ویکی‌پدیا

کاربر:Sa.vakilian/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
خنثی‌سازی ویرایش 25511427 توسط Sa.vakilian (بحث)
برچسب: خنثی‌سازی
جز (و ۲۰)
برچسب: جایگزین شد
خط ۱:
{{صفحه کاربری غیرفعال خالی شده}}
{{رهنمود پیشنهادی}}
نحوهٔ استفاده از منابع دارای سوگرایی {{به انگلیسی|bias}} مکرراً در [[ویکی‌پدیا:تابلوی اعلانات منابع معتبر]] مورد بحث قرار گرفته است. اگر چه سیاست‌ها و رهنمودهای دیگری راجع به این موضوع بحث کرده‌اند، اما برای تسهیل دسترسی کاربران به ملاک‌های تصمیم‌گیری در مورد منابع دارای سوگرایی، این رهنمود موضوع را با دقت و صراحت بیشتری طرح می کند.
 
== تعریف سوگرایی ==
'''سوگرایی'''، '''جهت‌گیری'''، '''جانبدارانه بودن''' یا '''سودار بودنِ''' یک منبع به معنای آن است که آن منبع خاص یک موضوع را از یک زاویهٔ دید خاص پوشش می‌دهد و به زوایای دیگری که مورد توجه منابع معتبر دیگر هستند اهمیت نمی‌دهد یا اهمیت کمتری می‌دهد.
 
منشأ سوگرایی منابع می‌تواند وابستگی‌های سیاسی، تجاری، مذهبی، فلسفی یا باورهای دیگر باشد. هیچ منبعی از سوگرایی کاملاً مبرا نیست، چرا که هیچ چیزی حقیقت مطلق نیست. با این حال، برخی منابع (یا به طور کلی، یا در مورد موضوعاتی خاص) دارای سوگرایی واضح‌تری هستند و این، روی مناسب بودن آن‌ها به عنوان یک منبع در آن موضوع و نیز روی این که به شکلی می‌توان مطالب آن‌ها را نقل قول کرد تأثیر می‌گذارد.
 
== سیاست‌ها و رهنمودهای مرتبط ==
سیاست‌ها و رهنمودهایی که مبنای رهنمود فعلی هستند عبارتند از:
* [[ویکی‌پدیا:دیدگاه بی‌طرف]]: این سیاست تأکید می‌کند که صرفِ این که یک منبع سوگرایی دارد باعث نمی‌شود که آن منبع غیر مجاز باشد، و هدف باید حفظ بی‌طرفیِ مقاله با استفاده از منابع مختلف و ایجاد تعادل بین وزن دیدگاه‌ّای مختلف باشد. این سیاست همچنین تأکید می‌کند که گاهی کنار گذاشتن تمام منابع دارای سوگرایی ممکن است به مقاله‌ای بهتر منجر بشود. (یعنی اگر بتوان دیدگاهی را بدون بهره گیری از منابع سودار و با استفاده از منابع معتبر غیرسودار توضیح داد، این کار بهتر است. اما اگر منابع سودار موجود نبودند یا در پوشش مطلب ضعف داشتند، نباید به صرفِ سودار بودن باقی منابع از بیان دیدگاهی که وزن قابل توجهی دارد اجتناب کرد.)
* [[ویکی‌پدیا:منابع معتبر]] به خصوص [[وپ:معتبر#سازمان ها و رسانه های خبری]]:
 
* [[ویکی‌پدیا:بیطرفی منابع]]: این صفحه یک [[وپ:انشا]] است و رهنمودی رسمی نیست. با این حال محتوای ان شایان توجه است. این صفحه می‌گوید که اگر چه مقالات ویکی پدیا ضروری است که [[وپ:دبط|دیدگاه بی طرف]] را روایت کنند، ولی لازم نیست که این کار تنها از طریق منابع معتبر بی‌طرف، غیرجهت دار و عینی رخ بدهد. گاهی منابع غیربی طرف بهترین منابع ممکن برای اطلاعات مؤید دیدگاه های مختلفی است که درباره یک موضوع وجود دارد.
 
 
==با منابع جهت‌دار چطور برخورد کنیم؟==
برای تعیین این که آیا می‌شود از یک منبع دارای سوگرایی برای یک مقصود خاص استفاده کرد یا نه، و اگر بله به چ شکل، باید چند قدم برداشته بشود. این قدم‌ها در زیر شرح داده شده‌اند.
 
===تعیین منشأ سوگرایی ===
سوگرایی یک منبع، می‌تواند از چیزهای مختلفی ناشی بشود. برای مثال، مطالب مختلف یک منبع ممکن است درجات مختلفی از سوگرایی داشته باشند.
 
; دیدگاه اشخاص
به طور خاص، مطالبی که دیدگاه یک شخص را مطرح می‌کنند (نظیر سرمقاله‌ها، ستون‌های نشریات، مصاحبه‌های مکتوب یا صوتی یا تصویری، و مقاله‌های مدعو) معمولاً سوگرایی‌شان متأثر از دیدگاه و باورهای آن فرد خاص است.
:مثال: سرمقاله‌ای که توسط [[حسین شریعتمداری]] در روزنامه [[کیهان]] نوشته می‌شود، متأثر از سوگرایی‌های وی است (و این سوگرایی‌ها ممکن است همسان یا متفاوت از سوگرایی‌های کلی آن روزنامه باشند)
:مثال: مصاحبه‌ای از [[آنگلا مرکل]] (صدراعظم آلمان) توسط شبکه تلویزیونی [[صدای آمریکا]] (وابسته به دولت ایالات متحده) تهیه و پخش می‌شود، متأثر از دیدگاه‌ّهای آن فرد است (که ممکن است با دیدگاه‌های کلی آن شبکه تلویزیونی، یا دیدگاه دولت ایالات متحده متفاوت باشد)
 
برخی منابع چاپی، در متن یا پانویس مطلب به این نکته که دیدگاه آن فرد لزوماً منعکس‌کنندهٔ دیدگاه آن منبع نیست اشاره می‌کنند. با این حال، ممکن است که آن منبع در انتخاب این که دیدگاه چه کسانی را منتشر کند نیز درجاتی از سوگرایی داشته باشد؛ در نتیجه سوگرایی چنین مطالبی را نمی‌توان تماماً به آن فرد نسبت داد و منبع منتشر کننده را نمی‌توان کاملاً از این لحاظ مبرا دانست.
 
; وابستگی‌های سیاسی، اقتصادی، و نظایر آن
منابعی که به لحاظ قانونی یا مالی به یک شرکت یا سازمان یا ارگان خصوصی یا دولتی وابستگی دارند، معمولاً دارای جهت‌گیری به نفع آن شرکت یا سازمان یا ارگان هستند، یا دست کم از انتشار مطالبی که با دیدگاه‌های کلی آن شرکت یا سازمان یا ارگان ناسازگار باشد پرهیز می‌کنند.
 
در برخی موارد این وابستگی‌ها علنی‌تر هستند. مثلاً [[صدای آمریکا]] به طور علنی اعلام می‌کند که به دولت ایالات متحده وابسته است، یا [[خبرگزاری میزان]] رسماً با نام خبرگزاری [[قوه قضائیه]] ایران ثبت شده‌است. نهادهایی که در وبگاه‌شان بخش اخبار دارند (مثلاً دانشگاه‌ها، شرکت‌ها و نظایر آن) نیز علناً وابستگی این بخش خبری با آن نهاد را نشان می‌دهند.
 
در برخی موارد وابستگی‌ها پنهان‌تر هستند. برای مثال، این تصور کلی وجود دارد که منابع پرطرفدار فارسی که خارج از ایران اداره می‌شوند و در موضوعات سیاسی یا اجتماعی یا مدنی مربوط به ایران مطلب منتشر می‌کنند، عموماً سوگرایی‌هایی علیه دیدگاه منابع وابسته به دولت ایران دارند. با این حال، درستی این تصور قابل بحث است و تصمیم‌گیری در مورد آن باید به طور مورد به مورد انجام بگیرد.
 
; تغییر در طول زمان
باید توجه کرد که هم سوگرایی افراد، هم سوگرایی سازمان‌ها و نهادها در طول زمان تغییر می‌کند و به تبع آن سوگرایی منابع نیز در طول زمان متغیر است. برای نمونه، [[روزنامه همشهری]] وابسته به [[شهرداری تهران]] است و قابل تصور است که با تغییر شهردار تهران، سوگرایی این روزنامه نیز بر اساس علایق و باورهای وی تغییر کند (مثلاً محافظه‌کارانه‌تر، یا اصلاح‌طلبانه‌تر بشود). مثال واضح‌تر از این دست، [[روزنامه اطلاعات]] است که از سال ۱۳۰۵ تا کنون در ایران منتشر می‌شود. این روزنامه در طول حکومت‌های مختلف، متأثر از شرایط سیاسی و اجتماعی و نیز به دلیل تغییرات هیئت سردبیری‌اش تحولاتی را تجربه کرده‌است.
 
; حوزه سوگرایی
یک منبع ممکن است که در یک موضوع خاص سوگرایی داشته باشد اما در حوزه‌ای دیگر بی‌طرف محسوب گردد. برای مثال، [[صدای آمریکا]] در مطالب سیاسی به خاطر وابستگی مستقیمش به دولت ایالات متحده می‌تواند دارای سوگرایی تلقی بشود، اما چنانچه مطلبی در حوزه‌ای خارج از سیاست (مثلاً راجع به یک فیلم سینمایی، یا زندگینامه یک بازیگر) منتشر بکند ممکن است که بی‌طرف دانسته باشد.
 
=== انتخاب نحوهٔ ارجاع ===
اگر یک منبع برای یک موضوع خاص دارای سوگرایی دانسته نشود، مستقل از این که در موضوعات دیگری دارای سوگرایی است، در این کاربرد خاص می‌توان با آن مثل یک منبع بی‌طرف رفتار کرد.
 
هر جا که یک منبع برای یک موضوع خاص دارای سوگرایی دانسته بشود، دیدگاه آن منبع را می توان صرفاً به صورت «دیدگاه» به صورت [[وپ:درمتن|ارجاع درون متنی]] مورد استفاده قرار داد، تا آن دیدگاه خاص تبیین شود؛ اما نباید به صورت فکت (بیان واقعیت محض) آورده شود. برای مثال [[محمدجواد ظریف]] می گوید/معتقد است ...
 
هرچند یک منبع ممکن است جانبدارانه باشد، اما می تواند در یک زمینه خاص معتبر محسوب شود. زمانی که ویراستاران با یک منبع بالقوه جهت دار سروکار دارند، باید در نظر داشته باشند که آیا منبع شرایط معمول برای منابع معتبر را دارا هست یا خیر، از قبیل کنترل تحریریه و منزلت صحت سنجی. همچنین، ویراستاران باید درنظر داشته باشند که آیا جانبداری لازم می دارد که ارجاع درون متنی برای منبع استفاده شود، مثلاً نویسنده فمینسیت، [[سیمون دوبوار]]، می گوید: «...» یا نامزد محافظه کار حزب جمهوریخواه [[رونالد ریگان]] چنین باور دارد که ...''
 
===موضوع مناقشه برانگیز چیست؟===
* هر موضوع سیاسی، اجتماعی، مذهبی، اقتصادی و ... که محل تضارب آرا، اختلاف صاحبنظران، مناقشه ویراستاران ویکی پدیا و نظایر آن باشد، به طوری که در خصوص آن بیش از یک دیدگاه با وزن قابل توجه وجود داشته باشد، مناقشه برانگیز محسوب می شود.
* [[وپ:ادعاهای بزرگ|ادعاهای بزرگ]] و [[وپ:حاشیه|نظریه‌های حاشیه‌ای]]: مواردی که مصداق ادعاهای بزرگ یا نظریه‌های حاشیه‌ای باشد، نباید بر اساس منابع یا مطالب جهت دار پوشش داده شود. این ادعاها نیازمند منابعی است که جهت دار محسوب نشود.
 
* تذکر: از حذف مطالب به ده دلیل جهت دار بودن منبع یا گوینده، به علت ایجاد سوگرایی باید خودداری شود.
* استثنا: خبرگزاری ها و رسانه هایی که در یک کشور یا جهان ، جریان اصلی رسانه ای محسوب می شود، نظیر [[بی بی سی]]، [[صدای آمریکا]]، [[ایرنا]] و [[صدا و سیما]] از این رهنمود مستثنی هستند، و حسب مورد باید در خصوصشان از طریق بحث به راه حل رسید.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/کاربر:Sa.vakilian/صفحه_تمرین»