دریای خزر: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Rab.mj79 (بحث | مشارکت‌ها)
ابرابزار
خط ۲۵:
|نقشه پایین =Caspianseamap.png <!--ترجیحاً نقشه جدید با مرزبندی کشورهای منطقه -->
|پاورقی= <!--توضیحات و لینک‌ها -->|name=دریای خزر}}
'''دریای خَزَر'''<ref name="ReferenceB">ایران و ترکان در روزگار ساسانیان. عنایت الله رضا، ۱۳۶۵، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، چاپ چهارم، صفحه۹۵–۱۱۴</ref> یا '''دریای مازَندَرانکاسپی'''<ref>نام دریای شمال ایران، دکتر [[عنایت‌الله رضا]]، ناشر: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی سال: ۱۳۸۷، صفحه۱۳]</ref> یا (با رواج کم)<ref>نام دریای شمال ایران، دکتر [[عنایت‌الله رضا]]، ناشر: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی سال: ۱۳۸۷، تعداد صفحه‌ها: ۱۸۰]</ref> دریای کاسپی،<ref>[http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=123&avaid=5885 ترکستان]: ''(دریای کاسپی یا خزر)''</ref><ref>[http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=123&avaid=5469 پان تورانیسم] '' دریای کاسپی (خزر)''</ref><ref>[http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=123&avaid=6346 جادّهٔ ابریشم] ''دریای کاسپی (خزر) ''</ref><ref>[http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=130&avaid=6020 تفلیس] ''شمال غرب دریای مازندران (کاسپی)''</ref><ref>[http://centralasiaonline.com/fa/articles/caii/newsbriefs/2010/02/15/newsbrief-09 ایران در دریای کاسپین به جستجوی نفت می‌پردازد]، آسیای میانه آنلاین</ref><ref>[http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/859755 درباره کاسپیان و دریای کاسپین]، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، دوره اول، تابستان ۱۳۷۱ - شماره ۱</ref><ref>[http://khabaronline.ir/detail/213931/ فارسی زبانان نیز از جمله تاجیکان آن را «کاسپین» می‌نامند.]، خبر آنلاین</ref><ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=احمدی پور |نام=زهرا |پیوند نویسنده=|عنوان=پهنه آبی شمال ایران: خزر یا کاسپین |ژورنال=مطالعات سیاسی |صفحات=۳۷–۵۴|شماره=۱|مکان=|ناشر= |تاریخ= ۱۳۸۷ |پیوند=http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/336394|پی‌نوشت=| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6E0e0RrEG | تاریخ بایگانی = ۲۸ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref><ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=افضلی |نام=رسول|پیوند نویسنده=|عنوان=همگرایی و واگرایی سیاسی در حوزه کاسپین و حوزه‌های پیرامونی آن |ژورنال=ژئوپولیتیک |صفحات=۱۲۱–۱۳۴|شماره=۱|مکان=|ناشر= |تاریخ= پاییز ۱۳۸۴ |پیوند=http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/250159|پی‌نوشت=| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6E0e12FvV | تاریخ بایگانی = ۲۸ ژانویه ۲۰۱۳}}</ref> یا دریای مازَندَران (با رواج کم)<ref>نام دریای شمال ایران، دکتر [[عنایت‌الله رضا]]، ناشر: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی سال: ۱۳۸۷، صفحه۱۳]</ref> پهنه‌ای آبی است که از جنوب به [[ایران]]، از شمال به [[روسیه]]، از غرب به روسیه و [[جمهوری آذربایجان]] و از شرق به جمهوری‌های [[ترکمنستان]] و [[قزاقستان]] محدود می‌شود. دریای خزر در گذشته بخشی از [[دریای تتیس]] بود که [[اقیانوس آرام]] را به [[اقیانوس اطلس]] متصل می‌کرد.
 
این دریا که گاهی بزرگترین دریاچه جهان و گاهی کوچکترین دریای خودکفای [[کره زمین]] طبقه‌بندی می‌شود، بزرگترین پهنه آبی [[محصور در خشکی]] است. طول آن حدود ۱۰۳۰ تا ۱۲۰۰ کیلومتر و عرض آن بین ۱۹۶ تا ۴۳۵ کیلومتر است. سطح دریای خزر در حدود ۲۸ متر پائین‌تر از سطح [[دریاهای آزاد]] است.
خط ۴۷:
 
=== دریای خزر ===
{{اصلی|خزرانخزرها}}
در هیچ‌یک از نوشته‌های مؤلفان شرقی و غربی دوران پیش از اسلام نامی از «خزر» بر دریای شمال ایران دیده نشده‌است. در نوشته‌های مؤلفین اسلامی، این دریا در کنار نامهای دیگر، خزر هم نامیده شده‌است. در آغاز سدهٔ هفتم میلادی قوم [[خزران]] در دشت‌های سفلای رود تِرِکْ و رود ولگا و شمال [[قفقاز]] سکنی داشتند.<ref>ایران و ترکان در روزگار ساسانیان. عنایت الله رضا، ۱۳۶۵، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، چاپ چهارم، صفحهٔ ۱۴۵</ref> به عبارت دیگر این قوم در بین شمال‌غربی این دریا و دریای سیاه سکونت داشتند. خزرها به همراه دیگر اقوام بیابان‌گرد شمال قفقاز، در زمان [[ساسانیان]]، بارها و بارها به سرزمین ایران تاخت و تاز می‌کردند و پس از حضور کوتاه مدت خود معمولاً به دست سپاه ساسانی از [[مرزهای ایران]] بیرون رانده می‌شدند. این قوم هم‍واره با [[بیزانس]] بر ضد ایران هم‌پیمان بود.<ref>محسنی، محمدرضا ۱۳۸۹: «پان ترکیسم، ایران و آذربایجان» ، انتشارات سمرقند، ص ۱۰۳</ref> بنای استحکامات بزرگی چون [[شهر دربند]] در [[شمال قفقاز]] در عهد [[ساسانیان]]، که برای جلوگیری از خزران صورت گرفت، هنوز پا برجاست.<ref>[http://talash-online.com/didgha/matn_182_1.html Talash online روسیه و جمهوری اسلامی<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> و کوتاه سازی دست ایرانیان<ref>[http://www.azarpadgan.com/no32/index-print.asp Azarpadgan / آذرپادگان<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> از این دریا برمی‌گردد.<ref>کتابخانهٔ دیجیتالی دید</ref> تا پیش از حمله عرب به قفقاز در اسناد دیده نشده این دریا را «دریای خزر» بنامند. اما این که خزران از ناحیه رود کورا [[قفقاز جنوبی]] را مورد حمله قرار می‌دادند این تصور را در ذهن فاتحان عرب ایجاد کرد که دریای شمال ایران را دریای خزر بنامند. دریاهای [[دریای سیاه|سیاه]] و [[دریای آزوف|آزوف]] هم در روزگار فعالیت خانات خزر، خزر نامیده شده‌اند.<ref name="ReferenceB" />