'''اواریست گالوا''' {{به فرانسوی|Évariste Galois}} {{رچ}} (۲۵ اکتبر ۱۸۱۱– ۳۱ مه ۱۸۳۲) [[ریاضی‌دان]] و [[انقلابی]] [[فرانسوی‌ها|فرانسوی]] بود. گالوا از پیشگامان مطالعه [[نظریه گروه‌ها]] است؛ و با کارهای او بود که نقطه عطفی در جبر ایجاد شد و محاسبات اهمیت خود را از دست دادند و به جای آنها مفاهیم و ساختارهایی همانند [[گروه (ریاضی)|گروه]]، [[حلقه (ریاضی)|حلقه]] و [[میدان]] اهمیت پیدا کردند. از دستاوردهای مهم [[نظریه گالوا]] حل چند مسئلهٔ مشهور بود که از زمانهای دور مطرح بودند. یکی از آنها اثبات این مطلب است که حل جبری کلی (به کمک رادیکال‌ها) برای چندجمله‌ای‌های درجۀ پنجم و بالاتر وجود ندارد. همین‌طور با کمک نظریات گالوا ثابت شد مسئله‌های کهن [[تثلیث زاویه]] و [[تربیع دایره]] حل ناپذیر هستند.
== زندگی‌نامه ==
اواریست گالوا (Evariste Galois) در ۲۵ اکتبر سال ۱۸۱۱ در بور-لا-رِن ([[Bourg-la-Reine]]) در نزدیکی پاریس فرانسه متولّد شد. پدرش نیکلا-گابریل {{به فرانسوی|Nicolas-Gabriel Galois}} {{رچ}} جمهوری‌خواه و رئیس حزب لیبرال دهکده‌شان بود که بعد از بازگشت لوئی هیجدهم به تخت، در سال ۱۸۱۴ شهردار شد. مادرش، آدلاید ماری {{به فرانسوی|Adélaïde-Marie Galois}}{{رچ}} دختر یک مشاور حقوقی بود و متون لاتین را با فصاحت می‌خواند و طرفدار [[تعلیم و تربیت]] مذهبی و سنتی بود.
در ۱۲ سال اول زندگی، مادرش گالوا را به‌طور منظم و خوبی تعلیم می‌داد. دوران کودکی گالوا، ظاهراً دوران خوشی بوده‌است. در ۱۰ سالگی از کالج رِن به وی پذیرش داده‌شد ولی مادرش ترجیح داد که وی را در خانه نگه‌دارد. در اکتبر سال ۱۸۲۳ وارد دبیرستان «لوئی-لو-گِران» شد. در ترم اول، دانش‌آموزان اعتصاب کرده و از خواندن سرود در مراسم سر باز زدند و ۱۰۰ نفر از آنان اخراج شدند.
گالوا در دو سال اول مدرسه خوب ظاهر شد و جایزه گرفت، اما بعداً کم‌حوصله و مجبور شد که کلاس‌های سال آخر را تکرار کند و این امر ملال خاطر وی را بدتر کرد. در همین دوره بود که گالوا به ریاضیات علاقه‌مند شد. او به نسخه‌ای از نوشته لُژاندر به نام «اصول هندسه» برخورد که محتوای آن، اصول اقلیدسی هندسه متداول در مدرسه را نقض می‌کرد. گفته می‌شود که وی این نوشته را شبیه یک داستان خواند و با یک مرتبه خواندن بر آن مسلّط شد. کتاب‌های درس جبر دبیرستان در حد شاهکار لژاندر نبودند، لذا گالوا به مقالات علمی لژاندر و آبل روی آورد. در ۱۵ سالگی مطالبی را مطالعه می‌کرد که برای ریاضی‌دانان حرفه‌ای نوشته شده بود. این کار باعث عدم اشتیاق به مطالب درسی شد و به نظر می‌رسد که رغبتش به فراگیری مطالب درسی از بین رفته‌باشد. معلمانش او را درک نمی‌کردند و با تکبر وی را طرد می‌کردند.
[[پرونده:Louis-le-Grand--cour-honneur.jpg|بندانگشتی| دبیرستان لوئی-لو-گران "Lycée Louis-le-Grand" جایی که گالوا برای کلاس چهارم از آن پذیرش گرفت.]]
همان‌گونه که از بعضی از نسخه‌های خطّی او دیده می‌شود، گالوا در کارهایش نامرتب بود و مایل بود که کارهایش را در مغز خود انجام دهد و تنها نتایج عملیات ذهنی خود را روی کاغذ منتقل می‌کرد. معلمّش، ورنیه (Vernier)، از او می‌خواست که منظّم کار کند اما گالوا به توصیه‌های او توجه نمی‌کرد. او بدون آمادگی کافی در امتحانات ورودی [[مدرسه پلی‌تکنیک]] (Ecole Polytechnique) شرکت کرد. گذشتن از این امتحان احتمالاً موفقیّت او را تضمین می‌کرد زیرا پلی‌تکنیک مکان مناسبی برای رشد ریاضیات فرانسه بود، اما او در این امتحانات قبول نشد. دو دهه بعد دانشمند فرانسوی «تراکوم»(1782- 1862) ([[Olry Terquem]]) سردبیر مجلهٔ علمی «تازه‌های سالانه ریاضیات» ([[Nouvelles Annales de Mathématiques]]) نوشت:
«داوطلبی با نبوغ عالی توسط ممتحنی با استعداد کم رد می‌شود. زیرا آنها مرا درک نمی‌کنند. من آدم عجیبی نیستم.»
