گرینلند: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۸:
|national_anthem ={{سخ}}''[[سرود ملی گرینلند|سرود ملی گروئنلند]]''{{سخ}}''{{small|You Our Ancient Land}}''
----
<!-- Self government and national anthem -->''[[Nuna asiilasooq]]''{{Efn|1=''Nuna asiilasooq''
|image_map = Greenland (orthographic projection).svg
|map_width = 255px
خط ۲۳:
|other_languages
|other_languages_type = زبان‌های دیگر
|ethnic_groups = {{فهرست ناگلوله‌ای|{{nowrap|۸۸٪ [[کالاآلیت]]}} (و European mixed) |۱۲٪ [[Danish people in Greenland|Danes]] و دیگر
|title = Greenland
|url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gl.html
|work =
}}</ref>{{Ref label|bbb|b}}}}
|demonym = {{فهرست ناگلوله‌ای|Greenlander |Greenlandic}}
خط ۷۷:
|title = Greenland in Figures 2013
|url = http://www.stat.gl/publ/en/GF/2013/pdf/Greenland%20in%20Figures%202013.pdf
|publisher =
|isbn = 978-87-986787-7-9
|issn = 1602-5709
خط ۱۱۷:
به‌جز چند نقطه محدود که محل سکونت اهالی گروئنلند است دیگر مناطق این [[آبخوست]]، یخ‌زده و به‌طور کلی خالی از سکنه است. این سرزمین از نظر جغرافیایی در محیط قاره [[آمریکای شمالی]] واقع شده اما از نظر سیاسی و فرهنگی با [[اروپا]] به ویژه کشورهای [[نروژ]] و [[دانمارک]] مراوده بیشتری دارد.
یکی از ارزش‌های [[راهبرد|راهبردی]] کشور دانمارک، مالکیت گرینلند است.
== ریشه نام ==
سطر ۱۳۱ ⟵ ۱۳۳:
}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Saillard J, Forster P, Lynnerup N, Bandelt HJ, Nørby S |year=2000|title= mtDNA variation among Greenland Eskimos: the edge of the Beringian expansion|journal= American Journal of Human Genetics|volume= 67|issue=3|pages= 718–726|pmid= 10924403|doi= 10.1086/303038|pmc=1287530}}</ref> گرینلند با وجود اینکه از میانه [[هزاره سوم (پیش از میلاد)]] سابقه زندگی (البته نه به‌طور مداوم) [[اروپا]]ئیان را داشته اما تا [[سده ۱۰ (میلادی)]] برای آنها ناشناخته مانده بود. تا اینکه گروهی از [[نورس‌ها]] ([[وایکینگ]] [[نروژ]]ی) که در راه ایسلند بودند راه خود را گم کرده و به کرانه‌های غیر مسکونی گرینلند رسیدند. نورس‌ها در سده ۱۰ (میلادی) در مناطق غیرمسکونی جنوب گرینلند سکونت یافتند و پس از آن، در [[سده ۱۳ (میلادی)]] [[اینوئیت]]ها و در [[سده ۱۵ (میلادی)]] سایر بومیان در این آبخوست به‌طور دائمی مستقر شدند. سکونتگاه‌های نورس‌ها اما رفته‌رفته برچیده شد تا اینکه در اواخر سده ۱۵ (میلادی) دیگر از روستاهای نورس اثری در گرینلند باقی نماند. کمی پس از ترک گرینلند از سوی نورس‌ها، [[پرتغال|پرتغالی‌ها]] در سال [[۱۴۹۹ (میلادی)]] به اکتشاف بخش‌های کوچکی از گرینلند روی آوردند و مدعی مالکیت کل آبخوست گرینلند شدند. پرتغالی‌ها برای گرینلند نام «تِرا دو لاورادور» را استفاده می‌کردند.<ref>[http://www.heritage.nf.ca/articles/exploration/portuguese.php The Portuguese Explorers]. Heritage.nf.ca. Retrieved on 21 June 2016.</ref> در اوایل [[سده ۱۸ (میلادی)]] مردم اسکاندیناوی و گرینلند بار دیگر تماس پیدا کردند و دانمارک در همان سده پس از اختلاف با نروژ گرینلند را [[مستعمره]] خود ساخت.
در جریان [[جنگ جهانی دوم]] و پس از اشغال دانمارک به دست [[آلمان نازی]]، [[ایالات متحده آمریکا]] کنترل آبخوست گرینلد را به دست گرفت و آن را یک سرزمین "[[تحت‌الحمایه]]" نامید. پس از پایان جنگ، گرینلند دوباره به دانمارک بازگردانده شد و در [[۱۹۵۳ (میلادی)]] دانمارک، گرینلند را به خاک خود ضمیمه کرد.<ref name=":
== جغرافیا ==
گرینلند با پهناوری {{convert|۲۱۶۶۰۸۶|km2|mi2}} کمابیش به اندازه [[عربستان سعودی]] است. گرینلند بزرگ‌ترین آبخوست غیر قاره‌ای جهان است.<ref name="jc">{{cite web |title = Joshua Calder's World Island Information |url = http://www.worldislandinfo.com |publisher = Worldislandinfo.com |accessdate = 6 September 2010}}</ref> این آبخوست در [[شمال]] [[اقیانوس اطلس]] جای دارد و [[دریای گرینلند]] از مهم‌ترین دریاهای آن است. بلندترین نقطه آن کوه [[Gunnbjørn Fjeld|گون‌بیورن]] است. بیشتر [[مساحت]] گرینلند در بالای [[مدار شمالگان]] قرار دارد. به همین دلیل در بخش شمالی آبخوست، ۵ ماه از سالُ [[خورشید]] پیوسته و بدون غروب در آسمان می‌تابد. در بخش میانی گرینلند نیز، از پایان ماه [[مه (ماه)|مه]] تا پایان ماه [[ژوئیه]]، پدیده غروب خورشید روی نمی‌دهد.
[[پرونده:Polarlicht 2.jpg|250px|بندانگشتی|راست|پدیده [[شفق قطبی]] (نور شمالگان) در گرینلند
گرینلند، سرزمینی سرد و خشک و دارای [[اقلیم قطبی]] است. ٪۸۱ رویه آن پوشیده از [[یخچال طبیعی|یخچال‌های طبیعی]] است. در برخی مناطق ستبرای این یخ تا چهار کیلومتر نیز می‌رسد.<ref name=":1">{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa-IR|تاریخ=۲۵ مرداد ۱۳۹۸|وبگاه=[[بی‌بی‌سی فارسی]]|نشانی=https://www.bbc.com/persian/world-49365929|عنوان=ترامپ می‌خواهد گرینلند را از دانمارک 'بخرد'؛ گرینلند می‌گوید 'فروشی نیست'}}</ref> این یخچال‌ها، [[یخسار]] بزرگی را می‌سازند که پهناوری آن، در حدود ۸/۱ میلیون [[کیلومتر مربع]] است. در آب‌های پیرامون گرینلند، [[یخکوه]]های بسیاری روی آب شناورند. در درون آبخوست، [[دما]]ی هوا در گرم‌ترین ماه‌های سال ([[ژوئن]]، ژوئیه و [[اوت]])، به ۱۰ درجه [[سلسیوس]] می‌رسد. حال آن‌که در کرانه‌های جنوبی گاه از ۲۰ درجه سلسیوس افزایش می‌یابد که دلیل آن، کمتر بودن [[عرض جغرافیایی]] و جریان‌های آب گرم اقیانوس اطلس شمالی است. گرینلند سرزمینی کم‌باران است. اما میزان بارندگی در جنوب گرینلند از شمال آن بیشتر است. بارش [[رگبار]] به‌ندرت رخ می‌دهد. میزان بارش [[برف]] نیز در بخش‌های مختلف، متفاوت است. در کرانه‌ها (که بیشتر شهرهای گرینلند در آن سامان ساخته شده‌اند) بارش عمده برف از ماه [[دسامبر]] آغاز شده و تا ماه [[مارس]] ادامه می‌یابد.
در پی [[گرمایش جهانی]] در میان سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۸، در حدود ۱۵۰۰ میلیارد تُن از [[تاقچه یخی|تاقچه‌های یخی]] گرینلند از میان رفته که این برابر افزایش میانگین سالانه ۰٫۴۶ میلیمتر به ارتفاع آب دریاهاست. تاقچه‌های یخی، لایه‌های افقی بزرگی از [[یخ]] هستند که از یک سو با یخچال‌های روی خشکی پیوند داشته و از سویی دیگر به دریا راه دارند.<ref name=":0">سنایی، احسان، رؤیای سرزمین سبز و کابوس یک زمین سرد، در: [http://zamaaneh.com/science/2009/11/post_63.html رادیو زمانه]. تاریخ انتشار: ۲۴ آبان ۱۳۸۸. بازدید: نوامبر ۲۰۰۹.</ref> سرعت آب شدن کوه‌های یخی گرینلند نگران کننده است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=دیوید شوکمن-خبرنگارعلمی بی‌بی‌سی|کد زبان=fa-IR|تاریخ=۱۳ شهریور ۱۳۹۸|وبگاه=[[بی‌بی‌سی فارسی]]|نشانی=https://www.bbc.com/persian/world-49583445|عنوان=سرعت آب شدن کوه‌های یخی گرینلند نگران کننده است}}</ref>
پوشش گیاهی گرینلند، شامل [[گیاه]]، [[گل]]، [[خزه]] و [[درختچه]]های [[بید (سرده)|بید]] است که در [[تابستان]]های کوتاه این سرزمین می‌رویند. [[خرس قطبی]]، [[گوزن شمالی|گوزن شمالی،]] و [[نهنگ]]، مهم‌ترین [[جانوران شمالگان|جانوران اقلیم قطبی]] گرینلند هستند.
سطر ۱۴۷ ⟵ ۱۴۹:
با این که گرینلند هنوز بخشی از پادشاهی دانمارک به‌شمار می‌آید اما از [[سال]] [[۱۹۷۹ (میلادی)]] به خودگردانی رسیده‌است.
از سال [[۲۰۰۸ (میلادی)]] گرینلند خودمختاری بیشتری بدست آورد. به جز امور نظامی و سیاست خارجی، کنترل همه امور در دست مردم گرینلند است. بر پایه قانون اساسی، اگر مردم گرینلند در همه‌پرسی، خواستار استقلال شوند دانمارک نمی‌تواند با آن مخالفت کند.<ref name=":
== مردم ==
سطر ۱۶۸ ⟵ ۱۷۰:
[[پرونده:Sisimiut.jpg|بندانگشتی|250px|نمایی از یکی از شهرهای گرینلند در سال ۱۹۸۰ میلادی.]]
بخش زیادی از هزینه‌های گرینلند را دولت دانمارک می‌پردازد. [[بیکاری]]، یکی از مشکلات عمده مردم گریلند است و هزینه این مردم را دولت دانمارک می‌پردازد.<ref name=":
[[سازمان زمین‌شناسی آمریکا]] در سال [[۲۰۰۸ (میلادی)]] از [[منابع طبیعی]] [[نفت خام]] و [[گاز طبیعی]] فراوان گرینلند پرده برداشت. ۲۲ درصد نفت و گاز دستنخورده جهان در قطب شمال است.<ref name=":2" /> به‌تدریج، اکتشاف‌های دیگری برای یافتن
بر پایه گزارش [[وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا]] به [[مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا]] آب شدن یخ‌های قطبی باعث باز شدن راه‌های تجاری تازه می‌شود و گرینلند در مسیر این راه‌ها قرار دارد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=en-US|تاریخ=6 June 2019|وبگاه=U.S. Deptartment of Defense|نشانی=https://media.defense.gov/2019/Jun/06/2002141657/-1/-1/1/2019-DOD-ARCTIC-STRATEGY.PDF|عنوان=Report to Congress Department of Defense Arctic Strategy}}</ref>
▲[[سازمان زمین‌شناسی آمریکا]] در سال [[۲۰۰۸ (میلادی)]] از [[منابع طبیعی]] [[نفت خام]] و [[گاز طبیعی]] فراوان گرینلند پرده برداشت. به‌تدریج، اکتشاف‌های دیگری برای یافتن [[ذخایر معدنی]] مختلف انجام و مشخص شد که گرینلند، [[کانسنگ|کانسارهای]] زیادی از [[سنگ آهن]]، [[مس]]، [[روی]]، [[سرب]]، [[اورانیم]]، [[فلورید]]، [[طلا]]، [[یاقوت]] و [[عنصرهای خاکی کمیاب]] (مورد استفاده در برخی صنایع مانند تولید [[تلفن همراه]]، [[پنل‌های خورشیدی]] و [[توربین بادی|توربین‌های بادی]]) دارد. کشف این منابع باعث شد که تمام احزاب سیاسی اصلی گرینلند به اتفاق آرا از توسعه صنعت [[معدن]] این کشور پشتیبانی کنند. اما مطرح شدن موضوعاتی مانند اینکه فعالیت‌های معدنی منجر به افزایش گرمایش جهانی و قطب و ذوب شدن ذخایر یخ و یخچال‌های طبیعی این کشور می‌شود باعث شد که هم‌فکری شهروندان گرینلند از بین برود. توسعه معادن گرینلند بر افزایش دمای زمین خواهد افزود و نهادهای بین‌المللی و سیاستگذاران زیست‌محیطی برای اطمینان یافتن از اینکه میانگین دمای کره زمین در سطح مطلوب ۲ درجه باقی می‌ماند، بر فعالیت‌های معدنکاری گرینلند نظارت خواهند داشت.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=مهدی نیکوئی|کد زبان=fa-IR|تاریخ=۲۱ مهر ۱۳۹۴|وبگاه=[[وبگاه]] خبری [[وزارت صنعت، معدن و تجارت]]|نشانی=http://www.smtnews.ir/mine/mines-international/14147-جنگ-سیاسی-بر-سر-معادن-گرینلند.html|عنوان=جنگ سیاسی بر سر معادن گرینلند}}</ref>
== تقسیمات کشوری ==
سطر ۱۸۵ ⟵ ۱۸۹:
=== استفاده نظامی ===
بر پایه یک قرارداد نظامی بین [[ایالات متحده آمریکا]] با دانمارک، آمریکا تجهیزات ردیابی موشکی خود را در پایگاه نظامی در گرینلند نصب کرده است. در سال [[۲۰۱۸ (میلادی)]] برای جلوگیری از نفوذ [[چین]] در گرینلند، آمریکا همچنین موفق شد گرینلند را متقاعد کند که ساخت فرودگاه‌های خود را به چین ندهد.<ref name=":
=== پیشنهاد خرید ===
آمریکا تا به امروز سه بار پیشنهاد برای خرید گرینلند داده است، بار اول در سال [[۱۸۷۶ (میلادی)]] و بار دوم پس از پایان [[جنگ جهانی دوم]] در سال [[۱۹۴۶ (میلادی)]] و بار سوم در [[اوت ۲۰۱۹]] [[دونالد ترامپ]] [[رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا]]
== توضیحات ==
| |||