تخت جمشید: تفاوت میان نسخه‌ها

}}</ref><ref>{{یادکرد |فصل=|کتاب=راهنمای مستند تخت جمشید|نویسنده = علیرضا شاهپور شهبازی|ترجمه=|ناشر =انتشارات سفیران و انتشارات فرهنگسرای میردشتی|چاپ=۱۳۸۴|شهر=تهران |کوشش=بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد |ویرایش= |صفحه=28|سال=۱۳۸۴|شابک=۴–۶–۹۱۹۶۰–۹۶۴}}</ref>

پادشاهان [[ساسانیان|ساسانی]] نیز کتیبه‌هایی در تخت جمشید در کاخ تچر بر جای گذاشته‌اند. پس از ورود اسلام به ایران نیز این مکان را محترم می‌شمردند و آن را هزار ستون یا چهل منار می‌گفتند و با شخصیت‌هایی همچون [[حضرت سلیمان|سلیمان نبی]] و [[جمشید]] ارتباطش می‌دادند. [[عضدالدوله دیلمی]] در تخت جمشید دو کتیبه به [[خط کوفی]] بر جای گذاشته‌است. همچنین کتیبه‌های دیگری هم به [[زبان عربی|عربی]] و هم به فارسی در تخت جمشید وجود دارد که جدیدترین آن مربوط به دوره [[قاجار]] است این کتیبه به فرمان [[مظفرالدین‌شاه قاجار|مظفرالدین]] شاه قاجار نوشته شده‌است که در دیوار شمالی [[کاخ تچر]] قرار دارد.<ref>{{یادکرد |فصل=|کتاب=راهنمای مستند تخت جمشید|نویسنده = علیرضا شاهپور شهبازی|ترجمه=|ناشر =انتشارات سفیران و انتشارات فرهنگسرای میردشتی|چاپ=۱۳۸۴|شهر=تهران |کوشش=بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد |ویرایش= |صفحه=11|سال=۱۳۸۴|شابک=۴–۶–۹۱۹۶۰–۹۶۴}}</ref>

تخت جمشید در شمال [[شهرستان مرودشت]]، شمال [[استان فارس]] (شمال شرقی [[شیراز]]) جای دارد.<ref>{{یادکرد|فصل=شهر پارسه و مقام آن در تاریخ هخامنشی|کتاب=راهنمای مستند تخت جمشید|نویسنده = [[علیرضا شاپور شهبازی]]|ترجمه=|ناشر =بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد|چاپ=۱۳۸۴|شهر=تهران|کوشش=|ویرایش= |صفحه=۲۵|سال=۱۳۸۴|شابک=۴–۶–۹۱۹۶۰–۹۶۴}}</ref>

جدا از سازندگان تخت جمشید که داریوش، خشایارشا و اردشیر یکم بودند، [[اردشیر سوم (هخامنشی)|اردشیر سوم]] نیز تعمیراتی در تخت جمشید انجام داد. آرامگاه‌های اردشیر دوم و سوم در کوهپایهٔ شرقی تخت جمشید کنده شده‌است.<ref>{{یادکرد|فصل=شهر پارسه و مقام آن در تاریخ هخامنشی|کتاب=راهنمای مستند تخت جمشید|نویسنده = [[علیرضا شاپور شهبازی]]|ترجمه=|ناشر =بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد|چاپ=۱۳۸۴|شهر=تهران|کوشش=|ویرایش= |صفحه=ص۱۹|سال=۱۳۸۴|شابک=۴–۶–۹۱۹۶۰–۹۶۴}}</ref>

در زمان [[ساسانیان]] به تخت جمشید سَدْستون (صد ستون) می‌گفتند.<ref>{{یادکرد |فصل=|کتاب=راهنمای مستند تخت جمشید|نویسنده = علیرضا شاهپور شهبازی|ترجمه=|ناشر =انتشارات سفیران و انتشارات فرهنگسرای میردشتی|چاپ=۱۳۸۴|شهر=تهران |کوشش=بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد |ویرایش= |صفحه=155|سال=۱۳۸۴|شابک=۴–۶–۹۱۹۶۰–۹۶۴}}</ref> چنانچه در [[کتیبه شاپور سگانشاه|سنگنبشته شاهپور سگانشاه]] این نام بدیسه '''«سَدستون»''' {{به پهلوی|𐭮𐭲𐭮𐭲𐭥𐭭𐭩|sadstūn}} در بند پنجم نوشتار هویداست<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=[[تورج دریایی]]|کد زبان=en|تاریخ=|وبگاه=ساسانیکا|نشانی=https://www.sasanika.org/inscriptions-posts/sabuhr-sakansah-inscription-persepolis-sps/|عنوان=سنگنبشته شاهپور سکانشاه در پارسه}}</ref> .{{سخ}}در فارسی معاصر این بنا را '''«تخت جمشید»''' یا قصر شاهی [[جمشید]] پادشاه اسطوره‌ای ایران می‌نامند.

}}</ref><ref name="ReferenceB">{{یادکرد|فصل=ساختن ارگ پارسه|کتاب=راهنمای مستند تخت جمشید|نویسنده = علیرضا شاهپور شهبازی|ترجمه=|ناشر =بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد|چاپ=۱۳۸۴|شهر=تهران|کوشش=|ویرایش= |صفحه=۳۲|سال=۱۳۸۴|شابک=۴-۶-۹۱۹۶۰-۹۶۴}}</ref>

[[کتیبه پی‌بنای دیوار جنوبی تخت جمشید|کتیبه بزرگ داریوش بزرگ]] بر دیوار [[جبهه جنوبی]] تخت جمشید، آشکارا گواهی می‌دهد که در این مکان هیچ بنایی از قبل وجود نداشته‌است.<ref>{{یادکرد|فصل=ساختن ارگ پارسه|کتاب=راهنمای مستند تخت جمشید|نویسنده = علیرضا شاهپور شهبازی|ترجمه=|ناشر =بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد|چاپ=۱۳۸۴|شهر=تهران|کوشش=|ویرایش= |صفحه=۳۳|سال=۱۳۸۴|شابک=۴-۶-۹۱۹۶۰-۹۶۴}}</ref> وسعت کامل کاخ‌های تخت جمشید ۱۲۵ هزار [[متر مربع]] است<ref name = "ichto" /><ref>کاشف، ص. ۶</ref>

معماران و هنرمندانی که در ساخت تخت جمشید نقش داشتند، نقش‌ها را از سه طریق می‌آراستند. یکی چسباندن فلزهای گران‌بها به صورت رویهٔ تاج، گوشوار، طوق، یاره و نظایر آن به اصل نقش و توسط سوراخ‌هایی که در دو طرف شی مورد نظر برای گوهرنشانی می‌کندند. دوم نگاریدن و نقر کردن تزئینات اصلی لباس، تاج و کلاه با سوزن، به نحوی بسیار ظریف که نمونهٔ آن بر درگاه‌های کاخ داریوش ([[کاخ تچر|تچر]]) و حرمسرا وجود دارد. سوم رنگ‌آمیزی، که نمونه‌هایی از آن در [[کاخ سه دری]] و صد ستون موجود است.<ref>{{یادکرد|فصل=ضمیمه‌ها، حجاری‌ها و ساختمان|کتاب=راهنمای مستند تخت جمشید|نویسنده = علیرضا شاهپور شهبازی|ترجمه=|ناشر =بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد|چاپ=۱۳۸۴|شهر=تهران|کوشش=|ویرایش= |صفحه=۲۴۳|سال=۱۳۸۴|شابک=۴-۶-۹۱۹۶۰-۹۶۴}}</ref>

پلکان بزرگ شمال‌غربی ۱۱۱ پله (یعنی سه بار عدد یک) دارد که [[حاصل ضرب]] ۳۷ در عدد ۳ است و شمار منزل‌های راه‌شاهی از شوش تا سارد هم درست ۱۱۱ بوده‌است.<ref>{{یادکرد|فصل=مقیاس‌ها و اعداد در تخت جمشید (ضمیمه)|کتاب=راهنمای مستند تخت جمشید|نویسنده = علیرضا شاهپور شهبازی|ترجمه=|ناشر =بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد|چاپ=۱۳۸۴|شهر=تهران|کوشش=|ویرایش= |صفحه=۲۴۴و ۲۴۵|سال=۱۳۸۴|شابک=۴-۶-۹۱۹۶۰-۹۶۴}}</ref>

برای روی هم گذاشتن سنگ‌ها [[ملات]]ی به کار برده نمی‌شده، بلکه دو سطح برهم چسبیده را چنان می‌تراشیده‌اند که صاف می‌شده و به خوبی روی یک دیگر سوار می‌گشته‌اند، فقط قسمت میانی دو سطح را زبره‌تراش باقی می‌گذارده‌اند تا هر دو سطح خوب به هم بچسبند. برای پیوستن سنگ‌ها، علائم زیادی به کار می‌برده‌اند. مثلاً روی ستونی که می‌خواستند به پا کنند، چند علامت یکسان بر لبه قطعات مجاور هم، پیش از آن که بالا برده شوند، حک می‌کردند و این نقاط در سوار کردن قطعات بر روی هم می‌افتادند و خط دلخواه و طرح مورد نظر درست می‌شد. عمل پیوستن به چند راه انجام می‌گرفت، یکی قفل و جفت بود، که قسمتی از یک تخته سنگ را برجسته ساخته و به همان نسبت یک گودی در تخته سنگ دیگر می‌کندند و دو سنگ را به هم می‌چسباندند، اما راهی که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفت این بود که در دو سنگ مجاور دو گودی همانند و مرتبط می‌کندند و آن‌ها را با میله آهنی به هم بسته و روی آن سرب مذاب ریخته و صیقل می‌دادند، این بست‌ها به صورت دم چلچله‌ای، استوانه، قلمی و سرتبری ساخته می‌شدند.<ref>{{یادکرد|فصل=مقیاس‌ها و اعداد در تخت جمشید (ضمیمه)|کتاب=راهنمای مستند تخت جمشید|نویسنده = علیرضا شاهپور شهبازی|ترجمه=|ناشر =بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد|چاپ=۱۳۸۴|شهر=تهران|کوشش=|ویرایش= |صفحه=243 و 244|سال=۱۳۸۴|شابک=۴-۶-۹۱۹۶۰-۹۶۴}}</ref>

کاخ آپادانا در شمال و شرق دارای دو مجموعه پلکان است. پلکان‌های شرقی این کاخ که از دو پلکان - یکی رو به شمال و یکی رو به جنوب - تشکیل شده‌اند، نقوش حجاری‌شده‌ای را در دیوار کنارهٔ خود دارند. پلکان رو به شمال نقش‌هایی از فرماندهان عالی‌رتبهٔ نظامی [[ماد]]ی و پارسی دارد در حالی که گل‌های [[نیلوفر آبی]] را در دست دارند، حجاری شده‌است.<ref name="most" /> در جلوی فرماندهان نظامی افراد [[گارد جاویدان]] در حال ادای احترام دیده می‌شوند. در ردیف فوقانی همین دیواره، نقش افرادی در حالی که هدایایی به همراه دارند و به کاخ نزدیک می‌شوند، دیده می‌شود.<ref name="most">{{یادکرد|فصل=شهر پارسه و مقام آن در تاریخ هخامنشی|کتاب=راهنمای مستند تخت جمشید|نویسنده = علیرضا شاهپور شهبازی|ترجمه=|ناشر =بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد|چاپ=۱۳۸۴|شهر=تهران|کوشش=|ویرایش= |صفحه=|سال=۱۳۸۴|شابک=۴-۶-۹۱۹۶۰-۹۶۴}}</ref>

یکی از نقاط قابل توجه که در مجموعه کاخ‌های تخت جمشید وجود دارد، موجودیت کتیبه‌هایی است که مربوط به دوران شاهنشاهی [[هخامنشیان]] نمی‌شود. [[عضدالدوله دیلمی]] در آنجا دو [[کتیبه]] به [[خط کوفی]] به یادگار گذاشته و کتیبه‌های دیگری هم به [[عربی]] و [[فارسی]] از سده‌های بعد و اشخاص تاریخی دیگر در آنجا باقی‌مانده که آخرین آن‌ها مربوط به اواخر دوره [[قاجار]] است.<ref>{{یادکرد|فصل=مقدمه صاحب اثر|کتاب=راهنمای مستند تخت جمشید|نویسنده = علیرضا شاهپور شهبازی|ترجمه=|ناشر =بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد|چاپ=۱۳۸۴|شهر=تهران|کوشش=|ویرایش= |صفحه=۱۱|سال=۱۳۸۴|شابک=۴-۶-۹۱۹۶۰-۹۶۴}}</ref>

* {{یادکرد |فصل=|کتاب=راهنمای مستند تخت جمشید|نویسنده = علیرضا شاهپور شهبازی|ترجمه=|ناشر =انتشارات سفیران و انتشارات فرهنگسرای میردشتی|چاپ=۱۳۸۴|شهر=تهران |کوشش=بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد |ویرایش= |صفحه=|سال=۱۳۸۴|شابک=۴-۶-۹۱۹۶۰-۹۶۴}}