دریای خزر: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
نجات ۱۱ منبع و علامتزدن ۲ بهعنوان مرده.) #IABot (v2.0 |
Viera iran (بحث | مشارکتها) ویرایش بهوسیلهٔ ابرابزار: |
||
خط ۲۵:
|نقشه پایین =Caspianseamap.png <!--ترجیحاً نقشه جدید با مرزبندی کشورهای منطقه -->
|پاورقی= <!--توضیحات و لینکها -->|name=دریای خزر}}
'''دریای خَزَر'''،<ref name="ReferenceB">ایران و ترکان در روزگار ساسانیان. عنایت الله رضا، ۱۳۶۵، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، چاپ چهارم، صفحه۹۵–۱۱۴</ref>
این دریا که گاهی بزرگترین دریاچه جهان و گاهی کوچکترین دریای خودکفای [[کره زمین]] طبقهبندی میشود، بزرگترین پهنه آبی [[محصور در خشکی]] است. طول آن حدود ۱۰۳۰ تا ۱۲۰۰ کیلومتر و عرض آن بین ۱۹۶ تا ۴۳۵ کیلومتر است. سطح دریای خزر در حدود ۲۸ متر پائینتر از سطح [[دریاهای آزاد]] است.
خط ۳۵:
== نامها ==
{{اصلی|اختلاف بر سر نامیدن دریای خزر}}
در سال ۱۳۶۱ دولت نام دریای مازندران را نام رسمی اعلام کرد ولی در بخشنامه دولتی سال ۱۳۸۱ نام رسمی دریای شمال ایران در مکاتبات فارسی دریای خزر و در مکاتبات انگلیسی دریای کاسپین (Caspian Sea) اعلام شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=دریای شمال را چه بنامیم؟ خزر، مازندران یا کاسپین؟|وبگاه=صفحه نخست - خبرآنلاین|تاریخ=2014-09-26|سال=2014|پیوند=http://khabaronline.ir/detail/213931/society/2024|کد زبان=fa|تاریخ بازبینی=2014-09-26}}</ref> ایرانیان از ۱۳۱۶ این دریا را مازندران مینامند. نام دریای مازندران و دریای خزر در ۵۰ سال گذشته در رسانههای گروهی ایران رایج بودهاست. با این وجود نام رسمی و بینالمللی دریای شمال ایران در همه زبانها کاسپین و معادلهای آن است. همانگونه که در مورد بسیاری دیگر از [[عوارض جغرافیایی]] جهان رایج است برای این دریا نیز نامهای متفاوتی در زمانهای گوناگون استفاده شدهاست؛ ولی «دریای هیرکان» و «دریای کاسپی» از نظر تاریخی مطرح تر بودهاست.<ref name="cgie.org.ir">{{یادکرد وب |نویسنده= |نشانی=http://www.cgie.org.ir/showbuilderB.asp?id=389 |عنوان=خزر نام مناسبی نیست |ناشر=مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی |تاریخ= |تاریخ بازبینی= |پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20111013034659/http://cgie.org.ir/showbuilderB.asp?id=389 |تاریخ بایگانی=۱۳ اکتبر ۲۰۱۱ |dead-url=yes
=== دریای خزر ===
{{اصلی|خزرها}}
در هیچیک از نوشتههای مؤلفان شرقی و غربی دوران پیش از اسلام نامی از «خزر» بر دریای شمال ایران دیده نشدهاست. در نوشتههای مؤلفین اسلامی، این دریا در کنار نامهای دیگر، خزر هم نامیده شدهاست. در آغاز سدهٔ هفتم میلادی قوم [[خزران]] در دشتهای سفلای رود تِرِکْ و رود ولگا و شمال [[قفقاز]] سکنی داشتند.<ref>ایران و ترکان در روزگار ساسانیان. عنایت الله رضا، ۱۳۶۵، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، چاپ چهارم، صفحهٔ ۱۴۵</ref> به عبارت دیگر این قوم در بین شمالغربی این دریا و دریای سیاه سکونت داشتند. خزرها به همراه دیگر اقوام بیابانگرد شمال قفقاز، در زمان [[ساسانیان]]، بارها و بارها به سرزمین ایران تاخت و تاز میکردند و پس از حضور کوتاه مدت خود معمولاً به دست سپاه ساسانی از [[مرزهای ایران]] بیرون رانده میشدند. این قوم همواره با [[بیزانس]] بر ضد ایران همپیمان بود.<ref>محسنی، محمدرضا ۱۳۸۹: «پان ترکیسم، ایران و آذربایجان» ، انتشارات سمرقند، ص ۱۰۳</ref> بنای استحکامات بزرگی چون [[شهر دربند]] در [[شمال قفقاز]] در عهد [[ساسانیان]]، که برای جلوگیری از خزران صورت گرفت، هنوز پا برجاست.<ref>{{یادکرد وب |url=http://talash-online.com/didgha/matn_182_1.html |title=Talash online روسیه و جمهوری اسلامی<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات --> |accessdate=۱۴ ژوئیه ۲۰۰۷ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130730095903/http://talash-online.com/didgha/matn_182_1.html |archivedate=۳۰ ژوئیه ۲۰۱۳ |dead-url=yes
=== دریای کاسپین ===
خط ۴۹:
=== دریای مازندران ===
[[پرونده:دریای مازندران در روزنامه پایتخت.jpg|بندانگشتی|روزنامه پایتخت محرم ۱۳۲۹ (دی ماه ۱۲۸۹) که نام دریای مازندران در نقشه ترسیمی مشخص است]]
ایرانیان از ۱۳۱۶ این دریا را مازندران مینامند. نام دریای مازندران و دریای خزر در ۵۰ سال گذشته در رسانههای گروهی ایران رایج بودهاست. در سال ۱۳۶۱ دولت نام دریای مازندران را [[نام رسمی]] اعلام کرد.<ref>نام دریای شمال ایران، [[عنایتالله رضا]]، ناشر: [[مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]] سال: ۱۳۸۷، صص ۱۴–۳۶</ref>شاهزاده [[مسعود میرزا ظلالسلطان]] ملقب به '''ظل السلطان''' که از شاهزادگان قاجار و بزرگترین پسر به سن بلوغ رسیده [[ناصر الدین شاه]] بود که در دوران جوانی مدتی حاکم مازندران بود در خاطرات خود
=== دریای طبرستان ===
خط ۱۰۲:
== منابع دریای خزر ==
پژوهشها نشان میدهد حجم ذخایر تخمین زده شده [[نفت]]ی در دریای خزر حدوداً برابر با ۵۰ میلیارد بشکه و ذخایر [[گاز]] طبیعی تأیید شده هم برابر با ۲۵۷ هزار میلیارد فوت مکعب بودهاست؛ که این ارقام ۴٪ از ذخایر گاز و نفت دنیا را تشکیل میدهد. پیشبینی میشود با ادامه فعالیتهای اکتشافی، ظرفیت بهرهبرداری نفت این منطقه ۱۸۴ میلیارد بشکه و ظرفیت برداشت گاز از آن هم ۲۹۳ هزار میلیارد فوت مکعب افزوده شود.<ref>[http://snn.ir/news-13901007157.aspx نفت و گاز دریای خزر و پتانسیلهای موجود برای ایران-خبرگزاری دانشجو-تاریخ بازدید۱۳۹۱/۰۳/۰۸]{{پیوند مرده|date=ژانویه ۲۰۲۰ |bot=InternetArchiveBot
همچنین ۹۰ درصد [[خاویار]] جهان از این دریا صید میشود. اما صید بیرویه این ماهی سبب گشتهاست که بنابر گفته دانشمندان ۹۰ درصد از تعداد این ماهیان در یک قرن اخیر کاسته شود.<ref>[http://www.irdiplomacy.ir/Modules/ArticlePortal/Phtml/ArticlePrintVersion.Html.php?Lang=fa&TypeId=8&ArticleId=875 خاویار خزر ثروتی بزرگتر از نفت]{{پیوند مرده|date=ژانویه ۲۰۲۰ |bot=InternetArchiveBot
آذربایجان در سال ۱۹۹۴ قراردادی برای [[استخراج نفت]] با کنسرسیومی مرکب از شرکتهای آمریکایی، بریتانیائی، روسی، نروژی، ترکی و سعودی امضا کرد و در نوامبر همان سال قراردادی هم با ایران بست تا ایران را هم در این کنسرسیوم شریک کند اما آمریکا با این استدلال که شرکتهای آمریکایی اجازه ندارند با ایران همکاری کنند آذربایجان را ناگزیر به لغو این قرارداد کرد.<ref name="BBC"/>
خط ۱۱۳:
دریای خزر دارای ذخایر عظیمی از سوختهای هیدروکربنی میباشد. کشور جمهوری آذربایجان، عمده برداشتکننده منابع انرژی این دریا میباشد. در سال۲۰۱۲، جمهوری آذربایجان روزانه ۸۹۰ هزار بشکه نفت از حوزه جغرافیایی خود در دریای خزر استخراج میکرد. رتبههای بعدی را ترکمنستان با ۴۶ هزار بشکه، روسیه با ۶ هزار بشکه و قزاقستان با ۳ هزار بشکه نفت، به خود اختصاص میدهند. این در حالی است که کشور ایران، در این منطقه هیچگونه برنامه عملی در خصوص برداشت نفت و گاز تدوین نکردهاست و تنها به مطالعه و نقشهبرداری اکتفا کردهاست که دلیل آن را میتوان در اتکای ایران به منابع عظیم و قابل اتکای نفت و گاز موجود در خلیج فارس عنوان کرد.<ref>[http://www.entekhab.ir/fa/news/177128 صفر؛ سهم ایران از نفت خزر] ''خبرگزاری انتخاب''</ref>
این دریا از نظر منابع [[نفت]] و [[گاز طبیعی|گاز]] بسیار غنی است و ذخایر نفتی آن حدود ۱۷ تا ۳۵ میلیارد بشکه برآورد میشود. بخشی از نفت دریاچه که از [[میدان نفتی]] باکو پایتخت [[جمهوری آذربایجان]] برداشت میشود از طریق خط لوله باکو-تفلیس-جیهان به سواحل مدیترانه منتقل میشود.<ref>[http://www.caspianenvironment.org/newsite/Caspian-Background.htm Caspian Sea] {{Webarchive|url=https://archive.is/20130703213331/http://www.caspianenvironment.org/newsite/Caspian-Background.htm |date=۳ ژوئیه ۲۰۱۳
== آلودگی ==
|