اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

{{همچنین ببینید|روزشمار اعتراضات ۱۳۹۸ ایران|جان‌باختگان اعتراضات ۱۳۹۸ ایران|واکنش‌ها به اعتراضات ۱۳۹۸ ایران|قطعی سراسری اینترنت در ایران}}

* مخالفت با [[حسن روحانی]] و [[علی خامنه ای]]

'''اعتراضات ۱۳۹۸ ایران''' مجموعهٔ اعتراضات مردمی و ضد حکومتی در سراسر [[ایران]] بود که از ماه آبان به‌دنبال انجام مجدد [[سهمیه‌بندی سوخت در ایران|سهمیه‌بندی سوخت]] و افزایش ۲۰۰ درصدی<ref>{{یادکرد وب|عنوان=رشد قیمت بنزین چه زمانی به گرانی دامن می‌زند؟|نشانی=https://farsi.euronews.com/2019/11/19/gasoline-price-increasing-effects-iran-economy-inflation-rate|وبگاه=euronews|تاریخ=2019-11-19|بازبینی=2019-12-19|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191219105040/https://farsi.euronews.com/2019/11/19/gasoline-price-increasing-effects-iran-economy-inflation-rate|archivedate=۱۹ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=افزایش ۲۰۰ درصدی قیمت بنزین در راستای اجرای تعدیل اقتصادی است/ بخش اعظم درآمد هدفمندی یارانه‌ها به پزشکان رسید/ لوازم یدکی اولین قربانی گرانی بنزین|نشانی=https://www.mashreghnews.ir/news/1015647/افزایش-۲۰۰-درصدی-قیمت-بنزین-در-راستای-اجرای-تعدیل-اقتصادی-است|وبگاه=مشرق نیوز|تاریخ=2019-12-02|بازبینی=2019-12-19|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191219105053/https://www.mashreghnews.ir/news/1015647/افزایش-۲۰۰-درصدی-قیمت-بنزین-در-راستای-اجرای-تعدیل-اقتصادی-است|archivedate=۱۹ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> [[قیمت بنزین در ایران|قیمت بنزین]] آغاز شد. [[شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی ایران]]، بدون اطلاع و اعلام قبلی، در نیمه‌شب ۲۴ آبان ۹۸ اعلام کرد [[سهمیه‌بندی بنزین در ایران|سهمیه‌بندی بنزین]] دوباره آغاز شده و قیمت هر [[لیتر]] بنزین [[سهمیه‌بندی|سهمیه‌ای]] ۱۵۰۰ [[تومان]]، و نرخ هر لیتر بنزین آزاد از ۱۰۰۰ به ۳۰۰۰ تومان افزایش یافت.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://fararu.com/fa/news/417992/افزایش-قیمت-بنزین-در-سال-98-بنزین-گران-شد|وبگاه=fararu.com|بازبینی=2019-11-15|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|عنوان=افزایش قیمت بنزین در سال 98 / بنزین گران شد|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191121054729/https://fararu.com/fa/news/417992/افزایش-قیمت-بنزین-در-سال-98-بنزین-گران-شد|archivedate=۲۱ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> به دنبال اعلام این خبر، از شامگاه ۲۴ آبان‌ماه اعتراضات در شهرهای [[مشهد]]، [[تهران]]، [[اهواز]]، [[کرمانشاه]]، [[سنندج]]، [[جوانرود]]، [[مریوان]]، [[ارومیه]]، [[بوکان]]، [[سیرجان]] و [[شیراز]] آغاز شد و به [[بندرعباس]]، [[اصفهان]]، [[کرمان]]، [[قزوین]]، [[اندیشه (شهریار)|شهرک اندیشه]]، [[ماهشهر]]، [[گچساران]]، [[خرمشهر]]، [[بابل (شهر)|بابل]]، [[بیرجند]]، [[جیرفت]]، [[شوشتر]]، [[اندیمشک]]، [[کازرون]]، [[بهبهان]]، [[بوشهر]] و [[دهدشت]] گسترش یافت.<ref name="DW1">{{یادکرد وب |عنوان=ادامه ناآرامی‌ها در بیش از ۲۰ شهر ایران و کاهش سرعت اینترنت |نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/ادامه-ناآرامیها-در-بیش-از-۲۰-شهر-ایران-و-کاهش-سرعت-اینترنت/a-51274982 |وبگاه=dw.com |ناشر=دویچه وله |تاریخ بازبینی=۲۵ آبان ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191116110306/https://www.dw.com/fa-ir/ادامه-ناآرامیها-در-بیش-از-۲۰-شهر-ایران-و-کاهش-سرعت-اینترنت/a-51274982 |archivedate=۱۶ نوامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> در همان روز [[شبکه سلولی|اینترنت تلفن همراه]] در شهرهای [[مشهد]]، اهواز، بهبهان و امیدیه مختل و ضعیف شد.<ref name="DW1"/> از شنبه ۲۵ آبان به دستور شورای امنیت کشور [[قطعی سراسری اینترنت در ایران|قطعی سراسری اینترنت]] آغاز شد.<ref name="ITisna">{{یادکرد وب|عنوان=محدودیت دسترسی به اینترنت با تصویب شورای امنیت صورت گرفته‌است|نشانی=https://www.isna.ir/news/98082616605/محدودیت-دسترسی-به-اینترنت-با-تصویب-شورای-امنیت-صورت-گرفته-است|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2019-11-17|بازبینی=2019-11-24|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191122054953/https://www.isna.ir/news/98082616605/محدودیت-دسترسی-به-اینترنت-با-تصویب-شورای-امنیت-صورت-گرفته-است|archivedate=۲۲ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Iran's internet has been shut down for days amid protests|نشانی=https://www.cnet.com/news/irans-internet-has-been-shut-down-for-days-amid-protests/|وبگاه=CNET|بازبینی=2019-11-24|کد زبان=en|نام=Carrie|نام خانوادگی=Mihalcik|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191126051521/https://www.cnet.com/news/irans-internet-has-been-shut-down-for-days-amid-protests/|archivedate=۲۶ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> مقام‌های ایرانی اعلام کردند اینترنت به‌دلایل امنیتی قطع است و زمان بازگشت آن هم مشخص نیست.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Internet disrupted in Iran amid fuel protests in multiple cities|نشانی=https://netblocks.org/reports/internet-disrupted-in-iran-amid-fuel-protests-in-multiple-cities-pA25L18b|وبگاه=NetBlocks|تاریخ=2019-11-15|بازبینی=2019-11-19|کد زبان=en|نویسنده=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191116232625/https://netblocks.org/reports/internet-disrupted-in-iran-amid-fuel-protests-in-multiple-cities-pA25L18b|archivedate=۱۶ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref><ref>{{یادکرد وب |عنوان=قطع اینترنت در ایران؛ اقدامی بی‌سابقه در جهان؟ |نشانی=https://www.radiofarda.com/a/ap-iran-net/30285726.html |وبگاه=radiofarda.com |ناشر=رادیو فردا |تاریخ بازبینی=۴ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۱ آذر ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191125221449/https://www.radiofarda.com/a/ap-iran-net/30285726.html |archivedate=۲۵ نوامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> اعتراضات نخست در واکنش به افزایش سه‌برابری قیمت بنزین آغاز شد ولی سپس حکومت جمهوری اسلامی و رهبران روحانی ایران را هدف گرفت.<ref name="JohnsonRF">{{یادکرد وب |عنوان=جانسون: اعتراض‌ها در ایران ناشی از نارضایتی گسترده از جمهوری اسلامی است |نشانی=https://www.radiofarda.com/a/britain_johnson_iran_unrest_reaction/30307532.html |وبگاه=radiofarda.com |ناشر=رادیو فردا |تاریخ بازبینی=۱۳ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۱۳ آذر ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191204161039/https://www.radiofarda.com/a/britain_johnson_iran_unrest_reaction/30307532.html |archivedate=۴ دسامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> بر اساس گزارش نهادهای امنیتی ایران، ۲۹ [[استان‌های ایران|استان]] و صدها شهر دستخوش ناآرامی‌های پس از افزایش قیمت بنزین بودند.<ref>{{یادکرد وب |عنوان=مقام سپاه می‌گوید '۲۹ استان و صدها شهر' صحنه اعتراض بوده؛ بازداشت‌ها ادامه دارد |نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-50602825 |وبگاه=bbc.com/persian |ناشر=[[بی‌بی‌سی فارسی]] |تاریخ بازبینی=۱۸ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۸ آذر ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191201072733/https://www.bbc.com/persian/iran-50602825 |archivedate=۱ دسامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> تصاویر فراوانی که توسط شهروندان گرفته شده‌است، نشان می‌دهد که نیروهای امنیتی، سپاه پاسداران و بسیج با استفاده از سلاح‌های جنگی در نقاط مختلف کشور، به سوی آشوبگرانمعترضان به صورت مستقیم و هدفمند تیراندازی مستقیم کرده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=به رغم وجود فیلم‌های شلیک مأموران به مردم، سپاه قصد دارد تیراندازی را به گردن معترضان بیندازد|نشانی=https://ir.voanews.com/a/iran-shooting/5179021.html|وبگاه=صدای آمریکا|بازبینی=2019-12-27|کد زبان=fa}}</ref><ref name=":29">{{یادکرد وب|عنوان='Iran’s Hidden Slaughter': a video investigation|نشانی=https://observers.france24.com/en/20191224-iran-hidden-slaughter-video-investigation-protest|وبگاه=The France 24 Observers|بازبینی=2019-12-27|کد زبان=en}}</ref> در موردی همچون ماهشهر، تصاویر نشان می‌دهد که نیروهای سپاه پاسداران با استفاده از سلاح‌های نیمه سنگین جنگی، آشوبگرانهمچون [[دوشکا]] و [[مسلسل|تیربار]]، معترضان را هدف قرار دادند.<ref name=":29"/> تلویزیون ایران معترضان در ماهشهر را اغتشاشگرانی خواند که قصد تصرف پتروشیمی ماهشهر را داشتند.<ref name=":32">{{یادکرد خبر|عنوان=تلویزیون ایران کشته شدن معترضان در نیزار ماهشهر را تایید کرد|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-50638763|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ=2019-12-03|تاریخ بازبینی=2020-02-06|زبان=fa}}</ref> همچنین برخی گزارش های [[شهروند خبرنگار|شهروند خبرنگاران]] نشان می دهد که با حمله آشوبگراننیروهای امنیتی به مردممعترضان که اقدام به بستن جاده ماهشهر کرده بودند، آنها به سمت نیزار حاشیه شهرک چمران گریخته و در آنجا با رگبار سنگین نیروهای آشوبگرامنیتی مواجه شدند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=اعتراض‌های ایران؛ روایت‌های چندگانه از حوادث خونین ماهشهر|نشانی=https://farsi.euronews.com/2019/12/01/mahshahr-protests-killing-multiple-narratives|وبگاه=euronews|تاریخ=2019-12-01|بازبینی=2020-02-09|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=ماجرای «کشتار معترضان در نیزارهای ماهشهر» چیست؟|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/iran-mahshahr-massacre-protests-mp-denies/30300533.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2020-02-09|کد زبان=fa}}</ref>

اعتراضات که عمدتاً در محلات کارگری و فقیرنشین شهری متمرکز و در ابتدا نسبتاً مسالمت‌آمیز بود، به تدریج به یک [[شورش]] خشونت‌آمیز علیه نظام تبدیل شد. زمانی که نیروهای امنیتی اقدام به سرکوب خشن اعتراضات کردند، اعتراض‌کنندگان جسورتر شدند و در بسیاری از شهرها خیابان‌ها به صورت منطقه جنگی درآمد و ساختمان‌ها، خودروها، بانک‌ها و مغازه‌های فراوانی توسط معترضان و نیروهای امنیتی تخریب شدند و جریان عادی کسب‌وکار و آمد و شد مختل شد. در برخی مناطق شهری شبکه بانکی، مخابراتی، سوخت رسانی و ترابری شهری تخریب و فروشگاه‌ها غارت شدند.<ref name="NYTimesD3">{{یادکرد خبر|عنوان=With Brutal Crackdown, Iran Convulsed by Worst Unrest in 40 Years|نشانی=https://www.nytimes.com/2019/12/01/world/middleeast/iran-protests-deaths.html|کوشش=The New York Times|تاریخ=2019-12-01|تاریخ بازبینی=2019-12-02|شاپا=0362-4331|زبان=en-US|نام=Farnaz|نام خانوادگی=Fassihi|نام۲=Rick|نام خانوادگی۲=Gladstone|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191202080816/https://www.nytimes.com/2019/12/01/world/middleeast/iran-protests-deaths.html|archivedate=۲ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref><ref name="ToolAutoGenRef2">{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۲۹ آبان ۱۳۹۸|وبگاه=[[ایلنا]]|نشانی=https://www.ilna.news/بخش-اجتماعی-5/836743-خسارت-های-ناشی-از-اغتشاشات-هنوز-به-طور-کامل-برآورد-نشده-بیشتر-خسارت-ها-در-غرب-استان-تهران-بود|عنوان=خسارت‌های ناشی از اغتشاشات هنوز به‌طور کامل برآورد نشده}}</ref><ref name=":30" /><ref name=":31" />

[[رویترز|خبرگزاری رویترز]] در گزارش ویژهٔ خود بتاریخ ۲۳ دسامبر ۲۰۱۹ نوشت [[رهبر جمهوری اسلامی ایران|رهبر ایران]] در جلسه‌ای با حضور مقامات امنیتی و دولتی، از آن‌ها خواسته تا بابه هر قیمتی که شده اعتراضات مردم مدارارا متوقف کنند. رویترز در این گزارش از قول سه مقام رسمی وزارت کشور جمهوری اسلامی و بدون بیان نام این افراد ، تعداد کشته شدگان را ۱۵۰۰ نفر شامل ۴۰۰ زن، ۱۷ نوجوان و تعدادی از مأموران امنیتی و پلیس اعلام کرد.<ref name=":27">{{یادکرد خبر|عنوان=Special Report: Iran's leader ordered crackdown on unrest - 'Do whatever it takes to end it'|نشانی=https://www.reuters.com/article/us-iran-protests-specialreport-idUSKBN1YR0QR|کوشش=|تاریخ=2019-12-23|تاریخ بازبینی=2019-12-23|زبان=en|ناشر=Reuters|doi=|تاریخ بازدید=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191223095928/https://www.reuters.com/article/us-iran-protests-specialreport-idUSKBN1YR0QR|archivedate=۲۳ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> بنابر آخرین گزارش سازمان [[عفو بین‌الملل]] در ۲۵ آذر ۱۳۹۸، در جریان اعتراضات بیش از ۳۰۴ تن از معترضان کشته شده‌اند.<ref name="AmnestyRF" /><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Iran: Thousands arbitrarily detained and at risk of torture in chilling post-protest crackdown|نشانی=https://www.amnesty.org/en/latest/news/2019/12/iran-thousands-arbitrarily-detained-and-at-risk-of-torture-in-chilling-post-protest-crackdown//|وبگاه=www.amnesty.org|بازبینی=2019-12-16|کد زبان=en|نویسنده=|تاریخ=16 December 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191216011646/https://www.amnesty.org/en/latest/news/2019/12/iran-thousands-arbitrarily-detained-and-at-risk-of-torture-in-chilling-post-protest-crackdown//|archivedate=۱۶ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> در این گزارش آمده بیشتر قربانیانی که عفو بین‌الملل مرگ آنها را ثبت کرده، بر اثر اصابت گلوله به سر، قلب، گردن و سایر ارگان‌های حیاتی کشته شده‌اند که «به معنی آن است که آشوبگراننیروهای امنیتی به قصد کشت آنها را زده‌اند».<ref name="AmnestyRF" /> طبق گزارش عفو بین‌الملل عمدهٔ قربانیان با شلیک سلاح گرم، یک نفر به‌دلیل ضرب و جرح و یک نفر هم با شلیک گاز اشک‌آور کشته شده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=آمار کشته‌های اعتراضات مردمی ایران باز هم افزایش یافت: عفو بین‌الملل مرگ ۱۴۳ نفر را تأیید کرد|نشانی=https://ir.voanews.com/a/iran-amnesty-international/5180566.html|وبگاه=صدای آمریکا|بازبینی=2019-11-26|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191128071317/https://ir.voanews.com/a/iran-amnesty-international/5180566.html|archivedate=۲۸ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> از سوی دیگر، مقام‌های حکومت ایران تاکنون مرگ هفت نفر از مأموران امنیتی یا اداری شامل سه نفر بسیجی، دو افسر پلیس، یک کارمند شهرداری و یک کارمند جهاد دانشگاهی را تأیید کرده‌اند.<ref name="yazdi">{{یادکرد وب |عنوان=شهدای مدافع امنیت آشوب‌های ۹۸ مانند شهدای فتنه ۸۸ مظلوم هستند |نشانی=http://yazdeemrooz.ir/-/شهدای-مدافع-امنیت-اشوب‌های-۹۸-مانند-شهدای-فتنه-۸۸-مظلوم-هستند |وبگاه=yazdeemrooz.ir |ناشر=yazdeemrooz |تاریخ بازبینی=۸ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۲۹ آبان ۱۳۹۸}}</ref> [[سید حسین نقوی حسینی|حسین نقوی حسینی]]، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در تاریخ ۵ آذر ۱۳۹۸ آمار بازداشت شدگان را تا هنگام مخابره خبر، حدود ۷۰۰۰ نفر اعلام کرد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۵ آذر ۱۳۹۸|وبگاه=روزنامه اعتماد|نشانی=http://www.etemadnewspaper.ir/fa/main/detail/137501/زمان-نامناسب|عنوان=نشست نمایندگان و مسوولان وزارت اطلاعات، اطلاعات سپاه و وزارت کشور}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۵ آذر ۱۳۹۸|وبگاه=ایران اینترنشنال|نشانی=https://iranintl.com/ايران/طی-۱۰-روز-اعتراضات-سراسری-در-ایران-دست‌کم-۱۴۳-نفر-کشته-و-۷-هزار-نفر-بازداشت-شدند|عنوان=دست‌کم ۱۴۳ نفر کشته و ۷ هزار نفر بازداشت شدند}}</ref> بنا بر گزارش وزیر کشور بیش از ۵۰ پایگاه و پاسگاه نظامی مورد حمله قرار گرفت و ۳۴ آمبولانس، ۷۳۱ بانک، ۱۴۰ مکان عمومی، ۹ مرکز مذهبی، ۷۰ پمپ بنزین، ۳۰۷ خودرو شخصی، ۱۸۳ خودرو نظامی و ۱۰۷۶ موتور سیکلت شخصی آتش زده شده یا تخریب شد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=2019-11-27|وبگاه=irna.ir|نشانی=https://www.irna.ir/news/83570589/اقدام-اشرار-برای-انفجار-بزرگترین-مخزن-بنزین-یکی-از-شهرستان-ها|عنوان=گزارش وزیر کشور از اغتشاشات|تاریخ بازدید=2019-11-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191129045705/https://www.irna.ir/news/83570589/اقدام-اشرار-برای-انفجار-بزرگترین-مخزن-بنزین-یکی-از-شهرستان-ها|archivedate=۲۹ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> [[نیویورک تایمز]] اول دسامبر ۲۰۱۹ در گزارشی شمار کشته‌ها در این اعتراضات را حداقل ۱۸۰ نفر برآورد کرد و اعتراضات آبان ۹۸ را «بزرگترین ناآرامی» در ایران طی ۴۰ سال گذشته توصیف کرد.<ref name="NYTimesD3" />