با آنکه در موردباره زادگاه زرتشت تاکنون تحقیقپژوهش و کاوش گستردهای صورتانجام گرفتهنگرفته ولی هنوز نتیجه و برایند قطعی و استواری به دست نیامدهاست.<ref name="مزداپرستی در ایران کهن قدیم، ص ۱۷">مزداپرستی در ایران قدیم، ص ۱۷</ref> از گاتاها که تنها مآخذ اساسیو راجعبن بهمایه بنیادین درباره زندگی زرتشت است، هیچگونه اطلاع و اگاهسازی روشنی، خواه در [[بابباره مولدزادرور]] و خواه دربارهٔ محلجایگاه دعوتفراخوانی مردمان و منطقه عملو مرزبوم کار و کردار او، به دست نمیآید.<ref name="مزداپرستی در ایران قدیم، ص ۱۷"/> در چندین قسمت از [[یشت]]ها در اوستا محل فعالیتو مرزبوم کردار دینی زرتشت [[ایرانویج]] ذکریاد شدهاست.<ref>پورداود، یشتها، جلد اول، ص ۳۸۵، ۲۸۳، ۶ و جلد دوم ص ۱۹۵</ref>
در منابعبن مایه های زبان پهلوی ([[زبان پارسی میانه]]) و به دنبال آنها در کتابهای عربی و فارسی ایرانویج را با آذربایجان یکی شمردهاند. دانشمندان انتساب و رواداشت زرتشت را به آذربایجان، به دلایلانگیزه های فراوان پس میزنند و مردود میدانند که مهمترینبارزترین آنها دلایل و انگیزه های زبانی است. [[زبان اوستایی]] یعنیک همان زبان کتاب اوستا زبانی است متعلقاز ان خاور و به شرق ایران و در این کتاب هیچ نشانی از واژههایی که اصل و ریشه [[ماد]]ی یا [[زبان فارسی باستان|فارسی باستان]] داشته باشد، دیده نمیشود. امروزه بیشتر دانشمندان ایرانشناس ایرانویج را خوارزم بهشمار آورده و زادگاه زردشت را آنجا دانستهاند.<ref>اسطورهٔ زندگی زرتشت، ص ۲۱</ref><ref>تاریخ تاجیکان، غفوروف، ص ۶۹</ref>
[[پرونده:Raffael_071.jpg|بندانگشتی|270px|تصویری خیالی از زرتشت (در سمت چپ). نقاشی از [[رافائل]]، [[مکتب آتن]]، پیرامون ۱۵۱۰ میلادی.]]