شاپور سوم: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب‌ها: دارای ادبیات عامیانه افزودن پیوند بیرونی به جای ویکی‌پیوند ویرایشگر دیداری |
||
خط ۳۱:
| امضاء =
}}
'''شاپور سوم''' از [[۳۸۳ (میلادی)|۳۸۳]] تا سال [[۳۸۸ (میلادی)|۳۸۸ میلادی]]، دوازدهمین شاهنشاه ایران و انیران از دودمان ساسانی بود. شاپور سوم پسر شاپور دوم بود و به جای عمویش، اردشیر دوم، بر تخت شاهنشاهی ایران نشست. مهم‌ترین دوران فرمانروایی او امضای توافق میان ایران و روم در رابطه با مسئله ارمنستان بود.{{sfn|Daryaee|2009|p=20}}
== نام ==
شاپور یا شاهپور، به معنای «پسر شاه» است. این نام در پارسی میانه ''šhpwr'' (شهپور یا شاهپور) تلفظ می‌شده است و ریخت پارسی باستان آن را به شکل ''xšāyaθiyahyā-puθra'' بازسازی کرده‌اند. در منابع عربی به شکل سابور و در منابع یونانی و لاتین به ترتیب به ریخت ''Sapuris'' و ''Sapores'' ضبط شده است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ŠĀPUR I: History – Encyclopaedia Iranica|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/shapur-i|وبگاه=www.iranicaonline.org|بازبینی=2019-06-03}}</ref>
== شاهنشاهی ==
=== برتخت نشینی ===
شاپور دوم در زمان مرگ خود برادرش اردشیر دوم را به عنوان جانشین خود برگزید؛ اما تنها تا زمانی که پسرش شاپور سوم به بزرگسالی برسد و توانایی فرمانروایی را داشته باشد.{{sfn|Shahbazi|1986|pp=380–381}} به هر حال اردشیر در سال ۳۸۳ توسط وزرگان ساسانی کشته شد و تنها چهار سال حکومت کرد. به نظر می‌رسد که این مسئله به دلیل ادامه سیاست‌های شاپور دوم، یعنی تلاش برای مهار قدرت موبدان و اشراف، روی داده است.{{sfn|Shahbazi|1986|pp=380–381}} با مرگ اردشیر، شاپور به عنوان شاهنشاه جدید برتخت نشست. گفته شده که او در سخنرانی روز تاج‌گذاری‌اش، اعلام داشته که نیرنگ، آزمندی و زیرپاگذاشتن عدالت را در دربارش تحمل نخواهد کرد.{{sfn|Pourshariati|2008|pp=57-58}} به نظر می‌رسد که اشراف ساسانی این سخنرانی را نوعی کنایه و اعلان جنگ نسبت به خودشان برداشت کرده‌اند.{{sfn|Pourshariati|2008|p=58}}[[پرونده:Armenia persa.gif|بندانگشتی|چپ|300px|نقشهٔ ارمنستان ایران بین سال‌های [[۳۸۷ (میلادی)|۳۸۷]] تا سال [[۵۹۱ (میلادی)|۵۹۱ میلادی]]]]
=== توافق با روم ===
مذاکره میان دربار ایران و روم درباره مسئله ارمنستان که در دوران اردشیر دوم آغاز شده بود، سرانجام در زمان شاپور سوم به نتیجه رسید و طرفین در سال ۳۸۴ توافق‌نامه‌ای به امضا رساندند. دیپلمات ایرانی در این مذاکرات یزدان-فر-شاپور نام داشته است.{{sfn|Greatrex|Lieu|2002|p=16}}
مطابق این توافق‌نامه، ارمنستان به دو پادشاهی مجزا تقسیم می‌شد. بدین طریق، ارمنستان به دست‌نشانده دو دولت ایران و روم تبدیل می‌شد، اما کماکان می‌توانست سلسله پادشاهی خودش را حفظ کند. بخش غربی و کوچک‌تر آن، منطقه تحت نفوذ رومی‌ها بود و آرشاک سوم از خاندان اشکانی، پسر پاپ (یا پاپاس) و نوه آرشاک دوم از سوی آنان به عنوان شاه ارمنستان غربی برگزیده شد. بخش شرقی پادشاهی ارمنستان که وسیع‌تر بود، به ایران رسید. شاهنشاه ایران یک شاهزاده اشکانی و البته مسیحی به نام خسرو را به عنوان شاه ارمنستان برگزید که با عنوان خسروی چهارم برتخت نشست. پس از این توافق، روابط دوستانه میان ایران و روم برقرار شد که برای ۳۶ سال پا برجا باقی‌ماند.
=== مرگ ===
شاپور سوم در ۳۸۸ درگذشت. وی تنها پنج سال حکومت کرد. گفته شده که او علاقه زیادی داشت تا بیشتر وقتش را در فضای آزاد و زیر سایبان بگذراند. در گزارش مرگ او آمده که در یکی از روزهایی که زیر سایبان نشسته بود، شخصی که توسط اشراف ساسانی اجیر شده بود، باعث می‌شود تا سایبان بر روی او سقوط کند و جانش را از دست بدهد.{{sfn|Pourshariati|2008|p=58}}
پس از شاپور سوم، بهرام چهارم به عنوان شاهنشاه بعدی برگزیده شد.
{{اصلی|کتیبه شاپور دوم و سوم در طاق‌بستان}}[[پرونده:ShapurIII.jpg|بندانگشتی|راست|300px| [[شاپور دوم]] و شاپور سوم، در [[تاق بستان]] نزدیک [[کرمانشاه]].]]▼
[[File:Taq-e_Bostan_-_High-relief_Shapur_II_and_Shapur_III.jpg|پیوند=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Taq-e_Bostan_-_High-relief_Shapur_II_and_Shapur_III.jpg|جایگزین=|بندانگشتی|300x300پیکسل|شاپور سوم و پدرش، [[شاپور دوم]]، در طاق بستان]]
از شاپور سوم سنگ‌نگاره‌ای در طاق بستانِ کرمانشاه به‌جا مانده‌است. در این سنگ‌نگاره، دو پیکره بسیار شبیه به یکدیگر دیده می‌شوند که درحال نگاه به یکدیگر هستند.
در هر دو سمت این سنگ‌نگاره، سنگ‌نبشته‌هایی به پارسی میانه دیده می‌شود که در آن‌ها به معرفی این دو شخص پرداخته است. پیکره سمت راست شاپور هرمزانِ نرسه، یعنی شاپور دوم است و پیکره سمت چپ، شاپور شاپوران هرمزان، یعنی شاپور سوم است.
برخی بر این باورند که ابتدا تنها پیکره شاپور دوم در این سنگ‌نگاره حک شده است و در زمان شاپور سوم، به دستور وی پیکره‌اش در کنار تندیس پدرش حک شده است. اما از شباهت بسیار زیاد دو تندیس، اینگونه پیداست که هر دوی آن‌ها توسط یک هنرمند طراحی شده‌اند.<ref>{{Cite journal|date=2019-05-11|title=Shapur III|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Shapur_III&oldid=896516461|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
▲== شاپور سوم در تاق بستان ==
▲[[پرونده:ShapurIII.jpg|بندانگشتی|راست|300px| [[شاپور دوم]] و شاپور سوم، در [[تاق بستان]] نزدیک [[کرمانشاه]].]]
== پانویس ==
{{پانویس|۲}}
== منابع ==
*{{cite book|last=Pourshariati|first=Parvaneh|title=Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran|location=London and New York|publisher=I.B. Tauris|year=2008|isbn=978-1-84511-645-3|url=https://books.google.com/books?id=I-xtAAAAMAAJ|ref=harv}}
*{{cite book|title=Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire|year=2009|publisher=I.B.Tauris|location=|editor-last=|editor-first=|last=Daryaee|first=Touraj|pages=1–240|isbn=0857716662|url=https://books.google.dk/books?id=LU0BAwAAQBAJ|ref=harv}}
*{{cite encyclopedia|article=Ardašīr II|last=Shahbazi|first=A. Shapur|authorlink=|url=http://www.iranicaonline.org/articles/ardasir-ii-sasanian-king-of-kings-a|editor-last=|editor-first=|editor-link=|encyclopedia=Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 4|pages=380–381|location=|publisher=|year=1986|isbn=|ref=harv}}
*{{cite book|last=Greatrex|first=Geoffrey|last2=Lieu|first2=Samuel N. C.|title=The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars (Part II, 363–630 AD)|location=New York, New York and London, United Kingdom|publisher=Routledge (Taylor & Francis)|year=2002|isbn=0-415-14687-9|url=https://books.google.com/books?id=zc8iAQAAIAAJ|ref=harv}}
*{{cite encyclopedia|last=Shahbazi|first=A. Shapur|title=SASANIAN DYNASTY|url=http://www.iranicaonline.org/articles/sasanian-dynasty|year=2005|encyclopedia=Encyclopaedia Iranica, Online Edition|accessdate=|ref=harv}}
*{{cite book|last1=Kia|first1=Mehrdad|title=The Persian Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia|date=2016|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1610693912|url=https://books.google.dk/books?id=B5BHDAAAQBAJ&dq=|ref=harv}}
== پیوند به بیرون ==
| |||