برکه کل: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
گسترش مقاله |
جز ویرایش به‌وسیلهٔ ابرابزار: |
||
خط ۳۳:
}}'''برکهٔ کَل''' یا '''گنج‌البحر'''<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سند معاملهٔ سهام آب برکه}}</ref> یک [[آب‌انبار]] تاریخی مربوط به دورهٔ [[قاجاریان]] است که در شهر [[گراش]]، [[استان فارس]] قرار دارد. این اثر در تاریخ {{جلالی حروف|۲۵|۱۲|۱۳۷۹|پیوند=نه}} با شمارهٔ ثبت ۳۲۹۲ در فهرست [[فهرست آثار ملی ایران|آثار ملی ایران]] به ثبت رسیده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://web.archive.org/web/20151023092637/http://iranshahrpedia.ir:80/static/view/page/cultural-heritage-reports |عنوان = دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر|نشانی بایگانی = http://web.archive.org/web/20150406043613/http://iranshahrpedia.ir/docs/Asar-e%20Sabti%20(Up%20to%2026666)%20(Version%2090%2008%2029).zip|تاریخ بایگانی=۲۳ اکتبر ۲۰۱۵ | ناشر = سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران |تاریخ = |تاریخ بازدید =۲۰۱۱-۰۵-۱۹}}</ref> این آب‌انبار، بزرگترین آب‌انبار ساخته‌شده در [[ایران]] است.<ref name=":4">{{یادکرد کتاب|عنوان=برکهٔ کل، بزرگترین آب‌انبار ایران|نام خانوادگی=نوذری|نام=عزت‌الله|ناشر=|سال=۱۳۷۱|شابک=|مکان=|صفحات=}}</ref> برکهٔ کل در جنوب‌غربی شهر گراش و در مسیر رودخانهٔ فصلی پِئت قرار دارد.
دربارهٔ تاریخچهٔ ساخت، سهام آب و نوع سقف آن ابهامات فراوانی وجود دارد و تاکنون مطالعات میدانی گسترده‌ای بر روی این بنا انجام
== تاریخچه ==
برکهٔ کل توسط [[حاج‌اسدالله]] که از نیکوکاران نامی گراش در دوران [[قاجاریان|قاجاریه]]
هیچ کتیبه‌ای بر این بنا وجود ندارد که بتوان تاریخ دقیق ساخت برکه را از آن استخراج کرد، اما با استناد به اسناد تاریخی مربوط به ساخت [[آب‌انبار حاج اسدالله|آب‌انبار آسدالله]] (که در نزدیکی برکهٔ کل قرار دارد و توسط یک شخص ساخته
=== نام ===
در مورد نام‌گذاری این برکه به کل، دو فرضیه وجود دارد. نخست، در [[زبان اچمی]]، واژهٔ کل معادل [[ناشنوایی|کر]] در زبان فارسی و به معنی ناشنواست. این فرضیه با توجه به نبود [[سقف]] در این برکه و عدم [[پژواک|پژواک صدا]] در آن که در ظاهر به نظر می‌رسد برکه کر است و صداها را نمی‌شنود، مطرح شده‌است. فرضیهٔ دوم اما با استدلال به این که در زبان اچمی به [[گوسفند]] بدون شاخ، کل گفته می‌شود، این برکهٔ بی‌سقف را نیز ناقص دیده و نام کل بر آن
همچنین در برخی اسناد قدیمی به این برکه با نام گنج‌البحر اشاره شده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سند تقسیم سهام آب کل|نام خانوادگی=کریمی جهرمی|نام=خلیل|ناشر=ادارهٔ ثبت اسناد لارستان|سال=1338|شابک=|مکان=|صفحات=}}</ref>
== مشخصات فنی ==
برکهٔ کل در جهت جنوب
=== ابعاد و تناسبات ===
[[پلان معماری|پلان]] آن به صورت مدور و در نتیجه مخزن آن [[استوانه
برکهٔ کل شش ورودی برای آبگیری و شش ورودی هم برای آب‌برداری دارد که با سنگ‌های تراش‌خورده، [[کف‌سازی]] شده‌اند. ورودی‌های این برکه با [[تویزه|طاق‌های تویزه‌دار]] تزئین شده‌اند. در ورودی‌های بزرگ که جهت آب‌برداری از برکه مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند، ارتفاع
=== مصالح به کار رفته ===
[[مصالح ساختمانی|مصالح]] به کار رفته در ساخت برکهٔ کل از [[سنگ]]، [[گچ]] و [[ساروج]] است. نکته قابل توجه این است که تمامی سنگ‌های استفاده شده در ساخت بنا، به صورت برش‌خورده و منظم بر روی هم چیده شده‌اند.<ref name=":0"
== فروریختن سقف ==
دربارهٔ چگونگی ریزش سقف برکهٔ کل روایت‌های متفاوتی وجود دارد. برخی ریزش سقف [[گنبد|گنبدی‌شکل]] را به [[زمین‌لرزه ۱۳۳۹ لار|زمین‌لرزهٔ لار در سال
در کل و با توجه به وجود بقایای شروع قوس گنبد در دیوارهٔ آب‌انبار، می‌توان به تلاش برای ساخت گنبد پی برد.
== وضعیت کنونی ==
امروزه گرداگرد این بنا را خانه‌های مسکونی فراگرفته‌اند و
== جستارهای وابسته ==
* [[فهرست آثار ملی ایران]]
* [[سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری]]
* [[آب‌انبار]]
* [[آب‌انبار حاج اسدالله|آب‌انبار آسدالله]]
* [[گراش]]
== منابع ==
{{پانویس|۲}}
{{آثار باستانی ایران-خرد}}
| |||