نظامی گنجوی: تفاوت میان نسخه‌ها

|دوره= [[سلجوقیان]]، [[شروان‌شاهان]]

|سال‌های فعالیت=

|مذهب=

|نهاد=

|مکتب=

|آثار= ''[[مخزن‌الاسرار]]''، ''[[هفت‌پیکر]]''، ''[[خسرو و شیرین]]''، ''[[شرف نامه]]'' (اسکندر)، ''[[لیلی و مجنون]]'' (نامور به ''خمسهٔ نظامی'')، ''دیوان حکیم نظامی''

|محل_تولد= [[گنجه]]<ref>http://www.iranicaonline.org/articles/kamsa-of-nezami</ref><ref>Chelkoswki, “Niẓāmī Gandjawī,” in EI 2 VIII, 1995, pp. 76-81.</ref>

|تاریخ_مرگ= [[۶۰۸ (قمری)|۶۰۸ هـ. ق]]

{{نظامی گنجوی|expanded=all}}

'''جمال‌الدین ابومحمّد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤیَّد'''، متخلص به '''نظامی''' و نامور '''حکیم نظامی''' (زادهٔ ۵۳۵ هـ. ق در [[گنجه]]<ref>Paola Orsatti, “Ḵosrow o Širin and its Imitations,” at Encyclopaedia Iranica Online, 2006, available at www.iranicaonline.org.</ref><ref>Winter 1992 (special issue on Neẓāmi, primarily devoted to Haft Pey-kar); Fritz Meier, “Turandot in Persien,” ZDMG 95, 1941, pp. 1–27.</ref>

 

== زندگی‌نامه ==

[[پرونده:3. Nizami Gəncəvi.jpg|بندانگشتی|راست|تندیس نیم تنه از نظامی، گنجه]]

خودش نام و نسبش را در ابیاتش آورده، که بنابراین شعر، نام خودش الیاس و نام پدرش یوسف بن زکی بن مؤید بوده‌است:

{{شعر|نستعلیق}}

ضمناً بنا بر عادت اهل زمان از آوردن اصطلاحات علمی، واژگان و ترکیبات عربی وافر و بسیاری از اصول و مبانی حکمت و عرفان و علوم عقلی به هیچ روی ابا نکرده و به همین سبب و با توجه به دقت فراوانی که درآوردن مضامین و گنجانیدن خیالات باریک در اشعار خود داشت، سخن او گاه بسیار دشوار و پیچیده شده‌است. با این حال مهارت او در ایراد معانی مطبوع و قدرت او در تنظیم و ترتیب منظومه‌ها و داستان‌های خود باعث شد که آثار او به‌زودی مورد تقلید قرار گیرد.<ref>ذبیح‌الله صفا، گنج سخن، جلد ۲، ص ۲</ref>

 

{{شعر|نستعلیق}}

{{ب|هر چه در نظم او ز نیک و بد است|همه رمز و اشارت خرد است}}

منظومه لیلی و مجنون نظامی به زبان‌های گوناگونی مانند [[زبان آلمانی|آلمانی]]، [[زبان فرانسوی|فرانسوی]]، [[زبان انگلیسی|انگلیسی]]،<ref>{{پک|وحید دستگردی|۱۳۴۷|منظومه لیلی و مجنون|ص=۵۷}}</ref> [[زبان روسی|روسی]] و [[زبان ارمنی|ارمنی]] ترجمه شده‌است. در [[ادبیات ارمنی]] از دیدگاه مشابهت در جدال میان عشق و آداب و رسوم جامعه، منظومه «آنوش» (۱۸۹۲ میلادی) اثر [[هوهانس تومانیان]] با لیلی و مجنون مقایسه می‌شود.<ref>{{پک|ماناسریان|۱۳۸۶|ک=مقایسه دو منظومه آنوش و لیلی و مجنون|ص=۱۶۶}}</ref> در [[ادبیات کردی]] منظومه مثنوی «[[مه‌م و زین]]» (قرن ۱۷ میلادی) اثر [[احمد خانی]] از نظر فضای ایرانی داستان، با آن قابل مقایسه‌است.<ref>{{پک|شریفی|۱۳۷۱|ک=مقایسه بین مثنوی کردی|ص=۲۴۷}}</ref>

 

 

در [[زبان اردو]] نیز، آنچه به تقلید از لیلی و مجنون سروده شده، همگی تأثیر گرفته از زبان فارسی و روایت‌های فارسی لیلی و مجنون بوده‌است.<ref>{{پک/بن|۱۹۸۶|ک=The Encyclopaedia of Islam|ص=۱۱۰۶}}</ref>

 

علاوه بر ترجمه لیلی و مجنون نظامی به [[زبان ترکی]]،<ref>{{پک|وحید دستگردی|۱۳۴۷|منظومه لیلی و مجنون|ص=۵۷}}</ref> در [[ادبیات ترکی]] منظومه‌های تقلیدی‌ای از لیلی و مجنون سروده شدند که اغلب تحت تأثیر لیلی و مجنون نظامی بوده و به داستان اصلی وفاداری نشان داده‌اند.<ref>{{پک/بن|۱۹۸۶|ک=The Encyclopaedia of Islam|ص=۱۱۰۵}}</ref> ازجمله شاعران ترک که مثنوی لیلی و مجنون سروده‌اند، [[محمد فضولی]] است. این مثنوی در سال ۹۴۲ قمری سروده شده‌است. اعتقاد بر این است که این مثنوی تحت نفوذ نظامی سروده شده‌است؛ ولی یک محقق ترک به نام نهاد تارلان مدعی است که فضولی در سرودن این منظومه تحت تأثیر هیچ‌کس نبوده و این منظومه را زاده قریحه و شخصیت فضولی دانسته‌است.<ref>{{پک|چیر|۱۳۴۷|ص=۱۶۴}}</ref>

 

== جعل هویت نظامی ==

The Russian philologist Ivan Mikhailovich Steblin-Kamensky, Professor and the Dean of the Oriental Department of Saint Petersburg University comments (―Oriental Department is ready to cooperate with the West‖, Saint Petersburg University newspaper, № 24—25 (3648—49), 1 November 2003‖). http://www.spbumag.nw.ru/2003/24/1.shtml): Мы готовили таких специалистов, но, как показывает наше с ними общение, там очень много националистических тенденций, научных фальсификаций. Видимо, это связано с первыми годами самостоятельности. В их трудах присутствует националистическое начало, нет объективного взгляда, научного понимания проблем, хода исторического развития. Подчас – откровенная фальсификация. Например, Низами, памятник которому воздвигнут на Каменноостровском проспекте, объявляется великим азербайджанским поэтом. Хотя он по-азербайджански даже не говорил. А обосновывают это тем, что он жил ترجمه انگلیسی: на территории нынешнего Азербайджана – но ведь Низами писал свои стихи и поэмы на персидском языке! Translation: " We trained such specialists, but, as shown by our communication with them, there are a lot of nationalistic tendencies there and academic fraud. Apparently it's related to the first years of independence. Their works include nationalist beginnings. Objective perspective, scientific understanding of the problems and timeline of historical developments are lacking. Sometimes there is an outright falsification. For example, Nizami, the monument of whom was erected at Kamennoostrovsk boulevard, is proclaimed Great Azerbaijani poet. Although he did not even speak Azeri. They justify this by saying that he lived in the territory of current Azerbaijan, but Nizami wrote his poems in Persian language! ترجمه فارسی: آثار نظامی به فارسی است و حتی زبان آذری را نمی‌دانسته‌است. (پروفسور ایوان استبلین-کامنسکی- رئیس بخش شرق‌شناسی دانشگاه سینت پترزبورگ - سال ۲۰۰۳)</ref>. همچنین در سال ۲۰۱۲ کتابی به نام «دربارهٔ سیاسی‌سازی شاعر ایرانی نظامی گنجوی در دوران نوین»، نوشته سیاوش لرنژاد و علی دوست‌زاده که اکتبر ۲۰۱۲ (مهرماه ۱۳۹۱)به زبان انگلیسی منتشر شده‌است به بررسی این اقدام‌ها و تحریف‌ها و بدخوانی‌ها و برداشت‌های اشتباه و غرض‌آلوده از سروده‌های نظامی به دست دانشمندان شوروی و «ناسیونالیست» ‌های جمهوری آذربایجان و پان‌ترکان می‌پردازد. این کتاب به‌طور رایگان در روی اینترنت قرار گرفت.<ref name="archive.org"/> خانم دکتر پائولا اورساتی (Paola Orsatti)، استاد زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه ساپینتزای (Sapienza) شهر رُم، دربارهٔ این کتاب چنین می‌نویسد:<ref name="archive.org"/> «این کتاب فهرست کاملی از تحریف‌هایی را بررسی می‌کند که به منظورهای ناسیونالیستی به وجود آورده شدند و امروزه در زمینه پژوهش‌های مربوط به شاعر بزرگ ایرانی، نظامی گنجوی، رایج شده‌اند. این تحریف‌ها از زمانی آغاز شدند که دولت شوروی تصمیم گرفت هشتصدمین سالگرد نظامی را جشن بگیرد. نویسندگان این کتاب با نگاهی دقیق و انتقادی استدلال‌هایی را بررسی می‌کنند که دانشمندان شوروی و نیز به تازگی نویسندگان جمهوری آذربایجان دربارهٔ نظامی مطرح کرده‌اند تا او را به اصطلاح «شاعر آذربایجانی» بخوانند و آثار او را جزو به اصطلاح «ادبیات آذربایجانی» بدانند. نویسندگان این کتاب نادرست‌بودن این ادعاها را نشان می‌دهند. گذشته از این بخش‌های انتقادی، کتاب حاضر بخش‌های سازنده‌ای هم دارد و آن هم اطلاعات و آگاهی‌هایی است که نویسندگان از منبع‌های دست اول از جمله از راه بازخوانی دقیق آثار نظامی و دیگر شاعران هم‌روزگار او و نیز منبع‌های تاریخی هم‌روزگار او در پیش چشم ما گذاشته‌اند. این کتاب پژوهشی جالب و با دقت مستندشده در زمینه ادبیات کلاسیک فارسی است و نیز به پرسش‌هایی دربارهٔ وضعیت تاریخی و قوم‌نگاری و زبانی منطقه ارّان و تراقفقاز پاسخ می‌دهد.»

 

http://www.ecoi.net/local_link/143047/243697_en.html [accessed May 2011]</ref>.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Nizami Gəncəvinin Azərbaycan dilində divanı tapılıb - EKSKLÜZİV|نشانی=http://web.archive.org/web/20150917180112/http://modern.az/articles/37052/1/|وبگاه=web.archive.org|تاریخ=2015-09-17|بازبینی=2019-05-20}} {{مشکوک}}</ref>

[[پرونده:Folio from a Khamsa-c.jpg|بندانگشتی|راست|برگی از خمسهٔ نظامی، مربوط به ۱۵۴۸ میلادی که در شیراز نگهداری می‌شود.]]

 

In contrast to poets from other parts of Persia, who mostly belonged to higher echelons of society such as scholars, bureaucrats, and secretaries, a good number of poets in the northwestern areas rose from among the common people with working class backgrounds, and they frequently used colloquial expressions in their poetry. They are referred to as water carrier (saqqāʾ), sparrow dealer (ʿoṣfori), saddler (sarrāj), bodyguard (jāndār), oculist (kaḥḥāl), blanket maker (leḥāfi), etc. , which illustrates the overall use of Persian in that region. Chapter eleven of the anthology contains interesting details about the everyday life of the common people, their clothing, the cosmetics used by women, the games people played and their usual recreational practices such as pigeon fancying (kabutar-bāzi; p. 444), even-or-odd game (ṭaq yā joft bāzi; p. 446), exercising with a sledgehammer (potk zadan; p. 443), and archery (tir-andāzi; p. 444). There are also descriptions of the various kinds of musical instruments such as daf (tambourine; see DAF[F] and DĀYERA), ney (reed pipe), and čang (harp), besides details of how these instruments were held by the performers (pp. 150–63). One even finds in this anthology details of people's everyday living practices such as using a pumice (sang-e pā) to scrub the sole of their feet and gel-e saršur to wash their hair (pp. 440–41).</ref>.

 

 

{{شعر|نستعلیق}}

{{پایان شعر}}

 

 

{{شعر|نستعلیق}}

{{پایان شعر}}

 

{{شعر|نستعلیق}}

{{پایان شعر}}

 

|نشانی= http://www.azariha.org/بایگانی-مقالات/item/1342-پیشینه-تحریف-هویت-تاریخی-نظامي-گنجه-ای

}}</ref><ref>{{یادکرد وب

|عنوان=پیشینه تحریف هویت تاریخی نظامی گنجه‌ای ـ محمّد طاهری خسروشاهی-دانشگاه تبریز (دیوان جعلی تُرکی)

|ناشر=وبسایت روزنامه اطلاعات

}}</ref>.

 

== نظامی در هنر معاصر ==

* ''[[مجلس قربانی سنمّار]]'' [[بهرام بیضایی]]

 

== نگارخانه ==

* ذبیح‌الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران، جلد دوم

* لغت‌نامهٔ دهخدا

* پیر گنجه در جستجوی ناکجاآباد، عبدالحسین زرین‌کوب، تهران، علمی ۱۳۷۲

* با کاروان حله، عبدالحسین زرین‌کوب، تهران، (چاپ اول) ۱۳۴۷

* K. Talattof & J.W. Clinton, ''The Poetry of Nizami Ganjavi: Knowledge, Love, and Rhetoric''. – New York, 2001

* Christine van Ruymbeke. [https://archive.is/20130112141734/http://www3.cambridge.org/uk/catalogue/catalogue.asp?isbn=9780521873642 ''Science and Poetry in Medieval Persia: The Botany of Nizami's Khamsa ''. University of Cambridge Press , 2008.]

* "Nizami's Unlikely Heroines: A Study of the Characterizations of Women in Classical Persian Literature" by Kamran Talattof.

* [{{Google books |plainurl=yes |id=8vxj<ref>AMAAJ}} J. S. Meisami(Translator) ''Haft Paykar: A Medieval Persian Romance''. , New York: Oxford University Press, ۱۹۹۵]

<!--ابر-->

* ''Низами Гянджеви'': Собрание сочинений: В۵ т. : Пер. с фарси / Низами Гянджеви; Редкол. : Р. Алиев и др. ; Сост. , науч. подгот. текстов, коммент. и слов. Р. Алиева; Вступ. ст. М. Ибрагимова. — М. : «Художественная литература» ,۱۹۸۵.

* ''[[Бертельс, Евгений Эдуардович|Бертельс Е. Э.]]'' Низами и [[Физули, Мухаммед Сулейман оглы|Физули]]. — М. ,۱۹۶۲

* ''[[Крымский, Агафангел Ефимович|Крымский А. Е.]]'' Низами и его современники. — Баку: «Элм» , ۱۹۸۱.