دوره نخست مجلس شورای اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۳۱:
| session1_end =
}}
[[انتخابات]] اولین دوره [[مجلس شورای ملی]]، پس از [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران|انقلاب ۵۷]]، که مرحله اول آن در ۲۴ [[اسفند]] ۱۳۵۸ خورشیدی و مرحله دوم آن در ۱۹ [[اردیبهشت]] [[۱۳۵۹ (خورشیدی)|۱۳۵۹]]، برگزار گردید و در تاریخ ۷ [[خرداد]] ۱۳۵۹ خورشیدی، اولین جلسه مجلس اول برگزار گردید. بیشتر نمایندگان حاضر در این دوره از مجلس، در دوره [[دودمان پهلوی|رژیم پهلوی]]، از زندانیان سیاسی بودند.
رئیس سنی مجلس اول در ابتدا با [[یدالله سحابی]] بود<ref>[http://kargozaaran.com/ShowNews.php?5077 ممانعت از برگزاری مراسم دکتر سحابی] ''(روزنامه کارگزاران، ۲۱ فروردین ۱۳۸۷)''</ref> و نایب رئیس اول مهندس [[مهدی بازرگان]] بود. پس از تصویب اعتبارنامه‌ها و رد اعتبارنامه ۱۲ نفر چون [[رحمان دادمان]]، [[خسرو قشقایی]]، [[حسن بهروزیه]]، [[احمد مدنی]] و [[ابوالقاسم حسینجانی]] انتخاب هیئت رئیسه دایم صورت گرفت و [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] عهده‌دار ریاست مجلس شد و نائب رئیسان
[[انتخابات]] اولین دوره [[مجلس شورای ملی]]، پس از پیروزی [[انقلاب ایران (۱۳۵۷)|انقلاب اسلامی]]، با [[آزادی]] بیشتر در انتخابات برگزار گردید و گروه‌هایی به غیر [[حزب جمهوری اسلامی]]، [[نهضت آزادی ایران]] و [[جنبش مسلمانان مبارز]] نیز موفق به راهیابی به مجلس اول شدند. اما پس از آن در برگزاری انتخابات، محدودیت‌هایی ایجاد شد. [[مرتضی الویری]] از نمایندگان مجلس اول می‌گوید:{{نقل قول|نام مجلس اول با محتوای آن همخوانی داشت. مجلس اول در مواردی مانند نحوه برگزاری انتخابات، حضور نیروهای برآمده از انقلاب اول و مواجهه با حوادث کلیدی انقلاب، اول بود… مجلس اول مجلسی بود که اثری از نظارت استصوابی و غربال‌کردن کاندیداها وجود نداشت. مجلس اول آزادترین مجلسی است که بعد از انقلاب شکل گرفت. در یک مقطعی عزت‌الله سحابی رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس و آقای [[سرگون بیت‌اوشانا|بیت‌اوشانا]] نماینده اقلیت‌های مذهبی، رئیس کمیسیون بهداشت بود. آقای بیت‌اوشانا می‌گفت من حزب‌اللهی و خط امامی هستم. اواخر دوره چندروزی او را به اتهام همکاری با [[حزب توده]] دستگیر کردند و به زندان اوین بردند. خودش می‌گفت وقتی که با چشمان بسته به بخشی از زندان واردش کردند از او پرسیدند اینجا کجاست؟ بیت‌اوشانا گفت، آخر خط امام.}}<ref>[http://www.noandish.com/com.php?id=11268 مجلس اول آزادترین مجلس بعد از انقلاب] ''(نواندیش، ۷ مهر ۱۳۸۶)''</ref><ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/arts/story/2005/08/050812_pm-cy-eshkevari.shtml تجددخواهی و روشنفکران دینی؛ گفتگو با حسن یوسفی اشکوری] ''(بی‌بی‌سی فارسی، ۱۲ اوت ۲۰۰۵)''</ref>
خط ۴۰:
با تصویب شورای انقلاب انتخابات بین نامزدها (و نه احزاب و فهرست‌های انتخاباتی) و در حوزه‌های انتخابیه جداگانه برگزار می‌شد که هر حوزه انتخابیه معمولاً از یک شهرستان تشکیل می‌شد. برای پیروزی در انتخابات کسب اکثریت مطلق (۵۰٪ به علاوه یک رأی) برای هر کاندیدا لازم بود و اگر این اکثریت حاصل نمی‌شد انتخابات به مرحله دوم می‌کشید.
حدود ۱۹۰۰ نفر برای این انتخابات ثبت نام کردند که از آن میان ۵۴۰ نفر نامزد نمایندگی از تهران و مابقی کاندیداهای سایر شهرهای کشور بودند. دو فهرست موفق شهر تهران «فهرست ائتلاف بزرگ» ([[جامعه روحانیت مبارز]]، [[حزب جمهوری اسلامی]]، [[سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی]] و چند گروه دیگر) و فهرست «گروه همنام» ([[نهضت آزادی ایران|نهضت آزادی]] و برخی نیروهای ملی-مذهبی) بودند که سه نامزد مشترک ([[حسن حبیبی]]، [[محمدعلی رجایی]] و [[علی‌اکبر معین‌فر|علی اکبر معین‌فر]]) هم در میان آنان حضور داشتند.
با تصویب شورای انقلاب انتخابات بین نامزدها (و نه احزاب و فهرست‌های انتخاباتی) و در حوزه‌های انتخابیه جداگانه برگزار می‌شد که هر حوزه انتخابیه معمولاً از یک شهرستان تشکیل می‌شد. برای پیروزی در انتخابات کسب اکثریت مطلق (۵۰٪ به علاوه یک رأی) برای هر کاندیدا لازم بود و اگر این اکثریت حاصل نمی‌شد انتخابات به مرحله دوم می‌کشید.
حدود ۱۹۰۰ نفر برای این انتخابات ثبت نام کردند که از آن میان ۵۴۰ نفر نامزد نمایندگی از تهران و مابقی کاندیداهای سایر شهرهای کشور بودند. سه فهرست موفق شهر تهران «فهرست ائتلاف بزرگ» ([[جامعه روحانیت مبارز]]، [[حزب جمهوری اسلامی]]، [[سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی]] و چند گروه دیگر)، فهرست «گروه همنام» ([[نهضت آزادی ایران|نهضت آزادی]] و برخی نیروهای ملی-مذهبی) و فهرست «دفتر همکاری مردم با رئیس‌جمهور» که [[حسن حبیبی]] تنها نامزد مشترک هر سه فهرست بود که در رتبه دوم انتخابات تهران قرار گرفت.
=== فهرست ائتلاف بزرگ ===
[[جامعه روحانیت مبارز]] و [[حزب جمهوری اسلامی]] ابتدا فهرست‌های جداگانه‌ای را منتشر کرده بودند که البته اشتراکات زیادی داشت اما در ۲۲ اسفند ۱۳۵۸ این دو گروه همراه با [[سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی]] و چند گروه دیگر) برای رسیدن به یک فهرست مشترک ۳۰ نفره به توافق رسیدند:
[[سید علی خامنه‌ای]]، [[اکبر هاشمی رفسنجانی]]، [[محمدجواد باهنر]]، [[سید حسن آیت|حسن آیت]]، [[محمدعلی رجایی]]، [[سید محمدکاظم موسوی بجنوردی|کاظم موسوی بجنوردی]]، [[علی‌اکبر ناطق نوری|علی اکبر ناطق نوری]]، [[عبدالمجید معادیخواه]]، [[فخرالدین حجازی]]، [[هادی غفاری]]، [[محمدعلی هادی نجف‌آبادی|محمدعلی هادی]]، [[سید محمد موسوی خوئینی‌ها|محمد موسوی خوئینی‌ها]]، [[علی‌اکبر معین‌فر]]، [[حسین کمالی]]، [[اسدالله لاجوردی]]، [[گوهرالشریعه دستغیب]]، [[محمدباقر لواسانی]]، [[سیف‌الله وحید دستجردی]]، [[سعید امانی]]، [[سید رضا زواره‌ای|رضا زواره‌ای]]، [[علی‌اکبر ولایتی]]، [[حبیب‌الله عسگراولادی]]، [[اکبر پوراستاد]]، [[محمدجواد حجتی کرمانی]]، [[نجفقلی حبیبی]]، [[مهدی شاه‌آبادی]]، [[محمد اسلامی]]، [[محسن مجتهد شبستری]]، [[احمد مولایی]] و [[فرشته هاشمی]].
در این فهرست از فهرست اولیه حزب جمهوری اسلامی ۲۳ نفر حضور داشتند و «سیدابوالقاسم هزاوه‌ای، اکبر پوراستاد، محمد باقر شایورد، عبدﷲ جاسبی، ابوالقاسم سرحدی زاده، محمود کاشانی، و جواد منصوری» که همگی از
خط ۶۶:
=== دفتر همکاری مردم با رئیس‌جمهور ===
[[محمد اسلامی]]، [[محمدحسین بتولی]]، [[فتح‌الله بنی‌صدر]]، [[محمدرضا پسندیده]]، [[عبدالصمد تقی‌زاده]]، [[محمد جعفری گیلانی|محمد جعفری]]، [[حسن حبیبی]]، [[محمدجواد حجتی کرمانی]]، [[فخرالدین حجازی]]، [[کاظم سامی]]، [[عزت‌الله سحابی]]، [[مهدی شاه‌آبادی]]، [[محمدباقر شایورد]]، [[حسین شفیعی]]، [[طاهره صفارزاده]]، [[اعظم طالقانی]]، [[مهدی ظریف]]، [[نعمت غلاموند]]، [[علی گلزاده غفوری]]، [[علی‌اصغر مروارید]] و [[محمدعلی هادی نجف‌آبادی|محمدعلی هادی]].
۹ نفر از ۲۱ نامزد منتخب دفتر رئیس‌جمهور به نمایندگی تهران رسیدند که از بین آنها فقط [[اعظم طالقانی]] نامزد اختصاصی این فهرست بود. فخرالدین حجازی، محمدعلی هادی، حجتی کرمانی و مهدی شاه‌آبادی کاندیداهای مشترک این فهرست با ائتلاف بزرگ، حسن حبیبی کاندیدای مشترک با گروه همنام و ائتلاف بزرگ، عزت‌الله سحابی و فتح‌الله بنی‌صدر مشترک با گروه همنام، کاظم سامی کاندیدای مشترک با جنبش مسلمانان مبارز و جاما، و علی گلزاده غفوری کاندیدای مشترک با مجاهدین خلق و جنبش مسلمانان مبارز بودند.
=== کاندیداهای انقلابی و ترقی‌خواه (مجاهدین خلق) ===
غلامرضا آذرش گرگانی، عباس آگاه، [[مهدی ابریشم‌چی]]، محمد احمدی، [[علی‌محمد تشید]]، [[حسن توانایان‌فرد]]، یزدان حاج حمزه، عباس داوری، [[اشرف ربیعی]]، [[مسعود رجوی]]، فاطمه رضایی، محمد سیدی کاشانی، [[معصومه شادمانی]]، [[محمد
از فهرست [[سازمان مجاهدین خلق ایران|مجاهدین خلق]] علی گلزاده غفوری (کاندیدای مشترک با دفتر همکاری و جنبش مسلمانان مبارز) موفق به ورود مجلس شد. مسعود رجوی با ۵۳۰ هزار رأی به دور دوم راه یافت اما در دور دوم انتخاب نشد. ۲۹ کاندیدای مجاهدین خلق در شهرستان‌ها هم به دور دوم رسیدند اما هیچ‌کدام در این مرحله انتخاب نشدند.
=== جبهه ملی ===
فهرست [[جبهه ملی ایران|جبهه ملی]] کامل نبود و فقط شامل ۱۱ کاندیدا می‌شد که تنها همپوشانی آن با فهرست‌های دیگر حضور محمود مانیان در فهرست نهضت آزادی بود:
[[کاظم حسیبی]]، [[اصغر پارسا]]، [[اسدالله مبشری]]، [[پرویز ورجاوند]]، [[عبدالکریم انواری]]، [[محمود مانیان]]، [[حسن لباسچی]]، [[ادیب برومند]]، [[حسن شهیدی]]، [[ابراهیم کریم‌آبادی]] و [[عبدالحسین خلیلی]].
خط ۸۳:
=== جاما ===
[[کاظم سامی]]، مهدی ظریف، [[نظام‌الدین قهاری]]، [[محمود نکوروح مطلق]]، [[محمد ملکی]]، [[عبدالکریم لاهیجی]]، عبدالصمد تقی‌زاده، [[محمدجواد حجتی کرمانی]]، [[سید محمد موسوی خوئینی‌ها|محمد موسوی خوئینی‌ها]]، [[عزت‌الله سحابی]]، مصطفی میرخانی و عزت‌الله خلیلی.
از فهرست ۱۲ نفره [[جاما]] (جنبش انقلاب مردم مسلمان ایران) چهار نفر موفق به ورود به مجلس شدند که یکی از آنها کاظم سامی رهبر این حزب بود. البته سامی در فهرست دفتر همکاری مردم با رئیس‌جمهور و جنبش مسلمانان مبارز هم حضور داشت. محمدجواد حجتی کرمانی (مشترک با ائتلاف بزرگ و دفتر همکاری رئیس‌جمهور)، محمد موسوی خوئینی‌ها (مشترک با ائتلاف بزرگ و جنبش مسلمانان مبارز) و عزت‌الله سحابی (مشترک با دفتر همکاری و گروه همنام) هم به مجلس راه یافتند.
خط ۹۰:
[[جنبش مسلمانان مبارز]] ۱۱ کاندیدا را برای تهران معرفی کرد که پنج نفر از آنها با جاما و چهار نفر با مجاهدین خلق مشترک بودند. از این فهرست کاظم سامی، علی گلزاده‌غفوری و محمد موسوی خوئینی‌ها موفق به ورود مجلس شدند.
[[علی گلزاده غفوری]]، [[سید محمد موسوی خوئینی‌ها|محمد موسوی خوئینی‌ها]]، [[حسن افتخار اردبیلی]]، عزت‌الله خلیلی، مصطفی میرخانی، [[کاظم سامی]]، [[طاهره صفارزاده]]، [[مسعود رجوی]]، [[محمد ملکی]]، [[مهدی ابریشم‌چی]] و [[محمد شانه چی]].
=== حزب توده ===
خط ۹۷:
اعضای حزب توده: [[نورالدین کیانوری]]، [[احسان طبری]]، [[محمدعلی عمویی]]، [[منوچهر بهزادی]]، فرج‌الله میرزایی، [[مریم فیروز]]، رفعت محمدزاده، هوشنگ ناظمی، [[محمد پورهرمزان]]، ملک‌تاج محمدی، [[سیاوش کسرایی]]، محمود سیدروغنی، فاطمه ایزدی، هوشنگ شهلایی.
کاندیداهای مورد حمایت: حسن حبیبی، محمدجواد حجتی کرمانی، محمد موسوی خوئینی‌ها، مسعود رجوی، کاظم سامی، عزت‌الله سحابی، ابوالقاسم سرحدی‌زاده، سید هبت‌الله طبیب غفاری، اعظم طالقانی، علی‌محمد فرخنده جهرمی، محمدباقر شایورد، علی گلزاده غفوری، [[پروانه اسکندری|پروانه فروهر]]، محمدکاظم موسوی بجنوردی، محمد مدیر شانه‌چی.
'''''{{درشت|بررسی صلاحیت نامزدها}}'''''
خط ۱۱۱:
با توجه به ترکیب اعضا، می‌توان [[مجلس]] اول را متنوع‌ترین و سیاسی‌ترین مجلس در طول حیات [[جمهوری اسلامی]] تا به امروز خواند. البته این امر باعث بروز تنش‌ها و حتی درگیری‌های فیزیکی در مجلس بود.
از نظر سنّی، بیشترین گروه سنی را افراد ۳۰ تا ۳۵ سال (۷۲ نفر) و کمترین گروه سنّی را افراد بالای ۷۰ سال (۳ نفر) به خود اختصاص می‌دادند. از نظر سطح سواد، ۵۶ نفر زیر [[دیپلم]]، ۳۷ نفر [[دیپلم]]، ۲۴ نفر [[کاردانی|کاردان]]، ۶۶ نفر [[کارشناس]]، ۳۲ نفر [[کارشناسی ارشد|کارشناس ارشد]]، ۲۶ نفر [[دکترا]]، ۸ نفر متخصّص و باقی دارای تحصیلات [[حوزه علمیه|حوزوی]] بودند.
== تغییرات نمایندگان ==
خط ۱۲۰:
==== نمایندگان مستعفی از نگاه مجلس ====
[[سرگون بیت‌اوشانا|سرگون بیت اوشانا]]، [[احمد سلامتیان]]، [[احمد غضنفرپور]]، [[محمدمهدی کرمی]]، [[علی گلزاده غفوری]].<ref name="ReferenceA" />
==== منتخبین استعفاداده به اختبار شخصی ====
خط ۱۲۷:
=== عدم صدور اعتبار نامه یا رد آن ===
مجلس اول اعتبار نامه افراد زیر را تأیید نکرد:
[[حسن بهروزیه]]، [[جعفر توکلی]]، [[اسدالله جوانمردی]]، [[ابوالقاسم حسینجانی]]، [[رحمان دادمان]]، [[خسرو ریگی]]، [[محمدرحیم سعادتی]]، [[رامپور صدرنبوی]]، [[خسرو قشقایی]]، [[اسحق فرهمند]]، [[احمد مدنی|سید احمد مدنی]] و [[علی مهیمی]].<ref name="ReferenceA" />
و این افراد نیز اعتبار نامه آنان از سوی دولت صادر نگردید: [[خسرو قشقایی]]، [[کریم سنجابی]]، [[علی اردلان]] و [[ابوالفضل قاسمی]].<ref name="ReferenceA" />
خط ۱۳۸:
== اقدامات ==
از جمله اقدامات جنجالی مجلس اول تصویب عدم کفایت سیاسی [[ابوالحسن بنی‌صدر|سیدابوالحسن بنی صدر]] و تصویب آزادی گروگان‌های [[سفارت سابق ایالات متحده آمریکا در تهران|سفارت آمریکا]] می‌باشد.
بحرانی‌ترین درگیری‌های [[مجلس]] اوّل حمله به [[علی‌اکبر معین‌فر]] در حین ادای نطق پیش از دستور از تریبون [[مجلس]] و به هم زدن سخنرانی مهندس [[مهدی بازرگان]] بود. این دوره ۶۲۵ جلسه علنی و ۱۶ جلسه غیرعلنی برگزار کرد که حدوداً ۲۴۰۰ ساعت وقت گرفت و ۸۰۴ لایحه و طرح مطرح شد. این پرکاری به دلیل شرایط حسّاس [[انقلاب]] بود. در ضمن ۳۱ بار بحث [[کابینه]] در دستور قرار گرفت که طی آن ۱۰۲ نفر وزیر رای اعتماد گرفتند و ۱۲ نفر با رای عدم اعتماد [[مجلس]] به [[وزارت]] نرسیدند.
ازجمله مشکلات مجلس اوّل ناامنی کشور به واسطهٔ [[انقلاب]] و [[جنگ ایران و عراق]] بود. طی چهار سال ۳۲ نفر کشته شدند. علاوه برآن ترور مسئولان مملکتی و جایگزینی نمایندگان بجای آنها باعث استعفای ۱۷ نفر از نمایندگان شد.
== نتایج ==
در مرحله اول انتخابات ۱۸ نامزد از تهران و ۷۹ نامزد از شهرستان‌ها به مجلس راه یافتند. انتخابات مورد اعتراض شدید برخی از گروه‌ها به ویژه [[سازمان مجاهدین خلق ایران|سازمان مجاهدین خلق]] قرار گرفت که مدعی [[تقلب
* '''ائتلاف بزرگ''': [[جامعه روحانیت مبارز]]، حزب جمهوری اسلامی، [[سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی]]، انجمن اسلامی معلمان، نهضت زنان مسلمان، سازمان فجر اسلام، اتحادیه انجمن‌های اسلامی شهر ری و بنیاد الهادی - ۸۵ نماینده
* '''فراکسیون همنام''': نهضت آزادی: حدود ۲۰ نماینده
خط ۱۵۱:
* '''[[جبهه ملی ایران]]''' ۳٪
* '''حزب توده''' ۴٪
* '''شورای مرکزی کاندیداهای انقلابی و ترقی‌خواه''': [[سازمان مجاهدین خلق ایران|سازمان مجاهدین خلق]] - بدون نماینده
* '''مستقلها''': حدود ۱۱۵ نماینده (۴۳٪)
== جستارهای وابسته ==
*
*
== منابع ==
| |||