|
[[پرونده:Soap P1140887.jpg|بندانگشتی|فروش صابون‌های دست‌ساز در [[فرانسه]]]]
[[پرونده:Soapfunction1.jpg|بندانگشتی|چگونگی عمل صابون]]
'''صابون'''، دربه تعریف علم [[شیمی]]، [[نمک]] یک [[اسید چرب]] است. صابون عمدتاً برای شست‌وشو، [[حمام‌کردن]] و پاکیزگی استفاده میشود، ولی در ریسیدن [[پارچه]] هم از صابون استفاده می‌گردد و جزء مهمی از [[روان‌ساز]]ها است. به ترکیب صابون با روغن به صورت نسبتاً جامد «[[گریس]]» گفته میشود. صابون‌های تمیزکاری و تطهیر عمدتاً از جمع‌آوری روغن‌ها و چربی‌های گیاهی و [[چربی حیوانی|حیوانی]] با [[محلول]] شدیدغلیظ [[سدیم هیدروکسید|سود سوز آور]](sodium hydroxide)به‌دست می‌آیند. چربی‌ها و روغن‌ها ترکیبی از [[تری‌گلیسرید]]ها هستند: سه [[مولکول]] اسید چرب به یک مولکول [[گلیسرول]] متصل شده‌است.{{سخ}}صابون‌ها، با ایجاد [[امولسیون]] پایدار ولی ناهمگن از چرکها که چربی اند، باعث ایجاد یک [[کلوئید]] امولسیون و در نتیجه اتصال مولکول‌های صابون به چربی‌ها از بخش [[گروه آلکیل|آلکیل]] (زنجیره بلند کربنی) و اتصال صابون از سرقطبی خودبه مولکول‌های آب باعث شسته‌شدن چربی‌ها می‌شوند. (قسمت باردار صابون، [[چربی‌های خنثی|چربی‌ها]] را در آب پخش میکند و با آب، که «قطبی» است، جاذبه برقرار می‌نماید و قسمت [[هیدروکربن|هیدروکربنی]] هم با چربی‌ها جاذبه ایجاد میکند)<ref>Wikipedia contributors, "Soap," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Soap (accessed October 15, 2015).</ref>
صابون‌ها، با ایجاد [[امولسیون]] پایدار ولی ناهمگن از چرکها که چربی اند، باعث ایجاد یک [[کلوئید]] امولسیون و در نتیجه اتصال مولکول‌های صابون به چربی‌ها از بخش [[گروه آلکیل|آلکیل]] (زنجیره بلند کربنی) و اتصال صابون از سرقطبی خودبه مولکول‌های آب باعث شسته‌شدن چربی‌ها می‌شوند. (قسمت باردار صابون، [[چربی‌های خنثی|چربی‌ها]] را در آب پخش میکند و با آب، که «قطبی» است، جاذبه برقرار می‌نماید و قسمت [[هیدروکربن|هیدروکربنی]] هم با چربی‌ها جاذبه ایجاد میکند)<ref>Wikipedia contributors, "Soap," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Soap (accessed October 15, 2015).</ref>
== تاریخچه ==
به احتمال زیاد، صابون را اولین بار [[مصر باستان|مصریان باستان]] در [[دره نیل|درهٔ نیل]] ساختند. در حدود ۶۰۰ سال پیش از میلاد، ملوانان [[فنیقی‌ها|فینیقی‌ها]]، فن صابون‌سازی (یا صابون پزی) را به سواحل [[مدیترانه]] بردند. در قرن اول میلادی، بهترین صابون از چربی [[بز]] و [[خاکستر]]های به‌دست‌آمده از سوزاندن چوب «درخت آلش» به‌دست می‌آمد. تا پایان [[قرن هجدهم]]، صابون را از چربی حیوانی و خاکستر چوب تهیه می‌کردند. در همان هنگام، معلوم شد که می‌توان به‌جای خاکستر چوب، از [[سود سوزآور]]، که [[قلیا]]ی حاصل از نمک معمولی است، استفاده کرد. در همین زمان، روغن‌های گیاهی نظیر [[روغن زیتون]]، [[روغن نخل]]، [[روغن نارگیل]]، [[روغن کنجد]] و [[روغن سویا]] جانشین چربی‌های حیوانی شدند.<ref name="دانشنامهٔ آکسفورد">''دانشنامهٔ آکسفورد''</ref>
=== در ایران: ===
در ایران در حدود زمان صفویه در [[بروجرد]] صابون سازی شکل گرفت و حدود ۱۵۰ سال پیش در زمان قاجار به شهر [[مراغه]] برده شد هم اکنون نیز شهرهای [[بروجرد]] و [[مراغه]] قطب های مهم صابون پزی شناخته میشود. در شهر [[بروجرد]] نظیر فروش صابونهایی با رنگ و بوی خاص (فانتزی) معمول است که در آنجا با نام صابون عاجز شناخته می شود.از مراغه نیز هرسال نزدیک 200 تن صابون تولید شده و به اقصی نقاط کشور ارسال میشود که به عنوان [[صابون مراغه]] معروف است.
== روش تهیهٔ صابون ==
۱====== 1- روش ناپیوسته: ======
یکی از روش‌های قدیمی تولید صابون می‌باشد که در واحدهای تولیدی با ظرفیت نسبتاً کم و برای تولید محصولات خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ماده اولیه اصلی مورد استفاده در تولید صابون شامل انواع چربی‌ها بوده که می‌تواند منشأ حیوانی (مانند تالو) یا گیاهی (مانند [[روغن پالم]] و [[نارگیل]]) داشته باشد. حدود ۷۵ درصد از کل چربی مصرفی در صنایع صابون سازی دنیا را [[تالو]] (Tallow) تشکیل می‌دهد که دارای منشأ حیوانی است. این ماده شامل مخلوطی از [[گلیسیرین]]ها بوده و از چربی‌های جامد که به وسیله بخار پالایش شده‌است، به دست می‌آید.
در این روش اسید چرب درون مخزن ریخته شده و توسط [[سدیم هیدروکسید]] (صابون جامد) یا [[پتاسیم هیدروکسید]] (صابون مایع)، خنثی میشود.
۲====== 2- روش پیوسته: ======
امروزه با پیشرفت تکنولوژی، تولید صابون بیشتر به صورت پیوشته انجام می‌گیرد. در این روش ابتدا چربی توسط آب در دما و فشار بالا هیدرولیز میشود و تولید اسید چرب و گلیسیرین می‌نماید. اسید چرب به دست آمده، توسط محلول سدیم هیدروکسید (محلول سود) خنثی شده و صابون تشکیل میشود.<ref>[https://iranchembook.ir/methods-of-industrial-production-of-soap/ روش‌های تولید صنعتی صابون]</ref>
امروزه با پیشرفت تکنولوژی، تولید صابون بیشتر به صورت پیوسته انجام می‌گیرد. در این روش ابتدا چربی توسط آب در دما و فشار بالا هیدرولیز میشود و اسید چرب و گلیسیرین تولید میکند. اسید چرب به دست آمده، توسط محلول سدیم هیدروکسید (محلول سود) خنثی شده و صابون تشکیل میشود.<ref>[https://iranchembook.ir/methods-of-industrial-production-of-soap/ روش‌های تولید صنعتی صابون]</ref>همهٔ صابون‌های دستشویی با اضافه‌کردن [[روغن نباتی]] یا چربی حیوانی (عمدتاً [[دنبه]] و [[پیه]]) به یک قلیای[[باز (شیمی)|قلیا]]<nowiki/>ی قوی ساخته می‌شوند. این کار در دما و فشار بالا صورت می‌گیرد. آنچه حاصل میشود، صابون و مادهٔ دیگری به نام [[گلیسیرین]] یا [[گلیسرول]] است. گلیسیرین را با یک محلول غلیظ نمک جدا می‌کنند. سپس صابون مذاب را در دستگاه [[همزن]] می‌ریزند. در آنجا [[عطر]] و [[مواد نگهدارنده]] یا رنگ به آن اضافه می‌کنند. بالاخره صابون مذاب را سرد می‌کنند و در اندازهٔ معین قالب‌گیری می‌کنند یا بُرش می‌دهند.<ref name="دانشنامهٔ آکسفورد" />
== تاریخچه صابون‌های مایع ==
صابون‌های مایع تا [[قرن نوزدهم]] هنوز کشف نشده‌بودند. در سال [[۱۸۶۵ (میلادی)|۱۸۶۵]]، ویلیام شپهارد، نوعشپهارد،صابون مایع صابون را اختراع کرد.
== صابون‌های مایع ==
اگر در مولکول صابون در بخش کاتیونی به جای Na یکی از یون‌های آمنیوم(+NH4) یا پتاسیم(+K)قرار گیردگیرد،نقطه ذوب صابون پایین رفته و حالت مایع پیدا خواهدکرد. {{ت}}
== منابع ==
| 