصاب گردنی (cervical nerves): این اعصاب ۸ جفت هستند که از C۱ تا C۸ نامگذاری شده‌اند. اولین زوج از بین [[استخوان پس‌سری]] (occipital bone) و مهره اطلس خارج می‌شود.<ref name=autogenerated3 />
* اعصاب سینه‌ای (thoracic nerves): این اعصاب ۱۲ جفت می‌باشند که از T۱ تا T۱۲ نامگذاری شده‌اند.
* اعصاب کمری (lumbar nerves): این اعصاب ۵ جفت می‌باشند که از L۱ شماره تا L۵ نامگذاری شده‌اند.
| |||