ماجرای مک‌فارلین: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ماجرای ایران–کُنترا''' {{انگلیسی|Iran Contra affair}} که به '''ماجرای مک‌فارلِیْنمک‌فارلین''' و '''ماجرای ایران گیت''' نیز معروف است، یک [[رسوایی سیاسی]]<nowiki/>‌‌ است که در ایالات متحده آمریکا از ۲۰ اوت ۱۹۸۵ تا ۴ مارس ۱۹۸۷ (۲۹ مرداد ۱۳۶۴ – ۱۳ اسفند ۱۳۶۵) بمدتبه‌مدت یکسالیک‌سال و نیم، در دور دوم ریاست جمهوری [[رونالد ریگان]] رخ داد.<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=بازخوانی روابط محرمانه سپاه و آمریکا|نشانی=http://www.bbc.com/persian/iran-features-48016253|تاریخ=2019-04-22|تاریخ بازبینی=2019-04-24|زبان=fa|نام=حسین|نام خانوادگی=باستانی|ناشر=BBC Farsi|doi=|تاریخ بازدید=}}</ref> مقامات دولت ریگان به‌طور مخفیانه، با فروش تسلیحات به [[ایران]]، که در محاصره تسلیحاتی بود، کمک‌رسانی کردند.<ref>[http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB210/ ''The Iran-Contra Affair 20 Years On'']. The National Security Archive (George Washington University), 2006-11-24</ref> آنان امیدوار بودند که بدین وسیله آزادی [[بحران گروگان‌گیری لبنان|گروگان‌های آمریکایی]] را تضمین کرده و شورشیان [[کنتراها]]ی [[نیکاراگوئه]] را تأمین بودجه کنند. تأمین بودجهٔ کنتراها از سوی دولت آمریکا بر اساس لایحه بولند، از سوی کنگره ممنوع اعلام شده بود.

رسوایی‌رسوایی ایران-کنترا بزرگترینبزرگ‌ترین بحران داخلی دوران ریاست جمهوری رونالد ریگان بود و افشای آن در ایران هم تأثیر قابل توجهی گذاشت.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.bbc.com/persian/world-44034325 |عنوان = الیور نورث، یکی از مهره‌های اصلی ایران‌کنترا، رئیس انجمن ملی اسلحه آمریکا شد| ناشر = بی‌بی‌سی فارسی|تاریخ = |تاریخ بازدید = ۸ مه ۲۰۱۸}}</ref>

این رسوایی با عملیاتی به منظور آزادسازی هفت گروگان آمریکایی که در [[لبنان]] اسیر [[عماد مغنیه]] بودندبودند، آغاز شد. این گروه [[سازمان جهاد اسلامی (لبنان)|شبه نظامی]] پیوندهایی با [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] داشت.{{مدرک}} برنامه‌ریزی شده بود که از انبارهای سلاحهای [[اسرائیل]]،<nowiki/>‌‌‌، تسلیحاتی را به ایران ارسال کنند، و آنگاه آمریکا انبارهای تسلیحات اسرائیل را از نو تأمین کرده و وجه آن را از اسرائیل دریافت کند. دریافت کنندگاندریافت‌کنندگان ایرانی قول دادند هر چه در توانشانتوان‌شان باشد را برای آزادسازی گروگان‌های آمریکایی انجام دهند.<ref name="reagan no-bbc"/>

با این که رئیس‌جمهور [[رونالد ریگان]] از حامیان جنبش کنترا بود،<ref>Reagan, Ronald (1990), p. 542</ref> شواهد در خصوص این که هدایت پول حاصله از فروش سلاح به ایران به کنتراها با اجازهٔ او بوده مورد مناقشه است.<ref name="reagan no-bbc">{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/213195.stm|title=Reagan's mixed White House legacy|date=June 6, 2004|accessdate=22 April 2008|publisher=BBC}}</ref><ref name="tce"/><ref name="report sum">{{cite web|url=http://www.presidency.ucsb.edu/PS157/assignment%20files%20public/congressional%20report%20key%20sections.htm|title=The Iran-Contra Report|accessdate=17 May 2008 |publisher=The American Presidency Project}}</ref> یادداشت‌های دست‌نویس [[کاسپار واینبرگر]] در ۷ دسامبر ۱۹۸۵، نشان می‌دهند که ریگان از انتقال احتمالی گروگان‌ها با ایران، و نیز فروش موشک‌های [[ام‌آی‌ام-۲۳ هاوک]]<nowiki/>‌ و [[بی‌جی‌ام-۷۱ تاو]] به عناصر «میانه‌رو» در آن کشور مطلع بوده‌است.<ref name="gwu.edu">http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB210/14-Weinberger%20Diaries%20Dec%207%20handwritten.pdf</ref> کاسپار واینبرگر نوشت که ریگان گفته «او می‌توانست پاسخگوی اتهامات غیرقانونی بودن باشد ولی نمی‌توانست به این اتهام پاسخی دهد که رئیس‌جمهور ریگان بزرگ قوی از فرصت آزاد کردن گروگان‌ها گذر کرده‌است»<ref name="gwu.edu"/> پس از افشای فروش تسلیحات در نوامبر ۱۹۸۶، ریگان در تلویزیون ملی ظاهر شد و گفت که انتقال تسلیحات رخ داده، ولی ایالات متحده در قبال گروگان‌ها تسلیحات داد و ستد نکرده‌است.<ref name=reaganspeech>{{cite web|last=Reagan|first =Ronald|authorlink=Ronald Reagan|title=Address to the Nation on the Iran Arms and Contra Aid Controversy|publisher=Ronald Reagan Presidential Foundation|date=November 13, 1986|url=http://www.reagan.utexas.edu/archives/speeches/1986/111386c.htm|accessdate=7 June 2008}}</ref>‌‌ تحقیقات در پی نابود شدننابودشدن و ارائه ندادنارائه‌ندادن حجم بزرگی از اسناد در خصوص این رسوایی از سوی دولت ریگان به محققان کند شد.<ref name="Excerpts from Iran-Contra Report">{{Cite news|title=Excerpts From the Iran-Contra Report: A Secret Foreign Policy|work=New York Times|year=1994|url=http://www.nytimes.com/books/97/06/29/reviews/iran-transcript.html|accessdate=7 June 2008}}</ref> در ۴ مارس ۱۹۸۷ ریگان در خطاب به تلویزیون ملی مسئولیت کامل همه اقداماتی که از آن مطلع نبوده را پذیرفت و اعتراف کرد «آنچه به عنوان گشایشی استراتژیک به ایران شروع شد، در هنگام اجرا، به تبادل اسلحه در قبال گروگان‌ها رو به زوال گذاشت.»<ref name=reaganspeech-tower>{{cite web|author=Reagan, Ronald|authorlink=Ronald Reagan|title=Address to the Nation on the Iran Arms and Contra Aid Controversy|publisher=Ronald Reagan Presidential Foundation|date=1987-03-04 |url=http://www.reagan.utexas.edu/archives/speeches/1987/030487h.htm |accessdate=7 June 2008}}</ref>

کنگره آمریکا در آن زمان کمک مالی به شورشیان نیکاراگوئه را ممنوع کرده بود.<ref>{{پک|زبان=en|Nikki R. Keddie |۲۰۰۶|ک=Modern Iran|ص=258}}</ref>

در ایران، یکماهیک ماه بعد از آمریکا، این ماجرا را [[منوچهر قربانی فر|منوچهر قربانی‌فر]] دلال اسلحه، با نامه‌ای به [[فتح‌الله امید نجف‌آبادی]] از اطرافیان قائم مقام اطلاع داد (چون آمریکایی‌ها و دولت ایران تلاش کرده‌بودند او را از معاملات کنار بگذارند). پس برای اولین باراولین‌بار در بیت [[آیت الله منتظری|منتظری]] قائم مقامقائم‌مقام رهبری مطرح شد، گفته می‌شود حجت‌الاسلام ‌‌[[سید مهدی هاشمی (پاسدار)|سید مهدی هاشمی]] مسوولمسئول '''نهاد نهضت‌های آزادی‌بخش سپاه''' که از نزدیکان منتظری بود، به وسیله روزنامه الشراع '''لبنان''' این ماجرا را فاش کرد.<ref name="ReferenceA">{{یادکرد کتاب|عنوان=(خاطرات آیت‌الله منتظری پیوست‌های 132الی135)|تاریخ بازبینی=۴ سپتامبر ۲۰۱۳}}</ref>‌‌ وماجرایماجرای مک فارلینمک‌فارلین در خاطرات [[حسینعلی منتظری]] درصفحات ۵۸۷و۶۰۷وهمچنین۵۸۷ نامهو های۶۰۷ و همچنین نامه‌های [[منوچهر قربانی‌فر|منوچهر قربانی فر]] به [[محسن کنگرلو]] به همراه سند در پیوست های۱۳۰و۱۳۱خاطراتهای ۱۳۰ و ۱۳۱ خاطرات [[حسینعلی منتظری]] مفصل آمده استآمده‌است.

در ۵ اکتبر ۱۹۸۶ (۱۳ مهر ۱۳۶۵) یک هواپیمای باری قدیمی آمریکایی که در حال پرواز برفراز [[نیکاراگوئه]] بود، توسط یک [[موشک زمین به هوا (سام)|موشک ضدهوایی]] سقوط کرد. یوجین هیزنفاس {{انگلیسی|Eugene Hasenfus}} تنها بازمانده این حادثه بود که به اسارت درآمد. بعد از اطلاع از دستگیری، سازمان [[سیا]] تصمیم گرفت هرچه سریعترسریع‌تر وارد عمل شدهشود و وی را بازگرداند. اما مدتی بعد هیزنفاس با حضور در پشت دوربین‌های تلویزیونی از نقش آمریکا در تجهیز و پروراندن شورشیان نیکاراگوئه ([[کنترا]]) پرده برداشت.<ref name=west/>

بعد از کمتر از یکسال معاملات پنهانی ایران و آمریکا، هیئتی که در تاریخ ۲۵ مه ۱۹۸۶ (۴ خرداد ۱۳۶۵) جهت مذاکرات وارد تهران شدند عبارت بودند از: [[الیور نورث]]، [[رابرت مک فارلین|رابرت مک‌فارلین]] تحلیلگر سازمان [[سیا]] و [[مشاور امنیت ملی (آمریکا)|مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا]]، جورج کِیو از مقامات شورای امنیت ملی، هوارد تیچر (مسئول تحویل پول به شورشیان نیکاراگوئه<ref>[http://01agu09.ur-xp.com/send.php?url=litsS5vNl6l70fBh8VBdTqt4/R+c3248BYjjh25lWbqHcNrvqjrE3iSBClqMIsL6uc29SaaYfkEfoQJ+DaURjPTp/rFLdFjCO01v7bPvIZhwuCgPTuZwvg--&rot=0 Twin Pillars to Desert Storm: America's Flawed Vision in the Middle East from Nixon to Bush]{{پیوند مرده|date=نوامبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot }}</ref>) و امیرام نیر، یکی از مأموران سرویس امنیت اسرائیل.<ref>Why Secret 1986 US-Iran Arms for Hostages Negotiations Failed. George Cave. Washington Report on Middle East Affairs. September 1994.</ref><ref>''Special Trust''. Robert C. McFarlane.New York. Cadell and Davis. 1994. pp.54–56</ref> این هیئت با خود یک اسلحه کلت و یک انجیل امضا شدهامضاشده توسط ریگان و یک کیک به همراه داشت. کیک شکلاتی با نظر جورج کِیو به شکل '''کلید''' و در تل‌آویو پخته شده بود تا سمبلی از گشایشِگشایش درِدر [[روابط ایران و آمریکا]] باشد.<ref>[https://www.guernicamag.com/the-ayatollahs/ The Ayatollahs], Guernica</ref>

بر‌بر اساس گفته‌های هاشمی رفسنجانی مک‌فارلین و همراهانش با نام ایرلندی با یک هواپیمای حمل سلاح وارد ایران شدند. در بدو ورود به ایران، اعضای این هیئت به یک هتل برده شدند. در مدت ۵ روز مکرراً به درخواستهایدرخواست‌های رابرت مک‌فارلین مبنی بر ملاقات با یکی از مسئولان رده‌بالای ایران پاسخ منفی داده می‌شد. مأموران ایرانی اعضای هیئت را تهدید می‌کردند در صورتی که هدف و نقشه اصلی حضور غیرمنتظره در ایران را شرح ندهند، هویتشانهویت‌شان در رسانه‌های جمعی معرفی خواهد شد.<ref name="مک‌فارلین و ماجرای «کیک و کلت»">{{یادکرد وب |url=http://sharifnews.ir/?1932 |title=مک‌فارلین و ماجرای «کیک و کلت» |accessdate=۱۳ مارس ۲۰۱۰ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110817012636/http://sharifnews.ir/?1932 |archivedate=۱۷ اوت ۲۰۱۱ |dead-url=yes }}</ref>

مقامات ایرانی میکروفیشی به دست آورده بودند که نشان می‌داد قیمت قطعات یدکی موشک هاوک هفت برابر حساب شده‌است، اما قربانیفرقربانی‌فر اصرار داشت که اضافه قیمت تنها ۴۱٪ هست.<ref name="walsh">{{cite web|last=Walsh|first=Lawrence|title=Vol. I: Investigations and prosecutions|work=Final report of the independent counsel for Iran/Contra matters|publisher=Independent Council for Iran/Contra Matters|date=August 4, 1993|url=https://fas.org/irp/offdocs/walsh/part_iii.htm|accessdate=27 August 2018}}</ref>

به نوشته مالکوم برن در [[دانشنامه ایرانیکا]]، بین اوت ۱۹۸۵ تا نوامبر ۱۹۸۶، هفت محموله مرسوله کشتیرانی از تجهیزات نظامی از بنادر ایالات متحده یا اسرائیل به ایران ارسال گشت. ایران در مجموع ۲۰۰۴ موشک تاو و ۱۸ موشک هاوک به علاوه بیش از ۲۰۰ عدد قطعات یدکی سکوی پرتاب موشک هاوک در ازای آزادی گروگان‌های آمریکایی تحویل گرفتند؛ ولی عملیات به خوبی به نتیجه نرسید. سه آمریکایی دیگر در طی همین دوره (آزادی گروگان‌های آمریکایی) به گروگان گرفته شدندشدند؛ در عین حالی که مشکلات متعددی برای رسیدن سلاح به وجود آمد که باعث ایجاد بی‌اعتمادی طرفین معامله گردیدشد.<ref>Malcolm Byrne, '''IRAN-CONTRA AFFAIRS''' in Encyclopædia Iranica , Vol. XIII, Fasc. 5, pp. 491-494 , http://www.iranicaonline.org/articles/iran-contra-affairs</ref>

در ۲۵ نوامبر ۱۹۸۶ (۴ آذر ۱۳۶۵) فاش شد که سرهنگ [[الیور نورث]] از کارکنان [[شورای ملی امنیت ایالات متحده آمریکا]]<nowiki/>‌‌ ترتیبی داده بود که سود ۱۰ تا ۳۰ میلیون دلاری فروش اسلحه به ایران به شورشیان کنترا پرداخت شود. در حالیکهحالی‌که پیش از آن [[کنگره ایالات متحده آمریکا]] چنین اقدامی را از اساس غیرقانونی کرده بود. انتشار این اخبار ریگان را واداشت تا [[آدمیرال جان پویندکستر]]<nowiki/>‌، مشاور امنیت ملی را که در سال ۱۹۸۵ جانشین مک فارلینمک‌فارلین شده بودبود، به همراه اولیور نورث از کار برکنار کند.

ریگان‌‌‌‌‌ریگان بدنبالبه‌دنبال این ماجرا، کمیته مشترک ریاست جمهوری و کنگره، به ریاست سناتور سابق [[جان تاور]]، را مأمور رسیدگی به این ماجرا کرد. کمیسیون تاور بعدها اعلام کرد که ریگان از اقدامات زیردستانش در شورای امنیت ملی در ماجرای ایران–کنترا خبر نداشته‌است هرچند که افرادی نظیر [[رونالد ریگان]] رئیس [[ستاد کارکنان ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا]]، [[کاسپارواینبرگر]] وزیر دفاع و [[جرج شولتز]] وزیر خارجه به دلیل تعلل در جلوگیری از این قانون‌شکنی مورد انتقاد قرار گرفتند.

در طی جلسات سؤال از متخلفین در [[کمیسیون تاور]]، سرهنگ [[اولیور نورث]] با استفاده از حق [[توسل به متمم پنجم]]، از دادن هرگونه شهادت در رابطه با نقشش در نابود کردننابودکردن مدارک مربوط به ''ماجرای ایران–کنترا'' خودداری کرد.