درس خارج: تفاوت میان نسخه‌ها

در حوزه علمیه، دروس، دارای سه مرتبه هستنداند: مرتبه اول،نخست، شامل دوره مقدمات، مرتبه دوم، دوره سطح [عالی]، و مرتبه سوم و نهایی، دوره خارج است.<ref>جامع فضل و فضیلت، گلی زواره، ص ۲۲.</ref> در نظام رایج پس از انقلاب دوره مقدمات در ۶ سال، دوره سطح در ۴ سال خوانده می‌شود. اما دوره خارج، مدت مشخصی ندارد و بسته به هوش و تلاش طلبه، از دو-سه سال تا ده‌ها سال متفاوت است. ولی معمولاً کسی که در طی ده-پانزده سال درس خارج، تلاش علمی کافی را مبذول داشته باشد، ولی به درجه [[اجتهاد]] نرسد، مجتهد نخواهد شد. (در نظام آموزشی فعلی حوزه، کسی که دوره سطح را به اتمام برساند، و چهار مرتبه امتحان شفاهی درس خارج فقه و اصول (جمعاً ۸ امتحان) را با موفقیت بگذراند و پایان‌نامه را نیز بنویسد، سطح چهار حوزه را اخذ می‌کند، ولی این به معنای اجتهاد نیست.) <ref>http://paziresh.whc.ir/</ref>

طلاب در دوره مقدمات و سطح، دروس را بر مبنای کتابهایی خاص فرا می‌گیرند؛فرامی‌گیرند؛ ولی در دوره خارج، که بدان خارج سطح هم گفته می‌شود، دیگر بر مبنای کتاب خاصی درس نخوانده و موضوع‌محور، درس می خوانند. یعنی موضوع درسُ به کتاب خاصی منحصر نمی شود و خارج از سطح کتاب خاصی است. این روش باعث می‌شود استاد گاه برای بیان موضوع درس خود، به بیش از یکصد کتاب مراجعه کند. اگر چه به‌طور معمول برخی از مدرسان درس خارج و مراجع تقلید، کتابی را به عنوان کتاب درسی قرار می دهند تا اصل موضوعات درس خارج، به صورت کلّی معیّن باشد. این کتاب‌ها معمولاً مکاسب [[شیخ انصاری]] یا تحریر الوسیله [[روح الله خمینی]] است اگر چه از حیث حدیثی، معمولاً مبتنی بر چینش احادیث وسائل الشیعه [[شیخ حر عاملی]] است.

درس خارج در طی ۱۵۰ سال اخیر، دو [[مکتب نجف]] و [[مکتب سامرا]] را تجربه کرده‌است. خارج دروس حوزوی در حوزه نجف به سبک القایی-استماعی (القاء و بیان توسط استاد؛ و استماع و شنیدن توسط طلاب، به ضمیمه وجود تقریر بحث و نیز سؤالات نادر در میان تدریس استاد و سؤالاتپرسشها بیشتر پس از اتمام درس) توسط بزرگانی مانند [[آخوند خراسانی]]، ارائه می‌شد؛ ولی در مکتب سامرا که [[میرزای شیرازی]] آن را تأسیس کرد به صورت اشتراکی (یعنی ارائه ابتدایی موضوع بحث توسطاز سوی استاد و مشارکت استاد و شاگردان از ابتدا تا انتهای درس) انجام می گرفت. هر کدام از این شیوه‌ها دارای مزیت‌هایی بود. در حوزه علمیه قم هم اکنون، بیشتر سبک نجف جریان دارد و به ندرت سبک سامرایی وجود دارد.<ref>آفات پژوهش، محمدعلی نجفی، ص ۱۷۶.</ref>

خارج سطح دروس [[حوزه علمیه|حوزوی]]، عالی‌ترین مرتبه دروس حوزوی است.<ref>[http://www.bbc.com/persian/iran-37629961 تدریس عالی‎ترین سطح دروس حوزوی؛ فصل دیگری در کارنامه سیاسی ابراهیم رئیسی]، ''بی‌بی‌سی فارسی''</ref> دروس خارج که به دو بخش '''درس خارج فقه''' و '''درس خارج اصول''' تقسیم می‌شود، پس از پایان [[دروس سطح]] در [[حوزه علمیه]] تدریس می‌شود. در این دروس، کتاب معین و مشخصی تدریس نمی‌شود، بلکه استادان دروس خارج که معمولاً [[مراجع تقلید]] و مجتهدین هستند،اند، یکی از متون فقهی یا اصولی و کتاب‌های علمایعالمان گذشته را به عنوان متن قرار می‌دهند و در هر مسئله از مسائل فقهی به صورت مستدل با توجه به ادلّه اَربَعه یا چهارگانه (قرآن، حدیث، عقل و اجماع) به بحث و بررسی اقوال می‌پردازند و پس از بررسی همه جانبه اطراف مسئله، در پایان، نظر خود را در آن موضوع اعلام می‌کنند. این شیوه از تدریسآموزش اولاًنخست برای تبیین مسائل فقهی و ثانیاً برای پرورش روحانیونروحانیان جهت آشنایی به نحوه ورود و خروج در مسائل و چگونگی تتبع در مسائل فقهی است.<ref>[http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=78685&consultationid=1080677 درس خارج]</ref> هدف درس خارج کسب ملکه [[اجتهاد]] توسط طلاب است.<ref>[http://bookroom.ir/book/4907/%D8%AF%D8%B1%D8%B3-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F-(%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%D8%B3-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC) درس خارج چیست؟ (کلیاتی درباره شیوه تحصیل در درس خارج)]</ref>