بلخ: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
TaraSarmad (بحث | مشارکت‌ها) history improvement by translating from english version برچسب‌ها: پیوندبیرونی به ویکی‌پدیای فارسی ویرایشگر دیداری |
|||
خط ۴:
{{lang|ba|Βάχλο}}<!--for cities whose native name is not
in English -->|nickname=|settlement_type=<!--برای شهر یا روستا (Leave blank for the default City)-->|motto=<!-- images and maps ----------->|image_skyline=15c green mosque.jpg|imagesize=240px|image_caption=ویرانه‌های [[مسجد سبز (بلخ)|مسجد سبز]] <ref name="AncientOrigins2018"/> که بخاطر «[[گنبد]]» یا «قبه» ({{lang-ar|قٌـبَّـة}}) کاشی‌کاری سبزگونش نامیده شده است.,<ref name="MM1"/> این تصویر در جولای ۲۰۰۱ گرفته شده است.|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|image_blank_emblem=|blank_emblem_type=|blank_emblem_size=|image_map=|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Afghanistan <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=bottom|pushpin_mapsize=300|pushpin_map_caption=جایگاهش در افغانستان
<!-- Location ------------------>|subdivision_type=شهرستان|subdivision_name={{flag|Afghanistan}}|subdivision_type1=[[ولایت‌های افغانستان|ولایت]]|subdivision_name1=[[ولایت بلخ]]|subdivision_type2=[[ولسوالی‌های افغانستان|ولسوالی]]|subdivision_name2=ولسوالی (استان) بلخ|subdivision_type3=|subdivision_name3=|subdivision_type4=|subdivision_name4=<!-- Politics ----------------->|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=<!-- خواهشمند است, نام شهردار و فرماندار ذکر شود-->|leader_name1=|leader_title2=|leader_name2=|leader_title3=|leader_name3=|leader_title4=|leader_name4=|established_title=<!-- Settled -->|established_date=|established_title2=<!-- Incorporated (town) -->|established_date2=|established_title3=<!-- Incorporated (city) -->|established_date3=<!-- Area --------------------->|area_magnitude=|unit_pref=Imperial <!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=<!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion-->|area_land_km2=<!--See table @ Template:Infobox Settlement for details on automatic unit conversion-->|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|area_blank1_title=|area_blank1_km2=|area_blank1_sq_mi=<!-- Population ----------------------->|population_as_of=۲۰۰۶|population_footnotes=|population_note=|population_total=|population_density_km2=|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=شهر|population_blank1=۷۷,۰۰۰|population_blank2_title=Religions|population_blank2=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=<!-- General information --------------->|timezone=+ ۴.۳۰|utc_offset=|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates={{Coord|36|46|00|N|66|54|00|E|region:AF_type:city|display=title}}|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=۳۶۵|elevation_ft=<!-- Area/postal codes & others -------->|postal_code_type=<!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... -->|postal_code=|area_code=|blank_name=[[اقلیم نیمه‌خشک|اقلیم]]|blank_info=[[اقلیم نیمه‌خشک|ن‌خ]]|blank1_name=|blank1_info=|website=|footnotes=}}شهر '''بَلخ''' ({{lang-xbc|Βάχλο}}, ''Bakhlo'') یا شهر '''باختر''' یا '''باکترا''' ({{lang-grc|Βάκτρα}}, ''Báktra''؛ [[زبان لاتین|لاتین]]: Bactra)، که بنام '''زری‌اسپه''' (Zariaspa) نیز آمده‌است، از شهرهای مهم [[ایران باستان]] و از قدیمی‌ترین شهرهای [[افغانستان]] است که امروزه در فاصله ۲۰ کیلومتری از [[مزار شریف]] مرکز [[ولایت بلخ]] واقع است. این شهر از زمان تاریخ نخستین ، مرکز باستانی [[آیین بودایی|بودیسم]] ، [[اسلام]] و [[مزدیسنا|زرتشت]] و یکی از شهرهای مهم [[خراسان]] بوده است.
این شهر باستانی بیشتر به عنوان مرکز و پایتخت [[باختر (بلخ)|باکتریا]] یا [[باختر (بلخ)|تخارستان]] شناخته می شد. [[مارکو پولو]] بلخ را به عنوان "شهری باشکوه و بزرگ" توصیف کرده است. <ref>{{Cite web|url=http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1928/|title=City of Balkh (antique Bactria)|publisher=UNESCO World Heritage Centre}}</ref> اکنون از بلخ جز انبوهی از ویرانه ها ، در حدود ۱۲ کیلومتری کناره راست [[دریای بلخاب|رودخانه بلخ]] چیزی باقی نمانده است.
== پیشینه تاریخی ==
بلخ به قولی کهن‌ترین شهر [[تاریخ جهان]] است که پیشینهٔ آن به هزاران سال قبل از میلاد برمیگردد و یکی از شهرهای مهم امپراتوری ایران بود.
بلخ نخستین شهری است که قبایل [[هندوایرانیان|هند و ایرانی]] از بین سالهای 2000 تا 1500 قبل از میلاد از شمال [[آمودریا|آمو دریا]] به آن نقل مکان کردند. <ref>Nancy Hatch Dupree, ''An Historical Guide to Afghanistan'', 1977, Kabul, Afghanistan</ref> [[مردم عرب|عربها]] به دلیل ''قدمت'' این شهر ، آن را ''ام البلاد'' یا ''مادر شهرها خوانده'' اند. این شهر به طور سنتی مرکز [[مزدیسنا|زرتشتیان]] بود. <ref name="Tarn">''The Greeks in Bactria and India''. William Woodthorpe Tarn. 1st Edition, 1938; 2nd Updated Edition, 1951. 3rd Edition, updated with a Preface and a new bibliography by Frank Lee Holt. Ares Publishers, Inc., Chicago. 1984. (1984), pp. 114–115 and n. 1.</ref> نام ''زریاسپا'' ، که یا یک نام جایگزین برای بلخ یا بخشی از شهر است ، ممکن است از آتشکده مهم زرتشتیان آذر-آسپ گرفته شده باشد. <ref name="Tarn" /> بلخ به عنوان مکانی که [[زرتشت]] برای نخستین بار دین خود را موعظه می کرد ، و همچنین مکانی که درگذشت ، قلمداد می شد.
<br />
[[پرونده:BactriaMap.jpg|پیوند=https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:BactriaMap.jpg|جایگزین=|هیچ|بندانگشتی|300x300پیکسل|نقشه بلخ (که در اینجا به عنوان ''بکرتس ذکر شده است'' ) ، پایتخت [[باختر (بلخ)|باکتریا]]]]
از آنجا که هندوایرانی ها اولین پادشاهی خود را در بلخ بنا کردند <ref>{{Cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/iran-vi1-earliest-evidence|title=IRAN vi. IRANIAN LANGUAGES AND SCRIPTS (1) E – Encyclopaedia Iranica|publisher=|accessdate=2 June 2015}}</ref> (باکتریا ، داکسیا ، بوخدی) برخی از محققان بر این باورند که از این منطقه بود که موج های مختلف هندو ایرانیان به شمال شرقی [[ایران]] و منطقه [[سیستان]] پخش شدند، جایی که آنها تبدیل به [[ایرانیان فارسی‌زبان|ایرانیان]] ، [[تاجیک‌ها|تاجیک ها]] ، [[پشتون‌ها|پشتون ها]] و [[مردم بلوچ|بلوچ]] های امروزی شدند. {{مدرک|date=January 2016}} تغییرات آب و هوایی منجر شد که این منطقه که در زمان باستان بسیار حاصلخیز بود ، به [[بیابان‌زایی|بیابان]] تبدیل شود. {{مدرک|reason=This claim needs a reliable source.|date=February 2012}} در افسانه ها تاسیس این شهر به [[کیومرث]] ، اولین پادشاه جهان در [[فرهنگ‌عامه ایرانی|افسانه های فارسی]] نسبت داده شده است؛ و حداقل مسلم است که در اوایل رقیب [[هگمتانه|اکباتانا]] ، [[نینوا]] و [[بابل (دولت‌شهر)|بابل بود]] .
اولین حملهٔ مسلمانان به بلخ در سال ۶۵۲ م. (۳۲ ه.ق) به سرکردگی [[احنف بن قیس]] بود. در سال ۴۳ ه.ق دوباره بتصرف مسلمانان درآمد ولی در زمان [[قتیبة بن مسلم]] (متوفی بسال ۹۶ ه.ق) بود که کاملاً مغلوب آنان شد. در دورهٔ اعراب، یعنی در قرون وسطی، بلخ همراه با [[هرات]]، [[نیشابور]] و [[مرو]] یکی از چهار قسمت (چهار ربع) [[خراسان بزرگ|خراسان]] بود.
| |||