جنبش مشروطه ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

[[مرکز مخفی]]<ref name="PUP">{{cite book|last=Abrahamian|first=Ervand|author-link=یرواند آبراهامیان|year=1982|title=Iran Between Two Revolutions|isbn=0-691-10134-5|publisher=[[انتشارات دانشگاه پرینستون]]|pages=76–77}}</ref>{{سخ}}[[اجتماعیون عامیون]]<ref name="PUP" />{{سخ}}[[لر بختیاری]]<ref name="PUP" />{{سخ}}[[کمیته انقلاب (ایران)|کمیته انقلاب]]<ref name="PUP" />{{سخ}}

ج [[جامعه بشریت]]<ref name="PUP" />{{سخ}}

[[عالم (اسلام)|علما]] و طلاب<ref name="PUP2" />{{سخ}}

دانش جویان [[دارالفنون]]، [[مدرسه علوم سیاسی تهران|مدرسه علوم سیاسی]] و [[مدرسه کشاورزی مظفری|دانشکده کشاورزی]]<ref name="PUP84" />

عشایر [[لر بختیاری]]<ref name="PUP95" />{{سخ}}[[انجمن مرکزی]]<ref>{{cite book|last=Abrahamian|first=Ervand|author-link=یرواند آبراهامیان|year=1982|title=Iran Between Two Revolutions|isbn=0-691-10134-5|publisher=[[انتشارات دانشگاه پرینستون|Princeton University Press]]|pages=91}}</ref>{{سخ}}[[فدراسیون انقلابی ارمنی در ایران|داشناک]]<ref>{{cite book|last=Berberian|first=Houri|title=Armenians and the Iranian Constitutional Revolution of 1905–1911|publisher=Westview Press|year=2001|pages=116–117|isbn=978-0-8133-3817-0}}</ref>{{سخ}}

انجمن صنفی<ref name="PUP95" />{{سخ}}

{{تصویر پرچم‌ها|Early 20th Century Qajar Flag.svg}} [[قاجاریان]]{{سخ}}[[شهربانی]]<ref name="PUP2">{{cite book|last=Abrahamian|first=Ervand|author-link=یرواند آبراهامیان|year=1982|title=Iran Between Two Revolutions|isbn=0-691-10134-5|publisher=[[انتشارات دانشگاه پرینستون]]|pages=83}}</ref>{{سخ}}[[قوای قزاق]]<ref name="PUP2" />

{{پرچمک|امپراتوری روسیه}} [[امپراتوری روسیه]]<ref>Jack A. Goldstone. [https://books.google.nl/books?id=Gre5CAAAQBAJ&pg=PT289&dq=persian+constitutional+revolution+russian+involvement&hl=nl&sa=X&ved=0CDwQ6AEwBDgKahUKEwjHmKidooXGAhWEECwKHfZkAmE#v=onepage&q=persian%20constitutional%20revolution%20russian%20involvement&f=false ''The Encyclopedia of Political Revolutions''] Routledge, 29 apr. 2015 {{ISBN|1-135-93758-3|en}} p 245</ref>{{سخ}}[[شاهسون‌ها]]<ref name="PUP97" />

میرزا نصرالله [[ملک المتکلمین|ملک‌المتکلمین]]، [[سید جمال الدین واعظ|سیدجمال‌الدین واعظ]]، حاج میرزا [[یحیی دولت‌آبادی]] و دیگر تکاپوگران مشروطه با هم‌مسلکانشان در مخالفت با حکومت قاجار، در باغ میرزا [[سلیمان خان میکده]] جمع می‌شدند تا با تمرکز بیشتری به فعالیت‌های انقلابی خود بپردازند. تکاپوهای ایشان، سرانجام، به نقش‌آفرینی اساسی در تکوین [[جنبش مشروطه]] و نیز دخالت در پیشرفت آن انجامید.<ref name="ReferenceA" />

در میان اعضای این انجمن، افراد برجسته‌ای چون شیخ [[محمدمهدی شریف کاشانی]]، [[ملک المتکلمین]]، [[جمال‌الدین واعظ اصفهانی|سید جمال واعظ]]، [[سید محمدرضا مساوات شیرازی|سید محمدرضا مساوات]]، [[سید اسدالله خرقانی]]، [[شیخ مهدی بحرالعلوم]]، [[ابوالحسن قاجار|ابوالحسن میرزا قاجار]] - آقا میرزا محسن (برادر صدرالعلما) - [[سلیمان خان میکده]] - [[یحیی دولت‌آبادی]] - [[محمدعلی خان نصرت السلطان]] - [[جهانگیرخان صوراسرافیل]]، میرزا [[عباس علی خان شوکت]]، [[حامدالملک شیرازی]]، [[میرزا محمود شیرازی]]، حاج [[میرزا علی محمد دولت‌آبادی]] و …، حضور داشتند. برخی ار ایشان در میان منسوبان نسبی و سببی [[صبح ازل]] قرار داشتند و برخی نیز در گذشته، به [[قبرس]] رفته و با پیشوای شان دیدار کرده‌اند.<ref name=ToolAutoGenRef1 />

[[پرونده:NY Pers Rev.jpg|بندانگشتی|راست|بازتاب انقلاب مشروطیت در [[نیویورک تریبون|روزنامهٔ نیویورک تریبون]]، ۶ ژوئیه ۱۹۰۶]]

از جمله عوامل اختلاف بین شاه و مشروطه خواهان طرح اتهام [[زنا]] و [[فحشا]] از سوی برخی مشروطه خواهان به مادر شاه، [[تاج‌الملوک (قاجار)|تاج‌الملوک]]، بود. بخصوص [[سید محمدرضا مساوات شیرازی]] تا جایی پیش رفت که طوماری تهیه کرد و شاه را زنازاده خواند.<ref>{{یادکرد وب |url=http://tarikhirani.ir/Modules/News/Phtml/News.PrintVersion.Html.php?Lang=fa&TypeId=30&NewsId=5612 |title=دختر امیرکبیر چرا در تاریخ بدنام شد؟ |accessdate=۲ آوریل ۲۰۱۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180402163051/http://tarikhirani.ir/Modules/News/Phtml/News.PrintVersion.Html.php?Lang=fa&TypeId=30&NewsId=5612 |archivedate=۲ آوریل ۲۰۱۸ |dead-url=yes }}</ref>

سپس هشت تن از آزادیخواهان را فراخواند که شش تن آنان بدین شرح نام برده می‌شوند: [[جهانگیرخان صور اسرافیل]]، [[سید محمدرضا مساوات شیرازی]]، [[ملک المتکلمین]]، [[سید جمال‌الدین واعظ اصفهانی]]، [[بهاءالواعظین (تهران)|بهاءالواعظین]] و [[میرزا داودخان]].<ref name="از تاریخ مشروطهٔ کسروی ص 658" />

ولی مجلس با درخواست شاه برای تبعید برخی از مشروطه‌خواهان مخالفت کرد. سرانجام در اثر ایستادگی و سرپیچی از فرمان شاه، بالاخره با فرستادن [[کلنل لیاخوف]] فرمانده [[بریگاد قزاق]] حمله به مجلس را آغاز کرد. لیاخوف با نیروهایش مجلس را محاصره کردند و ساختمان مجلس و [[مدرسه سپهسالار]] را در [[۲۳ جمادی‌الاول]] [[۱۳۲۶ (قمری)|۱۳۲۶]] ([[۲ تیر]] ۱۲۸۷/{{رچ}}[[۲۳ ژوئن]] [[۱۹۰۸ (میلادی)|۱۹۰۸]]) [[به‌توپ‌بستن مجلس|به توپ بستند]]. وکلا از مجلس پراکنده شدند و عده زیادی از مدافعان مجلس در این حمله کشته شدند. محمدعلی شاه لیاخوف را به حکومت نظامی منصوب کرد و به تعقیب نمایندگان و دیگر آزادیخواهان پرداخت. [[ملک المتکلمین]] و [[میرزا جهانگیرخان]] و [[قاضی ارداقی]] را در باغشاه پس از شکنجه در برابر محمدعلی شاه کشتند.<ref name="از تاریخ مشروطهٔ کسروی ص 658" /><ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = نبوی رضوی| نام =سید مقداد | پیوند نویسنده =سید مقداد نبوی رضوی| فصل = زندگانی ملک المتکلمین| عنوان = تاریخ مکتوم| سال =1393| ناشر = پردیس دانش| مکان =تهران | زبان = فارسی| شابک = | صفحه = 268| صفحات =333}}</ref>

{{پایان شعر}} در اوایل ربیع‌الثانی سال ۱۳۲۷ ه‍.ق (اردیبهشت ۱۲۸۸ ه‍. خ) دولت هایدولت‌های روس و انگلیس موافقت کردند که قشون روس به بهانه شکستن خط محاصره و حمایت از اتباع بیگانه، و رساندن خواربار به آنان وارد تبریز شود. با ورود سپاهیان روس [[محاصره تبریز]] شکست و نیروهای شاه از شهر دور شدند. اما خاتمه کار تبریز به معنی پیروزی ارتجاع نبود و کوشش آزادیخواهان در نقاط دیگر ایران همچنان ادامه یافت.

او در سال ۱۳۱۳ ق همراه با جمعی از پیروان میرزا یحیی [[صبح ازل]] به قبرس رفت تا با او دیدار کند.<ref name="ReferenceB" /><ref name="ReferenceC" />

* [[انجمن آزادی زنان]] در ۱۹۰۷<ref name="parsa" />

* [[اتحادیه غیبی نسوان]] در ۱۹۰۷<ref name="parsa" />

* [[انجمن نسوان ایران]] در ۱۹۱۰<ref name="parsa" />

* [[انجمن نسوان وطن]] در ۱۹۱۰<ref name="parsa" />

* [[شرکت خیریه خواتین ایران]] ۱۹۱۰<ref name="parsa" />

* [[اتحادیه نسوان]] در ۱۹۱۱<ref name="parsa" />

* [[انجمن همّت خواتین]] در ۱۹۱۱<ref name="parsa" />

* [[شورای هیئت خواتین مرکزی]] در ۱۹۱۱<ref name="parsa" />

در این زمان مردان مشروطه‌خواه روشنفکری همچون [[میرزاده عشقی]]، [[ملک‌الشعرا بهار]]، [[ایرج میرزا]] و… نیز از جنبش نو خواسته حقوق زنان حمایت می‌کردند به ویژه در حق تحصیل و کنار گذاشتن [[حجاب]]. مثلاً در ۱۲ مرداد ۱۲۹۰ حاج محمدتقی [[وکیل‌الرعایا]]، نماینده مجلس نخستین بار در ایران برابری زن و مرد را در مجلس شورا مطرح کرده و خواستار حق رأی برای زنان شد که مجلس را شوکه کرد و با مخالفت یکی از روحانیان مجلس مواجه شد.<ref name="sanasarian426" />

کارشکنی‌ها همچنان ادامه داشت. روس‌ها [[محمد علی شاه]] برکنار شده را دوباره به ایران برگرداندند تا مجلس را از کار و کوشش بازداشته و سازمان شوستر را براندازند. شاه برکنار شده ناگهان در گمش تپه (پهلوی دژ کنونی) پای به خشکی نهاد و با دسته‌ای از ترکمانان به تهران یورش برد. اما چون مردم و مجلس و سران آزادی هم آواز بودند، همه این خیالات نقش بر آب شد و در پائیز سال ۱۲۹۰ ه‍. خ نیروی محمد علی میرزا درهم شکست و او باز به روسیه گریخت.{{مدرک||۲۱ مارس ۲۰۰۸}}

[[روسیه تزاری]] با رایزنی انگلستان روز چهارشنبه ۷ آذر ۱۲۹۰ه‍. خ اولتیماتوم سختی به دولت ایران داد و به موجب آن از ایران خواست که [[مورگان شوستر]] و همراهانش هرچه زودتر ایران را ترک کنند و دولت ایران متعهد شود که در آینده برای به‌کارگیری مستشاران خارجی، پیشاپیش رضایت دولت‌های روس و انگلیس را بدست آورد و نیز هزینه لشکرکشی روس‌ها را به ایران عهده‌دار گردد. دست یاری ایران به انگلستان سودی نداشت و دولت مذکور، ضمن نامه‌ای به [[وثوق الدوله]] وزیر خارجهٔ ایران، سفارش کرد فوراً تقاضای روس‌ها را بپذیرد.{{مدرک||۲۱ مارس ۲۰۰۸}} اما مجلس ایران اولتیماتوم را به اکثریت قریب به اتفاق رد کرد و مردم در تبریز و گیلان به ایستادگی خود افزودند. با این جدال، دولت ایران ضمن انحلال مجلس، اولتیماتوم روسیه را پذیرفت و مورگان شوستر را از ایران اخراج کرد. روس‌ها بدون توجه به پذیرش اولتیماتوم با نیروی جدیدی به شهرهای شمالی ایران لشکر کشی کردند و در تبریز و رشت و مشهد و شهرهای دیگر کشتار به راه انداختند. بعد از [[اشغال تبریز بدست قوای روس (۱۲۹۰)|اشغال تبریز]]، روز ۱۰ دی ۱۲۹۰ روس‌ها جمعی از بزرگان و پیشروان و در آن میان [[ثقةالاسلام]] را در تبریز به دار کشیدند. کشتار تبریز ماه‌ها ادامه یافت. روس‌ها [[صمد شجاع‌الدوله]] حاکم [[مراغه]]، را به حکمرانی آذربایجان گماردند و به دست او از هیچ گونه بی‌رحمی و وحشی‌گری دربارهٔ مردم آذربایجان فروگذار نکردند.{{مدرک||۲۱ مارس ۲۰۰۸}}