|
دانسته‌های کنونی ما دربارهٔ ساختار زمین از مطالعات دربارهٔ مسیرها و ویژگی‌های [[موج لرزه‌ای|امواج لرزه‌ای]] ([[موج پی|امواج پی]]<ref group="پ">P-Wave</ref> و [[موج اس|اس]]<ref group="پ">S-Wave</ref>) و آزمایش بر روی [[کانی]]ها و مشاهدات سنگ‌های سطحی و حرکات زمین در [[منظومه شمسی|سامانهٔ خورشیدی]] به دست آمده‌است.
حدود ۲۷۰ میلیون سال پیش، [[ابرقاره|ابرقاره‌ای]] به نام [[پانگه آ]]<ref group="پ">Pangaea</ref> (شامل همهٔ [[قاره]]های زمین) وجود داشت که یک سوم زمین را پوشش می‌داد و [[اقیانوس]]<ref group="پ">Ocean</ref> جهانی [[پانتالاسا]]<ref group="پ">Panthalassa</ref> آن را احاطه کرده‌بود. فروپاشی این ابرقاره در حدود ۲۰۰ میلیون سال پیش آغاز شد و سرانجام قاره‌های امروزی ([[آسیا]]، [[آفریقا]]، [[آمریکای شمالی]]، [[آمریکای جنوبی]]، [[جنوبگان]]، [[اروپا]] و [[استرالیا]]) پدید آمدند. اکنون علاوه بر این هفت قاره، پنج اقیانوس ([[اقیانوس آرام]]، [[اقیانوس اطلس]]، [[اقیانوس هند]]، [[اقیانوس منجمد جنوبی]] و [[اقیانوس منجمد شمالی]]) بر روی زمین وجود دارد. به عوارض سطح زمین، [[زمین‌چهرهزمین‌چهر]] می‌گویند که ساخت زمین‌چهره‌هازمین‌چهرها گاهی اوقات میلیون‌ها سال طول می‌کشد.
[[گرانش زمین]] توسط [[آیزاک نیوتن]] کشف‌شد و گرانش استاندارد برابر با ۹٫۸۰۶۶۵ متر بر مجذور ثانیه (m/s<sup>۲</sup>) است. اما مقدار گرانش در همه جای زمین یکسان نیست و به چرخش زمین، ارتفاع از سطح دریا، تفاوت جرم و [[جزر و مد]] وابسته است. مقدار گرانش با افزایش ژرفای زمین، دما و [[فشار]] نیز افزایش می‌یابد. [[جرم (فیزیک)|جرم]] زمین برابر با ۱۰<sup>۲۴</sup>×۵٬۹۷۲۲ کیلوگرم و [[حجم]] آن برابر با ۱۰<sup>۱۲</sup>×۱٫۰۸۳۲۱ کیلومتر مکعب و [[چگالی]] آن برابر با ۵٫۵۱۳ گرم بر سانتی‌متر مکعب است.
اقیانوس‌ها ۷۱ درصد سطح کرهٔ زمین را پوشانده‌اند و برای گیاهان و جانوران مهم هستند. پنج اقیانوس بر روی زمین وجود دارد: اقیانوس آرام، اقیانوس اطلس، اقیانوس هند، اقیانوس منجمد جنوبی و اقیانوس منجمد شمالی. با این حال، این پنج اقیانوس به یک‌دیگر متصل‌اند. [[درازگودال ماریانا]] عمیق‌ترین نقطهٔ جهان است که تا ژرفای ۱۰٬۹۲۴ متر (۳۵٬۸۴۰ فوت) درون زمین ادامه می‌یابد و در اقیانوس آرام قرار دارد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = Amanda Briney|نشانی= http://geography.about.com/od/locateplacesworldwide/tp/fiveoceans.htm|عنوان= Geography of the World's Oceans| ناشر = [[ابوت.کام|About]]|تاریخ=18 November 2010|تاریخ بازبینی= 10 August 2013|پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6L3DnM9hD|تاریخ بایگانی=11 November 2013|کد زبان=en}}</ref>
==== زمین‌چهرهزمین‌چهر ====
{{اصلی|زمین‌چهرهزمین‌چهر}}
زمین‌چهرهزمین‌چهر به عوارض سطح زمین مانند کوه‌ها، تپه‌ها، فلات‌ها<ref group="پ">Plateau</ref> و دشت‌ها (عوارض عمده) و هم‌چنین [[تختال (جغرافیا)|تختال‌ها]]، [[ژرف‌دره]]ها، دره‌ها و [[حوضه آبریز|حوضه‌های آبریز]] (عوارض جزئی) گفته می‌شود. در اثر جنبش بشقاب‌های زمین‌ساختی در زیر زمین و فشار دادن کوه‌ها و تپه‌ها، زمین‌چهرهزمین‌چهر ساخته می‌شود. هم‌چنین، آب و باد با فرسایش زمین می‌تواند زمین‌چهره‌هاییزمین‌چهرهایی مانند دره‌ها و ژرف‌دره‌ها بسازد. این دو فرایند طی مدت طولانی و گاهی اوقات میلیون‌ها سال روی می‌دهد. مرتفع‌ترین و بلندترین زمین‌چهرهٔزمین‌چهر زمین، کوه اورست است. زمین‌چهره‌هازمین‌چهرها می‌توانند به شکل رشته‌کوه‌ها و حوضه‌های آبریز زیر دریا وجود داشته‌باشند و درازگودال ماریانا عمیق‌ترین زمین‌چهرهزمین‌چهر بر روی کرهٔ زمین است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی= http://education.nationalgeographic.com/education/encyclopedia/landform/?ar_a=5|عنوان= landform| ناشر = [[انجمن نشنال جئوگرافی|National Geographic]]|تاریخ=11 November 2013|تاریخ بازبینی= 11 August 2013|پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6L3F3Khfy|تاریخ بایگانی=11 November 2013|کد زبان=en}}</ref>
[[پرونده:Everest North Face toward Base Camp Tibet Luca Galuzzi 2006.jpg|250px|بندانگشتی|کوه اورست، بلندترین کوه و مرتفع‌ترین نقطه بر روی کرهٔ زمین]]
[[پرونده:Tavurvur volcano edit.jpg|250px|بندانگشتی|[[تاووروور|آتشفشان تاووروور]] در حال فعال شدن]]
* '''زمین‌چهرهٔزمین‌چهر کوهستانی:''' زمین‌چهرهٔزمین‌چهر کوهستانی از محیط پیرامون خود بلندتر و برجسته‌تر است و شامل دامنهٔ شیب‌دار و [[قله]] و به طور کلی بزرگتر از [[تپه]] است. [[کوه]]ها به ندرت به صورت جداگانه و معمولاً به صورت زنجیره‌ای دراز دیده می‌شوند. هنگامی که زنجیره‌ای از کوه‌ها به یک‌دیگر متصل باشند، یک [[رشته‌کوه]] پدید می‌آید. پهناوری رشته‌کوه‌ها به ده‌ها تا صدها کیلومتر می‌رسد و از پیرامون خود بلندتر هستند و کوه‌ها توسط [[دره]]ها از یک‌دیگر جدا می‌شوند. در بسیاری از رشته‌کوه‌ها، [[فلات|فلات‌هایی]] قرار دارند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/394808/mountain |عنوان= mountain (landform)| ناشر =[[دانشنامه بریتانیکا|Encyclopedia Britannica]]|تاریخ=30 April 2008|تاریخ بازبینی= 27 July 2013|پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6L4foiPwa|تاریخ بایگانی=12 November 2013|کد زبان=en}}</ref>
* '''زمین‌چهرهٔزمین‌چهر قاره‌ای:''' زمین‌چهرهٔزمین‌چهر قاره‌ای به هر یک از عوارض [[مکان‌نگاری]] زمین گفته می‌شود که از این عوارض می‌توان به کوه‌ها (از جمله [[مخروط آتشفشانی|مخروط‌های آتشفشانی]])، فلات‌ها و دره‌ها اشاره کرد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی= http://www.britannica.com/EBchecked/topic/134929/continental-landform|عنوان= continental landfor (geology)| ناشر = [[دانشنامه بریتانیکا|Encyclopedia Britannica]]|تاریخ=28 April 2008|تاریخ بازبینی= 10 August 2013|پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6L4fumUOq|تاریخ بایگانی=12 November 2013|کد زبان=en}}</ref>
* '''زمین‌چهرهٔزمین‌چهر رودخانه‌ای:''' زمین‌چهرهٔزمین‌چهر رودخانه‌ای حاصل از حرکت آب روی زمین است. جریان آب مهم‌ترین فرایند بیرونی شکل‌دادن به سطح زمین است. زمین‌چهرهٔزمین‌چهر رودخانه‌ای ممکن‌است مانند [[دشت سیلابی|دشت‌های سیلابی]]، [[مخروط افکنه]]ها و [[دلتا]]ها، [[رسوب|رسوبی]] باشند یا مانند [[دره]]ها و [[تنگه]]ها، فرسایشی باشند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی= http://www.thecanadianencyclopedia.com/articles/river-landform|عنوان= River Landform| ناشر = [[دانشنامه کندین|The Canadian Encyclopedia]]|تاریخ=11 November 2013|تاریخ بازبینی= 9 August 2013|پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6L4fwY2yQ|تاریخ بایگانی=12 November 2013|کد زبان=en}}</ref>
* '''زمین‌چهرهٔزمین‌چهر رسوب رودخانه‌ای:''' فرایندهای [[رسوب رودخانه‌ای]]، زمین‌چهرهٔزمین‌چهر رسوب رودخانه‌ای پدیدمی‌آورد. زمین‌چهرهٔزمین‌چهر رسوب رودخانه‌ای تقریباً در همه جای زمین یافت می‌شود و دو نوع دارد: زمین‌چهره‌هاییزمین‌چهرهایی که توسط [[فرایند]]های رسوب رودخانه‌ای کنده می‌شوند (فرسایشی) و زمین‌چهره‌هاییزمین‌چهرهایی که توسط فرایندهای رسوب رودخانه‌ای ساخته می‌شوند (رسوبی). دره‌ها از عوارض فرسایشی و دشت‌های سیلابی و [[سد ساحلی|سدهای ساحلی]] از عوارض رسوبی این زمین‌چهرهزمین‌چهر هستند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی= http://www.latech.edu/tech/liberal-arts/geography/courses/203/lectures/203lect16.htm|عنوان= Fluvial Geomorph| ناشر = [[دانشگاه فناوری لوئیزیانا|Louisiana Tech University]]|تاریخ=25 January 2003|تاریخ بازبینی= 11 August 2013|پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6L4fzokOs|تاریخ بایگانی=12 November 2013|کد زبان=en}}</ref>
* '''زمین‌چهرهٔزمین‌چهر یخچالی:''' زمین‌چهرهٔزمین‌چهر یخچالی حاصل از روان شدن یخ (آب ذوب‌شده) است. امروزه، چندین زمین‌چهرهزمین‌چهر در مناطق یخ‌بسته مانند [[گرینلند]]، قطب جنوب و بسیاری از رشته‌کوه‌های مرتفع در زمین شکل گرفته‌است. علاوه بر این، [[یخچال طبیعی|یخچال‌های طبیعی]] در طول [[تاریخ زمین]] گسترش بسیاری یافته‌اند و زیاد شده‌اند. در بازپسین [[عصر یخبندان]] که حدود ۲۰٬۰۰۰ تا ۱۵٬۰۰۰ سال پیش به پایان رسید، بیش از ۳۰ درصد از سطح زمین توسط یخ پوشیده شده‌بود.<ref>{{یادکرد وب |نشانی= http://www.britannica.com/EBchecked/topic/234530/glacial-landform|عنوان= glacial landform| ناشر = [[دانشنامه بریتانیکا|Encyclopedia Britannica]]|تاریخ=2 May 2008|تاریخ بازبینی= 11 August 2013|پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6L4g1R1MV|تاریخ بایگانی=12 November 2013|کد زبان=en}}</ref>
* '''زمین‌چهرهٔزمین‌چهر اقیانوسی و کرانه‌ای:''' [[کرانه]] (ساحل) منطقه‌ای از زمین است که توسط [[امواج سطح اقیانوس|عمل امواج]] و جریان‌ها ساخته شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی= http://www4.uwsp.edu/geo/faculty/ritter/geog101/textbook/coastal_systems/coastal_landforms_and_processes.html|عنوان= Coastal Landforms and Processes| ناشر = [[دانشگاه ویسکانسین در استیون پوینت|University of Wisconsin–Stevens Point]]|تاریخ=24 August 2007|تاریخ بازبینی= 11 August 2013|پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6L4g4I1NY|تاریخ بایگانی=12 November 2013|کد زبان=en}}</ref> بیشتر کف اقیانوس‌ها دور از دسترس نور خورشید و چشم انسان است و زهکشی آب دریاها، وجود رشته‌کوه‌ها و دشت‌های پهناور در کف دریاها نشان داده‌است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = Doug Donald|نشانی= http://www.ehow.com/info_8594343_ocean-floor-landforms-similar-continents.html|عنوان= Does the Ocean Floor Have Landforms Similar to the Continents?| ناشر = [[ای‌هاو|eHOW]]|تاریخ=4 September 2011|تاریخ بازبینی= 11 August 2013|پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6L4g6u8qq|تاریخ بایگانی=12 November 2013|کد زبان=en}}</ref>
* '''زمین‌چهرهٔزمین‌چهر آتشفشانی:''' زمین‌چهرهٔزمین‌چهر آتشفشانی دارای مناظر آتشفشانی متنوع است که قابل تشخیص‌ترین این مناظر، آتشفشان‌ها، [[کاسه آتشفشانی|کاسه‌های آتشفشانی]] و [[گنبد گدازه|گنبدهای گدازه]] هستند. زمین‌چهره‌هایزمین‌چهرهای آتشفشانی در اندازه، شکل، ترکیب و پیشینهٔ فوران با یک‌دیگر فرق دارند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.geology.sdsu.edu/how_volcanoes_work/landforms.html |عنوان= volcanic landforms| ناشر = [[دانشگاه ایالتی سن دییگو|San Diego State University]]|تاریخ=27 January 2001|تاریخ بازبینی= 8 August 2013|پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6L4g9d6X3|تاریخ بایگانی=12 November 2013|کد زبان=en}}</ref>
* '''زمین‌چهرهٔزمین‌چهر بادی:''' زمین‌چهرهٔزمین‌چهر بادی از فرسایش یا رسوب<ref name="physicalgeography">{{یادکرد وب|نشانی=http://www.physicalgeography.net/physgeoglos/a.html |عنوان= Glossary of Terms: A| ناشر = Physical Geography|تاریخ=18 February 2004|تاریخ بازبینی= 11 August 2013|پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6L4gC16HA|تاریخ بایگانی=12 November 2013|کد زبان=en}}</ref> عوارض زمین توسط باد ساخته شده‌است<ref>{{یادکرد وب|نشانی= http://www.thecanadianencyclopedia.com/articles/aeolian-landform|عنوان= Aeolian Landform| ناشر = [[دانشنامه کندین|The Canadian Encyclopedia]]|تاریخ=13 October 2012|تاریخ بازبینی= 9 August 2013|پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6L4gFhnCr|تاریخ بایگانی=12 November 2013|کد زبان=en}}</ref> و از فرسایش یا رسوب مواد سطحی توسط باد تشکیل شده‌است. این زمین‌چهرهزمین‌چهر شامل برخی از عوارض [[ژئومورفولوژی|زمین‌ریختی]] مانند تپه‌های شن و ماسه و [[سنگفرش بیابانی|سنگفرش‌های بیابانی]] است.<ref name="physicalgeography" />
{{wide image|155 - Glacier Perito Moreno - Panorama de la partie nord - Janvier 2010.jpg|1400px|[[سراسرنما|سراسرنمای]] [[یخچال طبیعی پریتو مورنو]]<ref group="پ">Perito Moreno Glacier</ref> در [[پارک ملی لس‌گلاسیرز|پارک ملی لُس‌گلاسیرز]]، جنوب [[آرژانتین]]}}
| 