توران میرهادی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
برچسب: پیوندبیرونی به ویکی‌پدیای فارسی
خط ۴۹:
| پانویس =
}}
'''سیده توران میرهادی (خُمارلو)''' زاده ۲۶ خرداد [[۱۳۰۶ (خورشیدی)]] در [[شهرستان شمیرانات|شمیران]] - درگذشته [[۱۸ آبان]] [[۱۳۹۵ (خورشیدی)]] در [[تهران]] استاد [[ادبیات کودک]]، [[نویسنده]] و [[کارشناس]] [[آموزش و پرورش در ایران|آموزش و پرورش]] و شخصیت برجسته فرهنگی است. میرهادی بیش از شصت سال در گستره آموزش و پرورش و فرهنگ و ادبیات کودکان کوشید و در این راه یکی از چهره‌های تأثیرگذار سده کنونی [[ایران]] است. او به همراه همسرش [[محسن خمارلو]] به مدت ۲۵ سال مجتمع آموزشی تجربی فرهاد یا [[مدرسه فرهاد]] را از از سال [[۱۳۳۴ (خورشیدی)]] تا [[۱۳۵۹ (خورشیدی)]] اداره کرد. این مجتمع یکی از آموزشگاه‌های تجربی و الگوواره ایران بود که هدف‌ها و کارکردهای آموزش و پرورش مدرن در آن تجربه و ارزیابی می‌شدند. توران میرهادی به همراه [[لیلی ایمن]] (آهی) همچنین یکی از بنیان‌گذاران [[شورای کتاب کودک]] است<ref name= A>پوران فرخزاد</ref> و از سال [[۱۳۵۸ (خورشیدی)]] سرپرستی تدوین و تألیف [[فرهنگنامه کودکان و نوجوانان]] را نیز برعهده داشته‌است. میرهادی را «مادر ادبیات کودک و نوجوان در ایران» خوانده‌اند.<ref name="DW.COM 2016">{{cite web | title=توران میرهادی، پیش‌کسوت ادبیات کودکان در ایران درگذشت - فرهنگسازان ایران - 08.11.2016 | website=DW.COM | date=2016-11-08 | url=http://www.dw.com/fa-ir/توران-میرهادی-پیشکسوت-ادبیات-کودکان-در-ایران-درگذشت/a-36312486 | language=fa | accessdate=2017-02-20}}</ref>
 
== زندگی و خانواده ==
توران میرهادی، از پدری ایرانی به نام «سید فضل‌الله» که ریشه و تبار [[تفرش|تفرشی]] داشت و مادری [[آلمان|آلمانی]] به نام «گرِتا دیتریش» در شمیران به دنیا آمد. توران چهارمین فرزند این خانواده بود که روی هم پنج فرزند دختر و پسر داشتند. یکی از خواهران توران، [[ایراندخت میرهادی]]، [[پزشک]] سرشناس ایرانی است. پدر آن‌ها که دانش آموختهدانش‌آموخته [[مهندسی مکانیک]] ماشین‌آلات و راه و ساختمان از آلمان بود، یکی از [[فن‌سالاری|فن‌سالارهای]] برجسته ایران در دوره [[رضا شاه]] به‌شمار می‌رفت. او در پروژه ساختمان و راه‌اندازی [[راه‌آهن سراسری ایران]] مورد اعتماد رضاشاه بود. مادرش گرِتا که دانش‌آموخته آموزش [[هنر]] از [[دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ]] بود، [[نقاشی]] و [[مجسمه‌سازی]] می‌کرد. گرِتا پس از مدتی زندگی در ایران، افزون بر [[خانه‌داری]] در [[هنرستان کمال الملک]] به کار پرداخت و به هنرجویان، مبانی هنر و مجسمه‌سازی آموزش می‌داد. توران میرهادی از هنگام کودکی با دو [[فرهنگ آلمانی]] و [[فرهنگ ایرانی]] زیست و بزرگ شد.
 
== آموزش و تجربه‌اندوزی ==
توران در سال [[۱۳۱۱ (خورشیدی)]] آموزش بیرون از خانه را آغاز کرد. نخست برای شش ماه به [[مدرسه آلیانس تهران]] در [[خیابان ژاله]] تهران رفت. پس از آن با تصمیم مادر که آموزش با سه [[زبان آلمانی]] در خانه و [[زبان فارسی]] و [[زبان فرانسوی]] در [[دبستان]] را برای او سخت می‌پنداشت، به دبستان آذر در [[سرچشمه تهران]] منتقل شد و سال‌های ابتدایی را در این دبستان به پایان برد. پس از آن در سال [[۱۳۱۷ (خورشیدی)]] به [[دبیرستان نوربخش]] در خیابان قوام السلطنه ([[خیابان سی تیر]] کنونی) رفت و تا سال [[۱۳۲۴ (خورشیدی)]] در این دبیرستان [[آموزش متوسطه]] دید.
 
با پایان دبیرستان در همین سال در رشته علوم طبیعی ([[زیست‌شناسی]]) [[دانشگاه تهران]] پذیرفته شد. در همین دوره او نخست با [[جبار باغچه‌بان]] که طرح [[سوادآموزی در ایران|سوادآموزی]] بزرگسالان را پیش می‌برد، آشنا شد. حضور در کنار جبار باغچه‌بان به او اهمیت آموزش سواد پایه را یادآوری کرد. در کنار این کار او به عنوان دانشجوی آزاد به کلاس‌های درس [[محمدباقر هوشیار]] در [[دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران|دانشکده ادبیات]] می‌رفت که [[علوم پرورشی]] و اصول آموزش و پرورش درس می‌داد.
 
== خروج از ایران ==
تجربه‌هایی که او از این دو استاد به دست آورد او را مصمم کرد که رشته مورد علاقه‌اش را دنبال کند. به این سبب از تحصیل در رشته علوم طبیعی انصراف داد و تصمیم گرفت برای آموزش در زمینه علوم پرورشی و [[روان‌شناسی]] به [[اروپا]] برود. نخست قصد رفتن به [[سوئد]] را داشت، اما در نهایت در [[پاییز]] [[۱۳۲۵ (خورشیدی)]] وارد [[پاریس]] شد. در این هنگام یک سال از پایان [[جنگ جهانی دوم]] گذشته بود و اروپا ویرانه‌ای با داغ جنگ و گرسنگی بود.
 
اِراده توران برای آموختن سبب شد که این دشواری‌ها مانعی در راه هدف او نشود. خود را با وضعیت ناگوار پس از جنگ در اروپا سازگار کرد. با جیره خوراک روزانه زندگی می‌کرد و حتی در پروژه‌های بازسازی بخش‌های گوناگون اروپا که با همیاری دانشجویان اجرا می‌شد مشارکت می‌کرد. با این هدف یک بار به [[بوسنی و هرزگوین]] و یک بار به [[کوه‌های تاترا]] در [[چکسلواکی]] رفت و در بازسازی [[ترابری ریلی|راه‌آهن]] آن مناطق شرکت کرد. این سفرها و دیدن چهره اروپا پس از این جنگ ویرانگر چنان تأثیر عمیقی بر او گذاشت که از همان هنگام به نقش آموزش و پرورش در پاسداری از ارزش‌های انسانی یا ویران کردن آن پی برد. در این دوره او نخست رشته [[روان‌شناسی تربیتی]] را در [[دانشگاه سوربن]] به پایان رساند و پس از آن رشته آموزش [[پیش‌دبستانی]] را در [[کالج سوونیه]] ادامه داد. او در این دوره در کلاس‌های درس [[هنری والون]] و [[ژان پیاژه]] دو روان‌شناس پُرآوازه در حوزه [[معرفت‌شناسی]] کودک حضور یافت. موضوع [[نظریه‌های رشد]] [[هنری والون]] و [[ژان پیاژه]] در این دوره حتی در اروپا تازه بودند و میرهادی فرصت کرد که این دیدگاه‌ها را بیاموزد و در ایران به کار ببندد. در همین دوره بود که او در جریان آموزش‌های خود با آموزش‌گران بزرگ اروپا و [[ایالات متحده آمریکا]] همچون [[فردریک فریبل]]، [[یوهان هانریش پستالوزی]]، [[اوید دکرولی]]، [[جان دیویی]]، [[سلستین فرنه]] و [[ماریا مونته‌سوری]] آشنا شد. در میان این استادان او بیش از دیگران به روش و رویکرد اوید دکرولی پزشک و آموزش‌گر [[بلژیک|بلژیکی]] گرایش نشان می‌داد. همچنین در شیوه اداره مدرسه وابسته به نظریه‌های سلستین فرنه بود.
 
== برگشت از اروپا و فعالیت‌های پراکنده ==
توران میرهادی در [[زمستان]] [[۱۳۳۰ (خورشیدی)]] به ایران بازگشت. در آن هنگام ایران درگیر کشمکش نیروهای سیاسی و کشورهای قدرتمند جهانی بود و زمینه اجتماعی-سیاسی برای فعالیت‌های فرهنگی مناسب نبود. نخستین کار او در این دوره حضور در [[کودکستان بهار]] و انتقال دانش و تجربه‌هایی بود که در اروپا آموخته بود. پس از چندی نیز در [[دبیرستان نوربخش]] که زمانی در آن درس خوانده بود، به کار آموزش زبان فرانسه پرداخت. اما این‌ها او را خرسند نمی‌کردند. در این سال‌ها او مانند بسیاری از جوانان روشنفکر ایرانی که شیفته و نگران سرنوشت ایران بودند خود را درگیر [[نهضت ملی‌شدن نفت|جنبش ملی شدن نفت]] و پیامدهای آن کرده بود. در سال ۱۳۳۱ (خورشیدی) این فعالیت‌ها او را با جوانی به نام سرگرد جعفر وکیلی که از افسران روشنفکر زمانه خود بود آشنا کرد. این آشنایی به ازدواج کشید، اما پس از کودتای نفتی سال ۱۳۳۲ (خورشیدی) با اعدام این افسر جوان رشته زندگی مشترک کوتاه‌شان گسسته شد. میوه این زندگی پسری به نام پیروز است.
 
== فعالیت در عرصه آموزش و پرورش ==
خط ۷۶:
 
== ادبیات کودکان و نوجوانان ==
توران میرهادی دلیل گرایش خود به ادبیات کودکان را علاقه‌ای می‌داند که در کودکی و در خانواده پیدا کرد. دو کتاب به زبان آلمانی به نام [[فیدل استارماتس]] و [[مایا دختر گریزان از کندو]] داستان‌هایی هستند که برای یک عمر روی او تأثیر گذاشتند. داستان اول که سرگذشت پسری در [[جنگ جهانی اول]] است در او روحیه [[صلح‌جویی]] و ضد [[جنگ]] و داستان دوم انگیزه‌های کار برای جامعه را پدید آورد پدیدآورد. در کنار این‌ها خدمتکاران خانه برای او افسانه‌های و ترانه‌های عامیانه می‌گفتند که همواره منبع لذت و آگاهی او بودند. میرهادی خود براین باور است که گروهی که به همراه او ادبیات کودکان را در ایران گسترش دادند، همگی در خانواده‌هایی رشد کردند که در آن‌ها کتاب‌هایی برای کودکان وجود داشت.{{سخ}}پس از آن توران میرهادی ادبیات کودکان را هنگامی از جنبه علمی و اجتماعی شناخت که در فرانسه بود. در این کشور و در چارچوب نظام آموزشی به نقش بدون جانشین ادبیات و هنر کودکان در رشد اجتماعی و فرهنگی کودکان پی برد و پس از آن هنگامی که به ایران برگشت، این تجربه‌ها را در قالب گفتگوهایی با دوست دوران نوجوانی خود لیلی ایمن در میان گذاشت. پس از آن از سال [[۱۳۳۲ (خورشیدی)]] این دو در کنار [[آذر رهنما]] (که مجله [[سپیده فردا]] را منتشر می‌کرد) در سال [[۱۳۳۵ (خورشیدی)]] نخستین نمایشگاه کتاب کودک را در [[پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران|دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران]] برگزار کردند. این نمایشگاه از آن جهت اهمیت دارد که موضوع کمبود کتاب کودک و کتابخانه‌های ویژه کودکان را به جامعه فرهنگی آن روزگار یادآوری کرد. پس از این کار بود که جنبشی در گسترش ادبیات کودکان راه افتاد که تا زمان پایه‌گذاری شورای کتاب کودک در سال [[۱۳۴۱ (خورشیدی)]] به‌طور غیررسمی و پراکنده ادامه یافت.{{سخ}}راه اندازی شورای کتاب کودک در ایران به معنای رسمیت یافتن نهاد ادبیات کودکان در ایران است. از هنگام پایه‌گذاری این نهاد تاکنون که بیش از پنجاه از این رخداد می‌گذرد، توران میرهادی نقش برجسته‌ای را در هدایت و راهبری ادبیات کودکان ایران در عرصه ملی و بین‌المللی داشته‌است. تسلط او به زبان‌های آلمانی، فرانسه و [[زبان انگلیسی|انگلیسی]] او را فراتر از مرزهای ملی برده استبرده‌است و همواره از او چهره‌ای فرامرزی ساخته استساخته‌است. توران میرهادی در سال‌های [[دهه ۱۹۶۰ (میلادی)]] و [[دهه ۱۹۷۰ (میلادی)]] در کنگره‌های بین‌المللی ادبیات کودکان و هیئت داوری [[جایزه هانس کریستیان آندرسن]] مشارکت داشته‌است. [[پرونده:International conference of children's literature professionals cooperation, Tehran, Iran.jpg|پیوند=https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87پرونده:International_conference_of_children's_literature_professionals_cooperation,_Tehran,_Iran.jpg|بندانگشتی|[[کنفرانس]] مجمع بین‌المللی کارشناسان "«ادبیات کودکان در خدمت آشنایی و همکاری جهانی"» در [[کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان]] در سال [[۱۳۴۵ (خورشیدی)|۱۳۴۵]]{{سخ}}از چپ به راست: [[محمود کیانوش]]، [[لیلی ایمن]]، و توران میرهادی]]
 
== هدایت و راهبری فرهنگنامه کودکان و نوجوانان ==
ایده فرهنگنامه کودکان و نوجوانان به [[دومین سمینار ملی ادبیات کودکان]] که در سال [[۱۳۴۶ (خورشیدی)]] در [[باشگاه معلمان]] برگزار شد بازمی‌گردد.<ref>کسانی که جامعه را می‌سازند. صفحهٔ ۵۸.</ref> در این سمینار کسانی چون [[ایرج افشار]]، [[فریدون بدره‌ای]]، [[اسماعیل سعادت]] و توران میرهادی شرکت داشتند. همگی شرکت کنندگان در این سمینار بر تدوین و تألیف فرهنگنامه‌ای بومی که نیازهای کودکان و نوجوانان ایرانی را برآورده سازد، تأکید کردند. توران میرهادی این ایده را همواره در ذهن داشت تا این که در سال [[۱۳۵۸ (خورشیدی)]] حرکت اجرایی برای تألیف و تدوین این اثر ملی با کمک‌های مالی [[محسن خمارلو]] آغاز شد. از آن پس تاکنون هدایت گروه تألیف و تدوین این اثر با توران میرهادی است و در کنار خود کسانی مانند [[نوش‌آفرین انصاری]]، [[ایرج جهانشاهی]]، [[هوشنگ شریف‌زاده]]، [[محمود محمودی]]، اسماعیل سعادت، و [[ایران گرگین]] را داشته‌است.
 
== درگذشت ==
توران میرهادی در پی [[سکته مغزی]] در شهریور [[۱۳۹۵ (خورشیدی)]] در بیمارستان بستری شد. وی در ۱۸ آبان‌ماه ۱۳۹۵ در سن ۸۹ سالگی، درگذشت.<ref>[http://www.bbc.com/persian/iran-37908142 بی‌بی‌سی فارسی: مادر آموزش و پرورش مدرن ایران درگذشت.]</ref>{{سخ}}مراسم خاک‌سپاری او صبح جمعه ۲۱ آبان ۱۳۹۵ با حضور جمع پرشماری از اهالی فرهنگ و هنر در باغ [[خانه هنرمندان ایران]] برگزار شد. سپس پیکر او به [[امامزاده عبدالله (شهرری)]] منتقل شد تا در کنار پسرش، که سال‌ها پیش در جریان [[سیل]] جان خود را از دست داد به خاک سپرده شود.<ref>[http://www.isna.ir/news/95082114567/توران-میرهادی-در-خاک-آرام-گرفت ایسنا: «توران میرهادی» در خاک آرام گرفت]</ref>{{سخ}}در سال [[۱۳۹۶ (خورشیدی)]] و در [[تالار وحدت]] تهران، به یادبود او اجرایی با نام «ادای دین به توران خانم» بر صحنه رفت که [[پردیس خسروی]] کارگردانی و طراحی حرکت آن را بر عهده داشت <ref>[http://www.isna.ir/news/96023120094/ادای-دینی-متفاوت-به-توران-خانم-در-تالار-وحدت "ادای دین به توران میرهادی"-کارگردان پردیس خسروی]</ref>
 
== کتاب‌شناسی ==
* ''ک‍ت‍اب فارسی اول''. م‍ول‍ف‍ان ث‍م‍ی‍ن‍ه ب‍اغ‍چ‍ه‌ب‍ان، [[ج‍ه‍ان‍گ‍ی‍ر ش‍م‍س‌آوری]]؛ ه‍م‍ک‍اران ت‍وران‌م‍ی‍ره‍ادی، [[ی‍ح‍ی‍ی ف‍ی‍وض‍ات]]؛ ن‍ق‍اش‍ی از [[م‍ح‍م‍د زم‍ان زم‍ان‍ی]]، [[پرویز کلانتری]]، [[نورالدین زرین‌کلک]]؛ خ‍طاطی از [[سیف‌الله یزدانی]]. ت‍ه‍ران: ف‍ران‍ک‍ل‍ی‍ن، وزارت آم‍وزش و پ‍رورش، [[سپاه دانش]]، ۱۳۴۲ ،۱۳۴۴.
* ''تعلیمات اجتماعی تاریخ، جغرافی و تعلیمات دینی چهارم دبستان''. ت‍وران م‍ی‍ره‍ادی، با همکاری لیلی آهی (ایمن)، [[ثمین باغچه‌بان]] (پیرنظر)، [[علی‌اصغر مهاجر]]. تهران: وزارت فرهنگ، ۱۳۴۳.
* ''تعلیمات اجتماعی سوم دبستان''. ت‍وران م‍ی‍ره‍ادی. تهران: [[سازمان کتاب‌های درسی ایران]]، وزارت آموزش و پرورش، ۱۳۴۷.
* ''فهرست کتاب‌های مناسب برای کودکان و نوجوانان''. [تهران]: شورای کتاب کودک، ۱۳۴۷.
* ''راهنمای تدریس کتاب تعلیمات اجتماعی سوم دبستان''. [تهران]: سازمان کتاب‌های درسی ایران، وزارت آموزش و پرورش، ۱۳۵۲.
* ''تعلیمات اجتماعی و چهارم برای کلاس چهارم دبستان''. ت‍وران م‍ی‍ره‍ادی، با همکاری لیلی آهی (ایمن)، ثمین باغچه‌بان (پیرنظر)، علی اصغر مهاجر. تهران: وزارت آموزش و پرورش، [بی نا].
* ''دو گ‍ف‍ت‍ار: ک‍ت‍اب‍خ‍ان‍ه آم‍وزش‍گ‍اه‍ی و ن‍ق‍ش آن در ای‍ج‍اد ع‍ادت ب‍ه م‍طال‍ع‍ه''. ت‍وران خ‍م‍ارل‍و (م‍ی‍ره‍ادی). [ب‍ی ج‍ا: ب‍ی ن‍ا]، ۱۳۵۷.
* ''گ‍ذری در ادب‍ی‍ات ک‍ودک‍ان''. ت‍ال‍ی‍ف ل‍ی‍ل‍ی ای‍م‍ن (آه‍ی)، ت‍وران خ‍م‍ارل‍و (م‍ی‍ره‍ادی)، [[مهدخت دولت‌آبادی]]. -- ت‍ه‍ران: ش‍ورای ک‍ت‍اب ک‍ودک، ۱۳۵۷.
* ''ج‍س‍ت‍ج‍و در راه‍‌ه‍‌اراه‌ه‌ا و روش‌های ت‍رب‍ی‍ت''. ت‍وران م‍ی‍ره‍ادی (خ‍م‍ارل‍و). ت‍ه‍ران: آت‍ل‍ی‍ه، ۱۳۶۲.
* ''ف‍ره‍ن‍گ‍ن‍ام‍ه ک‍ودک‍ان و ن‍وج‍وان‍ان''. پ‍دیدآورن‍ده ش‍ورای ک‍ت‍اب ک‍ودک؛ زی‍رن‍ظر ت‍وران‌م‍ی‍ره‍ادی (خ‍م‍ارل‍و)، ای‍رج ج‍ه‍ان‍ش‍اه‍ی. ت‍ه‍ران: ش‍رک‍ت ت‍ه‍ی‍ه و ن‍ش‍رف‍ره‍ن‍گ‍ن‍ام‍ه ک‍ودک‍ان و ن‍وج‍وان‍ان،۱۳۷۱ن‍وج‍وان‍ان، -۱۳۷۱ -.
* ''ک‍ت‍اب ک‍ار م‍رب‍ی ک‍ودک: ب‍رن‍ام‍ه ک‍ار س‍الان‍ه م‍رب‍ی در م‍ه‍د ک‍ودک وک‍ودک‍س‍ت‍ان''. ن‍وش‍ت‍ه ت‍وران خ‍م‍ارل‍و (م‍ی‍ره‍ادی). ت‍ه‍ران: [[نشر آگه]]، ۱۳۷۰.
* ''آن که رفت، آن که آمد''. ت‍وران‌م‍ی‍ره‍ادی (خ‍م‍ارل‍و)؛ نقاشی از [[مهرنوش معصومیان]]. تهران: فاطمی (واژه)، ۱۳۷۷.
* ''م‍ادر و خ‍اطرات پ‍ن‍ج‍اه س‍ال زن‍دگ‍ی در ای‍ران''. ت‍وران م‍ی‍ره‍ادی و [[س‍ی‍م‍ی‍ن ض‍راب‍ی]]. ت‍ه‍ران: [[نشر قطره]]، ۱۳۸۳.
* ''ت‍وران م‍ی‍ره‍ادی''. ت‍وران م‍ی‍ره‍ادی. ت‍ه‍ران: دی‍ب‍ای‍ه، ۱۳۸۶.
 
== جستارهای وابسته ==
 
* [[لیلی ایمن]]
 
سطر ۱۱۰ ⟵ ۱۱۱:
* میرهادی، توران. ''جستجو در راه‌ها و روش‌های تربیت''، دفتر نشر چاپ آتلیه، تهران، ۱۳۶۲
* توران میرهادی و سیمین ضرابی، ''مادر در ایران و پنجاه سال زندگی''، نشر قطره، تهران، ۱۳۸۳
* [[محمدهادی محمدی]]، ''توران دختر ایران''، [[مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان]]، تهران ۱۳۸۵
* ''تاریخ ادبیات کودکان ایران''، جلد پنجم، محمدهادی محمدی، [[زهره قایینی]]، [[نشر چیستا]]، تهران، ۱۳۸۱، ص‌های ۲۱۳ تا ۲۱۷
* ''کسانی که جامعه را می‌سازند: توران میرهادی، استاد برجسته آموزش و پرورش در ایران''، [[نشر دیبایه]]، تهران، ۱۳۸۶،
* [[ویولت رازق پناه]]، ''زنده باد ایران''، ناشر مؤلف، تهران ۱۳۷۸
* {{یادکرد وب| نشانی = http://www.qudsdaily.com/archive/1386/html/5/1386-05-02/page63.html#3| عنوان = در مراسم تجلیل از بنیانگذار مدرسه فرهاد عنوان شد؛ رقابت، مدارس را از کیفیت می‌اندازد| نویسنده = شالبافان، محمدرضا| تاریخ بازدید = ۱ اکتبر ۲۰۰۸| تاریخ = | ناشر = روزنامه قدس| صفحه = | زبان = | archiveurl = https://web.archive.org/web/20090116035139/http://www.qudsdaily.com/archive/1386/html/5/1386-05-02/page63.html#3| archivedate = ۱۶ ژانویه ۲۰۰۹| dead-url = yes}}
* {{یادکرد وب | نشانی =http://www.magiran.com/npview.asp?ID=1584827 | عنوان =دربارهٔ کتاب «توران میرهادی» /پایه‌گذار فرهنگ و دانش | نویسنده =صادقی، محمد | تاریخ بازدید =۱ اکتبر ۲۰۰۸ | تاریخ =۸۶/۱۲/۱۵ | ناشر =[[روزنامه اعتماد]] | صفحه =صفحه ۱۱ (کتاب) | زبان = }}{{پیوند مرده|date=اکتبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot }}
* {{یادکرد| کتاب= کارنمای زنان کارای ایران (از دیروز تا امروز) | نویسنده = [[پوران فرخزاد|فرخ‌زاد، پوران]] |ناشر = نشر قطره |شهر= [[تهران]] | سال=۱۳۸۱ | صفحه = ۸۲۵ | شابک=964-341-116-8}}
* {{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://kayhan.london/fa/1395/08/22/درگذشت-بانو-توران-میرهادى|عنوان = درگذشت بانو توران میرهادی| ناشر = |کد زبان=fa|تاریخ =۲۲ آبان ۱۳۹۵ |وبگاه=کیهان لندن|تاریخ بازدید = ۱۹ نوامبر ۲۰۱۷}}
* [https://www.irna.ir/news/83545321/درباره-توران-میرهادی-موسس-مدرسه-فرهاد-که-درس-زندگی-می-داد درباره توران میرهادی | مؤسس مدرسه فرهاد که درس زندگی می‌داد]
 
{{ترتیب‌پیش‌فرض:میرهادی، توران}}