خاستگاه نیاهندواروپاییان: تفاوت میان نسخه‌ها

این فرضیه توسط [[ماریا گیمبوتاس]] لیتوانیایی در سال ۱۹۵۶ میلادی مطرح گردید و برپایهٔ این فرضیه؛ خاستگاه [[نیاهندواروپاییان]]، اِستِپ‌های اورال/ولگا (Uralic/Volgan steppe) در دوران [[مس‌سنگی]] (هزاره‌های چهارم و پنجم پیش از میلاد) احتمال داده شده‌است. نظریهٔ وی که بر بر مبنای یافته‌های باستان شناختی بود، با انتقادهایی به ویژه از سوی زبان شناسان مواجه گردید. با این حال ناحیه ای که وی به عنوان موطنخاستگاه هندواروپایی‌ها معرفی کرد، یکی از نظریه‌های نسبتاً قابل قبول می‌دانند.<ref name=":0">عدلی، محمدرضا. [http://jrs.srbiau.ac.ir/article_8084.html سرچشمه‌های فرهنگ هندی: نگاهی به تمدن پیشاآریایی و آریایی نخستین. ''پژوهشنامه ادیان''], 1394; 9(1 (17 بهار و تابستان 1394)): 137-169.</ref>؛ گرچه گفتنی است که برخی هواداران آن با یافته های ژنتیکی کاوشهای باستانشناسی ارمنستان<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Genetic evidence from the South Caucasus region shows surprising long-term stability|نشانی=https://phys.org/news/2017-06-genetic-evidence-south-caucasus-region.html|وبگاه=phys.org|بازبینی=2019-12-14|کد زبان=en}}</ref>، بازنگری کلی در آن نموده و این فرضیه را به تاریخی پس از جنوب قفقاز پیوند می دهند.<ref>{{Cite journal|last=Wang|first=Chuan-Chao|last2=Reinhold|first2=Sabine|last3=Kalmykov|first3=Alexey|last4=Wissgott|first4=Antje|last5=Brandt|first5=Guido|last6=Jeong|first6=Choongwon|last7=Cheronet|first7=Olivia|last8=Ferry|first8=Matthew|last9=Harney|first9=Eadaoin|date=2018-05-16|title=The genetic prehistory of the Greater Caucasus|url=https://www.biorxiv.org/content/10.1101/322347v1|journal=bioRxiv|language=en|pages=322347|doi=10.1101/322347}}</ref>

گروه کپنهاگ به سرپرستی کریستین کریستینسن <ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-1-4419-0465-2_1292|عنوان=استوارنامه و پیشینه پژوهشی دانشگاهی کریستینسن در زمینه باستانشناسی پیش از تاریخ اروپا}}</ref>(مکتب باستانشناسی دانمارک) نیز که در زمینه پیش از تاریخ اروپا و دوران مفرغ به دستاوردهای بزرگی دست یافته است، با رویکرد به مدارک یاد شده، از اعتبار نظریه کورگان(استپ) کاسته و جنوب قفقاز را خاستگاه احتمالی راز رام کردن اسب و زبانهای اروپایی می داند. در مجلههفته نامه معتبر خبری اشپیگل مصاحبه ای دراین باره از وی به چاپ رسیده است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Copenhagen group: Germanic and Balto-Slavic from Bell Beaker; Indo-Anatolian homeland in the Caucasus|نشانی=https://indo-european.eu/2018/05/copenhagen-group-germanic-and-balto-slavic-from-bell-beaker-indo-anatolian-homeland-in-the-caucasus/|وبگاه=Indo-European.eu|تاریخ=2018-05-22|بازبینی=2019-12-11|کد زبان=en-GB|نام=Carlos|نام خانوادگی=Quiles}}</ref>.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=The renewed 'Kurgan model' of Kristian Kristiansen and the Danish school: "The Indo-European Corded Ware Theory"|نشانی=https://indo-european.eu/2017/11/the-renewed-kurgan-model-of-kristian-kristiansen-and-the-danish-school-the-indo-european-corded-ware-theory/|وبگاه=Indo-European.eu|تاریخ=2017-11-18|بازبینی=2019-12-11|کد زبان=en-GB|نام=Carlos|نام خانوادگی=Quiles}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Story of most murderous people of all time revealed in ancient DNA {{!}} New Scientist|نشانی=https://www-newscientist-com.cdn.ampproject.org/v/s/www.newscientist.com/article/mg24132230-200-story-of-most-murderous-people-of-all-time-revealed-in-ancient-dna/amp/?usqp=mq331AQCKAE=&amp_js_v=0.1|وبگاه=www-newscientist-com.cdn.ampproject.org|بازبینی=2019-12-12}}</ref>

این نظریه را نخستین بار [[فریدون جنیدی]] در سال ۱۹۸۰ مطرح نمود. وی با بهره گیری از روشهای هرمنوتیک و زبانشناختی، با کاربرد زبان اوستایی و سانسکریت (کهن ترین زبانهای آریایی و اروپایی) و دیگر زبان های آریااروپایی، پژوهش در نوشته های پهلوی و شاهنامه پژوهی، هماهنگی با داده های روز در زمینه اقلیم شناسی تاریخی و دوره های یخبندان زمین، سرزمین مادری آریاییان و اروپاییان را ایران بزرگ بازشناخت. سپس بدنبال این، [[جهانشاه درخشانی]] با بررسی فراگیر در گستره ایران بزرگ در فرهنگ های تاریخی خاورمیانه و آثار بجامانده از تمدن های باستانی سومر و ایلام و هیتی ها و اَرَتّه (تمدن جیرفت) و شهر سوختهسوخته، به برآیندهای همسانی رسید. از دیگر کسانی که به نظریه همانندی دراین باره دست یافته اند،یافتند، [[پرویز رجبی]] است؛ وی در این باره میچنین گفته گویداست: <blockquote class="templatequote">در کتاب گران‌مایهٔ درخشانی به نشانه‌های فراوانی دربارهٔ تبار ایرانیان امروز برمی‌خوریم. اگر هم برخی از این نشانه‌ها هنوز شناورند، قابل تأمل و جالب توجه هستند. در هر حال درخشانی راه‌های نزدیک شدن به هزاره‌های گمشده را به‌خوبی و با موفق‌ترین وجه ممکن نشان داده‌است. من به نام کسی که منتسب به ایران‌شناسی است به این اثر گران‌مایه ارجی بسیار می‌نهم و اگر هم اغراق تلقی شود آن را از نخستین کارهای جدی ایرانیان در زمینهٔ ایران‌شناسی می‌دانم.</blockquote><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=رجبی، پرویز، هزاره‌های گمشده، انتشارات توس، ویرایش اول، چاپ سوم، پاییز ۱۳۸۷، جلد دوم، صفحهٔ ۱۰۳. به نقل از امیر حسین رسائل در مصاحبه با جهانشاه درخشانی. روزنامه شرق، شماره ۲۲۱، ۲ تیر ۱۳۸۳، ص ۷. یاد شده در تارنمای ایران بوم.}}</ref>

این فرضیه بر پایهٔ تحقیقات دو دانشمند به نام‌های گامکرلیدزه و ایوانف (Thamas V. Gamkrelidze و V. V. Ivanov) در سال ۱۹۸۴ عنوان گردید. آن‌ها با بررسی وام واژه‌های بکاررفته در زبان‌های [[سامی (قوم)|سامی]] و [[زبان‌های قفقازی|قفقازی]]، معتقد شدند که زادگاه هندیان، ایرانیان و اروپاییان باید در غرب فلات ایران و نواحی [[سرزمین کوهستانی ارمنستان|اطراف ارمنستان]] باشد و نباید آن را در مسافتی خیلی دورتر از این منطقه قرار داد.<ref name=":0" /> آن‌ها در نهایت از شمالغربیشمال غربی ایران (بین جنوب قفقاز و شمال بین‌النهرینمیانرودان<ref>{{Cite journal|last=SHEVOROSHKIN|first=VITALY|date=1986|title=INDO-EUROPEAN HOMELAND AND MIGRATIONS|url=https://doi.org/10.1515/flih.1986.7.2.227|journal=Folia Linguistica Historica|language=en|volume=20|issue=Historica vol. 7,2|doi=10.1515/flih.1986.7.2.227|issn=0168-647X}}</ref>) به عنوان خاستگاه نیای مردمان آریایی و اروپایی نام برده‌اند و بیان داشتند که زبان‌های بعدی در نتیجهٔ مهاجرت هندواروپایی‌ها به سمت شرق و سپس غرب به وجود آمده‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|نشانی=http://archive.org/details/GamkrelidzeIvanov1990IndoEuropean|عنوان=The Early History of Indo-European Languages|نام خانوادگی=Thomas V. Gamkrelidze and V.V. Ivanov|زبان=English}}</ref>