جنبش مشروطه ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

[[عالم (اسلام)|علما]] و طلابطلابانجمن فارغ التحصیلان دانشگاه<ref namedir="PUP2"ltr>{{پک|Abrahamian|1982|ک=Iran Between Two Revolutions|ص=83|زبان=en}}</ref>{{سخ}}

کمیته بازرگانان<ref dir=ltr>{{cite bookپک|last=Abrahamian|first=Ervand|author-link=یرواند آبراهامیان|year=1982|titleک=Iran Between Two Revolutions|isbnص=0-691-10134-581|publisherزبان=[[انتشارات دانشگاه پرینستون]]|pages=81en}}</ref>{{سخ}}

دانش جویان [[دارالفنون]]، [[مدرسه علوم سیاسی تهران|مدرسه علوم سیاسی]] و [[مدرسه کشاورزی مظفری|دانشکده کشاورزی]]<ref namedir="PUP84"ltr>{{پک|Abrahamian|1982|ک=Iran Between Two Revolutions|ص=84|زبان=en}}</ref>

{{تصویر پرچم‌ها|Flag of Persia (1907).svg}} [[دوره نخست مجلس شورای ملی]]{{سخ}}[[شورای ولایتی جمهوری آذربایجان|شورای تبریز]]<ref namedir="PUP97"ltr>{{cite bookپک|last=Abrahamian|first=Ervand|author-link=یرواند آبراهامیان|year=1982|titleک=Iran Between Two Revolutions|isbnص=0-691-10134-597|publisherزبان=[[انتشارات دانشگاه پرینستون]]|pages=97en}}</ref>{{سخ}}

[[لر بختیاری]]<ref namedir="PUP95"ltr>{{پک|Abrahamian|1982|ک=Iran Between Two Revolutions|ص=95|زبان=en}}</ref>{{سخ}}[[انجمن مرکزی]]<ref dir=ltr>{{cite bookپک|last=Abrahamian|first=Ervand|author-link=یرواند آبراهامیان|year=1982|titleک=Iran Between Two Revolutions|isbnص=0-691-10134-591|publisherزبان=[[انتشارات دانشگاه پرینستون|Princeton University Press]]|pages=91en}}</ref>{{سخ}}[[فدراسیون انقلابی ارمنی در ایران|داشناک]]<ref>{{cite book|last=Berberian|first=Houri|title=Armenians and the Iranian Constitutional Revolution of 1905–1911|publisher=Westview Press|year=2001|pages=116–117|isbn=978-0-8133-3817-0}}</ref>{{سخ}}

{{تصویر پرچم‌ها|Early 20th Century Qajar Flag.svg}} [[قاجاریان]]{{سخ}}[[شهربانی]]انجمن فارغ التحصیلان دانشگاه<ref namedir="PUP2"ltr>{{cite bookپک|last=Abrahamian|first=Ervand|author-link=یرواند آبراهامیان|year=1982|titleک=Iran Between Two Revolutions|isbnص=0-691-10134-583|publisherزبان=[[انتشارات دانشگاه پرینستون]]|pages=83en}}</ref>{{سخ}}[[قوای قزاق]]انجمن فارغ التحصیلان دانشگاه<ref namedir="PUP2"ltr>{{پک|Abrahamian|1982|ک=Iran Between Two Revolutions|ص=83|زبان=en}}</ref>

{{پرچمک|امپراتوری روسیه}} [[امپراتوری روسیه]]<ref>Jack A. Goldstone. [https://books.google.nl/books?id=Gre5CAAAQBAJ&pg=PT289&dq=persian+constitutional+revolution+russian+involvement&hl=nl&sa=X&ved=0CDwQ6AEwBDgKahUKEwjHmKidooXGAhWEECwKHfZkAmE#v=onepage&q=persian%20constitutional%20revolution%20russian%20involvement&f=false ''The Encyclopedia of Political Revolutions''] Routledge, 29 apr. 2015 {{ISBN|1-135-93758-3|en}} p 245</ref>{{سخ}}[[شاهسون‌ها]]<ref namedir="PUP97"ltr>{{پک|Abrahamian|1982|ک=Iran Between Two Revolutions|ص=97|زبان=en}}</ref>

در سال ۱۲۸۴ خورشیدی، [[بحران مالی|بحران اقتصادی]]، [[ایران]] را فرا گرفت. شیوع [[وبا]]، برداشت بدِ محصولات کشاورزی و ازرونق‌افتادنِ تجارت در مناطق شمالی به دلیل وقوع [[جنگ روسیه و ژاپن]] و متعاقب آن، [[انقلاب روسیه]]، زمینه‌ساز این بحران بود. قیمت مواد غذایی به سرعت افزایش یافت؛ چنان که در شهرهای [[تهران]]، [[تبریز]]، [[رشت]] و [[مشهد]]، در سه‌ماههٴ نخست این سال، [[قند]] و [[شکر]] ۳۳ درصد و [[گندم]] ۹۰ درصد گران‌تر شد، درآمد [[گمرک]] کاهش یافت و با درخواست‌های دولت برای دریافت وام‌های جدید موافقت نشد. دولت ناچار شد تعرفه‌های وضع‌شده بر بازرگانان را افزایش دهد و بازپرداخت دیون محلی را به تعویق اندازد. این نابسامانی‌ها، به بروز سه اعتراض عمومی منجر شد و نهایتاً به انقلاب مرداد ۱۲۸۵ و صدور [[فرمان مشروطیت]] انجامید.<ref>{{پک|آبراهامیان|۱۳۷۷|ک=ایران بین دو انقلاب|ص=۱۰۳–۱۰۴|رف=آبراهامیان}}</ref>

نخستین اعتراض، [[تظاهرات|راهپیمایی]] آرام حدود ۲۰۰ نفر از بازاریان در جریان [[سوگواری محرم|عزاداری ماه محرم]] بود. معترضان، خواستار عزل [[ژوزف نوز|نوز]]، رئیس [[بلژیک|بلژیکی]] گمرک و بازپرداخت وام‌هایشان به دولت بودند. آنها با انتشار تصاویری از نوز در حال [[رقص|رقصیدن]] با لباس روحانی، به سوی [[حرم شاه عبدالعظیم]] حرکت کردند. این اعتراضات، پس از دو هفته و با قول [[مظفرالدین‌شاه قاجار|مظفرالدین‌شاه]] مبنی بر برکناری نوز، بازپرداخت بدهی‌ها و تشکیل کمیته‌ای متشکل از تجار در وزارت تجارت پس از بازگشت از سفر اروپا، پایان یافت. اما این وعده‌ها هیچگاه عملی نشد.<ref>{{پک|آبراهامیان|۱۳۷۷|ک=ایران بین دو انقلاب|ص=۱۰۴|رف=آبراهامیان}}</ref>

اعتراض دوم، در آذر ماه و در زمانی رخ داد که حاکم تهران در تلاش برای پایین آوردن قیمت شکر، دو تن از تاجران خوشنام را فلک کرد. یکی از این دو نفر، تاجر ۷۹ ساله‌ای بود که هزینهٴ تعمیر بازار مرکزی تهران و هزینهٴ ساخت سه مسجد را تقبل کرده بود.{{یاد|[[محمدعلی تهرانی|تهرانی]] نام این تاجر را «سید هاشم قندی» گزارش کرده‌است.<ref>{{پک|تهرانی|ک=تاریخ انقلاب مشروطیت ایران|ص=۱۴۴|رف=تهرانی}}</ref>}} با انتشار این خبر، صاحبان کسب و کار، مغازه‌ها و کارگاه‌ها را تعطیل کردند و در مسجد بازار گرد آمدند. دو هزار تن از کسبه و طلاب به رهبری [[سید محمد طباطبایی]] و [[سید عبدالله بهبهانی]] در حرم شاه عبدالعظیم [[بست‌نشینی|بست نشستند]] و خواسته‌های خود را چنین اعلام کردند: برکناری حاکم تهران، برکناری نوز، اجرای شریعت و تاسیس عدالتخانه.{{یاد|تهرانی خواسته‌های معترضان را هشت مورد گزارش کرده‌است: «اول عزل [[احمدخان علاءالدوله|علاءالدوله]] از حکومت طهران، دوم عودت میرزا محمدرضای کرمانی از رفسنجان به کرمان، سوم عزل مسیو نُز، چهارم الغای امتیاز اصغر گاریچی از راه قم، پنجم برگرداندن تولیت [[مدرسه علمیه مروی|مدرسه مروی]] به آشتیانی، ششم عودت موقوفاتی که توقیف از طرف شده به متصدیان اولیه، هفتم موقوف کردن تومان دهشاهی کسر از مواجب و مستمریات، هشتم معدلت‌خانه که مرجع تظلم عمومی باشد.»<ref>{{پک|تهرانی|ک=تاریخ انقلاب مشروطیت ایران|ص=۱۵۴|رف=تهرانی}}</ref>}} دولت در ابتدا با خواسته‌های معترضان مخالفت ورزید و سعی کرد [[اعتصاب]] را در هم بشکند. اما سرانجام، پس از یک ماه تسلیم شد و معترضان در بازگشت به تهران، با استقبال جمعیت زیادی مواجه شدند که شعار می‌دادند «زنده باد ملت ایران». [[ناظم‌الاسلام کرمانی]] در خاطرات خود نوشته‌است که عبارت «ملت ایران» را تا پیش از آن در تهران نشنیده بود.<ref>{{پک|آبراهامیان|۱۳۷۷|ک=ایران بین دو انقلاب|ص=۱۰۵|رف=آبراهامیان}}</ref>

ناتوانی شاه در تاسیس عدالتخانه و برکناری نوز، زمینهٴ شروع دوبارهٴ اعتراضات را فراهم کرد. در محرم سال ۱۲۸۵، به‌دنبال بازداشت واعظی که در حال سخنرانی علیه دولت بود، مرحله سوم اعتراضات شروع شد. گروهی از طلاب در مقر پلیس گرد آمدند و در پی درگیری‌ها، یکی از طلاب به ضرب گلوله کشته شد. روز بعد، در حالی که جمعیت زیادی از تجار، اصناف و طلاب برای [[خاک‌سپاری|تشییع پیکر]] وی از بازار به‌سوی [[مسجد جامع بازار تهران|مسجد جامع]] در حال حرکت بودند، درگیری دیگری بین قزاق‌ها و معترضان رخ داد و بنا به گفتهٴ [[یرواند آبراهامیان|آبراهامیان]]، ۲۲ نفر کشته و بیش از ۱۰۰ نفر زخمی شدند. در پی این خشونت‌ها، طباطبایی، بهبهانی و دیگر شخصیت‌های مذهبی تهران را به مقصد [[قم]] ترک کردند و تعدادی از تاجران و روحانیان نیز در سفارت [[انگلستان]] در [[باغ قلهک]] بست نشستند. سفیر وقت انگلیس در یادداشتی به وزارت خارجه این کشور، شمار این عده را بیش از ۱۴ هزار نفر اعلام کرد.<ref>{{پک|آبراهامیان|۱۳۷۷|ک=ایران بین دو انقلاب|ص=۱۰۵–۱۰۸|رف=آبراهامیان}}</ref> ناظم الاسلام می‌گوید که با پیوستن دانشجویان دارالفنون به بست‌نشینان، سخنرانی‌های متعددی در مورد نظام‌های مشروطه در اروپا انجام می‌شد و این تجمع به یک مدرسهٴ باز علوم سیاسی تبدیل شد.<ref>{{پک|آبراهامیان|۱۳۷۷|ک=ایران بین دو انقلاب|ص=۱۰۸|رف=آبراهامیان}}</ref>

سازماندهی جمعیت بست‌نشینان در سفارت انگلیس را کمیته‌ای مرکب از بزرگان اصناف بر عهده داشت. این کمیته محل استقرار اصناف مختلف را تعیین می‌کرد و بر ورود تازه‌واردان به جمع متحصنان، نظارت داشت. کمیته، به‌منظور حفظ نظم و مراقبت از اموال، ضوابطی را تعیین کرده بود. در پی توصیهٴ اعضایی که تحصیلات جدید داشتند، کمیته، تاسیس [[مجلس شورای ملی]] را جایگزین خواستهٴ اولیهٴ معترضان مبنی بر تاسیس عدالتخانه کرد.<ref>{{پک|آبراهامیان|۱۳۷۷|ک=ایران بین دو انقلاب|ص=۱۰۸-۱۰۹|رف=آبراهامیان۱۰۸–۱۰۹}}</ref>

دربار، نخست از پذیرش خواسته‌ها سر باز زد، اما با تداوم یافتن اعتصاب عمومی و سرازیر شدن پیام‌های حمایت‌آمیز از سوی ایالات، تلاش کرد معترضان را به تشکیل یک «مجلس اسلامی» کمتر دموکراتیک قانع کند. در نهایت، سه هفته پس از شروع تحصن در سفارت انگلیس، مظفرالدین شاه، فرمان مشروطیت را امضا کرد و یکی از دولتمردان آزادی‌خواه، [[نصرالله مشیرالدوله|مشیرالدوله]] را به [[نخست‌وزیر|نخست‌وزیری]] برگزید.<ref>{{پک|آبراهامیان|۱۳۷۷|ک=ایران بین دو انقلاب|ص=۱۰۹|رف=آبراهامیان}}</ref>

در سال ۱۲۸۵، [[مجلس مؤسسان در ایران|مجلس موسسان]] برای تصویب قانون تشکیل [[مجلس شورای ملی]] تشکیل شد. این مجلس متشکل از ۱۵۶ نماینده بود که ۹۶ نماینده از ایالات و ۶۰ نماینده از تهران در آن حضور داشتند. نمایندگان تهران متشکل بودند از ۳۲ نماینده اصناف، ۱۰ نماینده از تجار، ۱۰ نماینده از زمین‌داران، ۴ نماینده از طلاب و روحانیان و ۴ نماینده از شاهزادگان قاجار.<ref>{{پک|آبراهامیان|۱۳۷۷|ک=ایران بین دو انقلاب|ص=۱۱۰|رف=آبراهامیان}}</ref>

[[دوره نخست مجلس شورای ملی|مجلس شورای ملی]] در مهر ۱۲۸۵ افتتاح شد. ۲۶ درصد نمایندگان آن را بزرگان اصناف، ۲۰ درصد را روحانیان و ۱۵ درصد را تجار تشکیل می‌دادند. جناح‌های سیاسی حاضر در مجلس اول عبارت بودند از مستبدین، معتدلین و آزادیخواهان. مستبدین، کم‌تعداد بودند و در مذاکرات مجلس مشارکت چندانی نداشتند. نمایندگان این جناح اغلب شاهزاده، زمین‌دار یا اعیان بودند. آزادیخواهان نماینده طیف روشنفکر بودند و به رهبری [[سید حسن تقی‌زاده]] و [[یحیی اسکندری]]، از اصلاحات گستردهٴ اجتماعی، سیاسی و اقتصادی حمایت می‌کردند. آنها در مجلس اقلیت بودند، اما شخصیت‌های تاثیرگذاری در آن عضویت داشتند که بسیاری از آنان اعضای [[کمیته انقلاب مشروطه|کمیته انقلابی]]، [[جامع آدمیت|مجمع آدمیت]] و [[گنج فنون]] بودند. اکثریت مجلس با معتدلین با رهبری [[محمدعلی شالفروش]] و [[امین‌الضرب]] بودند که از سوی سید محمد طباطبایی و سید عبدالله بهبهانی پشتیبانی می‌شدند.<ref>{{پک|آبراهامیان|۱۳۷۷|ک=ایران بین دو انقلاب|ص=۱۱۲|رف=آبراهامیان}}</ref>

داغ شدن فعالیت‌های سیاسی، فعال شدن احزاب و تشکل‌های سیاسی را به همراه داشت؛ چنان که در پایتخت، بیش از ۳۰ انجمن سیاسی با منشاء صنفی یا قومی پدیدار شدند. «انجمن آذربایجانی‌ها با بیش از سه هزار عضو، بزرگترینِ این انجمن‌ها به رهبری [[حیدرخان عمواوغلی|حیدر عمواوغلی]] بود. فعالیت نشریات نیز در این دوره رونق گرفت و تعداد آن‌ها از ۶ عنوان، به بیش از ۱۰۰ عنوان رسید. از جمله نشریات پرطرفدار در این دوره، [[مساوات (روزنامه)|مساوات]]، [[صور اسرافیل (نشریه)|صور اصرافیل]]، [[روزنامه روح‌القدس|روح‌القدس]] و [[ندای وطن]] بودند.<ref>{{پک|آبراهامیان|۱۳۷۷|ک=ایران بین دو انقلاب|ص=۱۱۰-۱۱۱|رف=آبراهامیان۱۱۰–۱۱۱}}</ref>

نخستین دستور کار مجلس شورای ملی، تدوین [[قانون اساسی]] بود. بر اساس سند قانون اساسی، مجلس به عنوان نماینده مردم، مسوول و مرجع نهایی تصمیم‌گیری در مورد همه قوانین، مقررات، بودجه، قراردادها، وام‌ها، امتیازات و انحصارات بود. هر دوره مجلس، دو سال تعیین شد و طی این دوره، بازداشت نمایندگان بدون اجازه مجلس غیرقانونی بود. مصوبه مجلس برای امضای مظفرالدین شاه، که در بستر مرگ بود، ارسال شد و شاه نهایتا در تاریخ ۹ دی ۱۲۸۵ آن را امضا کرد. پنج روز پس از امضای [[قانون اساسی مشروطه|قانون اساسی]]، مظفرالدین شاه درگذشت و فرزندش [[محمدعلی‌شاه|محمدعلی شاه]] بر تخت نشست.<ref>{{پک|آبراهامیان|۱۳۷۷|ک=ایران بین دو انقلاب|ص=۱۱۳|رف=آبراهامیان}}</ref> او از نمایندگان را به مراسم تاجگذاری دعوت نکرد و [[میرزا علی‌اصغر اتابک|امین‌السلطان]] را به جای مشیرالدوله به نخست‌وزیری برگزید که معتقد بود اصلاحات بدون وجود یک دولت مقتدر و در صورت لزوم، مستبد، امکان‌پذیر نیست. محمدعلی شاه همچنین وزرای [[هیئت دولت|کابینه]] را به نادیده گرفتن مجلس تشویق می‌کرد و برای تضعیف مخالفان خود به اختلافات مذهبی و قومیتی در مناطق مختلف کشور دامن می‌زد.<ref>{{پک|آبراهامیان|۱۳۷۷|ک=ایران بین دو انقلاب|ص=۱۱۴-۱۱۳|رف=آبراهامیان۱۱۳–۱۱۴}}</ref> اما اختلاف اصلی شاه و مجلس، بر سر تصویب متمم قانون اساسی شکل گرفت. مجلس با الگوبرداری از [[قانون اساسی بلژیک]]، بندهایی به قانون اساسی اضافه کرد که اختیارات شاه را به شدت محدود می‌کرد و در مقابل به مجلس اختیارات وسیعی می‌داد؛ از جمله عزل نخست‌وزیر یا هر یک از وزیران و تصویب سالیانهٴ همهٴ هزینه‌های نظامی. شاه از امضای آن سر باز زد و بر مبنای قانون اساسی آلمان، اصلاحات دیگری را پیشنهاد داد که که مخالفت جدی مردم درنقاط مختلف ایران را به همراه داشت.<ref>{{پک|آبراهامیان|۱۳۷۷|ک=ایران بین دو انقلاب|ص=۱۱۴-۱۱۵|رف=آبراهامیان۱۱۴–۱۱۵}}</ref> اعتراض و اعتصاب شهرهای مختلف ایران از جمله تهران، تبریز، [[کرمانشاه]]، [[اصفهان]]، [[شیراز]]، مشهد، رشت و [[بندر انزلی]] شکل گرفت و امین‌السلطان نیز به دست یک صراف تبریزی کشته شد. شاه در نهایت عقب نشینی و قانون اساسی را مهر کرد و [[ابوالقاسم ناصرالملک|ناصرالملک]]، سیاستمدار لیبرال را به نخست‌وزیری برگزید. او برای اثبات حمایت خود از مشروطه، به عضویت [[جامع آدمیت|مجمع آدمیت]] درآمد.<ref>{{پک|آبراهامیان|۱۳۷۷|ک=ایران بین دو انقلاب|ص= ۱۱۶ |رف=آبراهامیان}}</ref>

اگرچه مخالفت محمدعلی شاه با مشروطه، عملاً راه به جایی نبرد و شاه ناگزیر به تسلیم در مقابل مجلس شد، اما اختلاف در بین نمایندگان مجلس و طیف‌های مختلف سیاسی و مذهبی، آرام‌آرام نمایان شد. لیبرال‌ها در مجلس طرح‌ها و پیشنهادهایی را مطرح می‌کردند که با مخالفت میانه‌روها مواجه می‌شد. از جملهٴ این طرح‌ها، اصلاح نظام انتخاباتی بود که در آن کاهش میزان پیش‌شرط دارایی برای مشارکت در انتخابات، بازتوزیع کرسی‌های نمایندگی در سطح ایالات و حق انتخاب نماینده برای اقلیت‌های مذهبی پیشنهاد شده بود.<ref>{{پک|آبراهامیان|۱۳۷۷|ک=ایران بین دو انقلاب|ص=۱۱۸|رف=آبراهامیان}}</ref> نشریاتی مانند ''[[صور اسرافیل (نشریه)|صور اسرافیل]]'' و ''[[حبل‌المتین (نشریه)|حبل‌المتین]]'' به مخالفت با [[جدایی دین از سیاست|دخالت روحانیان در سیاست]] پرداختند که اعتراض محافظه‌کاران و برخی از میانه‌روها را در پی داشت. آنها این گروه را ضد دین معرفی می‌کردند. به‌موازات، نارضایتی طبقات فرودست از مجلس نیز افزایش می‌یافت؛ چون شرایط نامناسب اقتصادی تداوم داشت و مجلس نیز به‌واسطهٴ حمایت از [[بازار آزاد]]، توجهی به کاهش مالیات‌ها و [[تعیین دستوری قیمت|کنترل قیمت‌ها]] نداشت. [[بودجه|بودجهٴ]] مصوب مجلس که هزینه‌های دربار را به شدت کاهش داده بود، نارضایتی شاهزادگان و طبقات اشراف را نیز برانگیخت.<ref>{{پک|آبراهامیان|۱۳۷۷|ک=ایران بین دو انقلاب|ص=۱۱۹-۱۱۸|رف=آبراهامیان۱۱۸–۱۱۹}}</ref>

در آذر ۱۲۸۶، [[شیخ فضل‌الله نوری]] از مردم دعوت کرد تا برای دفاع از اسلام در برابر «مشروطه‌طلبان کافر» در [[میدان امام خمینی (تهران)|میدان توپخانه]] تجمع کنند. جمعیت زیادی در این اجتماع شرکت کردند که به گزارش آبراهامیان، عمدهٴ آنان را طلاب و روحانیون، درباریان و مستخدمان، دهقانان اراضی سلطنتی [[ورامین]]، کارگران سادهٴ بازار تهران و شاغلان رده پایین قصر سلطنتی تشکیل می‌دادند. شیخ فضل‌الله در این گردهمایی سخنرانی کرد و «[[برابری اجتماعی|برابری]]» را یک بدعت خارجی خواند. اجتماع‌کنندگان برای حمله به مجلس آماده می‌شدند، اما در مقابل، جامعهٴ اصناف برای دفاع از مشروطه، اعلام اعتصاب عمومی کرد و به گفتهٴ آبراهامیان، بیش از ۱۰۰ هزار نفر برای دفاع از مجلس داوطلب شدند. در نهایت محمدعلی شاه عقب‌نشینی کرد و با سوگند دوباره به قانون اساسی مشروطه، از طرفداران خود خواست که پراکنده شوند.<ref>{{پک|آبراهامیان|۱۳۷۷|ک=ایران بین دو انقلاب|ص=۱۲۰-۱۲۱|رف=آبراهامیان۱۲۰–۱۲۱}}</ref>

* {{یادکرد کتاب |عنوان=ایران بین دو انقلاب |نام خانوادگی=آبراهامیان |نام=یرواند |ناشر=نشرپیوند نی |سالنویسنده=۱۳۸۴یرواند آبراهامیان| سال اصلی = ۱۳۷۷ |شابکعنوان=[[ایران ۹۶۴-۳۱۲-۳۶۳-۴بین دو انقلاب]]|نام مکانخانوادگی مترجم۱=تهران گل‌محمدی|صفحات=نام |ترجمهمترجم۱=گلمحمدی،احمد|نام احمد،خانوادگی فتاحی، محمدابراهیممترجم۲=فتاحی ولیلایی|پیوندنام نویسندهمترجم۲=یرواند آبراهامیان محمدابراهیم|فصلمکان=تهران |جلدناشر=[[نشر نی]]|زبانشابک=fa|رف=آبراهامیان۹۷۸-۹۶۴-۳۱۲-۳۶۳-۵}}