زبان لارستانی: تفاوت میان نسخه‌ها
| [نسخهٔ بررسی‌نشده] | [نسخهٔ بررسی‌نشده] |
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
به نسخهٔ 26762601 ویرایش Standardwhale برگردانده شد: ادغام. (توینکل) برچسب‌ها: تغییر مسیر جدید خنثی‌سازی حذف حجم زیادی از مطالب منبع‌دار همهٔ رده‌ها را حذف کرد |
اصلاح برچسب‌ها: ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
خط ۱:
{{infobox language
|name= اَچُمی
|altname=
|nativename= {{lang|lrl|اَچُمی}}
|states=[[ایران]] و کشورهای حوزهٔ [[خلیج فارس]]
|region=[[شهرستان لارستان|لارستان]]، [[شهرستان گراش|گراش]]، [[شهرستان بستک|بستک]]، [[شهرستان خنج|خنج]]، جنوب فارس، غرب هرمزگان
|speakers=۳۰۰۰۰۰۰
|date=۲۰۱۹
|familycolor=Indo-European
|fam2=[[هندوایرانی]]
|fam3=[[زبان ایرانی]]
|fam4=[[زبانهای ایرانی غربی]]
|fam5=[[زبانهای ایرانی جنوب غربی]]
|script= [[الفبای عربی]]، [[الفبای فارسی]]<ref>{{cite web|title= Ethnologue report for language code: lrl |url= http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=lrl|website=Ethnologue}}</ref>
|iso3=lrl
<nowiki>|</nowiki>glotto=lari1253
<nowiki>|</nowiki>glottorefname=Lari
}}
'''اَچُمی(لری)''' یا '''لاری''' یا '''خودمونی'''، زبان مردم جنوب [[استان فارس]] و نیمه‌ی غربی استان [[هرمزگان]]، جنوب [[کرمان]] و شرق [[بوشهر]] است و در میان مهاجران ایرانی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیز رواج دارد.زبان اچمی یکی از گویشهای(لری) پهلوی باستان از زبانهای شاخه جنوب غربی است.<ref>[[ethnologuefamily:15-16|Indo-European, Indo-Iranian, Iranian, Western, Southwestern]]</ref> این زبان با نام «لارستانی» نیز شناخته می‌شود، اما محدوده جغرافیایی گویش‌وران آن فراتر از لارستان است. این زبان به جامانده [[پارسی پهلوی]] است و قواعد خاص خود را دارد.<ref>Anonby, E. J. 2003b. Update on Luri: How many languages? Journal of the Royal Asiatic Society 13.2:171–197.</ref><ref>[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=lrl Ethnologue report for language code: lrl]</ref>
امروزه زبان اچمی به خاطر تفاوت‌های زیادش با زبان پارسی معیار به عنوان یک زبانِ مستقل از شاخهٔ زبانهای ایرانی‌تبار جنوب غربی قلمداد می‌شود. گویش اچمی شاخه ای از [[زبان لری]] نواده [[پارسی میانه]] محسوب می‌شوند. این زبان به خاطر نگه داشتن واژگان بسیاری از [[پارسی میانه]]، زبانی خالصتر از زبان پارسی مدرن است و حتی هنوز ارتباط نزدیکی با [[پارسی باستان]] دارد.<ref>D. N. Mackenzie, R. E. Emmerick, Dieter Weber (1991) "Corolla iranica", 1991, Published by P. Lang, {{ISBN|3-631-43589-4|en}}, 9783631435892</ref>
== گویشهای اچمی ==
زبان اچمی ده گویش دارد:
# بستکی
# گراشی
# خنجی
# اوزی
# بیدشهری
# جزیرتی
# ساحلی
# کرمانی
# کمزاری
# دشتی
ریشه کلمه [[اچُمی]] که در اصل فعل اَچُم در این زبان است که در لهجه و گویش برخی مناطق جنوب به‌طور مثال [[گراش]] و حتی بستک آن را اچُم تلفظ می‌کنند.
اما زبان اَچُمی از گویشهای به جا مانده از زبان پارسی [[زبان پارسی میانه]] یا [[پارسی پهلوی]]، مربوط به دوره [[ساسانیان]] و پیش از آن می‌باشد و یکی از هفت ریشه اصلی [[زبان فارسی]] کنونی است. بیشتر ساکنان جنوبی [[استان فارس]] و غرب [[هرمزگان]] شامل شهرستان‌های [[لار]]، [[گراش]]، [[بستک]]، [[اوز]]، [[خنج]] و [[اشکنان]] و روستاهای [[دهستان دهتل|دهتل]]، [[دهفیش]]، [[دهستان بیدشهر|بیدشهر]]، [[بستقلات]]، کوره، لاغران و [[کاریان]]، احمدمحمودی، بلغان، چاه طوس، و قسمتهایی از [[بندرلنگه]]، [[گاوبندی]] (پارسیان)، [[بندر خمیر]]، [[رویدر]] ،[[بردستان]]، [[پدل لمزان]]، [[دهکویه]]، [[نهند]]، [[کوهیج]]، [[گلار]] و… به این گویش صحبت می‌نمایند. گویش لارستانی از گویشهای پارسی‌تبار یعنی متعلق به شاخه جنوب غربی گویشهای ایرانی است.
و از آنجا که تمام این گویش‌ها مربوط به ایالت [[ایراهستان]] قدیم بوده‌است. این گویش در جای جای منطقه جنوب به شکلهای متنوعی خود را نشان داده و نمود کرده‌است که بیشتر این تفاوت‌ها در تلفظ واژگان است.زبان اچمی لهجه‌های بسیار فراوانی را در بر می‌گیرد. در بسیاری از مناطقی که به این گویش صحبت می‌کنند، کلمات و واژگانی خاص نسبت به بقیه مناطق اطراف خود به کار می‌برند که در بعضی موارد تأثیر گرفته از زبانهای [[زبان هندی|هندی]]، [[زبان انگلیسی|انگلیسی]]، [[زبان پرتغالی|پرتغالی]] و [[عربی]] است که به علت مراودات بسیار زیاد مردم این مناطق با کشورهای مختلف می‌باشد. گویش لاری به علت حضور تاریخی یهودیان دارای پیچ و خمهای زبان [[عبری]] <span lang="fa" dir="rtl">هم</span> هست.
== کلمات اچمی ==
عمده کلماتی که در گویش اچمی به کار برده می‌شود، بر اساس مناطق مختلف دارای تلفظ‌های متفاوت می‌باشد. مثلاً در برخی روستاها و شهرها به اول افعال حرکت اَ و برخی با حرکت اُ و دیگر مکانها با صدای اِ تلفظ می‌گردد. حال ممکن است این اصوات در پایان یا میانه‌های یک کلمه نیز وجود داشته باشد.
برای مثال همین کلمه اچم را می‌توان به صورتهای زیر مشاهده نمود: اَچَم، اَچُم، اُچَم، اُچُم، اَچِم یا در برخی موارد ممکن است تلفظ برخی از حروف نیز تغییر یابد مانند: اَشِم یا اَشَم که همان معنی برویم را می‌دهد.
یکی از خواص گویش اچمی دارا بودن یک صدا در برخی لهجه‌های این گویش است. این تلفظ میانه گ و ن می‌باشد که به صورت غنه (تلفظی در ادای کلمات عربی) ادا می‌گردد. در گویش بیدشهری حرف-ُ-در کلمه اَچُم به صورت اَچام تلفظ می‌شود که حرف ا بینُ و آ بیان می‌گردد.
== پژوهش‌ها ==
[[احمد اقتداری]] و [[لطفعلی خنجی]] بر دستور این زبان پژوهش‌های مبسوطی انجام داده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|نام خانوادگی=دارالحدیث|نام=موسسه علمی فرهنگی|عنوان=نگرش تفصیلی بر زبان لارستانی و گویش خنجی (خنجی لطفعلی)|وبگاه=کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی (ع)|پیوند=http://www.lib.ir/book/57713420/نگرش-تفصیلی-بر-زبان-لارستانی-و-گویش-خنجی/|کد زبان=fa|تاریخ بازبینی=2015-08-31}}</ref> همچنین ما لچانوا، زبان‌شناس معاصر [[روس]]، عقیده دارد که [[کومزاری]] نیز یکی از لهجه‌های اچمی است.<ref>{{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=Moridi|نام=Behzad|عنوان=The Dialects of Lar (The State of Research)|ژورنال=Iran and the Caucasus|ناشر=Brill Academic Publishers|جلد=13|شماره=2|سال=2009|ماه=dec|صفحه=335–340|پیوند=http://dx.doi.org/10.1163/157338410x12625876281389|doi=10.1163/157338410x12625876281389|زبان=en|تاریخ بازبینی=2015-08-31}}</ref>
== منابع ==
{{پانویس}}
* فرهنگ فولکلور مناطق جنوبی ایران، فرید ج. محقق فرهنگهای بومی
* بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی
* حبیبی، احمد. (ادبیات فولکلور جنوب) نشر قلم، قم، انتشار ۱۳۷۸ خورشیدی
{{زبانهای رایج در ایران}}
[[رده:زبانهای ایرانی]]
[[رده:لهجه‌های زبان فارسی]]
| |||