نبرد موهاچ: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ویرایش به‌وسیلهٔ ابرابزار: |
نبرد |
||
خط ۲:
|conflict=نبرد موهاچ
|partof=[[جنگ‌های عثمانی در اروپا]] و [[جنگ‌های امپراتوری عثمانی و مجارستان]]
|image=[[پرونده:Than Mór Mohácsi csata.jpg|320px]]
|image=1526-Suleiman the Magnificent and the Battle of Mohacs-Hunername-large.jpg▼
|caption=
|date=۲۹ اوت ۱۵۲۶
|place=[[موهاچ]]، [[پادشاهی مجارستان]]
|result=پیروزی قطعی عثمانی، {{سخ}}پایان [[جنگ‌های امپراتوری عثمانی و مجارستان]]، {{سخ}}شروع [[جنگ‌های عثمانی و هابسبورگ]]، {{سخ}}سقوط و تجزیهٔ [[پادشاهی مجارستان]]
|combatant1=[[پرونده:Flag of the Ottoman Empire (1453-1517).svg|25px]] [[امپراتوری عثمانی]]
{{سخ}}[[پرونده:Coat of arms of the Czech Republic.svg|22px]]
[[جمهوری چک|پادشاهی چک]]
{{سخ}}
{{flag|Holy Roman Empire}}{{سخ}}
[[پرونده:POL Przemysł II 1295 COA.svg|22px]] [[پادشاهی لهستان (۱۳۸۵–۱۵۶۹)|پادشاهی لهستان]]
|commander1=[[پرونده:Tughra Suleiman.jpg|25px]] '''[[سلیمان یکم]]'''{{سخ}}
[[پرونده:Flag of the Ottoman Sultanate (1299-1453).svg|25px]] مالکوچ‌اوغلی بالی{{سخ}} [[بگ|بگِ]] [[بلگراد]] {{سخ}}
[[پرونده:Flag of the Ottoman Empire (1453-1517).svg|25px]] [[ابراهیم پاشای پارگایی]]
|commander2=[[پرونده:Herb Jagiellonów.PNG|22px]] '''[[لایوش دوم]]'''{{KIA}}
{{سخ}}
[[پرونده:Coa Hungary Family Báthory.svg|22px]] Stephen VII Báthory{{KIA}}
{{سخ}}
[[پرونده:Tomori címere.jpg|22px]] Pál Tomori{{KIA}}
{{سخ}}
[[پرونده:Coa Hungary Country History John I of Hungary (Szapolyai) (1526-1540).svg|22px]] György Zápolya{{KIA}}
|strength1={{چر}}۳۵٬۰۰۰–۵۵٬۰۰۰ [[شوالیه]] {{سخ}}۲۰۰ تفنگ
|strength2={{چر}}۲۵٬۰۰۰–۳۰٬۰۰۰ نفرات {{سخ}} ۸۰ تفنگ {{سخ}}(۵۰ تای آن به موقع رسید)
|casualties1=~ {{چر}}۱٬۵۰۰–۲٬۰۰۰
|casualties2=~ {{چر}}۱۴٬۰۰۰–۲۰٬۰۰۰
}}{{coord|45|56|29|N|18|38|50|E|region:HU_type:event_source:dewiki|display=title}}
'''نبرد
[[کاروی کیش‌فالودی]] شاعر [[مردم مجار|مجار]] از آن به عنوان «
==
[[پرونده:Lajos II.jpg|راست|بندانگشتی|200x200پیکسل|[[لایوش دوم]]، شاه [[مجارستان]] و [[بوهم]]]]
{{وابسته|اتحاد ایران-هابسبورگ}}در دسامبر ۱۵۲۵، سلطان سلیمان و شورای نظامی‌اش تعیین کردند که در سال بعد به [[مجارستان]] حمله کنند. این خبر در بهار ۱۵۲۶ درحالی به مجارستان رسید که کشور به دلایلی چند در موقعیت ضعیفی قرار داشت. یک دلیل، نارضایتی عمومی و گسست جامعه بود که باعث از بین رفتن اتحاد سیاسی در برابر حملهٔ ترکان شد. در اوایل قرن شانزدهم در بخش‌هایی از اروپا تنش‌های شدیدی بین کشاورزان و نجبا درگرفت، در مجارستان نیز شورش‌های کشاورزی به رهبری [[جرج دُژا]] در سال ۱۵۱۴ به شدت سرکوب شد. همچنین پیش‌تر در سال ۱۵۲۴ ضعف نظامی لشکر مجارستان در محاصرهٔ [[بلگراد]] آشکار شده‌بود، زمانی‌که شصت روز نیز برای سررسیدن ارتش شصت‌هزار نفری مجارستان به قلعه و آزادسازی شهر کافی نبود و بلگراد بدون جنگ به‌دست ترکان افتاد. وضعیت سیاسی آن روز از نامه‌هایی که لایوش دوم برای درخواست کمک به برادران همسرش، [[کارل پنجم]] و فردیناند دوم آرشیدوک اتریش و عمویش ژیگموند دوم پادشاه لهستان و همین‌طور به [[فرانسه]] و [[ونیز]] نوشته‌است پیداست، که از همهٔ آنها به بهانه‌هایی چون مشکلات داخلی و حتی هم‌پیمانی با دولت عثمانی جواب رد رسید و تمامی وابستگان این دولت‌ها نیز از مجارستان خارج شدند. تنها [[کلمنت هفتم]] سفیری با ۲۵٬۰۰۰ [[فورینت مجارستان|فورینت]] طلا و ۴٬۰۰۰ سرباز به مجارستان فرستاد.<ref name=":0">{{یادکرد کتاب|عنوان=Mohács Sátorhely Törtenelmi Emlékhely|نام خانوادگی=Zsuzsa Rappai|نام=|ناشر=Pannon Nyomda|سال=1986|شابک=963-555-405-2|مکان=[[وسپرم|Veszprém]]|صفحات=1-3|زبان=hu|نشانی=}}</ref> لایوش به دلیل نگرانی از حمله ترکان عثمانی پیش‌تر در سال ۱۵۱۷ [[کشیش|کشیشی]] [[مارونی‌ها|مارونی]] به نام [[فراپتروس|پترس دو مونت لیبانو]] را نزد [[شاه اسماعیل یکم|شاه اسماعیل]] فرستاده بود که به گرمی از او استقبال شد.<ref name=":1">{{یادکرد ژورنال|عنوان=نامه نگاریهای شاه اسماعیل اول صفوی با شارلکن اول امپراتور آلمان|ژورنال=تاریخ روابط خارجی|تاریخ=زمستان ۱۳۸۵|زبان=fa|تاریخ دسترسی=فروردین ۱۳۹۸|نام خانوادگی=غفاری فرد|نام خانوادگی۲=عباس قلی|شماره=۲۹|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/323747/نامه-نگاریهای-شاه-اسماعیل-اول-صفوی-با-شارلکن-اول-امپراتور-آلمان|توسط=[[نورمگز]]}}</ref> شاه اسماعیل چندین نامه به دربار لایوش فرستاد که اطلاعی از آنها در دست نیست. یکی از این نامه‌ها که ترجمهٔ لاتینِ آن در اختیار است در ۱۵۲۳ به دست لایوش رسید و در آن عبارت «چندین بار برای شما نامه داده‌ایم» به چشم می‌خورد، شاه لایوش را از خطر عثمانی و خالی شدن اروپا از مسیحیان بر حذر داشته و پیشنهاد هرگونه کمکی از جمله نظامی می‌دهد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Régi magyar követjárások keleten|نام خانوادگی=Lajos Tardy|نام=|ناشر=Akadémiai Kiadó|سال=1971|شابک=9630533766|مکان=Budapest|صفحات=87-88|زبان=hu|نشانی=https://www.antikvarium.hu/konyv/tardy-lajos-regi-magyar-kovetjarasok-keleten-296861}}</ref> همچنین شاه اسماعیل نامه‌ای خطاب به [[کارل پنجم]] به پتروس داد. جواب این نامه در ۲۵ اوت ۱۵۲۵ زمانی به [[صفویان|دربار صفوی]] رسید که شاه دیگر در قید حیات نبود.<ref name=":1" />▼
{{وابسته|اتحاد ایران-هابسبورگ}}
▲
در آوریل ۱۵۲۶ نشست مجلس لایوش در حالی برگزار شد که سلیمان با لشگرش از [[استانبول]] به جنوب مجارستان در حرکت بودند.<ref name=":0" />
==
[[پرونده:Tomori pál.jpg|راست|بندانگشتی|200x200پیکسل|پال توموری، یکی از فرماندهان نبرد موهاچ]]
بیستم ژوئیه، لایوش با لشگری کوچک به آهستگی از [[بودا (بوداپست)|بودا]] به سمت [[تلنا|تولنا]] حرکت کرد، آهسته به این دلیل که باقی نفرات نیز برسند، در [[ازد (مجارستان)|اِرد]] و تولنا نیز توقفی طولانی داشت. ار آنجا قصد داشت به جنوب، به [[موهاچ]] برود. ارتش سلیمان به فرماندهی [[ابراهیم پاشای پارگایی|ابراهیم پاشا]] با حدود ۵۰،۰۰۰ نیرو به سمت شمال در حرکت بودند. در مسیرشان، پِتِرواراد (اکنون [[صربستان]]) را با تلفات کمی تصرف کردند. پال توموری، [[اسقف اعظم]] [[کالوچا]] و یکی از فرماندهان ارتش مجارستان با خبر گرفتن از حرکت شاه، از [[دانوب]] عبور کرد و به سوی او روانه شد. آنها میخواستند محل تلاقی [[دانوب]] و [[دراوا]]، در نزدیکی [[اوسییک]] را که محلی استراتژیک بود حفظ کنند ولی دیگر دیر شده بود و ارتش سلیمان به فرماندهی [[ابراهیم پاشای پارگایی|ابراهیم پاشا]] از دراوا رد شده و به سمت موهاچ در حرکت بود. در نهایت توموری موفق شد با چند زد و خورد کوچک و بزرگ به لشگر اصلی در موهاچ بپیوندد. [[یانوش یکم|یانوش ساپویایی]] دهم اوت در [[توردا]] در [[ترانسیلوانیا]] خیمه زده بود و گفته میشود که با خبرهای ضد و نقیضی که دریافت کرد، حتی اگر هم به اردوی شاه حرکت کردهبود، زمان لازم برای رسیدن به نبرد را نمیداشت. برادر کوچک او جرج ساپویایی به جایش در کنار توموری قرارگرفت. آخر حساب، تعداد نفرات لایوش در موهاچ به حدود ۲۵،۰۰۰ نفر میرسید، که گفته میشود باید حداقل ۶۰،۰۰۰ نفر میبود تا بتواند مقابل ارتش عثمانی مقاومت کند. در ۲۹ام اوت، بعد ازظهر دو لشگر رو به روی هم قرار گرفته بودند. سپاه لایوش در دو صف خط کشیدند، در پشت [[سواره‌نظام سنگین|سوار نظام سنگین]] به همراه حدود ده تا دوازده هزا [[پیاده‌نظام|پیاده]] در جلو به فرماندهی پال توموری و جرج ساپویایی در راست و چپ. شاه هم به همراه هزار نفر از نزدیکانش فرماندهی لشگر سواره را بر عهده گرفت. گاشپار راشکایی و گروهی سواره مسئول حفظ جان پادشاه شدند. برای جبران برتری ارتش عثمانی به لحاظ نفرات، ارتش مجار صفی طولانی درست کرد. در شروع نبرد توموی، راشکایی را از جناح راست به طرف بالی، بگِ [[روم‌ایلی]] فرستاد و شاه در پشت ماند. این سرآغاز جنگ موفقیتآمیز بود و به سپاه رومایلیایی خسارت سنگینی وارد شد. به نظر میرسید که سپاه مجار در حال پیشروی است. اما سپاه آناتولی از پشت وارد شد و با حمله از جانب چپ جلوی پیشروی آنها را گرفت. در این هنگام جناح چپ ارتش مجار به میانۀ نبردگاه در تیررس سپاه [[ینی‌چری|ینی‌چری]] و [[توپ (جنگ‌افزار)|توپها]] رسید و خسارت سنگینی دید. نبرد در روبروی توپها به درازا کشید و [[پیاده‌نظام|پیاده نظام]] از جمله نیروهای خارجی هیچ امکانی برای فرار نداشتند و تا آخرین لحظه جنگیدند. در نبرد، هفت اسقف از جمله پال توموری و ۲۸ فرماندۀ دیگر کشته شدند. لایوش نیز در باران فرار کرد و گفته میشود که در نهری فروافتاد و غرق شد. پس از پیروزی در نبرد، سلیمان پیش بهسوی بودا گذاشت که ساکنانِ آن و ملکه پیش‌تر از آنجا به [[براتیسلاوا|پوژونْی]] فرار کرده بودند. ترکان [[بودا (بوداپست)|بودا]]، [[ترانسدانوبیا|فرادانوب]] و [[مجارستان#جغرافیا|میان دانوب-تیسا]] را به آتش کشیدند و در ۱۲ نوامبر مجارستان را ترک کردند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Magyarország rövid története|نام خانوادگی=Bertényi Iván|نام=|ناشر=Maecenas Könyvkiadó|سال=1992|شابک=963-8543-52-3|مکان=Budapest|صفحات=178-179|نام خانوادگی۲=Gyapay Gábor|زبان=en}}</ref>
== نبرد در مینیاتورهای عثمانی ==
<gallery>
پرونده:Battle of Mohács, Turkish miniature.jpg|نبرد موهاچ در یک [[مینیاتور]] عثمانی
پرونده:Battle of Mohács, with Suleiman I in the middle.jpg|مینیاتور عثمانی:{{سرخط|}}دویدند گردن‌زنان بی‌دریغ {{سرخط|}}بدان بدنهادان نهادند تیغ
▲
</gallery>
== منابع ==
سطر ۳۸ ⟵ ۵۸:
== پیوند به بیرون ==
[[رده:اروپا در ۱۵۲۶ (میلادی)]]
| |||