ویکی‌پدیا

کرمانشاه: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
(نمایش تمامی تغییرات در حال بررسی)
[نسخهٔ بررسی‌نشده][نسخهٔ بررسی‌نشده]
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
Chboswhe (بحث | مشارکت‌ها)
۳۸ ویرایش‌ها
برچسب‌ها: حذف منبع ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
InternetArchiveBot (بحث | مشارکت‌ها)
ربات‌ها
۴۸۶٬۲۴۳ ویرایش‌ها
نجات ۳۳ منبع و علامت‌زدن ۲ به‌عنوان مرده.) #IABot (v2.0
خط ۲۴:
|بخش=[[بخش مرکزی شهرستان کرمانشاه|مرکزی]]
|دهستان=
|نام‌محلی=کرماشان<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.ataland.com/Pages/Province/ProvinceInfo.aspx?id=50| عنوان = وبگاه آتالند| تاریخ بازدید = ۱ سپتامبر ۲۰۱۰| نویسنده = <nowiki>[بی نا]</nowiki>| زبان = فارسی| archiveurl = https://web.archive.org/web/20100927233031/http://www.ataland.com/Pages/Province/ProvinceInfo.aspx?id=50| archivedate = ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۰| dead-url = yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.ibcpars.net/ibcpars0051.htm| عنوان = گفتگو میر جلال الدین کزازی| تاریخ بازدید = ۱ سپتامبر ۲۰۱۰| نویسنده = <nowiki>[بی نا]</nowiki> تاریخ =<nowiki>[بی تا]</nowiki> | ناشر = آی بی‌سی پارس| زبان = فارسی| archiveurl = https://web.archive.org/web/20090114183705/http://www.ibcpars.net/ibcpars0051.htm| archivedate = ۱۴ ژانویه ۲۰۰۹| dead-url = yes}}</ref>
|نام‌های‌دیگر=[[الیپی]]،<ref name="elipi">{{یادکرد وب| نشانی = http://www.loghatnaameh.com/dehkhodaworddetail-aa1865461ef34a318e066505df88bd18-fa.html| عنوان = لغت‌نامه دهخد| تاریخ بازدید = ۲۲ آوریل ۲۰۱۰|ناشر = | زبان = فارسی}}</ref> [[کنپد]]،<ref>اومستد(۱۳۷۲)، ص. ۱۵۵</ref>{{سخ}} [[کامبادن]]، [[محل گامبادنه قدیم|گامبادنه]]{{سخ}}کارمیسین، کرمینشان{{سخ}}کارمیشین، کرمیشین{{سخ}}کرمیسین، قرمسین{{سخ}}قرمشین، کرمانشاهان{{سخ}}قهرمانشهر، باختران<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=2623| عنوان =پاتاق | تاریخ بازدید = ۱ سپتامبر ۲۰۱۰| نویسنده =عبدالحسین آذرنگ|تاریخ = | ناشر = بنیاد دائرةالمعارف اسلامی| صفحه = | زبان = فارسی| نقل قول = بلعمی، ج ۱، ص ۵۰۷، قوزانلو، ج ۱، ص ۳۱۶–۳۲۲}}</ref>
|سال‌شهرشدن=سدهٔ چهارم میلادی<ref name="farlex">{{یادکرد وب| نشانی = http://encyclopedia.farlex.com/Kermanshah+City| عنوان = Kermanshah| تاریخ بازدید = ۱ سپتامبر ۲۰۱۰| نویسنده = | تاریخ = | اثر = Helicon Publishing| ناشر = دانشنامه فارلکس| صفحه = | زبان = انگلیسی}}</ref><ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/315454/Kermanshah| عنوان = Kermānshāh| تاریخ بازدید = ۲۹ ژوئن ۲۰۱۰| نویسنده = | تاریخ = | اثر = دانشنامه بریتانیکا| ناشر =| زبان = انگلیسی}}</ref>
خط ۳۲:
|تراکم‌جمعیت=۸۳۵۰<ref name="shahrdari">{{یادکرد وب| نشانی = http://kermanshahcity.ir/index.aspx?siteid=1&siteid=1&pageid=1290| عنوان = معابر سطح شهر| تاریخ بازدید = ۱ سپتامبر ۲۰۱۰| نویسنده = <nowiki>[بی نا]</nowiki>| تاریخ =<nowiki>[بی تا]</nowiki> | سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = شهرداری کرمانشاه| زبان = فارسی}}</ref>
|زبان=[[کردی]]<ref name="Chamber">{{یادکرد وب|عنوان= kermanshah|زبان=انگلیسی|ناشر=Iran Chamber Society|نشانی=http://www.iranchamber.com/cities/kermanshah/kermanshah.php|تاریخ بازدید=۳۱ مارس ۲۰۱۰}}</ref> و فارسی<ref name="britannica">{{یادکرد وب|عنوان= Britannica Encyclopedia|نشانی=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/315454/Kermanshah|زبان=انگلیسی}}</ref>
|مذهب=اکثریت: [[شیعه]]<ref>[http://famouswonders.com/kermanshah/ Things to Do in Kermanshah, Iran: Tourist Attractions & Travel Guide]</ref><ref name="anthropology.ir">{{یادکرد وب| نشانی = http://anthropology.ir/node/13903| عنوان = جشن میلاد حضرت علی (ع) در مسلک اهل حق | تاریخ بازدید = | نویسنده = هانیه ساری اصلانی| تاریخ = ۵ تیر ۱۳۹۱| ناشر = انسان‌شناسی و فرهنگ| صفحه = | زبان = فارسی| نقل قول = انسان‌شناسی و فرهنگ| archiveurl = https://web.archive.org/web/20130926181900/http://anthropology.ir/node/13903| archivedate = ۲۶ سپتامبر ۲۰۱۳| dead-url = yes}}</ref>{{سخ}}اقلیت: [[اهل حق]]، [[سنی]]،<ref name="anthropology.ir" /> [[مسیحی]]، [[یهودی]]، [[زرتشتی]]
|مساحت=۹۵٫۹۷ کیلومتر مربع<ref name="Masahat">{{یادکرد وب|عنوان=نقشهٔ بافت‌های فرسودهٔ مصوب شهرها: کرمانشاه|ناشر=وبگاه شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران|نشانی=http://www.udro.org.ir/index.php?option=com_mtree&task=listcats&cat_id=86|تاریخ بازدید=۱۴ ژانویهٔ ۲۰۱۳|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130106021243/http://www.udro.org.ir/index.php?option=com_mtree&task=listcats&cat_id=86|archivedate=۶ ژانویه ۲۰۱۳|dead-url=yes}}</ref>
|ارتفاع= ۱۴۰۰ متر<ref name="greenbook13" />
|میانگین‌دما=۱۴سانتی گراد
خط ۴۸:
'''کرمانشاه''' ({{small|آوای فارسی:}}{{IPA-fa|kʰeɾmɒːnʃɒːh|}}) (<small>[[زبان‌های کردی|کردی]]:</small> '''کرماشان'''؛ {{IPA-sdh|kʰɨɾmäːʃäːn|-|kermanshah.ogg}}) نهمین شهر پرجمعیت، و یکی از کلان‌شهرهای [[ایران]] و مرکز [[استان کرمانشاه]] در ایران است، که دارای جمعیتی بالغ بر ۹۴۶٬۶۵۱ نفر در سرشماری سال ۱۳۹۵<ref name="amariran" /> و مساحت آن ۹۳٬۳۸۹٬۹۵۶ متر مربع است.<ref name="shahrdari" /><ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.kurdpress.com/Fa| عنوان = همه شور بود و اشتیاق و لحظه شماری
| تاریخ بازدید = ۱۲ اوت ۲۰۱۱| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۱۲ اوت ۲۰۱۱| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = خبرگزاری دولتی کرد پرس| صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = | تاریخ بایگانی = | نقل قول =}}</ref>
شهر کرمانشاه بزرگترین شهر کردنشین محسوب می‌گردد<ref>http://www.mehrnews.com/news/1563659/کرمانشاه-پرجمعیت-ترین-شهر-کردنشین-ایران</ref><ref>http://www.shahrekhabar.com/economic/1425128820035607</ref><ref>[{{یادکرد وب |url=http://iranshahr.org/?p=13220] |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۹ اوت ۲۰۱۳ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140710094216/http://iranshahr.org/?p=13220 |archivedate=۱۰ ژوئیه ۲۰۱۴ |dead-url=yes }}</ref> و مهم‌ترین شهر در منطقهٔ مرکزی غرب ایران است.<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.ousu.org/2011_readings_in_education.pdf |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۳ سپتامبر ۲۰۱۲ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120413073643/http://www.ousu.org/2011_readings_in_education.pdf |archivedate=۱۳ آوریل ۲۰۱۲ |dead-url=yes }}</ref><ref>{{یادکرد وب |url=http://www.assistnews.net/Stories/2010/s10020115.htm |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۲۱ نوامبر ۲۰۱۰ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110929225150/http://www.assistnews.net/Stories/2010/s10020115.htm |archivedate=۲۹ سپتامبر ۲۰۱۱ |dead-url=yes }}</ref><ref>http://www.iranchamber.com/cities/kermanshah/kermanshah.php</ref><ref name="lonelyplanet176">Bruke, Andrew (2004),p.176</ref>
 
کرمانشاه از شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران به‌ شمار می‌رود و پیدایش آن به سده چهارم میلادی بازمی‌گردد<ref name="farlex" /> و از آن دوران تا [[حمله اعراب به ایران]] به عنوان دومین پایتخت [[ساسانیان]] مورد توجه حکومت بود.<ref name="greenbook14">[[سیدضیاءالدین خرم شاهی|خرمشاهی]](۱۳۷۵)، ص. چهارده</ref>
در دوران [[سلجوقیان]] در قرن یازدهم میلادی کرمانشاه به عنوان شهر ارشد [[کردستان]] انتخاب شد.<ref name="britannica" /> در قرون وسطی شهر کرمانشاه یا قِرمِسیَن در حکم یکی از نواحی چهارگانه [[عراق عجم]] شناخته می‌شد. در آن زمان اغلب اوقات ایالت جبال را عراق عجم می‌نامیده‌اند تا با عراق عرب اشتباه نشود که به‌طور تقریبی نیز با ناحیه ماد باستانی مطابقت داشت.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.loghatnaameh.org/dehkhodaworddetail-b74cadf482984106a78023a6254f956b-fa.html| عنوان = عراق عجم| تاریخ بازدید = ۱۶ ژانویه ۲۰۱۳| نویسنده = | تاریخ = | اثر = | ناشر = لغت‌نامه دهخدا| صفحه = | زبان = فارسی| archiveurl = https://web.archive.org/web/20130514021756/http://www.loghatnaameh.org/dehkhodaworddetail-b74cadf482984106a78023a6254f956b-fa.html| archivedate = ۱۴ مه ۲۰۱۳| dead-url = yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/452811/Persian-Iraq| عنوان = Persian Iraq| تاریخ بازدید = ۱۶ ژانویه ۲۰۱۳| نویسنده = | تاریخ = | اثر = | ناشر = Britannica Enczclopedia| صفحه = | زبان = انگلیسی}}</ref>
با گذشت یازده قرن از حملهٔ اعراب به ایران، این شهر در دوران [[قاجار]] دوباره شکل شهرنشینی خود را بازیافت و به‌دلیل قرارگرفتن در چهارراه دو محور شمال به جنوب و خاور به باختر و نیز همسایگی با کشور [[عراق]] و واقع‌شدن بر سر راه شهرهای زیارتی [[کربلا (شهر)|کربلا]] و [[بغداد]] از اهمیت بسیاری برخوردار است.<ref name="kermim">{{یادکرد وب| نشانی = http://kermanshah.mim.gov.ir/index.php?module=content&func=viewpage&pageid=9871&ok=1| عنوان = دربارهٔ استان| تاریخ بازدید = ۳ سپتامبر ۲۰۱۰| نویسنده = <nowiki>[بی نا]</nowiki>| تاریخ = <nowiki>[بی تا]</nowiki>| ناشر = سازمان صنایع و معادن استان کرمانشاه| زبان = فارسی| archiveurl = https://web.archive.org/web/20100813184438/http://kermanshah.mim.gov.ir/index.php?module=content&func=viewpage&pageid=9871&ok=1| archivedate = ۱۳ اوت ۲۰۱۰| dead-url = yes}}</ref> این شهر در [[کرمانشاه در آغاز مشروطیت|جنبش مشروطه]] سهمی به سزا داشت و در [[جنگ جهانی یکم|جنگ جهانی اول]] و [[جنگ جهانی دوم|دوم]] به تصرف نیروهای بیگانه درآمد و پس از پایان جنگ تخلیه شد. همچنین این شهر در [[جنگ ایران و عراق]]، خسارت‌های زیادی دید.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.hamshahrionline.ir/News/?id=47121| عنوان = چهارگوشه ایران: استان کرمانشاه| تاریخ بازدید = ۲۲ اوت ۲۰۰۹| نویسنده =<nowiki>[بی نا]</nowiki>| تاریخ = ۶ اسفند ۱۳۸۶| اثر = روزنامه| ناشر = مؤسسه همشهری| صفحه = کد مطلب:۴۵۱۴۰| زبان =فارسی}}</ref>
 
شهر کرمانشاه از شمال به [[کوه فرخشاد]]، از شمال باختری به [[طاق بستان|طاق‌بُستان]] و از جنوب به [[سفید کوه]] ختم می‌شود و یکی از شاهراه‌های ارتباطی خاور و باختر و کهن‌ترین راه گذر از ایران به [[میان‌رودان]] است.<ref name="Clarkep1">Innes Clarke,John (1969), p.1</ref>
خط ۶۷:
پس از اسلام، نام کرمانشاه در [[زبان عربی]] به ''قرماسین'' تغییر پیدا کرد،<ref>نجیب بکران، محمد بن، ''[[جهان‌نامه|جهان‌نامه: متن جغرافیایی تألیف‌شده در ۶۰۵ هجری]]''، به کوشش [[محمدامین ریاحی]]، تهران: انتشارات کتابخانهٔ ابن سینا، فروردین ۱۳۴۲؛ ص ۶۷.</ref> اما در دوره‌های بعدی از نام‌های کرمانشاهان و کرمانشاه استفاده شد.
 
نام کرمانشاه پس از پیروزی [[انقلاب ۵۷]] به قهرمانشهر و چندی بعد به [[باختران]] تغییر پیدا کرد؛ ولی از آن‌جایی که این امر با اعتراضات گستردهٔ مردم همراه شد، در نتیجه چندی بعد با تلاش‌های [[اسماعیل ططری]] و با تصویب قانونی نام شهر به نام قدیمی خود تغییر یافت.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2010/07/100731_l17_mf_tatari_obituary.shtml| عنوان = مرگ مردی که نام کرمانشاه را به آن بازگرداند| تاریخ بازدید = ۹ اوت ۲۰۱۰| نویسنده = مهرداد فرهمند| تاریخ = ۹ مرداد ۱۳۸۹| ناشر = بی‌بی‌سی فارسی| زبان = فارسی}}</ref><ref>{{یادکرد وب | نشانی = http://tarh.majlis.ir/?ShowRule&Rid=794812CF-39DA-4949-A770-F3A310CB1AF4 | عنوان = قانون تغییر نام استان باختران به کرمانشاه| تاریخ بازدید = ۲ اوت ۲۰۱۰| نویسنده = علی اکبر ناطق نوری| تاریخ = ۱۸ فروردین ۱۳۷۲| ناشر = سامانه حافظه قوانین و مقررات | زبان = فارسی}}{{پیوند مرده|date=نوامبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref name="irib">{{یادکرد وب| نشانی = http://kermanshah.irib.ir/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=229&Itemid=246| عنوان = معرفی استان کرمانشاه| تاریخ بازدید = ۱۸ ژوئیه ۲۰۱۰| نویسنده = محمد شیخ الملوکی| تاریخ = | سال = ۱۳۸۸| ماه = مهر| ناشر = صدای و سیمای مرکز کرمانشاه| زبان = فارسی}}</ref>
 
=== نام کرمانشاه در افسانه‌ها ===
خط ۷۵:
در مورد نامگذاری کرمانشاه باورهای متفاوتی است، عده‌ای نام کرمانشاه را به [[بهرام چهارم]] منسوب می‌دانند که در سدهٔ سوم تا چهارم میلادی پادشاه شهر کرمان بوده و پس از تأسیس کرمانشاه این شهر را با نام او می‌خوانند.<ref name="dehker">{{یادکرد وب| نشانی = http://www.loghatnaameh.com/dehkhodaworddetail-3dad73773a1c4e78844374111c1a94fb-fa.html| عنوان = واژه کرمانشاه| تاریخ بازدید = ۱۸ ژوئیه ۲۰۱۰| نویسنده = | تاریخ = | ناشر = وبگاه لغت‌نامه دهخدا| صفحه = | زبان = فارسی| archiveurl = https://web.archive.org/web/20110511180623/http://www.loghatnaameh.com/dehkhodaworddetail-3dad73773a1c4e78844374111c1a94fb-fa.html| archivedate = ۱۱ مه ۲۰۱۱| dead-url = yes}}</ref><ref>Silk Buckingham, James(1830),p.235</ref>
 
نام این شهر در زبان مردم محلی ''کرماشان'' تلفظ می‌شود. [[محمد مکری]]، پژوهشگر و زبانشناس، نام ''کرمانشاه'' را تلفظی اشتباه اما مصطلح از کلمهٔ ''کرماشان'' می‌داند که از ''کرمانچ'' یا ''کرمانج'' به معنای رعیت گرفته شده و به باور وی ''شهر رعایا'' معنا می‌دهد.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.taqwesan.com/wp-content/uploads/2014/09/kirmaşan.pdf| عنوان = کرمانشاه، باختران، کرماشان| تاریخ بازدید = ۲۱ اوت ۲۰۱۵| نویسنده = محمد مکری| نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۴| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = مجلهٔ فرهنگی تاق وه سان| صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = https://web.archive.org/web/20150924113216/http://www.taqwesan.com/wp-content/uploads/2014/09/kirma%C5%9Fan.pdf| تاریخ بایگانی = ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵| نقل قول = | dead-url = yes}}</ref> [[عبدالرحمان شرفکندی|عبدالرحمان شرفکندی (هژار)]] نیز در [[فرهنگ واژگان]] کردی-فارسی خود با عنوان [[هنبانه بورینه]]، معنای واژهٔ کرمانج را ''روستایی کرد''، و ''کرمانشاه'' را مخفف «''کرمانج شار'' یا ''کرمانجان''» دانسته‌است.<ref>شرفکندی، عبدالرحمان (هژار)، ''هنبانه بورینه: فرهنگ کردی فارسی''، تهران: سروش، چاپ یکم، ۱۳۶۹، ص۶۱۲.</ref>
| تاریخ بازدید = ۲۱ اوت ۲۰۱۵| نویسنده = محمد مکری| نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۴| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = مجلهٔ فرهنگی تاق وه سان| صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = | تاریخ بایگانی = | نقل قول =}}</ref> [[عبدالرحمان شرفکندی|عبدالرحمان شرفکندی (هژار)]] نیز در [[فرهنگ واژگان]] کردی-فارسی خود با عنوان [[هنبانه بورینه]]، معنای واژهٔ کرمانج را ''روستایی کرد''، و ''کرمانشاه'' را مخفف «''کرمانج شار'' یا ''کرمانجان''» دانسته‌است.<ref>شرفکندی، عبدالرحمان (هژار)، ''هنبانه بورینه: فرهنگ کردی فارسی''، تهران: سروش، چاپ یکم، ۱۳۶۹، ص۶۱۲.</ref>
 
== پیشینه ==
سطر ۸۴ ⟵ ۸۳:
 
=== تاریخ باستان ===
[[پرونده:King of the paniabad - panoramio.jpg|چپ|بندانگشتی|نخستین مولاژ ساخته شده از [[انسان نئاندرتال]] در ایران،<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.chtn.ir/WebForms/Fa/News/NewsInfo.aspx?ID=37428| عنوان = نمایش انسان نئاندرتال در موزه پارینه سنگی کرمانشاه| تاریخ بازدید = ۱۰ اوت ۲۰۱۰| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۲۱ مهر ۱۳۸۸| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = خبرگزاری اجتماعی و فرهنگی میراث آریا| صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = https://web.archive.org/web/20110511222430/http://www.chtn.ir/WebForms/Fa/News/NewsInfo.aspx?ID=37428| تاریخ بایگانی = ۱۱ مه ۲۰۱۱| نقل قول = | dead-url = yes}}</ref> [[موزه پارینه سنگی زاگرس]]]]
کرمانشاه که در میانه‌های [[رشته کوه زاگرس]] قرار دارد به دلیل وضعیت آب و هوایی، کوهستانی بودن و وجود پناهگاه و غارهای طبیعی همواره مورد توجه انسان‌های [[عصر سنگ]] بوده‌است.<ref name="newstone">{{یادکرد وب| نشانی = http://kermanshah.isna.ir/default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=72| عنوان = /بررسی سیر تحول تاریخ در کرمانشاه/۱| تاریخ بازدید = ۱۰۱۶ اوتژوئیه ۲۰۱۰| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۲۱۲۳ مهربهمن ۱۳۸۸| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = خبرگزاری اجتماعیایسنا، و فرهنگی میراث آریاکرمانشاه| صفحه = کد خبر:۵–۴۰۸۷–۸۸۱۰| زبان = فارسی| نشانی بایگانی = https://web.archive.org/web/20170928123508/http://kermanshah.isna.ir/default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=72| تاریخ بایگانی = ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۷| نقل قول = محمدی فر| dead-url = yes}}</ref> [[موزه پارینه سنگی زاگرس]]]]
کرمانشاه که در میانه‌های [[رشته کوه زاگرس]] قرار دارد به دلیل وضعیت آب و هوایی، کوهستانی بودن و وجود پناهگاه و غارهای طبیعی همواره مورد توجه انسان‌های [[عصر سنگ]] بوده‌است.<ref name="newstone">{{یادکرد وب| نشانی = http://kermanshah.isna.ir/default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=72| عنوان = /بررسی سیر تحول تاریخ در کرمانشاه/۱| تاریخ بازدید = ۱۶ ژوئیه ۲۰۱۰| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۲۳ بهمن ۱۳۸۸| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = خبرگزاری ایسنا، کرمانشاه| صفحه = کد خبر:۵–۴۰۸۷–۸۸۱۰| زبان = فارسی| نشانی بایگانی = | تاریخ بایگانی = | نقل قول = محمدی فر}}</ref>
 
کرمانشاه از لحاظ بقایای سکونت‌های پیش از تاریخ، یکی از مناطق بسیار غنی و مهم در ایران و غرب [[آسیا]] است. قدیمی‌ترین آثار سکونت بشر در کرمانشاه مربوط به دورهٔ [[دیرینه‌سنگی]]<ref group="پانویس">Lower Paleolithic</ref> است که شامل چند تبر دستی سنگی است که در منطقهٔ گاکیه و غرب [[هرسین]] یافت شده‌است.<ref name="newstone" /> این آثار دست‌کم حدود ۲۰۰ هزار سال قدمت دارند. آثار مهمی از دوران عصر سنگ در غارهای کرمانشاه کشف شده‌است که بیشترشان مربوط به دوره‌های [[میان‌سنگی]]<ref group="پانویس">Middle Paleolithic</ref> و [[نوسنگی]]<ref group="پانویس">Upper Paleolithic</ref> است.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.khabarfarsi.com/news-539871.htm| عنوان = کرمانشاه دیار سنگ و آب آماده پذیرایی از مهمانان نوروزی است| تاریخ بازدید = ۱۳ اوت ۲۰۰۹| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۱۵ اسفند ۱۳۸۷| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر =خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران-ایرنا| صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = | تاریخ بایگانی = | نقل قول =}}</ref>
سطر ۱۰۸ ⟵ ۱۰۶:
 
=== دوره اسلامی ===
در سال [[۶۴۰ (میلادی)|۶۴۰ م]] در پی [[حمله اعراب به ایران]] «سعد جریر» به شهر دینور تاخت و از فتح آن ناکام ماند و سپس راهی کرمانشاه شد و بدون نبرد این شهر بدست اعراب افتاد<ref>بلاذری(۱۹۸۸)، ص. ۴۲۶</ref> با این وجود اعراب شهر کرمانشاه را به کلی ویران کردند؛ و از جمعیت آن کاسته شد و در پی آن ساکنان این شهر به شهر دینور مهاجرت کردند.<ref name="shahrdari2">{{یادکرد وب| نشانی = http://www.kermanshahcity.ir/index.aspx?siteid=1&pageid=178| عنوان = دربارهٔ شهر| تاریخ بازدید = ۱۹ ژوئیه ۲۰۱۰| نویسنده = شهرداری کرمانشاه| نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = | سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = وبگاه شهرداری کرمانشاه| صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = | تاریخ بایگانی = | نقل قول =}}</ref> و پس از آن از اویل قرن دوم [[هجری قمری]] مردم کرمانشاه شهر را در حاشیه [[رود قره‌سو (کرمانشاه)|رود قره‌سو]] احداث کردند<ref name="shahrdari2" /> و در دوران [[عباسیان]] به دلیل موقعیت استراتژیک خود یکی از چهار شهر مهم [[عراق عجم]] به حساب می‌آمده‌است.<ref name="loghatnameh.com">{{یادکرد وب| نشانی = http://loghatnameh.com/dehkhodaworddetail-b74cadf482984106a78023a6254f956b-fa.html| عنوان = عراق عجم| تاریخ بازدید = ۱۲ ژوئیه ۲۰۱۰| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = | سال = | ماه = | قالب = | اثر = لغت‌نامه دهخدا| ناشر = | صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = https://web.archive.org/web/20110128005526/http://www.loghatnameh.com/dehkhodaworddetail-b74cadf482984106a78023a6254f956b-fa.html| تاریخ بایگانی = ۲۸ ژانویه ۲۰۱۱| نقل قول = | dead-url = yes}}</ref><ref name="moj">{{یادکرد وب| نشانی = http://www.mojnews.com/fa/Miscellaneous/ViewContents.aspx?Contract=cms_Contents_I_News&r=474570| عنوان = کرمانشاه، نگین تاریخی و طبیعی غرب ایران| تاریخ بازدید = ۱۲ ژوئیه ۲۰۱۰| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۲۰ اسفند ۱۳۸۸| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = مؤسسه مرور وقایع جهان | صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = https://web.archive.org/web/20110513184043/http://www.mojnews.com/fa/Miscellaneous/ViewContents.aspx?Contract=cms_Contents_I_News&r=474570| تاریخ بایگانی = ۱۳ مه ۲۰۱۱| نقل قول = | dead-url = yes}}</ref><ref name="meisami.com">http://www.meisami.com/Cheshm/Special/Kordestan02/11.htm گفته‌ها و ناگفته‌های تحولات سیاسی کردستان ایران</ref>
در دوره [[سلجوقیان]]، کرمانشاه به عنوان شهر ارشد ولایت کردستان بوده‌است.<ref name="britannica" /> کرمانشاه در سال [[۱۲۲۰ (میلادی)|۱۲۲۰ م]] پس از حمله مغول به ایران بار دیگر ویران شد و آسیب‌های بسیاری دید.<ref>Boulanger, Robert(1966),p.812</ref> سپاه [[هلاکو خان]] که برای فتح [[بغداد]] می‌رفت کرمانشاه را نیز ویرانه کرد. در قرن هشتم سپاه امیر [[تیمور]] به کرمانشاه یورش آورد. در توصیف شرایط آن زمان [[حمدالله مستوفی]] در کتاب [[نزهةالقلوب]] (نوشته‌شده به سال [[۷۴۰ قمری]] برابر با [[۱۳۳۹ میلادی]])، شهر کرمانشاه را در شمار شهرهای [[کردستان]] آورده و نوشته‌است:
{{نقل قول|کرمانشاه، آن را در کتب ''قرماسین'' نوشته‌اند، از اقلیم چهارم است … شهری وسط بوده‌است، اکنون دیهی است و صفه شبدیز در آن حدود است و خسروپرویز ساخته و در صحرای آن باغ انداخته دو فرسنگ در دو فرسنگ، و …<ref>مستوفی، حمدالله، ''نزهةالقلوب''، تهران: دنیای کتاب، به اهتمام و تصحیح گای لیسترانج، چاپ یکم، ۱۳۶۲، ص۱۰۸.</ref>}}
سطر ۱۶۵ ⟵ ۱۶۳:
کرمانشاه یکی از شاهراه‌های ارتباطی شرق و غرب و قدیمی‌ترین راه عبور زائران [[عتبات عالیات]] است که به همین سبب تأثیرات فرهنگی و معنوی برجا گذارده‌است.<ref name="farsnet" /> کرمانشاه در دروازه زاگرس قرار دارد. رشته کوه زاگرس که فلات ایران را از سرزمین‌های همسایه جدا کرده‌است در مسیر کرمانشاه، به دشت‌های وسیع و کوه‌های عمدتاً مجزا و دره‌های وسیعی منتهی می‌شود که از قدیم برای رسیدن به [[میان‌رودان]] مورد استفاده قرار گرفته‌است.
 
فاصلهٔ زمینی شهر کرمانشاه در شرایط مطلوب تا [[بغداد]]، ۳۹۰ کیلومتر، تا [[تهران]]، ۵۹۰ کیلومتر از اتوبان ساوه و ۵۱۰ کیلومتر از اتوبان قم، تا مرز خسروی (مرز [[ایران]] و [[عراق]]) در حدود ۲۰۰ کیلومتر<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.persia.org/imagemap/kermanshah.html| عنوان = KERMANSHAH| تاریخ بازدید = ۴ سپتامبر ۲۰۱۰| نویسنده = <nowiki>[بی نا]</nowiki>| سال = ۱۹۹۷| ماه = اکتبر| ناشر = وبگاه پرشیا| زبان = انگلیسی| archiveurl = https://web.archive.org/web/20100820004803/http://persia.org/imagemap/kermanshah.html| archivedate = ۲۰ اوت ۲۰۱۰| dead-url = yes}}</ref> و فاصلهٔ هوایی آن تا تهران ۴۱۳ کیلومتر است.<!--<ref name="greenbook" /> حذف یادکرد ناموجود توسط ربات -->
 
=== موقعیت منطقه‌ای ===
سطر ۱۷۴ ⟵ ۱۷۲:
 
=== آب و هوا ===
شهر کرمانشاه دارای اقلیم معتدل کوهستانی است.<ref name="iausanandaj">[{{یادکرد وب |url=http://www.iausanandaj.ac.ir/iaufa/صفحهاصلی%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C/دربارهکرمانشاه%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87/tabid/193/Default.aspx |title=وب گاه دانشگاه آزاد اسلامی منطقه ۱۱] |accessdate=۲۸ ژوئیه ۲۰۰۹ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090914164130/http://www.iausanandaj.ac.ir/iaufa/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87/tabid/193/Default.aspx |archivedate=۱۴ سپتامبر ۲۰۰۹ |dead-url=yes }}</ref><ref name="farsnet">[http://www.farsnews.net/newstext.php?nn=8509270230 خبرگزاری فارس] کد خبر: ۸۵۰۹۲۷۰۲۳۰</ref>
در قرن چهارم میلادی شهر کرمانشاه که در آن دوران روستای خوش آب و هوایی بود به عنوان دومین اقامت گاه سلطنتی [[ساسانیان]] انتخاب شد.<ref name="encyclopedia">[http://www.encyclopedia.com/doc/1E1-Kermansh.html دانشنامه encyclopedia] '''(انگلیسی)''' بازدید شده در ۲۹ ژوئیه ۲۰۰۹</ref> در دوران ساسانیان باغ‌های بزرگی در این منطقه ساخته شد و تا مدت‌ها مکان تفریحی [[شاهان ساسانی]] بوده‌است. در دوران اسلامی نیز بارها شهر کرمانشاه را شهری خوش آب و هوا توصیف کرده‌اند که در آن آب‌ها جاری است و درختان و میوه جات فراوان دارد و کالاها در آن ارزانند.<ref>حوقل النصیبی، ابوالقاسم (۱۹۳۸ م)، ص. ۳۵۹</ref>
[[ابن فقیه]] در کتاب البلدان که در سال ۲۹۰ هجری نگاشته‌است در مورد کرمانشاه می‌نویسد:<ref name="greenbook14" />
سطر ۲۳۴ ⟵ ۲۳۲:
 
=== ناهمواری‌ها ===
[[پرونده:Per av (2).jpg|چپ|بندانگشتی|[[کوه پراو]]؛ بلندترین قلهٔ شهر کرمانشاه با ۳۳۵۷ متر از سطح دریا (کوهی که پوشیده از برف است)<ref>[http://irwta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=153:1388-03-09-08-57-25&catid=42:2008-06-09-11-11-41&Itemid=56 وب سایت آژانس ایرانگردی و جهانگردی]{{پیوند مرده|date=نوامبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot }} بازدید شده در تاریخ ۲۷ ژوئیه ۲۰۰۹</ref>]]
 
کوه‌های عمدهٔ شهرستان عبارتند از [[بیستون (کوهستان)|بیستون]]، کوه فرخشاد در شمال، [[پرآو]] در شمال شرقی، کوه [[میوله]] در شمال غربی و [[سفیدکوه]] که در جنوب شرقی شهر کرمانشاه واقع شده‌اند و [[غار پرآو]] که شهرت جهانی دارد یکی از بزرگ‌ترین غارهای دنیاست و در کوه پرآو واقع شده‌است.<ref>[http://www.artkermanshah.ir/Default.aspx?page=3436 وب گاه آرت کرمانشاه] بازدید در ۲۸ ژوئیه ۲۰۰۹</ref>
سطر ۲۶۵ ⟵ ۲۶۳:
 
=== آلودگی آب‌ها ===
با گسترش شهر کرمانشاه [[رود قره‌سو (کرمانشاه)|رودخانهٔ قره‌سو]] که از میان شهر عبور می‌کند با مشکلات زیست‌محیطی مواجهه شده‌است، مهم‌ترین عامل در آلودگی این رودخانه ریختن فاضلابی است که [[رودخانه آبشوران]] همراه می‌آورد و پس از آن ریختن فاضلاب‌های کشاورزی است به‌طوری‌که این رودخانه امروز تبدیل به فاضلاب شده‌است.<ref>[http://www.mardomsalari.com/Template1/News.aspx?NID=48134 مردم سالاری] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100226125616/http://mardomsalari.com/Template1/News.aspx?NID=48134 |date=۲۶ فوریه ۲۰۱۰ }} تاریخ انتشار: ۰۵/۱۱/۱۳۸۷، بازدید در ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۰</ref> در سال‌های پیشین این رودخانه بیش از ۱۵ نوع ماهی را در خود جای می‌داده به‌طوری‌که شغل برخی از بومیان منطقه از راه صید و فروش ماهی تأمین می‌شده‌است؛ که امروزه این زیستگاه به کلی تخریب شده‌است.<ref>[http://www.hamshahrionline.ir/news-100862.aspx روزنامه همشهری] کد خبر:۱۰۰۸۶۲، بازدید در ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۰</ref>
 
=== زباله ===
سطر ۲۷۵ ⟵ ۲۷۳:
 
=== زبان ===
زبان اهالی کرمانشاه، [[زبان کردی|کردی]]<ref name="jamejam">{{یادکرد وب|عنوان=جاذبه‌های فرهنگ عامه کرمانشاه|ناشر=روزنامه جام جم|نشانی=http://jamejamonline.ir/papertext.aspx?newsnum=100877725456|تاریخ بازدید=۳۱ مارس ۲۰۱۰}}</ref><ref name="zaban">{{یادکرد وب|عنوان=روزنامه سلام کرمانشاه|ناشر=|نشانی=http://www.salamkermanshah.ir/test/kermanshah-mad-info.htm|تاریخ بازدید=۳۱ مارس ۲۰۱۰|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100621084030/http://www.salamkermanshah.ir/test/kermanshah-mad-info.htm|archivedate=۲۱ ژوئن ۲۰۱۰|dead-url=yes}}</ref><ref name="b">{{یادکرد وب|عنوان=آشنایی با فرهنگ و نژاد استان کرمانشاه|ناشر=|نشانی=http://www.artkermanshah.ir/Default.aspx?page=3688|تاریخ بازدید=۳۱ مارس ۲۰۱۰}}</ref><ref name="a">{{یادکرد وب| نشانی = http://www.kermanshahmiras.ir/fa_site/Preview.asp?categoryid=5&code=6686| عنوان = زبان و گویش| تاریخ بازدید = ۱۱ مارس ۲۰۱۰| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = | سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = | صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = | تاریخ بایگانی = | نقل قول = }}{{پیوند مرده|date=سپتامبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot }}</ref> و [[فارسی کرمانشاهی]] است.<ref name="moj" /><ref name="jamejam" /><ref name="zaban" /><ref name="b" /> عده‌ای از مردم کرمانشاه به زبان [[کردی]]، گویش [[کلهری]] سخن می‌گویند.<ref name="kermanshahchhto">{{یادکرد وب| نشانی = http://www.kermanshahchhto.ir/?lang=fa&req=fetchpage&page=vvEF33VwTZxIeTQdwhoPXV0G1zhMXkwxbyNTTUrXo6dEp441rJFt3zeya4R3xoBdt/gsqJ21xs+aGQ3me7jKbkpFkPXcxFFdVuCKTASwsjLnv/EDs70qQwD0nRvDaQ7wdfce2GcrZ238oBi51CIYTqwuQ2xFMy3bTyLXzYz66QI=| عنوان = میراث فرهنگی> فرهنگ عامه>زبان و گویش> در یک نگاه| تاریخ بازدید = ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۰| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = | سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = سازمان میراث فرهنگی و صنایع گردشگری استان کرمانشاه| صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = | تاریخ بایگانی = | نقل قول =}}</ref> علاوه بر [[کلهری|کردی کلهری]] و زبان [[لکی]] دیگر [[گویش‌های کردی]] از جمله [[کردی کرمانشاهی]]، [[سنجابی]]، [[ایل زنگنه|زنگنه]] و [[سورانی]] هم گویشورانی در میان [[مردم دارد]].<ref name="jamejam" /> در کنار زبان کردی، عده‌ای از مردم به [[فارسی کرمانشاهی|لهجهٔ فارسی کرمانشاهی]] تکلم می‌کنند.<ref name="kermanshahchhto" /><ref name="assistnews">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی =http://www.assistnews.net/Stories/2010/s10020115.htm |عنوان =Arrest of the Assyrian leader of the Kermanshah Church in Iran |ناشر =خبرگزاری اسیست |تاریخ =۲۱ فوریه ۲۰۱۰ |تاریخ بازدید =۱ دسامبر ۲۰۱۰ |archiveurl =https://web.archive.org/web/20110929225150/http://www.assistnews.net/Stories/2010/s10020115.htm |archivedate =۲۹ سپتامبر ۲۰۱۱ |dead-url =yes }}</ref> [[فارسی کرمانشاهی|لهجهٔ فارسی کرمانشاهی]] تنها خاص شهر کرمانشاه‌است<ref>{{یادکرد وب |نویسنده =دن وودینگ |نشانی =http://www.assistnews.net/Stories/2010/s10020115.htm |عنوان =Arrest of the Assyrian leader of the Kermanshah Church in Iran |ناشر = |تاریخ =February 21, 2010 |تاریخ بازدید = |archiveurl =https://web.archive.org/web/20110929225150/http://www.assistnews.net/Stories/2010/s10020115.htm |archivedate =۲۹ سپتامبر ۲۰۱۱ |dead-url =yes }}</ref> و از ۲۰۰ سال پیش در پی ورود مهاجرانی که برای زیارت عتبات و [[کسب و کار]] به کرمانشاه آمدند ایجاد شده‌است.<ref name="mirasfarhangi">[{{یادکرد وب |url=http://kermanshah.ichto.ir/Default.aspx?tabid=1420 |title=زبان و گویش مردم استان کرمانشاه در یک نگاه. اداره میراث فرهنگی استان کرمانشاه] |accessdate=۹ اوت ۲۰۱۶ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160423144314/http://kermanshah.ichto.ir/Default.aspx?tabid=1420 |archivedate=۲۳ آوریل ۲۰۱۶ |dead-url=yes }}</ref><ref>http://kermanshah.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=30831</ref><ref>لیمویی، علی (1389). ''واژه نامک (واژه نامهٔ فارسی کرمانشاهی)''. کرمانشاه: باغ نی.</ref> همچنین در بخش‌هایی از مناطق شهر، [[زبان لکی]] در میان برخی ساکنان رواج دارد.
 
=== موسیقی ===
{{اصلی|موسیقی کردی}}
[[پرونده:Kermanshah-1310.jpg|بندانگشتی|چپ|300 px|میدان شهرداری سابق در سال ۱۳۱۰ (ضلع غربی){{سخ}}یک گروه موسیقی در حال اجرای برنامه هستند.]]
کرمانشاه یکی از مراکز [[موسیقی کردی]] و [[موسیقی ایرانی|ایرانی]] است. چهره‌های نامداری از این شهر و شهرهای نزدیک به آن در موسیقی ظهور کرده‌اند که نقش پررنگی در هنر موسیقی داشته‌اند. [[علی اکبر مرادی]] نوازندهٔ برجستهٔ [[تنبور]] از شهر کرمانشاه به عنوان مرکز [[موسیقی کردی]] یاد می‌کند و ریشهٔ بسیاری از گوشه‌های [[موسیقی ایرانی]] را در موسیقی کرمانشاه می‌داند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.infowelat.com/kermanshah-is-a-center-for-kurdish-music.html |عنوان =Kermanshah is a center for Kurdish Music | ناشر = infowelat.com |تاریخ =May 30, 2014 |تاریخ بازدید =}}</ref> [[حسین علیزاده]] دیگر استاد موسیقی ایرانی نیز از کرمانشاه با نام «پدر موسیقی ایرانی» یاد می‌کند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی = http://sharghdaily.ir/Vijeh/3064/-کرمانشاه-«پدر-موسیقی»-ایرانی-است |عنوان = کرمانشاه «پدر موسیقی» ایرانی است | ناشر = روزنامهٔ شرق |تاریخ = ۱۶ مهر ۱۳۹۳ |تاریخ بازدید = |archiveurl = https://web.archive.org/web/20170906025811/http://sharghdaily.ir/Vijeh/3064/-%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87-%C2%AB%D9%BE%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C%C2%BB-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA |archivedate = ۶ سپتامبر ۲۰۱۷ |dead-url = yes }}</ref>
[[بهمن کاظمی]] پژوهشگر موسیقی، موسیقی رایج در شهر کرمانشاه را به سه دستهٔ موسیقی باستانی، موسیقی روستایی و موسیقی شهری تقسیم‌بندی می‌کند.<ref>کاظمی، بهمن، ''موسیقی قوم کرد''، تهران: مؤسسهٔ تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن، با همکاری فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران، چاپ یکم، ۱۳۸۹، ص۵۴.</ref> از سازهای رایج در موسیقی کردی در کرمانشاه می‌توان به [[تنبور]]، [[دف]]، [[شمشال]] و [[کمانچه]] اشاره کرد.{{مدرک}}
پیش از انقلاب ۵۷، کرمانشاه مرکز [[رادیو کردی کرمانشاه|رادیو کردی]] بود و این رادیو مخاطبان بسیاری در میان کردهای هر چهار کشور به دست آورده بود.<ref name="جام جم">[http://www1.jamejamonline.ir/papertext.aspx?newsnum=100841686156 روزنامۀ جام جم، قاب کوچک، ''رادیو کردی: صدایی ۶۵ ساله''، سیامک کاکایی، نوشته‌شده در ۳ اردیبهشت ۱۳۹۰؛] ۱۸ ژانویه ۲۰۱۶.</ref>
سطر ۳۰۹ ⟵ ۳۰۷:
==== یهودیان ====
[[پرونده:Kermanshahian jewish.jpg|چپ|270px|بندانگشتی|انجمن کلیمیان کرمانشاه (هبرا) در سال ۱۳۴۰]]
محلهٔ قدیمی [[یهودی|یهودیان]] کرمانشاه، در [[فیض‌آباد (کرمانشاه)|محلهٔ فیض‌آباد]] و در نزدیکی یکی از پنج دروازهٔ ورودی به شهر قرار داشته که در میان کرمانشاهیان به دروازهٔ یهودی‌ها معروف بوده‌است. شمار یهودیان کرمانشاه در [[دوران مشروطیت]] در حدود ۳۰۰۰ نفر برآورد شده که تا زمان احداث [[مدرسه آلیانس کرمانشاه|مدرسهٔ آلیانس کرمانشاه]] یعنی [[۱۹۰۴ (میلادی)|۱۹۰۴ م]] چندان سر و سامانی نداشتند.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.javedan.ir/?action=show_news&news_id=101| عنوان = مدارس آلیانس در ایران و اثر آن در مشروطیت| تاریخ بازدید = ۱۸ ژوئیه ۲۰۱۰| نویسنده = <nowiki>[بی نا]</nowiki>| نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۶ شهریور ۱۳۸۷| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = وبگاه جاودان| صفحه = کد مطلب:۱۰۱}}</ref> یهودیان کرمانشاه در دوران پهلوی و با بهبود نسبی وضع اجتماعی از محله‌های قدیمی خود مهاجرت و در نقاط مختلف شهر پراکنده می‌شوند.<ref name="yarsan">[http://yarsan-dm.com/cutenews/show_news.php?subaction=showfull&id=1190119888&archive=1184186555&template= معرفی کتاب یهودیان کرمانشاه] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111112045600/http://yarsan-dm.com/cutenews/show_news.php?subaction=showfull&id=1190119888&archive=1184186555&template= |date=۱۲ نوامبر ۲۰۱۱ }} بازدید در ۱۸ ژوئیه ۲۰۱۰</ref> این شهر، تا پیش از [[انقلاب ایران (۱۳۵۷)|انقلاب اسلامی]] یکی از انجمنهای پرجمعیت [[یهودیان ایران]] بود. همچنین انجمن کلیمیان، جمعیت یهودیان این شهر را پس از انقلاب اسلامی ایران در حدود ۱۵۰۰ نفر و در سال ۱۳۸۹ درحدد ۲۵۰ نفر برآورد کرده است<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=زمستان ۱۳۸۹|وبگاه=انجمن کلیمیان تهران|نشانی=http://www.iranjewish.com/essay/Essay_39_Melat_Vahed.htm|عنوان=رئیس انجمن کلیمیان کرمانشاه: ما همگی چه اقلیت و چه اکثریت ملت واحد هستیم و جدایی بین ما وجود ندارد.}}</ref> و یهودیان از ۴ کنیسایی که در سال‌های پیشین فعال بودند تنها در [[کنیسای اتحاد کرمانشاه]]، مراسم دینی خود را برگزار می‌کنند.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.iranjewish.com/worldyahood/IRANJEWISH/Essay145_30_kerman%20shah.htm| عنوان = یهودیان کرمانشاه| تاریخ بازدید = ۱ سپتامبر ۲۰۱۰| نویسنده = <nowiki>[بی نا]</nowiki>| نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = | سال = ۱۳۸۵| ماه = خرداد| قالب = | اثر = | ناشر = انجمن کلیمیان تهران| صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = | تاریخ بایگانی = | نقل قول =}}</ref>
{{-}}
 
سطر ۳۵۷ ⟵ ۳۵۵:
در سال ۱۳۰۱ وجود [[نفت خام]] به مقدار کافی در غرب ایران به اثبات رسید و از این زمان فعالیت استخراج و پالایش بااحداث شرکت پالایش نفت کرمانشاه که در آن زمان «پالایشگاه کرمانشاه» نام داشت شروع گردید.<ref name="korc" />
 
شرکت پالایش نفت کرمانشاه با توجه به آن که پس از گسترش شهر کرمانشاه در مرکز شهر قرار گرفت ولی یکی از واحدهای صنعتی سبز صنعت نفت با ۱۲۶ هزار متر مربع فضای سبز است.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.shana.ir/142941-fa.html| عنوان = شرکت پالایش نفت کرمانشاه واحد صنعتی سبز شد| تاریخ بازدید = ۳ سپتامبر ۲۰۱۰| نویسنده = <nowiki>[بی نا]</nowiki>| نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۲۶ خرداد ۱۳۸۸| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی| صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = https://web.archive.org/web/20100727172856/http://www.shana.ir/142941-fa.html| تاریخ بایگانی = ۲۷ ژوئیه ۲۰۱۰| نقل قول = | dead-url = yes}}</ref>
 
== ورزش ==
سطر ۳۶۵ ⟵ ۳۶۳:
کرمانشاه در رشته کوه‌نوردی و سنگ‌نوردی، به سبب وجود کوه‌های مناسب و دیواره‌های طبیعی در اطراف شهر فعالیت زیادی دارد. همچنین دیواره بیستون به عنوان طولاترین دیواره سنگنوردی جهان در [[بیستون (شهر)|بیستون]] در نزدیکی شهر کرمانشاه قرار دارد.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.bistoonwall.com/modules.php?name=News&file=article-seo&sid=28| عنوان = کوه‌های کرمانشاه| تاریخ بازدید = ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۵| نویسنده =<nowiki>[بی نا]</nowiki>| نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۹ خرداد ۱۳۹۰| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = پایگاه اینترنتی دیواره بیستون| صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = | تاریخ بایگانی = | نقل قول =}}</ref> [[جشنواره سنگنوردی بیستون]] هر دو سال یک بار در [[ماه مهر]] با حضور سنگ نوردانی از سراسر جهان در دیواره بیستون برگزار می‌شود.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.asriran.com/fa/news/362065/جشنواره-جهانی-سنگنوردی-بیستون-عکس| عنوان = جشنواره جهانی سنگنوردی بیستون| تاریخ بازدید = ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۵| نویسنده =<nowiki>[بی نا]</nowiki>| نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۳۰ مهر ۱۳۹۳| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = سایت تحلیلی خبری عصر ایران| صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = | تاریخ بایگانی = | نقل قول =}}</ref>
 
مهم‌ترین مجموعه ورزشی کرمانشاه [[مجموعه ورزشی آزادی کرمانشاه]] است که پیش از [[انقلاب بهمن ۱۳۵۷]]، ''استادیوم خسروپرویز'' نامیده می‌شد. به جز این ورزشگاه، [[ورزشگاه تختی کرمانشاه]]، [[استادیوم ۱۵ هزار نفری کرمانشاه]] و [[سالن امام خمینی کرمانشاه|سالن امام خمینی]] از دیگر اماکن ورزشی شهر محسوب می‌شوند. در حال حاضر ورزشگاه‌ها و اماکن ورزشی زیر در کرمانشاه فعال هستند:<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.kshcitysport.ir/SportComplex.aspx| عنوان = فهرست ورزشگاه‌های کرمانشاه| تاریخ بازدید = ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۵| نویسنده = <nowiki>[بی نا]</nowiki>| نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۹ خرداد ۱۳۹۰| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = پایگاه اطلاع‌رسانی اداره ورزش و جوانان کرمانشاه| صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = https://web.archive.org/web/20150829153304/http://www.kshcitysport.ir/SportComplex.aspx| تاریخ بایگانی = ۲۹ اوت ۲۰۱۵| نقل قول = | dead-url = yes}}</ref>
 
{|class="wikitable"
سطر ۴۰۵ ⟵ ۴۰۳:
==== قطار شهری ====
{{اصلی|قطار شهری کرمانشاه}}
در ۱۲ اردیبهشت سال ۱۳۸۶ خط ریلی کرمانشاه به طول ۱۴ کیلومتر در شورای عالی هماهنگی ترافیک به تصویب رسید و در ۱۵ [[تیر ماه]] ۱۳۸۷ سازمان [[قطار شهری]] کرمانشاه تأسیس شد. این خط قطار شهری شامل ۱۱ ایستگاه می‌شود و [[میدان فردوسی]] را به میدان طاق بستان متصل می‌کند که این پروژه در پنج سال به پایان می‌رسد.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.railassociation.com/html/modules.php?op=modload&name=News&file=article&highlight=&sid=1580| عنوان = مترو: عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین (ع):واگن‌های مترو با کمتر از ۳۵درصد داخلی‌سازی می‌شوند| تاریخ بازدید = ۱۲ اوت ۲۰۱۰| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۷ مهر ۱۳۸۷| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = | صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = | تاریخ بایگانی = | نقل قول = خبرگزاری ایسنا}}</ref> عملیات احداث خط قطار شهری کرمانشاه در سال ۱۳۸۸ به منوریل تغییر کاربری داد و مقرر شد در برخی از قطعات مسیر به صورت زیر زمینی و در برخی دیگر به صورت هوایی برای حمل مسافران استفاده شود.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.tinn.ir/vdca.6n0k49n6w5k14.html| عنوان = اجرای قطار شهری کرمانشاه به صورت مونوریل و مترو| تاریخ بازدید = ۱۲ اوت ۲۰۱۰| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۷ دی ۱۳۸۸ | سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = تین نیوز| صفحه = کد:۷۱۱۰| زبان = | نشانی بایگانی = https://web.archive.org/web/20111112044955/http://www.tinn.ir/vdca.6n0k49n6w5k14.html| تاریخ بایگانی = ۱۲ نوامبر ۲۰۱۱| نقل قول = روزنامه جمهوری اسلامی| dead-url = yes}}</ref> به این ترتیب هزینه اجرای این پروژه پنجاه درصد کاهش می‌یابد و عنوان شده‌است که به دلیل «تفکر مهندسی و اصلاح الگوی مصرف» قطار شهری کرمانشاه به منوریل تغییر یافته‌است.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.irna.ir/View/FullStory/?NewsId=752946&IdZone=67| عنوان = استاندار کرمانشاه: طرح منوریل با نصف هزینه مترو اجرا می‌شود| تاریخ بازدید = ۱۲ اوت ۲۰۱۰| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۴ آبان ۱۳۸۸| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر =خبرگزاری جمهوری اسلامی | صفحه = کد:۷۵۲۹۴۶| زبان = فارسی| نشانی بایگانی = | تاریخ بایگانی = | نقل قول =}}</ref> با توجه به گفتهٔ یکی از نمایندگان این شهر به نظر می‌رسد مشکل اجرایی نشدن منوریل کرمانشاه بیشتر ضعفی مدیریتی است تا فراهم نشدن بودجه<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://www.tabnak.ir/fa/news/141412/مشکل-مترو-کرمانشاه-ضعف-مدیریت-است-نه-بودجه |عنوان =مشکل مترو کرمانشاه ضعف مدیریت است نه بودجه | ناشر =تابناک |تاریخ =۲۰ دی ۱۳۸۸ |تاریخ بازدید =۵ سپتامبر ۲۰۱۱}}</ref>
 
==== اتوبوس‌رانی ====
شرکت اتوبوسرانی کرمانشاه در تاریخ ۱۷ شهریور ۱۳۴۴ تأسیس شد و فعالیت خود را با چند دستگاه اتوبوس و مینی‌بوس در مسیر میدان وزیری (نواب صفوی) تا میدان جلیلی آغاز کرد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی =http://bus.kermanshah.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=100&pageid=1846 |عنوان =تاریخچهٔ سازمان اتوبوس‌رانی شهرداری کرمانشاه | ناشر =سازمان اتوبوس‌رانی شهرداری کرمانشاه |تاریخ = |تاریخ بازدید =۳ نوامبر ۲۰۱۸ |archiveurl =https://web.archive.org/web/20181103171018/http://bus.kermanshah.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=100&pageid=1846 |archivedate =۳ نوامبر ۲۰۱۸ |dead-url =yes }}</ref> هم‌اکنون ناوگان اتوبوس‌رانی کرمانشاه و حومه از ۲۶۲ اتوبوس تشکیل شده که در پنج منطقه و ۵۰ خط کار می‌کنند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://bakhtardaily.ir/?p=76451|عنوان =فعلاً خبری از بلیت الکترونیکی نیست | ناشر =روزنامهٔ باختر |تاریخ =۷ آبان ۱۳۹۷ |تاریخ بازدید =۵ سپتامبر ۲۰۱۱}}</ref>
 
=== حمل و نقل برون‌شهری ===
سطر ۴۵۸ ⟵ ۴۵۶:
 
==== راه‌آهن ====
در سال ۱۳۵۵ مطالعات برای احداث راه‌آهن کرمانشاه انجام شد و انجام این عملیات با شروع [[جنگ ایران و عراق]] اجرایی نشد و پس از آن نیز این پروژه تا مجلس ششم به فراموشی سپرده شد، پروژهٔ راه‌آهن کرمانشاه در سه فاز انجام می‌شود. فاز اول اراک-ملایر، فاز دوم ملایر-کنگاور و فاز سوم کنگاور-کرمانشاه. عملیات ساخت این پروژه در سال ۱۳۸۰ آغاز شد<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.khabaronline.ir/news-494.aspx| عنوان = راه‌آهن غرب در بن‌بست ۱۰ ساله| تاریخ بازدید = ۱۲ اوت ۲۰۱۰| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۸ آذر ۱۳۷۵| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = | صفحه = کد:۴۹۴| زبان = فارسی| نشانی بایگانی = | تاریخ بایگانی = | نقل قول =}}</ref> و قرار بود در سال ۱۳۸۵ تکمیل شود،<ref name="erademardom" /> اما عملیات اجرایی دوباره راه‌آهن کرمانشاه در سال ۱۳۸۵ آغاز شد و عنوان شد که این پروژه در سال ۱۳۸۷ تکمیل می‌شود.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.railassociation.ir/html/modules.php?op=modload&name=News&file=article&highlight=&sid=226| عنوان = آغاز ساخت ایستگاه راه‌آهن کرمانشاه| تاریخ بازدید = ۱۲ اوت ۲۰۱۰| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۹ آذر ۱۳۸۵ | سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = | صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = https://web.archive.org/web/20110726042453/http://www.railassociation.ir/html/modules.php?op=modload&name=News&file=article&highlight=&sid=226| تاریخ بایگانی = ۲۶ ژوئیه ۲۰۱۱| نقل قول = روزنامه همشهری| dead-url = yes}}</ref> این در حالی است که در سال ۱۳۸۸ فاز دوم پروژه هنوز آغاز نشده بود.<ref name="erademardom">{{یادکرد وب| نشانی = http://www.erademardom.com/view-4130.html| عنوان = احداث راه‌آهن کرمانشاه با روند فعلی ۷۰ سال طول می‌کشد| تاریخ بازدید = ۱۲ اوت ۲۰۱۰| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۱۴ آذر ۱۳۸۸ | سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = | صفحه = شماره ۴۱۳۰| زبان =فارسی فارسی| نشانی بایگانی = https://web.archive.org/web/20100913032210/http://www.erademardom.com/view-4130.html| تاریخ بایگانی = ۱۳ سپتامبر ۲۰۱۰| نقل قول = | dead-url = yes}}</ref> یکی از دلایل عقب ماندن این طرح اختصاص دادن بودجه طرح‌های ریلی کشور از جمله راه‌آهن کرمانشاه به طرح راه‌آهن بافق-مشهد بوده که با این کار پروژهٔ بافق-مشهد چهار سال زودتر از موعد مقرر تمام شد.<ref name="erademardom" /> ساخت این پروژه تا پایان سال ۱۳۹۰ به کرمانشاه<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.hamshahri.org/news-106094.aspx| عنوان = کار اجرای راه‌آهن غرب کشور در محدوده نهاوند شروع شد| تاریخ بازدید = ۱۲ اوت ۲۰۱۰| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۷ اردیبهشت ۱۳۸۹| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = | صفحه = کد:۱۰۶۰۹۴| زبان = فارسی| نشانی بایگانی = https://web.archive.org/web/20110511152023/http://www.hamshahri.org/news-106094.aspx| تاریخ بایگانی = ۱۱ مه ۲۰۱۱| نقل قول = | dead-url = yes}}</ref> و تا پایان سال ۱۳۹۲ به [[مرز خسروی]] و به راه‌آهن خانقین عراق متصل می‌شود. با این حال پایان این پروژه در زمان تعیین شده بعید به نظر می‌رسد.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.tabnak.ir/fa/pages/?cid=105600| عنوان = عزم مشکوک برای عدم اجرای راه‌آهن غرب| تاریخ بازدید = ۱۲ اوت ۲۰۱۰| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۱ تیر ۱۳۸۹| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = تابناک | صفحه = کد خبر: ۱۰۵۶۰۰| زبان = فارسی| نشانی بایگانی = https://web.archive.org/web/20100726164648/http://tabnak.ir/fa/pages/?cid=105600| تاریخ بایگانی = ۲۶ ژوئیه ۲۰۱۰| نقل قول = | dead-url = yes}}</ref>
 
== ساختار شهری ==
سطر ۴۷۵ ⟵ ۴۷۳:
 
=== حاشیه‌نشینی ===
کرمانشاه یکی از چهار شهر نخست در ایران به لحاظ حاد بودن معضل حاشیه‌نشینی است.<ref>[http://kermanshah.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=32257 خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): ''کرمانشاه جزء چهار شهر اول کشور از لحاظ حاشیه‌نشینی است''، نوشته‌شده در ۲۲ آذر ۱۳۹۱؛] بازدید در ۲۶ مهر ۱۳۹۶.</ref> جمعیت حاشیه‌نشینان در شهر کرمانشاه نزدیک به ۳۷۰ هزار نفر برآورد می‌شود.<ref>[http://bakhtardaily.ir/?p=55253 روزنامۀ باختر: ''حاشیه‌نشینی زخمی عمیق بر پیکرۀه کرمانشاه ایجاد کرده‌است''، نوشته‌شده در ۲۰ مهر ۱۳۹۶؛] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171018070916/http://bakhtardaily.ir/?p=55253 |date=۱۸ اکتبر ۲۰۱۷ }} بازدید در ۲۶ مهر ۱۳۹۶.</ref>
 
=== شهرداری کرمانشاه ===
سطر ۶۲۱ ⟵ ۶۱۹:
=== مدرسه‌ها ===
{{اصلی|فهرست مدرسه‌های کرمانشاه}}
اولین مدارس در شهر کرمانشاه، مدرسهٔ اسلامیه و مدرسهٔ محتشمیه بودند که در سال ۱۲۷۸ خورشیدی توسط [[حسینعلی خان مهندس گوران]] تأسیس شدند. همچنین در سال ۱۲۸۸ قرائتخانه‌ای در شهر ساخته شد که نخستین قرائتخانهٔ این شهر و نیز مدرسهٔ اکابر بود.<ref name="daka">{{یادکرد وب| نشانی = http://portal.nlai.ir/daka/Wiki%20Pages/كرمانشاه،%20كتابخانه‌هاي.aspx| عنوان = کرمانشاه، کتابخانه‌های| تاریخ بازدید = ۱ سپتامبر ۲۰۱۰| نویسنده = محمد جعفرپناهی| نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = <nowiki>[بی تا]</nowiki>| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = دائرةالمعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی| صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = https://web.archive.org/web/20110119101646/http://portal.nlai.ir/daka/Wiki%20Pages/%D9%83%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%8C%20%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%D9%8A.aspx| تاریخ بایگانی = ۱۹ ژانویه ۲۰۱۱| نقل قول = | dead-url = yes}}</ref> [[مدرسه آلیانس کرمانشاه|مدرسهٔ آلیانس اسراییلیت کرمانشاه]] در سال ۱۲۸۳ خورشیدی از سوی [[اتحاد جهانی آلیانس]] تأسیس شد.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.jewishencyclopedia.com/articles/9286-kermanshah| عنوان = یهودیان کرمانشاه| تاریخ بازدید = ۲۵ اوت ۲۰۱۵| نویسنده = ریچارد گوتئیل| نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = <nowiki>[بی تا]</nowiki>| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = دانشنامهٔ یهودی| صفحه = | زبان = انگلیسی| نشانی بایگانی = | تاریخ بایگانی = | نقل قول =}}</ref> نخستین مدرسهٔ دخترانه در کرمانشاه در سال ۱۳۰۱ خورشیدی به نام [[مدرسه دولتی دوشیزگان عضدیه]] تأسیس شد.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = https://www.rasekhoon.net/mashahir/Show-900547.aspx| عنوان = بیوگرافی میرجلال‌الدین کزازی| تاریخ بازدید = ۲۵ اوت ۲۰۱۵| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = <nowiki>[بی تا]</nowiki>| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = پایگاه اینترنتی راسخون| صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = | تاریخ بایگانی = | نقل قول =}}</ref> همچنین نخستین مدرسهٔ غیردولتی در کرمانشاه در سال ۱۳۷۰ خورشیدی تأسیس شد.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://sharghdaily.ir/Modules/News/PrintVer.aspx?Src=Vijeh&News_Id=3071| عنوان = نگاهی به عملکرد مدارس غیرانتفاعی استان: آفتابه لگن هفت دست، شام و ناهار هیچ | تاریخ بازدید = ۲۵ اوت ۲۰۱۵| نویسنده = بهاران خرم‌نژاد| نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۱۶ مهر ۱۳۹۳| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = روزنامهٔ شرق| صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = | تاریخ بایگانی = | نقل قول =}}</ref>
 
=== کتابخانه‌ها ===
سطر ۶۳۸ ⟵ ۶۳۶:
== آثار تاریخی ==
[[پرونده:Knight-Iran.JPG|بندانگشتی|طاق بزرگ در [[طاق بستان]]]]
کرمانشاه پیش از اسلام یکی از شهرهای مهم ایران به‌شمار می‌رفت و پس از اسلام بارها توسط اعراب مورد حمله قرار گرفت؛ مسعر ابن مهلهل که در قرن چهارم از کاخ‌های باستانی شاهان ایران در کرمانشاه دیدن کرد و شرح ویران کردن آن توسط اعراب را نوشته‌است.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.salamkermanshah.ir/test/kermanshah-mad-shah.htm| عنوان = آشنائی با کرمانشاه| تاریخ بازدید = ۴ سپتامبر ۲۰۱۰| نویسنده = <nowiki>[بی نا]</nowiki>| تاریخ = <nowiki>[بی تا]</nowiki>| ناشر = روزنامه اینترنتی سلام کرمانشاه| زبان = فارسی| archiveurl = https://web.archive.org/web/20100913191653/http://www.salamkermanshah.ir/test/kermanshah-mad-shah.htm| archivedate = ۱۳ سپتامبر ۲۰۱۰| dead-url = yes}}</ref> گرچه این مسئله با توجه فاصله زمانی مسعر ابن مهلهل از صدر اسلام مورد تردید است؛ مخصوصاً با توجه به اینکه کرمانشاه - که اعراب آن را قرمسین می‌خواندند- در زمان [[بنی عباس]] شهری آباد و معمور بوده‌است.<ref name="loghatnameh.com" /><ref name="moj" /><ref name="meisami.com" />
 
جاذبه‌های تاریخی پیش از اسلام شهر کرمانشاه بیشتر آثار باقی‌مانده از دوران [[ساسانیان]] است که سرآمد آن‌ها [[طاق بستان]] است که به گونه‌ای نماد شهر کرمانشاه هم به حساب می‌آید و در پایین‌تر از محوطهٔ تاریخی طاق بستان و شهر تاریخی کامبادنه منطقه‌ای به نام [[شکارگاه خسروپرویز]] وجود دارد که در زمان [[خسروپرویز]] برای شکار تفریحی کاربرد داشته‌است که در نقش برجسته‌های طاق بستان این شکارها به تصویر کشیده شده‌اند. [[سنگ‌نبشته بیستون]] نیز از آثار ثبت شدهٔ ایران در [[میراث جهانی یونسکو]]، در دامنه [[کوه بیستون]] قرار دارد.
سطر ۶۶۰ ⟵ ۶۵۸:
بیشتر بناهای تاریخی پس از [[اسلام شهر]] کرمانشاه بیشتر مربوط به [[دورهٔ قاجار]] می‌شوند، زمانی که شهر کرمانشاه به دلیل موقعیت خود مورد توجه قرار می‌گیرد، این بناها که در نزدیکی بازار کرمانشاه و محلهٔ فیض آباد؛ محلهٔ قدیمی شهر قرار دارند شامل مسجدهای قدیمی، تکایا و خانه‌های قدیمی هستند، [[بازار کرمانشاه]] که در [[دوران پهلوی]] به چهار قمست تقسیم شده‌است بیشتر این بناها را در خود و مناطق اطراف خود جای داده‌است، که شامل [[تکیه معاون الملک]]، [[مسجد عمادالدوله]]، [[مسجد جامع کرمانشاه]]، [[مسجد جامع شافعی]]، [[تکیه بیگلربیگی]]، [[مسجد حاج شهباز خان]]، [[مسجد شاهزاده (کرمانشاه)|مسجد شاهزاده]]، [[مسجد دولتشاه]]، [[خانه خواجه باروخ]] و غیره می‌شوند.
 
تکایای شهر کرمانشاه و اکثر مساجد تاریخی این شهر مربوط به [[دوران قاجار]] و پهلوی اول می‌باشند و معماری قدیمی شهر نیز در این حال و هوا فرورفته‌است. [[تکیه معاون الملک]] معروفترین‌ترین اثر از [[دوره قاجاریه]] در شهر کرمانشاه‌است که که کاشی‌های منحصربه‌فردش آن را از دیگر تکایا متمایز می‌کند. این بنا در بافت قدیمی شهر در [[آبشوران (کرمانشاه)|محلهٔ آبشوران]] بنا شده‌است که به دستور [[حسین خان معین الرعایا]] در سال ۱۳۱۵ هجری قمری ساخته شده‌است.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.kermanshah-samacollege.ir/documents/document/11609/11613/Tekie-Moaven.aspx| عنوان = تکیه معاون الملک| تاریخ بازدید = ۴ سپتامبر ۲۰۱۰ | نویسنده = <nowiki>[بی نا]</nowiki>| تاریخ = <nowiki>[بی تا]</nowiki>| ناشر = آموزشکده فنی و حرفه‌ای سما واحد کرمانشاه| زبان = فارسی| archiveurl = https://web.archive.org/web/20100929233714/http://www.kermanshah-samacollege.ir/documents/document/11609/11613/Tekie-Moaven.aspx| archivedate = ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۰| dead-url = yes}}</ref> شهر کرمانشاه هم‌اکنون دارای ۷۶ باب [[مسجد]] و ۱۱ باب کانون فرهنگی و ۸ [[کتابخانه]] عمومی است.<ref>[http://www.artkermanshah.ir/Default.aspx?page=3436 وب گاه کرمانشاه آرت]</ref> تکیه بیگلر بیگی نیز یکی از تکایای زیبای کرمانشاه است که در دوره [[قاجاریه]] توسط عبدالله خان ملقب به بیگلربیگی ساخته شده‌است و از لحاظ [[آئینه کاری]] بی‌نظیر است.<ref>http://www.razi.ac.ir/Portal/Home/Default.aspx?CategoryID=86f443b8-ccac-4371-ac20-01993b015bf4 دربارهٔ کرمانشاه - پورتال دانشگاه رازی کرمانشاه</ref>
 
== گردشگاه‌ها ==
پارک جنگلی طاق بستان که در شمال شرقی شهر کرمانشاه قرار دارد شامل کوهستان‌ها، چشمه‌ها، فضای سبز، دریاچه‌های مصنوعی، مجموعه نقش برجسته‌های ساسانی و [[شکارگاه خسرو پرویز]] می‌شود که به دلیل آب و هوای معتدل مورد توجه [[پادشاهان ساسانی]] قرار گرفته‌است و از آن به عنوان شکارگاه سلطنتی استفاده کرده‌اند که امروزه به دلیل امکانات تفریحی و آثار تاریخی یکی از پر جاذبه‌ترین مناطق کرمانشاه مورد استفاده قرار می‌گیرد.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.aftab.ir/travel/iran/kermanshah/natural_attractions/jungle.php| عنوان = پوشش گیاهی و جنگل‌ها| تاریخ بازدید = ۴ سپتامبر ۲۰۱۰| نویسنده = <nowiki>[بی نا]</nowiki>| تاریخ = <nowiki>[بی تا]</nowiki>| ناشر = خبرگزاری آفتاب| زبان = فارسی}}</ref>
 
همچنین [[غار پرآو]] بزرگترین غار عمودی دنیا و دومین [[اثر طبیعی ملی]] کرمانشاه،<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?pr=s&query=کوه&NewsID=1034843| عنوان = غار «پراو» به عنوان دومین اثر طبیعی ملی کرمانشاه به ثبت رسید| تاریخ بازدید = ۴ سپتامبر ۲۰۱۰| نویسنده = <nowiki>[بی نا]</nowiki>| تاریخ = ۲۵ بهمن ۱۳۸۸| ناشر = خبرگزاری مهر| زبان = فارسی}}</ref><ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8806130406| عنوان = ثبت غار پرآو به عنوان اثر ملی طبیعی منتظر بررسی در دولت است| تاریخ بازدید = ۴ سپتامبر ۲۰۱۰| نویسنده = <nowiki>[بی نا]</nowiki>| تاریخ = ۱۳ شهریور ۱۳۸۸| ناشر = خبرگزاری فارس| صفحه = شماره:۸۸۰۶۱۳۰۴۰۶| زبان = فارسی}}</ref> از مکان‌های مهم برای غارنوردی است که هر ساله غارنوردان داخلی و خارجی زیادی را راهی [[کوه پراو]] می‌کند.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.ebtekarnews.com/Ebtekar/News.aspx?NID=9422| عنوان = روس‌ها در غار پراو به هیجان آمدند | تاریخ بازدید = ۴ سپتامبر ۲۰۱۰| نویسنده = مترجم: کاضم فریدیان| سال = ۲۰۰۶| ماه = اکتبر| ناشر = روزنامه ابتکار| زبان = فارسی| archiveurl = https://web.archive.org/web/20121112005449/http://www.ebtekarnews.com/Ebtekar/News.aspx?NID=9422| archivedate = ۱۲ نوامبر ۲۰۱۲| dead-url = yes}}</ref> یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد [[غار پراو]] وجود دهانه آن در ارتفاع سه‌هزار متری از سطح دریا است که این بالاترین سطح در بین تمام غارهای دنیا می‌باشد و به این دلیل لقب اورست غارهای جهان را دارا می‌باشد.همچنین از جاذبه های مهم کرمانشاه می توان به اماکن مقدس آیین [[ اهل حق ]] در [[ دالاهو ]] و [[ اورامانات ]] اشاره کرد که از لحاظ طبیعی نیز بکر هستند.ref>http://www.isna.ir/news/94031106611/بازی-با-مرگ-در-خطرناکترین-غار-ایران-تصاویر بازی با مرگ در خطرناک‌ترین غار ایران-خبرگزاری ایسنا</ref>
 
== موزه‌ها ==
سطر ۷۱۹ ⟵ ۷۱۷:
== روز کرمانشاه ==
{{مرتبط|جشن نیلوفر}}
به پیشنهاد معاونان گردشگری کرمانشاه و با تأیید [[مجلس شورای اسلامی]]، ۵ مرداد ماه به عنوان روز ملی «کرمانشاه گهوارهٔ تمدن» نام‌گذاری شده که هم‌زمان با [[عملیات مرصاد]] است.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.aryanews.com/Lct/fa-ir/News/20100726/20100726143822931.htm| عنوان = حضور رئیس مجلس در مراسم روز ملی کرمانشاه| تاریخ بازدید = ۱ سپتامبر ۲۰۱۰| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۴ مرداد ۱۳۸۹| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = خبرگزاری آریا| صفحه = کد خبر:۲۰۱۰۰۷۲۶۱۴۳۸۲۲۹۳۱| زبان = فارسی| نشانی بایگانی = https://web.archive.org/web/20110511130421/http://www.aryanews.com/Lct/fa-ir/News/20100726/20100726143822931.htm| تاریخ بایگانی = ۱۱ مه ۲۰۱۱| نقل قول = | dead-url = yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب| نشانی = https://www.isna.ir/news/8704-07290/سالروز-عمليات-غرورآفرين-مرصاد-روز-ملي-کرمانشاه-نامگذاري-شد| عنوان = سالروز عملیات غرورآفرین مرصاد «روز ملی کرمانشاه» نامگذاری شد| تاریخ بازدید = ۱۵ مرداد ۱۳۹۸| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۱۴ تیر ۱۳۸۷| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)| صفحه = کد خبر: ۸۷۰۴-۰۷۲۹۰| زبان = فارسی| نشانی بایگانی = | تاریخ بایگانی = | نقل قول =}}</ref>
 
علاوه بر این بنا بر مصوبۀ کمیسیون فرهنگی [[شورای اسلامی شهر کرمانشاه]]، روز ۶ تیر هرسال به نام «روز فرهنگ کرمانشاه» و «جشن نیلوفر» نام‌گذاری شده‌است.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.iribnews.ir/fa/news/2335825/ششم-تیرماه-روز-فرهنگی-کرمانشاه-اعلام-شد| عنوان = ششم تیرماه روز فرهنگی کرمانشاه اعلام شد| تاریخ بازدید = ۸ اردیبهشت ۱۳۹۸| نویسنده = | نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = ۳ بهمن ۱۳۹۷| سال = | ماه = | قالب = | اثر = | ناشر = خبرگزاری صدا و سیما مر کز کرمانشاه| صفحه = کد خبر:۲۳۳۵۸۲۵| زبان = فارسی| نشانی بایگانی = | تاریخ بایگانی = | نقل قول =}}</ref>
سطر ۷۹۸ ⟵ ۷۹۶:
{{جعبه پیوند به پروژه‌های خواهر|نویسنده=no|ویکی‌واژه=کرمانشاه|ویکی‌نسک=no|ویکی‌گفتاورد=کرمانشاه|ویکی‌نبشته=no|ویکی‌انبار=kermanshah|ویکی‌خبر=کرمانشاه|ویکی‌گونه=no}}
* [http://www.kermanshahcity.ir/ وبگاه رسمی شهرداری کرمانشاه]
* [https://web.archive.org/web/20070521192219/http://www.kermanshahmiras.ir/Fa_site/Indexindex.asp وبگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه]
* [https://web.archive.org/web/20090601072725/http://www.portal-ks.ir/ پورتال استانداری کرمانشاه]
 
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/کرمانشاه»