ایثار: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ایثار''' یا '''نوعدوستینوع‌دوستی''' در لغت به معنی برگزیدن، عطا کردن، غرضسود دیگران را بر غرضمنفعت خویش مقدم داشتن و منفعت غیر را بر مصلحت خود مقدم شمردنشمردن، می‌باشد.<ref>{{یادکرد-دهخدا | عنوان=1377، ج 3: 368 | تاریخ بازبینی = ۸ دسامبر ۲۰۱۳}}</ref> در معنی اصطلاحی نیز بدان معنی است، که آدمی از روی [[قصد]] و [[نیت]] خِیر، دیگران را بر خود ترجیح دهد و او را بر خویشتن برگزیند. ایثار و دیگرگزینی، یک عمل مُتعالی و [[اخلاقی]] است و در مقابل آن، استیثار و خودگزینی قرار دارد. واژه ایثار در متون منتشر شده، نخستین بار توسط فیلسوف فرانسوی [[اگوست کنت]]، برای کلمه مقابل [[خودپرستی افراطی|خودپرستی]] ابداع و بکار گرفته شد.

ایثار مختص به یک [[جامعه]] و ملت و منحصر به زمان معینی نیست و در گستره تاریخ می‌توان رگه و ریشه‌های بسیاری را در آن خصوص جست و یافت، هر چند ممکن است شدت و ضعف قابل توجهی را پشت سرگذرانده باشد. در تمام جوامع چه سنتی و چه مدرن، گونه‌هایی از ایثار وجود داشته و دارد و مردمان به اشکال متنوعی را یاری کرده ا ندکرده‌اند.

در آموزه‌های زرتشت، بودا، مزدا و کنفوسیوس و...کنفوسیوس، مکرر از این ارزش سخن رفته‌است و به مقلوه کمک به دیگری، همنوع دوستی و خیر خواهی و تأکید و توجه زیادی گردیده استگردیده‌است و احسان و گذشت و نیکوکاری از عناصر کلیدی آن‌ها به‌شمار می‌رود. به عبارت دیگر در ادیان مسیحیت، یهود و اسلام، گذشت و ایثار از ارزش‌های مهم و اساسی بر شمردهبرشمرده شده‌است و محتوای انجیل؛ تورات و قرآن شاهدی بر این داعیه قلمداد می‌گردد.

ایثار قلمرو جغرافیایی خاصی ندارد. به عبارت دیگر هم می‌تواند در درون قلمرو و محدوده خاصی ظهور یابد و هم در فراتر از مرزها نمودداشته باشد. از حیث جهان شمول بودن مقوله ایثار می‌توان به فعالیت‌های گروههاییگروه‌هایی چون پزشکان بدون مرز، انجمن بشر دوستانه و خیر بین‌المللی و ... اشاره کردکرد، که در راستای مجموعه‌ای از آرمان‌های انسان دوستانه کلی و جهانی تشکیل شده‌اند. یایکییکی از مواردی که در این خصوص می‌توان ذکر کرد مساعذت‌هایمساعدت‌های مالی ملت‌های مختلف در کشورهای جهان در مواقع ضروری همچون بروز حوادث طبیعی می‌باشد. وقتی سیل، زلزله و حوادث مشابه دیگری موجب نابودی جان و مال بسیاری از انسان‌ها در برخی از مناطق جهان می‌گرددمی‌گردد، افراد و گروه‌ها و حتی دولت‌های مختلف به طریق گوناگون کمک‌های قابل توجه نموده‌اند تا بلکه از رنج و اندوه و درد حادثه دیدگان اندکی بکاهند و این چیزی جز برآیند احساسات و عواطف بشر دوستانه فردی و جمعی نبوده‌است.<ref>{{یادکرد وب | تاریخ بازبینی = ۸ دسامبر ۲۰۱۳ | عنوان=مفهوم‌شناسی ایثار | ناشر=تبیان | نشانی=http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=226867}}</ref>

زیست شناسانزیست‌شناسان اجتماعی، نوعدوستینوع‌دوستی را رفتاری می‌دانند که توفیق فرد انجام دهنده آن را در تولید مثل کاهش داده و این توفیق را در فرد دریافت‌کننده رفتار نوعدوستانهنوع‌دوستانه، افزایش می‌دهد. طبق نظریه سنتی [[داروینی]] نوعدوستینوع‌دوستی نباید در طبیعت روی دهد زیرا طبق تعریف، فرایند [[انتخاب طبیعی|انتخاب]]، علیه صفاتی عمل می‌کند که اثر آن‌ها کاهش بازنمایی خود در نسل‌های بعدی است؛ با این حال، یک دسته رفتارهای نوعدوستانه در پستانداران وحشی و نیز در انسان‌ها دیده می‌شود. نوعدوستی به یک معنا نوعی [[خودخواهی]]، منتها در سطح [[ژنی]] است، نه در سطح فردی. نمونه‌های شناخته شده نوعدوستی را در آن دسته زنبورها، [[زنبور عسل]]، و [[مورچه]]‌های ماده می‌بینیم که طبقه کارگر را در این انواع تشکیل می‌دهند. آن‌ها [[عقیم]] اند و [[تولید مثل]] نمی‌کنند، امّا برای توفیق ملکه در تولید مثل، نوعدوستانه کار می‌کنند.

مکانیسم احتمالی دیگر برای ایجاد نوعدوستی در روند [[تکامل]]، انتخاب گروه است. گروه‌های دارای افراد نوعدوست، موفق تر از گروههاییگروه‌هایی هستند که تماماً از افراد خودخواه تشکیل شده‌اند. در نتیجه گروه‌های نوعدوست دوام می‌آورند و گروه‌های خودخواه از دور خارج می‌شوند و به این ترتیب نوعدوستی در روند تکامل باقی می‌ماند. درحالیدر حالی که گروه‌های نوعدوست از روند تکامل سربلند بیرون می‌آیند.<ref>کاپلان، هارولد، و سادوک، بنیامین. چکیده روانپزشکی بالینی. ترجمهٔ فرزین رضاعی. تهران: انشارات ارجمند. جلد اول. صفحه 207.</ref>