شاهنامه: تفاوت میان نسخه‌ها

در غیاب نسخه یا نسخه‌های نخستین شاهنامه؛ برای برخی از این‌گونه نادانسته‌ها و پرسش‌ها، شاید هرگز نتوان به پاسخ یگانه‌ای رسید. شمار بیت‌های آن شاهنامه که فردوسی با دست خود نوشته، شمار واژگان تازی که او در آن نسخه به کار برده، یا تاریخ آن روز که آن سخن‌سرا آخرین نسخهٔ شاهکار خود را نگاشته از آن گونه‌اند. هیج کدام بنیادی نیستند ولی هرکدام جستاری برای شناخت بیشتر و بهتر شاهنامه‌اند و هم یادآور دشواری‌های آن روز. در یکی از روایت‌های مردمی شمار بیت‌های شاهنامه «چهل‌هزار» یاد شده‌است.<ref>{{پک|انجوی شیرازی|۱۳۶۹|ک=فردوسی‌نامه|جلد=۱|ص=۳۲}}</ref> در حالی که به گواهی بیتی از متن شاهنامه<ref group="یادداشت">بود بیت شش بار بیور هزار/ سخن‌های شایسته و غم‌گسار</ref><ref>{{پک|فردوسی|۱۳۸۶|ک=شاهنامه|ص=۲۵۹}}</ref> و همین‌طور بن‌مایه‌های دیگر مانند بنداری،<ref>{{پک| بنداری|ک= الشاهنامه|سال= ۱۴۱۳|جلد=۲|ص=۲۷۶|زبان=}}</ref> ریاحی،<ref>{{پک|ریاحی|۱۳۷۲|ک=سرچشمه‌های فردوسی‌شناسی|ص=۱۹۶}}</ref> و علوی توسی<ref>{{پک|علوی توسی|۱۳۵۳|ک=معجم شاهنامه|ص=۲}}</ref> از دیرباز زبانزد بوده‌است که شاهنامه ۶۰٬۰۰۰ بیت دارد. با وجود این سخن، یکی از کهن‌ترین دست‌نویس‌های کامل شاهنامه، شاهنامهٔ بریتانیالندن (۶۷۵ هجری) ۴۹٬۶۱۸ بیت دارد.<ref>{{پک|فردوسی|۱۳۸۴|ک=شاهنامه|ص=۱۰}}</ref> و شاهنامهٔ ویرایشی خالقی مطلق نیز دارای ۴۹٬۵۳۰ بیت است.<ref>{{پک|آیدنلو|زمستان ۱۳۸۸|ف=کدام فردوسی و شاهنامه|ک=پژوهش‌های زبان و ادب فارسی}}</ref> هم‌چنین [[حمدالله مستوفی]] در نسخه‌هایی که در سدهٔ هشتم دیده، بیش از پنجاه‌هزار بیت نیافته‌است:<ref>{{پک|مستوفی|۱۳۸۰|ک=ظفرنامه|ص=شانزده}}</ref>