اللهیارخان قلیچی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
افزودن رده |
|||
خط ۱:
'''اللهیار خان قلیچی''' (زادهٔ ۱۱۵۰ هجری قمری) خان طایفهٔ [[مردمان ترک‌تبار|ترک‌تبار]] [[ایل قلیچی|قلیچ]] در شمال [[خراسان]] و حاکم جوین و [[سبزوار]] در اواخر سدهٔ ۱۲ هـ ق بود. در اواخر سدهٔ ۱۲ هـ ق، هنگامی که بین [[قاجاریان]]، [[زندیان]]، و باقی‌ماندگان [[افشاریان]] بر سر حاکمیت بر خراسان نزاع بود، به قدرت رسید. مرکز حکومت الله یار خان شهر آق قلعه بود که در منطقه جوین و در پنج کیلومتری شهر نقاب واقع است. وی در ۱۱۹۰ هـ ق [[حسین قلی خان قاجار]]، پدر [[فتحعلی شاه قاجار]]، را در مبارزه علیه ترکمن‌های [[کوکلان]] در شمال غربی خراسان یاری کرد. اگرچه در ۱۲۱۰ هـ ق حاکمیت [[آغا محمد خان قاجار]] را به رسمیت شناخت، اما با جلوس فتحعلی شاه بر تخت سلطنت، اللهیار خان در زمرهٔ سران طوایفی قرار گرفت که بنای نافرمانی از شاه قاجار گذاشته بودند. حملات پی‌درپی فتحعلی شاه قاجار برای مطیع ساختن خان‌های خراسان (۱۲۱۶–۱۲۱۴ هـ ق) علی‌رغم ویرانی‌ها و تلفات عظیمی که بر جای گذاشت، چندان مثمر ثمر واقع نشد.<ref name="iranica">{{یادکرد وب |نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/azad-abd-al-qader |عنوان=ALLĀHYĀR KHAN QELĪČĪ |نام خانوادگی=Amanat |نام=A. |پیوند نویسنده= عباس امانت |تاریخ=15 December 1985 |ناشر=Encyclopaedia Iranica |کد زبان=en}}</ref>
در اوایل ۱۲۱۵ هـ ق اللهیار خان در معیت بیش از ۱۰ هزار سرباز، سبزوار را به محاصره درآورد و قلعهٔ استراتژیک [[مزینان]] را تسخیر کرد. تنها زمانی حصر سبزوار به پایان رسید که [[زمان شاه درانی]]، حاکم [[کابل]]، از جانب اللهیار خان میانجی‌گری کرد. در آن هنگام شاه تازه بر تخت نشستهٔ قاجار با وجود فشار [[بریتانیا]] مایل بود از خود نرمی و ملایمت نشان دهد و سیاست زمان شاه برای نگه داشتن شمال خراسان به عنوان منطقه‌ای حایل بین دو کشور، در استحکام یافتن موقعیت اللهیار خان بسیار مؤثر افتاد. اما در همان سال، حکومت زمان شاه توسط [[محمود شاه درانی]] که مورد حمایت شاه قاجار بود سرنگون شد و در نتیجه در نبود یک حامی متحد، اللهیار خان در موضع ضعف قرار گرفت و سرزمین‌های تحت حاکمیتش پیوسته مورد هجوم ترکمن‌های کوکلان قرار گرفتند. در همان زمان، فتحعلی‌شاه موفق شده بود بر اکثر مخالفانش، از جمله [[صادق خان شقاقی]] متحد اللهیار خان، چیرگی یابد و برای سرکوب خان‌های یاغی خراسان در موضع قدرت قرار گرفته بود. اللهیار خان که مواضع حیاتی در اطراف سبزوار را از دست داده بود و دیگر تاب تحمل حملات ترکمن‌ها را نداشت، در ازای حفظ جانش با اکراه تسلیم فتحعلی شاه شد. اللهیار خان، فرستادهٔ شاه، [[میرزا اسدالله نوری]]، را آزاد کرد و دخترش طرلان را نیز به نشانهٔ وفاداری به شاه قاجار به حرمسرای او فرستاد. او در ۱۲۱۶ هـ ق مجبور شد که سبزوار را به مقصد [[تهران]] ترک کند و در آنجا و به عنوان غرامت، [[تیول (املاک)|تیول]] [[اشتهارد]] به او وعده داده شد. اللهیار خان مابقی عمرش را با صلح و آرامش در تبعید گذراند. او یکی از نخستین خان‌های خراسان بود که قربانی سیاست بلندمدت قاجار برای تحت سلطه درآوردن خراسان شدند.<ref name="iranica"/>
| |||