نبرد دوم فاو: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش برچسبها: خرابکاری محتمل ویرایشگر دیداری |
جز ویرایش 2A01:5EC0:9025:467F:B44F:99A:20AE:38E8 (بحث) به آخرین تغییری که Ahmad252 انجام داده بود واگردانده شد برچسب: واگردانی |
||
خط ۱:
{{جعبه جنگ
| جنگ = نبرد دوم فاو (در عراق: عملیات رمضان مبارک)
| قسمتی‌از = [[جنگ ایران و عراق]]
| تصویر = [[پرونده:Operation Ramadan ul-Mubarak map.svg|300px]]
| زیرنویس =
| زمان = ۱۷ آوریل ۱۹۸۸
| مکان = شبه‌جزیره فاو
| مختصات =
| علت = عراق برای باز پسگیری سرزمین‌های اشغال شده توسط نیروهای [[ایران]] عملیات را شروع کرد.
| قلمرو =
| نتیجه = پیروزی قاطع عراق که در نتیجه آن نیروهای ایرانی از بخش‌های جنوبی خاک عراق بیرون رانده شدند.
| جنگنده۱ = {{پرچم-کشور|عراق|۱۹۶۳}}
| جنگنده۲ = {{پرچم-کشور|ایران}}
| فرمانده۱ =
| فرمانده۲ =
| قوای۱ = ۱۰۰٬۰۰۰ سرباز ویژه گارد ریاست جمهوری
| قوای۲ = ۸۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰ نفر نیروهای داوطلب بسیجی
| خسارات۱ = ۱۰۰۰ کشته
| خسارات۲ = بیش از شش هزار کشته
| خسارات۳ =
| یادداشت =
}}
'''نبرد دوم فاو''' که به نام '''عملیات رمضان مبارک '''(به مناسبت ماه رمضان)''' '''نیز خوانده می‌شود نام نبرد سنگینی در [[جنگ ایران و عراق]] است که در ۱۷ آوریل ۱۹۸۸ اتفاق افتاد. این عملیات بخشی از عملیات گسترده ارتش عراق با نام [[عملیات توکلنا علی‌الله]] به‌شمار می‌آید. دو سال پس از شکست نیروهای عراقی در نبرد اول فاو، ارتش عراق که به تازگی بازسازی شده بود اقدام به یک عملیات وسیع برای بیرون راندن نیروهای ایرانی از شبه جزیره فاو نمود. عراقی‌ها بیش از صد هزار نیرو از سربازان ویژه گارد ریاست جمهوری را علیه ۱۵۰۰۰ نفر از نیروهای داوطلب بسیجی ایران که در شبه جزیره حضور داشتند به کار گرفتند.<ref name="Pollack 225">''اعراب در جنگ نظامی اثربخشی 1948-1991''با کنت پولاک, U of Nebraska Press, 2004,های [http://books.google.ru/books?id=tFRP5WvTDWkC&pg=PA225#v=onepage&f=true p. 225]</ref>
این عملیات سبب شکست ایران و عقب‌نشینی کامل نیروهای ایرانی از شبه‌جزیره‌ای شد که در دو سال گذشته تحت اشغال کامل ایران قرار داشت. این شکست، زمینه‌ساز آن شد که [[سید روح‌الله خمینی]] خواستار اجرای حکم اعدام فرماندهان مقصر شکست در جنگ شود<ref name="بی‌بی‌سی فارسی">{{یادکرد وب|نشانی = http://www.bbc.com/persian/iran/2014/09/140923_l39_file_iran_iraq_war|عنوان =چرا آیت‌الله خمینی خواستار اعدام فرماندهان مقصر 'شکست' در جنگ شد؟|ناشر= بی‌بی‌سی فارسی|تاریخ بازدید =۱۴ اکتبر ۲۰۱۷|تاریخ =۲۳ سپتامبر ۲۰۱۴}}</ref>.به گفتهٔ [[اکبر هاشمی رفسنجانی]]، همان زمان، [[صادق خلخالی]] خواستار اعدام مسببان شکست در جنگ یعنی [[سید یحیی رحیم‌صفوی|یحیی صفوی]] و دو تن دیگر شده بود<ref name="بی‌بی‌سی فارسی"/> همچنین به روایت [[حسن روحانی]]، حتی در زمان مخابره خبر سقوط فاو، فرمانده وقت سپاه پاسداران یعنی [[محسن رضایی]] همچنان معتقد بود که فاو سقوط نخواهد کرد مگر آنکه ارتش عراق از بمب اتم استفاده کند<ref name="بی‌بی‌سی فارسی"/>.عدم رضایت روح‌الله خمینی در هنگام پذیرش قطعنامه از نحوه مدیریت جنگی محسن رضایی به حدی بالا رفته بود که منجر به رواج شایعه زندانی شدن محسن رضایی شده‌بود<ref name="بی‌بی‌سی فارسی"/>.
در هنگام آغاز این نبرد، بال جنوبی عملیات از لشکرهای مدینه و بغداد گارد ریاست جمهوری عراق تشکیل شده بود که به سمت نیروهای ایرانی یورش بردند که اینکار فضای عبوری را برای حمله لشکر مکانیزه حمورابی از ساحل جنوبی به درون جزیره را باز کرد.
همزمان سپاه هفتم ارتش عادی عراق از انتهای شمالی خط با پیاده نظام هفتم و لشکر زرهی ششم تهاجم خود را شروع کردند. در حالی‌که پیاده نظام هفتم زمین گیر شد، لشکر ششم زرهی توانست خطوط ایرانی‌ها را شکسته و لشکر اول مکانیزه از این طریق فشار خود را آغاز کرد که توانست به لشکر گارد ریاست جمهوری در خارج فاو بپیوندد. به این ترتیب شبه جزیره ظرف ۳۵ ساعت به دست عراقی‌ها افتاد و بیشتر تجهیزات ایرانی‌ها سالم و دست نخورده بدست عراقی‌ها افتاد.<ref name="Pollack 225">''اعراب در جنگ نظامی اثربخشی 1948-1991''با کنت پولاک, U of Nebraska Press, 2004,های [http://books.google.ru/books?id=tFRP5WvTDWkC&pg=PA225#v=onepage&f=true p. 225]</ref>
== پیش‌زمینه ==
پس از [[عملیات کربلای ۵]] در سال ۱۹۸۷ و قبل از اتمام تابستان ارتش عراق بصورتی مخفی شروع به تمرین در دشت‌های پشت بصره نمود. این مانورهای آموزشی معمولاً شامل چندین لشکر و تجهیزات عظیمی نمونه‌ای مشابه تجهیزات نظامی ایرانی بود که عراقی‌ها قصد داشتند در حین عملیات آن‌ها از ایرانی‌های را بگیرند.<ref name="Lessons Learned: Iran-Iraq War">elletiere استفان C (10 دسامبر 1990).</ref>
با شکست ایران در تسخیر بصره در طی عملیات کربلای ۵ نظامیان ایران نیروی انسانی، لوازم و روحیه خود را از دست داده و در نتیجه آن تعداد ایرانیانی که علیه ادامه جنگ بودند افزایش یافتند. به این ترتیب نیروهای نظامی ایرانی تحرک و ابتکار عمل نظامی خود را برای تجدید قوا و انجام علیات جدید علیه عراق در سال ۱۹۸۸ را از دست داد. در همان زمان در یک کنفرانس استراتژیک رهبری نظامی ایران به این جمع‌بندی رسید که برای شکست عراق نیاز به بازآموزی نظامیان ایرانی دارد که این کار ممکن است تا پنج سال به طول بینجامد. به این ترتیب در ۱۹۸۸ نظامیان ایرانی تصمیمی برای ادامه تهاجم و اشغال بیشتر عراق نگرفتند.<ref name="Lessons Learned: Iran-Iraq War">elletiere استفان C (10 دسامبر 1990).</ref> در همین ضمن با پشتیبانی گسترده اروپا و [[اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی]] ارتش عراق به‌طور گسترده با تجهزات به روز تسلیح شد و به چهارمین قدرت نظامی دنیا در آن زمان تبدیل شد. عراقی‌ها همچنین با آموزش نیروهای تازه نفس و تشکیل تیپ‌ها جدید گارد ریاست جمهوری آمادگی خود برای نبرد را به‌طور قابل ملاحظه‌ای افزایش داده بودند. با وجود عراقی‌ها اجازه دادند تا ایرانی‌ها به تهاجمات هزینه‌بر خود که عمدتاً با شکست همراه بود ادامه دهند اکثریت عملیات ایرانی‌ها با شکست یا بن بست پایان می یافت.
شبه جزیره فاو از سال ۱۹۸۶ با عملیات غافلگیرانه به نام [[عملیات والفجر ۸]] ایرانی‌ها تحت اشغال ایران بود. اشغال شبه جزیره توسط ایرانیان ضربه‌ای قوی به حیثیت نیروهای عراقی به‌شمار می‌آمد که در آن زمان با تهدید بصره از سمت جنوب شرق همراه شده‌بود. صدام آزادسازی جزیره را به عنوان اولویت اصلی خود بمی دانست و ژنرال عراقی ماهر عبد الرشید برای باز پسگیری جزیره وعده داده بود تا آنجا حتی پیشنهاد عروسی دخترش سحر را به پسر صدام، قصی، وعده کرده بود تا درجه یقین خود را نشان دهد.<ref name="ForPolicy_Apr88_sarin">Harris, Shane; Matthew M. کمک (26 اوت 2013).</ref> عراقی‌ها برنامه‌ریزی برای بازپس‌گیری شبه جزیره بلافاصله پس از اشغال آن توسط ایرانی‌ها آغاز کرده‌بودند. این برنامه‌ریزی تا حد زیادی در خفی توسط یک گروه کوچک از شش نفره با حضور خود صدام حسین که خود را که به شدت درگیر در فرایند برنامه‌ریزی عملیات کرده بود انجام می‌شد.
برای دومین نبرد فاو عراقی‌ها بیش از صدهزار سرباز که حدود ۶۰ درصد آن‌ها از نیروهای ویژه گارد ریاست جمهوری بودند را در نظر گرفته بودند. در مقابل نیروهای ایرانی شامل ۱۵۰۰۰ نفر از نیروهای داوطلب بسیجی بودند. فرماندهی عراق انتظار داشت تا این نبرد چندین هفته به طول بینجامد با این حال به دلیل شکست واحدهای ایرانی، عراقی‌ها توانستند خود شبه جزیره را در طول تنها کمتر از دو روز و با حداقل تلفات باز پس بگیرند.<ref name="Hamdani Biography">جنگل, Kevin M. (2011) [2010].</ref> با این موفقیت خیره‌کننده فرماندهی عراق تصمیم به گسترش نبرد به یک تهاجم گسترده‌تر علیه ایران بگیرد.
== نبرد ==
تهاجم به فاو با حمله همزمان واحدهای ارتش عراق در جبهه‌های شمال توسط معارضان ایرانی که توسط عراق حمایت می‌شدند همزمان بود.
زمان این تهاجم متقارن با ماه رمضان بود که ایرانی‌ها شروع به چرخش نظامیان خود می‌نمودند. در ساعت ۵:۰۰ صبح، عراق حمله توپخانه‌ای وهوایی سنگینی را به خطوط مقدم ایران آغاز شد. عراق با کمک تصاویر ماهواره‌ای امریکایی نقاط کلیدی نیروهای ایرانی همانند خطوط مواسلاتی، پست‌های فرماندهی، و دپوهای سلاح‌های ایرانی توسط گازها خردل، گاز سارین، و گاز اعصاب و نیز با سلاح‌های انفجاری عادی مورد حمله قرار داد.<ref name="ForPolicy_Apr88_sarin"/> با استفاده از هلی‌کوپتر، عراقی‌ها سپاه هفتم تحت فرماندهی ژنرال ماهر رشید به جنوب شط‌العرب منتقل شدند و عقبه نیروهای ایرانی در شبه‌جزیره را مسدود کردند.
واحدهای پیشرفته واحدهای گارد ریاست جمهوری با حرکت به جنوب شبه جزیره در ۲۱ مایلی [[ام‌القصر]] حمله خود را شروع نمودند. حملات به همراهی استفاده بمباران چندین مرتبه شیمیایی همراه بود که موجب شد بسیاری از نیروهای نا آماده ایرانی در شبه جزیره کشته یا مجروح شوند. لشکر سوم هنگامی که نیروهای ویژه ارتش عراق از سرزمین‌های نیزار مرطوب عبور می‌کردند یه شبه جزیره هجوم برد. همزمان، عراقی‌ها حملات آبی خاکیی را از طرف ام‌القصر آغاز نمودند. آن‌ها به سرعت از خطوط دفاعی پیچیده آبی و سیم خاردار ایرانی‌ها عبور کردند. هرچند در هنگام پاکسازی میادین مین در شبه جزیره متحمل تلفاتی شدند، با این حال توانستند شبه جزیره را طی ۳۵ ساعت آزاد کنند.
در طول حمله ایرانی‌ها به‌طور کامل غافلگیر شدند و نتوانستند مجدداً گروهبندی نموده و دست به پاتک بزنند. عراقی‌ها به نسبت ۶ به یک برتری نفرات داشتند و ایرانی‌ها در واقع فاقد تسلیحات سنگین بودند. خیلی از ایرانی‌ها و شاید اکثر آن‌ها کشته یا توسط سلاح‌های شیمیایی مسموم شدند.{{citation needed|date=March 2016}} ایرانی‌ها در ابتدا به شدت جنگیدند، ولی سرانجام شروع به عقب‌نشینی کردند. جنگنده‌های عراقی دو پل از سه پل معلق ایرانی‌ها بر روی شط را بمباران کردند که باعث نابسامانی در بین ایرانی‌ها شد. سرانجام در کمتر از دو روز از آغاز عملیات ایرانی‌ها از شبه‌جزیره فاو بیرون رانده‌شدند.
== پی‌آمد عملیات ==
پس از ۳۵ ساعت نبرد، پرچم عراق بعد از دو سال مجدداً بر فراز شهر فاو در شبه جزیره برافراشته شد. در طی ۴۸ ساعت همه ایرانی‌ها در شبه جزیره کشته یا پاکسازی شدند و خیلی از آن‌ها از طریق تنها پل شناور باقی‌مانده در دست ایرانی‌ها عقب نشینی کردند. در زمان حکومت صدام این روز همه ساله به عنوان روز آزادسازی فاو جشن گرفته می‌شد.
عراقی‌ها برای این حمله برنامه‌ریزی بسیار دقیقی انجام داده‌بودند. پیش از حمله به سربازان عراقی پادزهر برای سلاح‌های شیمیایی داده شده بود تا آن‌ها را از اثر تجمیع گازها محافظت نماید.{{citation needed|date=March 2016}} برنامه دقیق برای استفاده سنگین از سلاح‌های شیمیایی عامل تعیین‌کننده در پیروزی عراقی‌ها بود.{{citation needed|date=March 2016}} کل تلفات عراق در این نبرد کمی بیش از هزار نفر بود.
این حمله همزمان با عملیات ایالات متحده علیه نیروی دریایی ایران با نام [[عملیات آخوندک]] بود (که در آن زمان ایالات متحده به صورت غیررسمی جانب عراق را گرفته بود){{citation needed|date=March 2016}} در طی عملیات آخوندک بسیاری از کشتی‌های نیروی دریایی ایران آسیب دیدند و ناوچه سهند، یکی از چهار ناوچه ایران در آن زمان، غرق شد. این دو شکست همزمان ضربات مهلکی بر ایرانی‌ها بود.
شوک‌آورتر برای ایرانی‌ها عدم توقف تهاجم عراق بود که آن‌ها توانسته بودند جبهه دیگر جدیدی را نیز علیه مواضع نیروهای ایرانی در نزدیکی بصره باز کنند. بدنبال این تهاجم عراقی‌ها تهاجم پایداری را برای بیرون راندن ایرانی‌ها از جنوب عراق آغاز نمودند.
یکی از تاکتیک‌ها موفق عراقی‌ها تکنیک مشت یک-دو در استفاده از سلاح‌های شیمیایی بود. در این تکنیک عراقی‌ها با استفاده از توپخانه عراقی‌ها خطوط مقدم ایران را با گازهای سریع پخش شونده سایونید و اعصاب مملو می‌کردند، همزمان گازهای شیمیایی پایدارتر توسط جنگنده‌های عراقی در خطوط پشت جبهه ایران انداخته می‌شد که یک دیوار شیمیایی که جلو ارسال نیروی کمکی به آسیب دیدگان خطوط مقدم را می‌گرفت.
این نبرد آغازی بر پایان جنگ ایران و عراق بود. در پایان جنگ عراقی‌ها توانستند شکست‌های سنگینی را بر نیروهای ایران در خاک عراق متحمل کنند. عراقی‌ها همچنین توانستند مجدداً قسمت‌هایی از خاک ایران را تسخیر نمایند: از جمله اشغال مجدد دهلران که در ۳۰ کیلومتری از مرز در [[استان ایلام]] قرار داشت. البته این اشغال چندان به طول نینجامید به مجرد امتناع عراق از خارج کردن نیروهای خود بعد از پذیرش قطعنامه نیروهای عراقی توسط ایرانیان به عقب رانده شدند. رهبری ایران به این نتیجه رسید که جنگ برای ایران غیرقابل پیروزی می‌شود و سرانجام رهبران ایران قریب به یک سال پس از تصویب قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل، این قطعنامه را پذیرفتند.
== کتابشناسی ==
| |||