ویکی‌پدیا

جمهوری مهاباد: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
منبع
M.minavand (بحث | مشارکت‌ها)
۱۹ ویرایش‌ها
جزبدون خلاصۀ ویرایش
برچسب‌ها: حذف حجم زیادی از مطالب منبع‌دار متن دارای ویکی‌متن نامتناظر ویرایشگر دیداری
خط ۱:
{{بهبود منبع|تاریخ=مارس ۲۰۱۳}}
{{Infobox settlement
| name = جمهوریاشغال نظامی مهاباد
| native_name = کۆماری مه‌هاباد
| native_name_lang =
| settlement_type = [[جمهوریاشغال خودمختارنظامی]]
| image_skyline =
| image_alt =
خط ۱۱:
| flag_alt =
| image_seal =
| image_map = Flag of Mahabad (1946–1947).png
| seal_alt =
| image_shield =
سطر ۳۱ ⟵ ۳۰:
| coordinates_footnotes =
| subdivision_type1 = پایتخت
| subdivision_name1 = [[مهابادمسکو]]
| subdivision_type2 =
| subdivision_name2 =
سطر ۴۳ ⟵ ۴۲:
| government_footnotes =
| leader_party =
| leader_title = رئیسرهبر جمهورمتجاوزان{{سخ}}نخسترهبر وزیرمتجاوزان
| leader_name = [[قاضی محمد]]{{سخ}}[[حاجی باباشیخ]]
| unit_pref = Metric<!-- or US or UK -->
سطر ۷۲ ⟵ ۷۱:
| footnotes =
}}
'''جمهوری مهاباد''' {{به کردی|کۆماری مه‌هاباد}} نام تبلیغاتی یک جمهوریحمله خودمختارنظامی دراز طرف شوروی به شمال غربی [[ایران]] بود که در ۲۲ ژانویه ۱۹۴۶ (سه شنبه، ۲ بهمن ۱۳۲۴) تشکیلانجام شد و کمتر از یک سال یعنی تا ۲۴ آذر ۱۳۲۵ برخاک پاایران بود.در احزاباشغال چپشروی کُرد اصرار بر جمهوری کردستان دارندبود. مرکزدر این جمهوریحمله دربه شهرفرماندهی [[مهابادقاضی محمد]] و رهبر این حکومتشهر [[قاضی محمدمهاباد]] بود.<ref>{{یادکردبه وباشغال |نویسندهنیروهای =شوروی |نشانی=http://wwwدرامد.mediya.net/siyaset/05/jomhuriye-mahabad-220105.htm |عنوان=جمهوری مهاباد | ناشر =میدیا |تاریخ =۲۰۰۵ |تاریخ بازبینی=۲۹ آگوست ۲۰۱۷}}</ref>
 
وسعتدر این جمهوریحمله تنها به چند شهرشهرهای نزدیک مهاباد منجمله شهرهای [[بوکان]]، [[پیرانشهر]]، [[نقده]]، [[اشنویه]]، [[سقز]] و [[سردشت]] ([[مکریان]] امروزی) منتهی می‌شد به همیناشغال دلیل بیشتر این حکومت را «جمهوری مهاباد» می‌خواننددرامد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.radiofarda.com/content/fk-fergheh-e20/27447454.html |عنوان=عملکرد «جمهوری کردستان» و رابطه این تشکیلات با تبریز | ناشر =رادیو فردا |تاریخ =۲۵ دسامبر ۲۰۱۵ |تاریخ بازبینی=۶ ژانویه ۲۰۱۶}}</ref>
 
روزنامهٔشوروی با انتشار روزنامه '''کردستان''' (تلاش در ایجاد ذهنیت قومیت گرایی و انتشار این فرهنگ داشت در ۱۱ فوریه ۱۹۴۵) این نشریه تلاش به ایجاد یک حکومت دست نشانده شوروی کرد و اسامی وزرای‌ «دولت ملّی مهاباد» را به‌شرح زیر منتشر می‌کند:
 
'''حاجی باباشیخ،''' (نخست‌وزیر)، '''سیف قاضی''' (وزیر جنگ)، '''مناف کریمی''' (وزیر آموزش و پرورش)، '''محمدامین''' (کاسب، وزیر داخله)، محمّد ایوبیان (داروساز، وزیر بهداری)، اسماعیل ایلخانی‌زاده (از مالکان بزرگ، وزیر راه)، احمد الهی (کاسب، وزیر اقتصاد)، کریم احمدین (وزیر پست)، مصطفی داودی (تاجر، وزیر بازرگانی)، ملاحسین مجیدی (وزیر دادگستری)، محمود والی‌زاده (کاسب، وزیر کشاورزی)، صادق حیدری (وزیر تبلیغات).
سطر ۸۲ ⟵ ۸۱:
پست وزارت '''عبدالرحمان ایلخانی‌زاده''' (مالک بزرگ) هنوز معلوم نشده بود.
 
این دولتافراد که اکثریت آن را تجار و کسبه و فئودال‌ها تشکیل می‌دادند، نمایندهٔ ثروتمندان بود.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وب‌گاه=|نشانی=http://irpress.org/index.php?title=%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AF_%DB%B1|عنوان=http://irpress.org/index.php?title=%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AF_%DB%B1}}</ref>
 
== پیش زمینه ==
[[وزیر جنگ]] محمدحسین خان صدر قاضی پسر عموی قاضی محمد و [[وزیر کشور]] نیز ابولقاسم سیف قاضی برادر کوچک‌تر قاضی محمد بودند که هر کدام دارای [[تحصیلات عالی]] در روسیه و مسلط بر زبان‌های ترکی و [[زبان روسی|روسی]] و [[فارسی]] بودند که هم‌زمان با قاضی محمد در شهر مهاباد به دار آویخته شدند. [[مصطفی بارزانی]] نیز به عنوان ژنرال ارتش با پیش‌مرگ‌های خود به جمهوری مهاباد پیوست. از سویی قاضی محمد سعی می‌کرد با سران ایل‌ها و کردهای دارای قدرت در سایر شهرها خصوصاً [[بوکان]] نیز در ارتباط باشد و آن‌ها را در این جمهوری سهیم کند. حاجی باباشیخ که به عنوان نخست وزیر جمهوی مهاباد گماشته شده بود هیچ نزدیکی خاصی با قاضی محمد نداشت و چنین استنباط می‌شد که برای خنثی کردن اعمال و کردار خانواده ایلخانی زاده‌ها در بوکان به مقام [[صدارت]] اعظمی رسیده‌است. حاجی بابا شیخ رفتار بسیار خوبی میان مردم بوکان و منطقه داشت و از دوستان وفادار [[رضاشاه]] نیز محسوب می‌شد. با این حال باباشیخ هرگز فرد قدرتمندی در جمهوری مهاباد نبود.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده =میدیا |نشانی=http://www.mediya.net/siyaset/05/jomhuriye-mahabad-220105.htm |عنوان= | ناشر = |تاریخ =۲۰۰۵ |تاریخ بازبینی=۲۹ آگوست ۲۰۱۷}}</ref>
[[پرونده:Mustafa Barzani in Mahabad Kurdish Republic.jpg|بندانگشتی|چپ|220px|اعلام رسمی جمهوریاشغال نظامی مهاباد توسط قاضی محمد با لباس نظامی|جایگزین=]]
قاضی محمد از ملامصطفی بارزانی که تقریباً ده‌هزار نفر بارزانی شامل سه‌هزار جنگجو و دوهزار خانوار به همراه داشت، دعوت نمود تا به ایران بیاید. این عده در اطراف اشنویه و پیرانشهر و مهاباد و تکاب و چند جای دیگر به‌طور پراکنده ساکن شدند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=148 |عنوان=بارِزانیها | ناشر =دانشنامهٔ جهان اسلام |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref> در میانه زمستان سرد سال ۱۳۲۴ این جمهوری خودمختار، در شهریزمانی کارکه خودش را شروع کرد کهدسترسی به سختیاین می‌توانستمنطقه ادعاییسخت برایبود مرکزیتشهر [[کردستانرا ایران]]اشغال داشته باشد، چه رسد به پایتختی [[کردستان]] بزرگ.کردند، در همان زمان که این «جمهوری» کارش را آغاز کرد،اشغال، بخش اصلی مناطق کردنشین ایران، کماکان به عنوان [[استان چهارم]] ایران محسوب می‌شدند و هر سه شهر بزرگ کردنشین [[سنندج]]، [[ایلام]] و [[کرمانشاه]] نیز در این استان قرار داشتند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=https://www.radiofarda.com/a/fk-fergheh-e20/27447454.html |عنوان=آیا «جمهوری مهاباد» جدایی‌طلب بود؟ | ناشر =رادیو فردا |تاریخ =۳ دی ۱۳۹۶ |تاریخ بازبینی=۷ شهریور ۱۳۹۶}}</ref>
 
 
سطر ۹۶ ⟵ ۹۵:
مسافرانی که در قرن یازدهم میلادی از مهاباد گذشته‌اند، آن را قصبهٔ کوچکی با ۵۰۰۰ نفر جمعیت توصیف کرده‌اند.
 
امروزه جمعیت مهاباد کمی افزایش یافته است. - تعداد معلولان این شهر به دلیل حمله های شهر های کرد نشین عراق به ایران در 8 سال دفاع مقدس بسیار زیاد است،- مردم مهاباد در حمله عراق به ایران برای حفاظت از خاک میهن خود ایران و دفاع از ناموس خود رشادت های زیادی انجام دادند . و در مقابل خیانت های بی شمار کرد های عراق ایستادگی کردند .
امروزه جمعیت مهاباد کمی افزایش یافته است. امّا با دیدن این شهر فقیر، تقریباً متروک و کثیف، - که تعداد معلولانش به‌نحو چشم‌گیری زیاد است،- نمی‌توان تصور کرد که مهاباد می‌توانست روزی «پایتخت» جمهوریی بشود که ابرقدرت‌ها را نگران کند<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وب‌گاه=|نشانی=http://irpress.org/index.php|عنوان=http://irpress.org/index.p}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وب‌گاه=|نشانی=http://irpress.org/index.php?title=%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AF_%DB%B1|عنوان=http://irpress.org/index.php?title=%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AF_%DB%B1}}</ref>
 
=== اختلاف‌ها ===▼
سران عشایر بزرگ منطقه همچون [[دهبکری]]، [[مکری]]‌ها در [[بوکان]]، [[منگور]] و [[شکاک]]‌ها در سایر شهرهای اطراف، این جمهوری را قبول نداشتند و حتی امیراسعد رئیس یکی از بزرگترین ایل‌های مکریان یعنی دهبُکری‌ها، زیرسلطه این جمهوری نرفت و با آن مخالفت نمود. از طرفی دهبکری‌ها و خانواده ایلخانی زاده‌ها نیز در رقابت با قاضی محمد بودند و حتی زمانی که پرچم جمهوری مهاباد در [[قلعه سردار بوکان]] برافراشته شد، مدت زیادی طول نکشید که با مخالفت گروه‌های مختلفی از کُردها در این شهر مواجه شد و آن را از ساختمان این قلعه پایبن آوردند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.iranboom.ir/tarikh/tarikhemoaser/11537-nagofte-zohor-shekast-yek-jomhori.html |عنوان=ناگفته‌های «ظهور و شکست یک جمهوری» | ناشر =نگرشی بر تاریخ فرهنگ ایران زمین |تاریخ =۷ بهمن ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۷ شهریور ۱۳۹۶}}</ref><ref name="pahlaviha.pchi.ir">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://pahlaviha.pchi.ir/show.php?page=contents&id=2145 |عنوان=جمهوری مهاباد | ناشر =پایگاه جامع تاریخ معاصر ایران |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۷ شهریور ۱۳۹۶}}</ref><ref name="pahlaviha.pchi.ir"/><ref>{{یادکرد وب |نویسنده =محمد علی مهر آسا |نشانی=http://www.jebhemelli.info/html/tazeha/08/mehrasa22.12.08.htm |عنوان=بررسی سایه‌های جمهوری مهاباد/ نگاهی بیشتر به دو منطقه مهاباد و بوکان | ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۲۹ آگوست ۲۰۱۷}}</ref> به جز معدودی از اهالی مهاباد و برخی از خاندان [[فیض‌الله بیگی]] بوکان دل خونی از کُردهای فرقهٔ دموکرات کردستان و شخص قاضی محمد داشتند. نمونهٔ این دل‌های آزرده‌خاطر ابراهیم محمودیان بود که برادرش غفور محمودیان از سوی [[نماز علی‌اوف]] و قاضی محمد ترور شده بود.▼
 
▲=== اختلاف‌ها ===
نهایتاً عمر جمهوری مهاباد به یک سال هم نرسید و با خروج [[ارتش شوروی]] و ورود ارتش ایران به مهاباد و اعدام [[رئیس جمهوری]] وقت ([[قاضی محمد]]) و سران آن، این جمهوری پس از یازده ماه سقوط کرد.▼
 
▲سران عشایر بزرگ منطقه همچون [[دهبکری]]، [[مکری]]‌ها در [[بوکان]]، [[منگور]] و [[شکاک]]‌ها در سایر شهرهای اطراف، این جمهوریاشغال نظامی را قبول نداشتند و حتی امیراسعد رئیس یکی از بزرگترین ایل‌های مکریان یعنی دهبُکری‌ها، زیرسلطه این جمهوریاشغال نظامی نرفت و با آن مخالفت نمود. از طرفی دهبکری‌ها و خانواده ایلخانی زاده‌ها نیز در رقابت با قاضی محمد بودند و حتی زمانی که پرچم جمهوریاشغال مهابادگران در [[قلعه سردار بوکان]] برافراشته شد، مدت زیادی طول نکشید که با مخالفت گروه‌های مختلفی از کُردها در این شهر مواجه شد و آن را از ساختمان این قلعه پایبن آوردند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.iranboom.ir/tarikh/tarikhemoaser/11537-nagofte-zohor-shekast-yek-jomhori.html |عنوان=ناگفته‌های «ظهور و شکست یک جمهوری» | ناشر =نگرشی بر تاریخ فرهنگ ایران زمین |تاریخ =۷ بهمن ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۷ شهریور ۱۳۹۶}}</ref><ref name="pahlaviha.pchi.ir">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://pahlaviha.pchi.ir/show.php?page=contents&id=2145 |عنوان=جمهوری مهاباد | ناشر =پایگاه جامع تاریخ معاصر ایران |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۷ شهریور ۱۳۹۶}}</ref><ref name="pahlaviha.pchi.ir" /><ref>{{یادکرد وب |نویسنده =محمد علی مهر آسا |نشانی=http://www.jebhemelli.info/html/tazeha/08/mehrasa22.12.08.htm |عنوان=بررسی سایه‌های جمهوری مهاباد/ نگاهی بیشتر به دو منطقه مهاباد و بوکان | ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۲۹ آگوست ۲۰۱۷}}</ref> به جز معدودی از اهالی مهاباد و برخی از خاندان [[فیض‌الله بیگی]] بوکان دل خونی از کُردهای فرقهٔ دموکرات کردستان و شخص قاضی محمد داشتند. نمونهٔ این دل‌های آزرده‌خاطر ابراهیم محمودیان بود که برادرش غفور محمودیان از سوی [[نماز علی‌اوف]] و قاضی محمد ترور شده بود.
 
▲نهایتاً عمر جمهوریاشغال نظامی مهاباد به یک سال هم نرسید و با خروج [[ارتش شوروی]] و ورود ارتش ایران به مهاباد و اعدام [[رئیس جمهوری]] وقت ([[قاضی محمد]]) و سران آن،، این جمهوریاشغال نظامی پس از یازده ماه سقوط کرد.
 
== تاریخچه ==
[[پرونده:Kurdistan newspaper 04.02.1946 Republic of Kurdistan.jpg|بندانگشتی|چپ|220px|روزنامه کردستان، ۱۹۴۶، اعلام استقلالاشغال کردستاننظامی ومهاباد کردها|جایگزین=]]
در [[سپتامبر]] ۱۹۴۵ قاضی محمد و عده‌ای دیگر از شخصیت‌های [[جمعیت احیای کرد]] به شوروی دعوت شدند و با [[جعفر باقراف]] [[نخست وزیر]] [[جمهوری آذربایجان]] شوروی دیدار کردند. این نیروها خواهان کشوری کرد بودند و امیدوار بودند [[اتحاد شوروی]] از کمک مالی و تسلیحاتی بدانها دریغ نورزد. در بازگشت از این سفر بیانیه‌ای با امضای قاضی محمد و ۱۰۵ تن از سرشناسان کرد انتشار یافت. در این بیانیه تأسیس [[حزب دموکرات کردستان]] اعلام و هدف‌های حزب برشمرده شد. بدین طریق در روز دوم [[آبان ماه]] سال ۱۳۲۴ برابر با ۱۹۴۵ میلادی، کنگره اول [[حزب دموکرات کردستان]] منعقد شد.
 
تنها ۱۵۹ روز بعد از تأسیس یعنی روز دوم بهمن ماه ۱۳۲۴ (برابر با ۲۲ ژانویه ۱۹۴۶)، این حزب با استفاده از شرایط مناسب آن زمان (اشغال ایران توسط متفقین) و با حمایت دولت شوروی در بخشی از [[آذربایجان ایران]] (که در اشغال شوروی بود) جمهوری خودمختار مَهاباد را تشکیلاشغال دادشد.
 
===سقوط دولت مهاباد===▼
جمهوری مهاباد تنها ۱۱ ماه دوام آورد و علت آن انعقاد قراردادی از جانب دولت وقت ایران با [[اتحاد جماهیر شوروی]] و ورود [[ارتش ایران]] به مهاباد بود.▼
 
▲=== سقوط دولتاشغال نظامی مهاباد ===
ارتش نهایتاً در ۲۴ آذر ۱۳۲۵ این جمهوری را سرنگون کرد و نخستین رهبر حزب دموکرات و [[رئیس جمهور]] وقت یعنی قاضی محمد را به همراه بسیاری دیگر (همچون [[حامد مازوجی]]) در میدان مرکزی شهر مهاباد به دار آویخت. اعدام‌های دیگری در [[سقز]] و سایر شهرها نیز صورت گرفت. سایر اعضای حزب نیز یا زندانی شدند یا موفق شدند به خارج و به ویژه به [[مناطق کردنشین]] شمال عراق بگریزند.▼
▲جمهوریاشغال نظامی مهاباد تنها ۱۱ ماه دوام آورد و علت آن انعقاد قراردادی از جانب دولت وقت ایران با [[اتحاد جماهیر شوروی]] و ورود [[ارتش ایران]] به مهاباد بود.
 
▲ارتش نهایتاً در ۲۴ آذر ۱۳۲۵ این جمهوریاشغال نظامی را سرنگونشکست کردداد و نخستین رهبر حزب دموکرات و [[رئیس جمهور]] وقت یعنیمتجاوزان قاضی محمد را به همراه بسیاری دیگر (همچون [[حامد مازوجی]]) در میدان مرکزی شهر مهاباد به دار آویخت. اعدام‌های دیگری در [[سقز]] و سایر شهرها نیز صورت گرفت. سایر اعضای حزبمتجاوزان نیز یا زندانی شدند یا موفق شدند به خارج و به ویژه به [[مناطق کردنشین]] شمال عراق بگریزند.
نخست وزیر این حکومت ([[حاجی باباشیخ]]) به دلیل احترام و نفوذ خانوادگی زیادی که وی در میان مردم کردستان داشت و همچنین تهدیدهایی که از طرف شیخ محمود حفید از کردستان عراق به حکومت شاه شده بود، شاه ایران مجبور شد وی را اعدام نکند.
 
یکی از مفسدان اقتصادی آن زمان [[حاجی باباشیخ]] به دلیل ثروت خانوادگی زیادی که داشت و همچنین پرداخت باج و رشوه فراوان به حکومت مرکزی اعدام نشد.
===پیامدهای فروپاشی جمهوری مهاباد===▼
در اردیبهشت ۱۳۲۵، اتحاد جماهیر شوروی، زیر فشار دول غربی، نیروهای نظامی اش را فراخواند. برخی معتقدند که مهمترین علت سقوط دولتهای مهاباد و آذربایجان، عقب نشینی قوای شوروی از ایران و همزمان اعزام نیروهای ارتش ایران به مهاباد بوده است. قاضی محمد برای مقابله با ارتش ایران، جز چند واحد عشایری پراکنده، نیروی دیگری نداشت و در وضعیت بحرانی به سر می برد. در آذرماه ۱۳۲۵ ارتش به فرقه دموکرات آذربایجان حمله کرد و قوای فرقه دموکرات در طول ۲۴ ساعت در هم شکستند. با شکست نیروهای دموکرات آذربایجان در گردنه قافلانکوه در شب ۱۹ آذر، جمهوری مهاباد افول کرد و دو روز بعد، برادر قاضی محمد؛ صدر قاضی به قصد ملاقات با سرلشکر همایونی به میاندوآب رفت. این دیدار به قصد زمینه سازی در جهت استقرار مسالمت آمیز نیروهای ارتش ایران در منطقه مهاباد بود. در فرجام این دیدار، قرار شد نیروهای بارزانی از مهاباد خارج شوند و قوای دولتی در آن محدوده مستقر شوند. بارزانی ها عقب نشینی کردند و نیروهای ارتش به سمت مهاباد به حرکت در آمدند. در این هنگام نیروهای نامنظم ایلی من جمله؛ واحدهای دهبوکری، مامش و منگور که از ابتدا با جمهوری مهاباد و شخص قاضی محمد مخالف بودند، به عنوان طلایه دار، قوای دولتی را همراهی کردند. اما به دلیل مخالفت یکی از نمایندگان قاضی محمد، قوای عشایری مخالف جمهوری مهاباد، به دستور فرماندهان نظامی ارتش متوقف شدند و ارتش وارد مهاباد شد. تا چند روز راوبط دوستانه ای میان فرماندهان ارتش و سران دولت مهاباد برقرار بود، اما به یکباره ورق برگشت و در ۲۶ و ۲۷ آذر، ارتش شروع به دستگیری سران جمهوری ساقط شده کرد. قاضی محمد و پسرعمویش سیف قاضی نیز دستگیر و روانه زندان شدند. با دستگیری و بازداشت سران جمهوری مهاباد، مقامات ارتش که دیگر کنترل مهاباد را به دست گرفته بودند، از تمامی کسانی که از بازداشتی ها شکایت داشتند، تقاضا کردند که مدارک خود را جهت پیگیری به ارتش ارائه دهند.<ref>[https://ia800106.us.archive.org/7/items/abu-abdurahman-kurdi-f_barid_20180128_1155/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%20%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%20%D8%AF%D8%B1%20%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%B1%20%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%B1.pdf سیاست کُردها در خاورمیانه، پرفسور نادر انتصار، ترجمۀ عرفان قانعی‌فرد، تهران: علم، چاپ اول: ۱۳۹۰، ص ۳۵۶ و ۳۵۷؛ و نیز در ''گفتگو''، شمارۀ ۵۳، مرداد ۱۳۸۸.].</ref>▼
 
▲=== پیامدهای فروپاشیسقوط جمهوریاشغال نظامی مهاباد ===
== هشدار ترومن به استالین ==
▲در اردیبهشت ۱۳۲۵، اتحاد جماهیر شوروی، زیربه فشاردلیل دولعدم غربی،سود دهی اشغال نظامی مهاباد و حمایت از حزب دموکرات کردستان، نیروهای نظامی اش را فراخواند. برخی معتقدند که مهمترین علت سقوط دولتهایاشغال نظامی مهاباد و آذربایجان، عقب نشینی قوای شوروی از ایران و همزمان اعزام نیروهای ارتش ایران به مهاباد بوده است. قاضی محمد برای مقابله با ارتش ایران، جز چند واحد عشایری پراکنده، نیروی دیگری نداشت و در وضعیت بحرانی به سر می برد. در آذرماه ۱۳۲۵ ارتش به فرقه دموکرات آذربایجان حمله کرد و قوای فرقه دموکرات در طول ۲۴ ساعت در هم شکستند. با شکست نیروهای دموکرات آذربایجان در گردنه قافلانکوه در شب ۱۹ آذر، جمهوریاشغال نظامی مهاباد افول کرد و دو روز بعد، برادر قاضی محمد؛ صدر قاضی به قصد ملاقات با سرلشکر همایونی به میاندوآب رفت. این دیدار به قصد زمینه سازی در جهت استقرار مسالمت آمیز نیروهای ارتش ایران در منطقه مهاباد بود. در فرجام این دیدار، قرار شد نیروهای بارزانی از مهاباد خارج شوند و قوای دولتی در آن محدوده مستقر شوند. بارزانی ها عقب نشینی کردند و نیروهای ارتش به سمت مهاباد به حرکت در آمدند. در این هنگام نیروهای نامنظم ایلی من جمله؛ واحدهای دهبوکری، مامش و منگور که از ابتدا با جمهوریاشغال نظامی مهاباد و شخص قاضی محمد مخالف بودند، به عنوان طلایه دار، قوای دولتی را همراهی کردند. اما به دلیل مخالفت یکی از نمایندگان قاضی محمد، قوای عشایری مخالف جمهوری مهاباد، به دستور فرماندهان نظامی ارتش متوقف شدند و ارتش وارد مهاباد شد. تا چند روز راوبط دوستانه ای میان فرماندهان ارتش و سران دولت مهاباد برقرار بود، اما به یکباره ورق برگشت و در ۲۶ و ۲۷ آذر، ارتش شروع به دستگیری سران جمهوری ساقط شدهمتجاوزان کرد. قاضی محمد و پسرعمویش سیف قاضی نیز دستگیر و روانه زندان شدند. با دستگیری و بازداشت سران جمهوریاشغالگران مهاباد، مقامات ارتش که دیگر کنترل مهاباد را به دست گرفته بودند، از تمامی کسانی که از بازداشتی ها شکایت داشتند، تقاضا کردند که مدارک خود را جهت پیگیری به ارتش ارائه دهند.<ref>[https://ia800106.us.archive.org/7/items/abu-abdurahman-kurdi-f_barid_20180128_1155/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%20%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%20%D8%AF%D8%B1%20%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%B1%20%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%B1.pdf سیاست کُردها در خاورمیانه، پرفسور نادر انتصار، ترجمۀ عرفان قانعی‌فرد، تهران: علم، چاپ اول: ۱۳۹۰، ص ۳۵۶ و ۳۵۷؛ و نیز در ''گفتگو''، شمارۀ ۵۳، مرداد ۱۳۸۸.].</ref>
در ۱ فروردین ۱۳۲۵ [[ترومن]] رئیس جمهور آمریکا، [[استالین]] را تهدید کرد که چنانچه دستور خروج نظامیان روس را از ایران صادر نکند، آمریکا نیز در ایران مداخله نظامی خواهد کرد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.ir-psri.com/?Page=HistoryList |عنوان = مشاهده تقویم تاریخ ۱ فروردین | ناشر =''مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی'' |تاریخ = برای مشاهده متن منبع، در بخش جستجو، «۱ فروردین» را انتخاب کنید.|تاریخ بازدید = ۲۹ نوامبر ۲۰۱۵}}</ref>
 
== منابع ==
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/جمهوری_مهاباد»