بی‌بی مریم بختیاری: تفاوت میان نسخه‌ها

| مذهب =[[تشیعشیعه]]

| فرزندان = [[علی‌مردان‌خان (معاصر)|علی‌مردان خان]] {{سخ}}محمدعلی‌خان{{سخ}}مصطفی‌قلی‌خان{{سخ}}سهراب‌خان

'''بی‌بی مریم بختیاری''' (زادهٔ ۱۲۵۳ [[استان چهارمحال و بختیاری|منطقه بختیاری]] – درگذشتهٔ ۱۳۱۶ [[اصفهان]]) مشهور به سردار مریم بختیاری، [[نویسنده]] ایرانی و از فعالانزنان فعال در [[انقلاب مشروطه]] بود. ویخانواده بی‌بی‌مریم از بانفوذترین خاندان‌های ایرانی دوره قاجار به‌شمار می‌آمد، دخترپدرش؛ [[حسینقلی خان ایلخانی]]، خواهراز خوانین [[ایل بختیاری]] و برادران او؛ [[علیقلی خان سردار اسعد]] (از رهبران انقلاب مشروطه) و [[نجفقلی صمصام‌ السلطنهصمصام‌السلطنه]] (۲ دوره رئیس‌الوزرای ایران) و نیز عموزادگان وی، از رجال شناخته‌شده دوران قاجار و پهلوی محسوب می‌شدند. او مادر [[علیمردان خان (معاصر)|علیمردان‌ خان بختیاری]] بود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مقدمه‌ای بر شناخت زندگی و اندیشه سردار مریم بختیاری|نام خانوادگی=حیدری|نام=محسن|ناشر=تمتی|سال=۱۳۹۳|شابک=978-600-95216-3-0|مکان=تهران|صفحات=۱۳۳}}</ref> اوبی‌بی‌مریم از پیشگامان مطالبهمطالبات [[حقوق زنان]] و از مدافعان ملّی سرزمین ایران، در خلال [[جنگ جهانی اول]] به شمار می‌به‌شمار آیدمی‌آمد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=https://www.farsnews.com/amp/13970925000640 |عنوان= «سردار مریم» تنها زن سردار ایرانی | ناشر =[[خبرگزاری فارس]] |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref>

بی‌بی مریم بختیاریبختیاری، دختر [[حسینقلی خان ایلخانی]] در سال ۱۲۵۳ در [[چناروداستان فریدنچهارمحال اصفهانو بختیاری|منطقه بختیاری]] زاده شد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=https://www.mehrnews.com/amp/4523323/ |عنوان=روایتی از بی‌بی مریم بختیاری/بختیاری؛ بانویی از جنس آزادی‌خواهی | ناشر = [[خبرگزاری مهر]] |تاریخ = ۷ بهمن ۱۳۹۷ |تاریخ بازبینی=}}</ref> او از زنان باسواد و روشنفکر عصر خود بودبود، وکه همزمان با وقوع انقلاب مشروطه، به طرفداری از [[حقوق زنان]] برخاست. وی فنون اردوکشی نظامی و لشکر داری را از پدر و برادرانش آموخت و آموزه‌ها را در زمان نبردهای انقلاب مشروطه؛ در [[فتح تهران]] و نیز فتح اصفهان، همچنین در [[جنگ جهانی اول]] به کار بست. وی از سرمایه مادی و معنوی خانواده خود برای تشکیل یک [[هنگ]] از سواران بختیاری، برای مبارزه با اشغال‌گران روس و انگلیس، در [[جنگ جهانی اول]] استفاده کرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مقدمه ایمقدمه‌ای بر شناخت زندگی و اندیشه سردار مریم بختیاری|نام خانوادگی=حیدری|نام=محسن|ناشر=تمتی|سال=1393۱۳۹۳|شابک=978-600-95216-3-0|مکان=تهران|صفحات=147۱۴۷}}</ref>

بی‌بی مریم، یکی از مشوقان اصلی [[سردار اسعد بختیاری]] برای [[فتح تهران]] محسوب می‌شد. وی طی [[نامه]]‌هانامه‌ها و [[تلگراف]]‌هایتلگراف‌های مختلف بین سران [[ایل بختیاری]] و سخنرانی‌های مهیج و گیرا،مهیج، افراد ایل را جهت مبارزه با [[استبداد صغیر]] در زمان [[محمدعلی‌شاه قاجار،قاجار]]، آماده می‌کرد و همواره به عنوان یکی از شخصیت‌های ضد[[استعمار]]ی و [[استبداد]]ی [[عصر قاجار]] مطرح بود.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://sazandeginews.com/News/6064 |عنوان=تحریف زندگی یک شیرزن/ سریال «بانوی سردار» زندگی یک شخصیت بزرگ تاریخ ایران‌‏زمین را قربانی سیاست‏‌زدگی کرده است | ناشر =[[روزنامه سازندگی]] |تاریخ =۱۴ شهریور ۱۳۹۸ |تاریخ بازبینی= }}</ref>

بی‌بی مریم بختیاری، قبلپیش از [[فتح تهران]]، مخفیانه با عده‌ای سوار وارد [[تهران]] شد و در خانه پدری حسین ثقفی، منزل کرد.

به مجرد حمله سواران بختیاری به فرماندهی [[علیقلی‌خان سردار اسعد|علی‌قلی‌خان سردار اسعد]]، به [[تهران]]، پشت بام خانه را که مشرف به [[میدان بهارستان]] بود، سنگربندی کرد و با عده‌ای سوار بختیاری، از پشت سر با [[قزاق‌ها]]ی طرفدار محمدعلی‌شاه، مشغول نبرد شد. در این رویداد، او شخصاً [[تفنگ]] به دست گرفت و با قزاقان جنگید. نقش او در [[فتح تهران]]، میزان محبوبیتش را در ایل بختیاری،بختیاری و مجاهدین مشروطه‌خواه، افزایش داد و طرفداران بسیاری یافت، به طوری که به لقب [[سردار]]ی مفتخر شد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= https://donya-e-eqtesad.com/بخش-اقتصاد-36/3405041-بی-بی-مریم-زن-مشروطه-خواه|عنوان=بی‌بی مریم، زن مشروطه‌خواه | ناشر =[[دنیای اقتصاد]] |تاریخ =۵ تیر ۱۳۹۷ |تاریخ بازبینی=}}</ref>

منزل بی‌بی مریم، مأمن و پناهگاه بسیاری از آزادی‌خواهان عصر [[مشروطه]] بود. به طوری که هنگام فتح اصفهان، توسط روس‌ها در [[جنگ جهانی اول]]، فن کاردف؛ کاردار سفارت [[آلمان]]، به خانه سرداربی‌بی مریم بختیاری پناه برد و مدت ۳ ماه و نیم،نیم در پناه او بود، تابود. اینکهکاردف پس از شکست بختیاری‌ها از روس‌ها و کشته شدن ۵۸ نفر از سواران بختیاری، راهی [[کرمانشاه]] شد و از آنجا به [[برلن]] رفت.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=https://www.isna.ir/amp/97042011161/ |عنوان= «بی‌بی مریم»؛ زنی که افسران آلمانی را نجات داد| ناشر =[[ایسنا]] |تاریخ =۲۰ تیر ۱۳۹۷ |تاریخ بازبینی=}}</ref>

به پاس حمایت‌های سرسختانه، بی‌بی مریم از کاردار سفارت آلمان در خلال جنگ جهانی اول، [[ویلهلم دوم]] ([[امپراتور آلمان]]) کمان تمثال میناکاری و الماس نشانالماس‌نشان و همچنیننیز صلیب آهنینآهنین، خودکه را،در کهآن هنگام، مهم‌ترین نشان دولتامپراتوری آلمان بود، را برای او فرستادارسال کرد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.iichs.org/index.asp?id=114&doc_cat=1 |عنوان=سردار بی بی مریم بختیاری، زن مبارز عصر مشروطه | ناشر =موسسه مطالعات تاریخ معاصر |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref> جریان مبارزات سردار مریم بختیاری با بریتانیایی‌ها در طی [[قرارداد ۱۹۱۹]] و نیز [[کودتای ۱۲۹۹]] همچنان ادامه یافت، به طوری که [[محمد مصدق]]، حاکم وقت [[استان فارس|فارس]]، در زمان [[کودتای ۱۲۹۹]]، پس از مخالفت و عزل از [[اصفهان]]، راهی منطقه بختیاری شد و مدت‌ها مهمان بی‌بی مریم بود.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.iribnews.ir/fa/news/2042784/تولید-سریال-های-بی-بی-مریم-و-علیمردان-خان-بختیاری-فیلم |عنوان=تولید سریال‌های بی بی مریم و علیمردان خان بختیاری | ناشر = [[خبرگزاری صدا و سیما]] |تاریخ =۷ اسفند ۱۳۹۶ |تاریخ بازبینی=}}</ref>

[[محمدابراهیم باستانی پاریزی]]؛ از مورخین معاصر، در خصوص سرداربی‌بی مریم می‌نویسد:

{{نقل قول|در این کوهستان زنی می‌زیسته که برابر ۱۰۰ مرد، در سرنوشت تاریخ معاصر ایران دخیل بوده‌است. منظورم بی‌بی مریم بختیاری است، که وقتی در جنگ بین‌الملل اول، ایرانیان وطن‌خواه ابتدا از اولتیماتوم روس و بعد از هجوم انگلیسی‌ها، ناچار به مهاجرت و آواره کوهستان شدند، این زنزنِ نامدار، همه آنان را پناه داد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=https://www.khabaronline.ir/amp/1213319/ |عنوان=«سردار مریم» تنها زن سردار ایرانی/ عکس | ناشر = [[خبرآنلاین]] |تاریخ =۲۵ آذر ۱۳۹۷ |تاریخ بازبینی= }}</ref>}}

بی‌بی‌مریم زنی باسواد و روشنفکر بود و از معدود زنان زمان خویش بود، که سواد خواندن و نوشتن داشت و حوادث عصر خویش را می‌نوشت. کتاب خاطرات بی‌بی‌مریم سال‌ها بعدپس از درگذشتشدرگذشتش، منتشر شدشد، که در آن دربارهٔ دوران کودکی و نوجوانی، شرح زندگی و حوادث سیاسی تا پایان دوره مشروطیت را نوشته‌است. خاطراتخاطرات، به قلمی ساده و روان، از سال ۱۲۹۶ هجری شمسی ثبت شده‌است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= https://www.mashreghnews.ir/amp/403238/|عنوان=زنی که لقب «سردار» گرفت | ناشر =[[خبرگزاری مشرق]] |تاریخ =۱۹ فروردین ۱۳۹۴ |تاریخ بازبینی=}}</ref>

{{نقل قول|به امید خداوند که امیدوارم فرصت بدهد به بنده که یک زن ایرانی و از ایل بختیاری می‌باشم، روزنامه خاطرات خود را ساده و مختصر بنویسم. به تاریخ ماه شعبان المبارک ۱۳۳۶ هجری قمری.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=https://www.javanonline.ir/fa/news/840579/%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%D9%87-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%E2%80%9C%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C-%D9%85%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%E2%80%9C |عنوان=نویسنده کتاب “سردار بی‌بی مریم بختیاری “ | ناشر = روزنامه جوان |تاریخ = |تاریخ بازبینی= }}</ref>}}

پدر بی‌بی‌مریم، [[حسینقلی خان ایلخانی]] بود، که در زمان حیات، به مدت ۳۰ سال حاکم بلامنازع [[ایل بختیاری]] بشمار می‌آمد. بی‌بی‌مریم دارای ۶ برادر و ۱۱ خواهرخواهر، از همسران متعدد پدرش بود. برادران وی که هر کدام به نحوی در تاریخ معاصر ایران نقش آفرین بودند عبارتند از: [[اسفندیار خان]]، [[نجفقلی صمصام‌السلطنه]]، امیرقلی‌خان، [[علیقلی خان سردار اسعد]]، [[سردار ظفر بختیاری|خسروخان سردار ظفر]] و [[یوسف خان امیر مجاهد]].

خانواده بی‌بی‌مریم که به خاندان ایلخانی شهرت داشتند، در اواخر [[دوره قاجار]] سمت‌های مختلفیگوناگونی را در مقاطع مختلف برعهده داشتند. پس از انقلاب مشروطه، برادران و عموزادگان او در مناصبی چون وزارت، نمایندگی مجلس شورای ملی و رئیس‌الوزرایی ([[نجفقلی صمصام‌السلطنه]] برادر بزرگتر او) حضوری فعال داشتند. بسیاری از رجال سیاسی و نویسندگان آزادی‌خواه ایرانی همچون [[علی‌اکبر دهخدا]]، [[ملک الشعرای بهار]] و [[وحید دستگردی]] با خانواده بی‌بی مریم و نیز با خود او، ارتباط نزدیکو معاشرت داشتند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.nlai.ir/web/researcharchive/news-detail/-/asset_publisher/WIYfEK6HlX8e/content/--9-55 |عنوان= نشست" سردار بی بی مریم بختیاری به روایت اسناد منتشر نشده "| ناشر = [[سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران]]|تاریخ =۳۰ آبان ۱۳۹۴ |تاریخ بازبینی=}}</ref> در دوره پهلوی اول و دوم نیز نسل‌های بعدی خاندان ایلخانی در محیط سیاسی و اجتماعی حضوری فعال داشتند، که می‌توان به افرادی چون: [[جعفرقلی خان بختیاری]]، [[ثریا اسفندیاری]]، [[تیمور بختیار]] و [[شاپور بختیار]]، اشاره کرد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده =عبدالله شهبازی |نشانی=http://ir-psri.com/?Page=ViewArticle&ArticleID=1861 |عنوان=شاپور بختیار و ناسیونالیسم ایرانی | ناشر = موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی |تاریخ = |تاریخ بازبینی= }}</ref>

زندگی بی‌بی مریم سوژه سریال تلویزیونی، [[بانوی سردار]]، ساخته [[پرویز شیخ طادی]]، از شبکه سوم سیما، پخش شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://life.irna.ir/news/83453923/بی-بی-مریم-سوژه-سریال-بانوی-سردار-که-بود |عنوان = «بی بی مریم» سوژه سریال «بانوی سردار» که بود؟| ناشر = [[ایرنا]]|تاریخ = |تاریخ بازدید = ۳۰ اوت ۲۰۱۹}}</ref>