عهدنامه گلستان: تفاوت میان نسخه‌ها

طرفین برای مذاکره در روستای [[گلستان، گران‌بوی|گلستان]] در قره‌باغ، با رتیسچوف نماینده روسیه و [[ابوالحسن شیرازی]] و [[گور اوزلی|اوزلی]] به‌عنوان نماینده برای ایران دیدار کردند. اوزلی چیزی بیشتر از استفاده از نفوذ خود برای ادامه مسیر در جهت توافق و محافظت از منافع انگلیس انجام نداد، زیرا شرایط واقعی این توافق‌نامه اساساً توسط رتیسچوف دیکته شده بود. پیمان گلستان در تاریخ ۲۹ شوال ۱۲۲۸ ه‍.ق/۲۴ اکتبر ۱۸۱۳ م منعقد شد و در سپتامبر ۱۸۱۴ م در [[تفلیس]] تصویب شد. این قرارداد توقف همهٔ خصومت‌ها را بین روسیه و ایران (ماده ۱) و تعیین حدود مرزی بین آن‌ها را براساس «وضعیت فعلی» فراهم کرده‌است، یعنی هر یک از طرف‌ها اساساً قلمرو خود را تحت کنترل خود نگه می‌دارند. مرز بین دو قدرت در امتداد خطی از «[[بالهارود|آدینه‌بازار]] مشخص شد، و مستقیماً به‌سمت [[دشت مغان]] به سمت قسمتهای آنس (خوانده شود [[ارس]]) در [[یدی بلوک]]، از ارس به محل اتصال [[کپنکچی|کپنک‌چای]] در پشت [[تپه مقری]]؛ از آنجا مرز قره‌باغ و نخجوان از بالای کوه‌های [[الاگوز|آلداگوز]] تا [[درلگز]] است، و از آنجا مرز قره‌باغ، نخجوان، ایروان و نیز بخشی از [[گرجستان]] و قزاق و [[شمس‌الدین‌لو]] توسط [[ایشک میدان]] جدا شده است. از ایشک میدان خط زنجیره‌ای از کوه‌ها در سمت راست و رودخانه [[حمزه چمن]]، و از قله کوه‌های [[پنبک]] به [[شوراگل]] و از آنجا در امتداد الاگوز در امتداد روستای شوراگل و بین آنهایی که از روستای [[مستره]] می‌گذرد تا اینکه به رودخانه [[آرپچای]] برسد.» از آنجا که اوضاع در تالش همچنان مورد اعتراض بود، برای حل‌وفصل به کمیسیون بعدی واگذار شد (ماده ۲). شاه ایران مجبور شد حاکمیت تزار بر گرجستان، [[منگلریا]]، [[آبخازیا]]، [[گنجه]]، [[قره‌باغ]]، [[قبه]]، [[دربند (روسیه)|دربند]]، [[باکو]]، [[داغستان]]، [[شکی]] و سایر سرزمین‌ها را به‌رسمیت بشناسد (ماده ۳). این نه‌تنها ازدست‌رفتن حاکمیت ایرانیان بر قفقاز را منعکس می‌کند، بلکه ادعاهای عثمانی را نسبت به برخی از این سرزمین‌ها کم کرد. روس‌ها این حق را پیدا كردندکردند كهکه «شاهزاده‌ای را كهکه به‌عنوان وارث معرفی می‌شود، به‌رسمیت بشناسند، و در صورت لزوم بتوانند به او کمک کند تا هرگونه حزب مخالف را سرکوب کند (ماده ۴)». این زبانِ به عمد مبهم به منظور دستیابی به درخواست خاص روسیه برای حمایت از عباس میرزا به‌عنوان جانشین سلطنت بود و به‌طور ضمنی درخواست پیش‌گیرانه و توهین‌آمیزِ شناخت رسمی فتحعلی به‌عنوان شاه در این پیمان بود. درحالی‌که ممکن است این ماده برای کاهش این ترس گنجانده شده باشد که شاهزادگان رقیب سعی کنند از ضررهای ارضی ناشی از این پیمان به‌عنوان ابزاری برای بی‌اعتبار کردن و جایگزینی عباس میرزا به‌عنوان وارث بلافصل استفاده کنند، اما همچنین پیش‌زمینه‌ای خطرناک را ایجاد کرد که روسیه نه‌فقط حق «به‌رسمیت شناختن» بلکه در واقع تصویب — یا به‌طور ضمنی وتو — تعیین ولیعهد ایرانی را داشته باشد. روسیه همچنین حق دسترسی کشتی‌های تجاری خود را به بنادر ایرانی خزر و حق انحصاری نگهداری کشتی‌های جنگی در خزر را تضمین کرد (ماده ۵). مواد باقیمانده (۶–۱۱) برای تبادل زندانیان، انتصاب سفیران، روابط تجاری، گمرک کالاها و سایر امور روزمره ترتیب داده شده است.<ref>{{پک|Daniel|2001|ف=Golestān Treaty|ک=Iranica|زبان=en}}</ref>