اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
این صفحه به دلیل انتشار عمده شایعات به طور کامل تغییر کرده است و مطالب درست جایگزین آن شده است برچسب‌ها: حذف حجم زیادی از مطالب منبع‌دار ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز ویرایش Mohammad.s.84 (بحث) به آخرین تغییری که BlUeRiVeR20 انجام داده بود واگردانده شد برچسب: واگردانی |
||
خط ۱:
{{همچنین ببینید|روزشمار اعتراضات ۱۳۹۸ ایران|جان‌باختگان اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران|واکنش‌ها به اعتراضات ۱۳۹۸ ایران|قتل‌عام ماهشهر|قطعی سراسری اینترنت در ایران}}
{{pp-pc1|small=yes}}
{{Infobox civil conflict
|title=اعتراضات ۱۳۹۸ ایران
|partof=
|image= {{Photomontage
| photo2a = 2019 Iranian fuel protests Day 1 by Fars News (10).jpg
| photo2b = 2019 Iranian fuel protests Fars News (18).jpg
| photo1a = 2019 Iranian protests 1.jpg
| photo3a = 2019 Iranian fuel protests Fars News (3).jpg
| photo3b = 2019 Iranian fuel protests Fars News (1).jpg
| position = center
| size = 300
| spacing = 2
| color = white
| border = 2
| color_border = white
}}
|caption=
|date= ۲۴ آبان ۱۳۹۸ (شروع اعتراضات)
|causes =
* افزایش قیمت سوخت
* مشکلات اقتصادی
* مخالفت با [[حسن روحانی]] و [[علی خامنه ای]]
* مخالفت با جمهوری اسلامی
* مخالفت با دخالت ایران در درگیری‌های منطقه ای
|methods = خاموش کردن و توقف خودروها در بزرگراه‌ها و خیابانها، [[تظاهرات]]، [[اعتراض]]، [[تحصن]]، [[ایستادگی مدنی]]، [[کنشگری اینترنتی]]، تجمع دانشجویان
| time =
| side1 = معترضان به اوضاع معیشتی، گرانی، تورم، فساد دولتی و حکومتی و فقر گسترده{{سخ}}{{سخ}}حامیان و طرفداران [[رضا پهلوی]]<ref name=":27"/>
| side2 = {{Unbulleted list|{{flagicon|Iran}} [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی]]}}{{سخ}}[[فرمانده کل قوا]]{{سخ}}[[یگان ویژه ناجا]]{{سخ}}[[نوپو]]{{سخ}}[[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]]<ref name="oppressionRF">{{یادکرد وب |نام خانوادگی۱=نجدی |نام۱=یوحنا |عنوان=بودجه چهار نهاد فعال در سرکوب‌ها؛ روزی ۱۰۳ میلیارد تومان |نشانی=https://www.radiofarda.com/a/f4_budget_four_oppression_organizations/30334477.html |وبگاه=radiofarda.com |ناشر=[[رادیو فردا]] |تاریخ بازبینی=۲۹ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۲۸ آذر ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191220082037/https://www.radiofarda.com/a/f4_budget_four_oppression_organizations/30334477.html |archivedate=۲۰ دسامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref>{{سخ}}شبه‌نظامیان [[بسیج]]<ref name="oppressionRF"/>{{سخ}}[[وزارت اطلاعات]]<ref name="oppressionRF"/>{{سخ}}[[سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|اطلاعات سپاه]]{{سخ}}[[وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات|وزارت ارتباطات]]{{سخ}}[[وزارت کشور (ایران)|وزارت کشور]]
| leadfigures1 = بدون ساختار رهبری، خود جوش مردمی
| leadfigures2 = [[سید علی خامنه‌ای]]{{سخ}}[[حسن روحانی]]{{سخ}}[[سید ابراهیم رئیسی]]{{سخ}}[[علی لاریجانی]]{{سخ}}[[عبدالرضا رحمانی فضلی]]{{سخ}}[[حسین سلامی]]{{سخ}}[[حسین اشتری]]{{سخ}}[[محمدجواد آذری جهرمی]]{{سخ}}[[غلامحسین غیب‌پرور]]<ref>{{یادکرد وب |عنوان=سردار غیب‌پرور در شیراز: آشوبگران فتنه آبان ۹۸ تروریست بودند |نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/09/05/2147685/سردار-غیب-پرور-در-شیراز-آشوبگران-فتنه-آبان-98-تروریست-بودند |وبگاه=tasnimnews.com |ناشر=تسنیم |تاریخ بازبینی=۱۳ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۵ آذر ۱۳۹۸}}</ref>{{سخ}}[[لیلا واثقی]]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=فرماندار شهرستان قدس: شخصاً به نیروی انتظامی دستور شلیک تیر دادم|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/leila_vaseghi_says_she_order_shooting_protesters/30301802.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2019-12-01|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191202062816/https://www.radiofarda.com/a/leila_vaseghi_says_she_order_shooting_protesters/30301802.html|archivedate=۲ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref>{{سخ}} [[حسن شاهوارپور]]<ref name="mahshahr">{{یادکرد وب|عنوان=فرمانده کشتار ماهشهر کیست؟|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/who-is-the-head-on-protest-suppression-in-mahshahr/30385860.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2020-01-19|کد زبان=fa}}</ref>
| howmany1 = بیش از ۸۶۰۰ نفر دستگیر شدند<ref name="ArrestRF">{{یادکرد وب |عنوان=یک نماینده مجلس: بیش از «هفت هزار نفر» در اعتراضات اخیر بازداشت شدهاند |نشانی=https://www.radiofarda.com/a/iran_protest_arrest_numbers_aban_uprising/30332688.html |وبگاه=radiofarda.com |ناشر=رادیو فردا |تاریخ بازبینی=۶ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۶ آذر ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191127225348/https://www.radiofarda.com/a/f4_naghavi_hosseini_arrest_seven_thousands_protest/30293828.html |archivedate=۲۷ نوامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref>
| howmany2 =
| injuries =
| fatalities = ۱۱+
| arrests =
|place=در ۲۹ استان و بیش از ۱۰۰ شهر
{{فهرست یک‌دست|
* [[آبادان]]
* [[اراک]]
* [[ارومیه]]
* [[اصفهان]]
* [[امیدیه]]
* [[اهواز]]
* [[ایلام]]
* [[بابل (مازندران)|بابل]]
* [[بم]]
* [[بروجرد]]
* [[بوشهر]]
* [[بوکان]]
* [[بهبهان]]
* [[بیرجند]]
* [[پردیس]]
* [[پرند (تهران)]]
* [[پلدختر]]
* [[تبریز]]
* [[تهران]]
* [[جوانرود]]
* [[جیرفت]]
* [[خرم‌آباد]]
* [[خرمشهر]]
* [[دزفول]]
* [[دهدشت]]
* [[دهلران]]
* [[رشت]]
* [[زنجان]]
* [[ساری]]
* [[سنندج]]
* [[سیرجان]]
* [[شیراز]]
* [[شاهین‌شهر]]
* [[شهرقدس]]
* [[شهرستان شهریار]]
* [[فولادشهر]]
* [[قائم‌شهر]]
* [[قرچک]]
* [[قزوین]]
* [[قم]]
* [[کازرون]]
* [[کرج]]
* [[کرمان]]
* [[کرمانشاه]]
* [[کهنوج]]
* [[شهرستان گچساران|گچساران]]
* [[گرگان]]
* [[لیکک]]
* [[بندر ماهشهر|ماهشهر]]
* [[مسجدسلیمان]]
* [[مریوان]]
* [[مشهد]]
* [[نیشابور]]
* [[نورآباد (ممسنی)|نورآباد]]
* [[ورامین]]
* [[یاسوج]]
* [[یزد]]
* [[اسلامشهر]]
}}| casualties1 = ۱۵۰۰ کشته <small>([[رویترز]])</small><ref>{{یادکرد وب|عنوان=رویترز: خامنه‌ای دستور داد «هر کار لازم است بکنید»، «۱۵۰۰» نفر کشته شدند|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/reuters-on-khamenei-1500-protesters-killed/30339975.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2019-12-23|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191223144741/https://www.radiofarda.com/a/reuters-on-khamenei-1500-protesters-killed/30339975.html|archivedate=۲۳ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref>{{سخ}}بیش از ۳۰۴ کشته <small>([[عفو بینالملل]])</small><ref name="AmnestyRF">{{یادکرد وب |عنوان=گزارش عفو بینالملل از اعتراضات ایران؛ تأیید ۳۰۴ کشته و نگرانی از بازداشت‌های گسترده |نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-50804138 |وبگاه=www.bbc.com/persian |ناشر=[[بی‌بی‌سی فارسی]] |تاریخ بازبینی= |تاریخ=۲۵ آذر ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191216154004/https://www.bbc.com/persian/iran-50804138 |archivedate=۱۶ دسامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref>{{سخ}}بیش از ۶۳۱ کشته <small>([[کلمه (وبگاه)|سایت کلمه]])<small><ref>{{یادکرد وب |عنوان=اخبار رسمی منتشر نشده از شهادت ۶۳۱ نفر از هموطنان در اعتراضات آبان ماه حکایت دارد/ آیا رهبری از نقش خود در خلق این فاجعه سخن خواهد گفت؟|نشانی=https://www.kaleme.com/1398/10/12/klm-275274/ |وبگاه=kaleme.com |ناشر=[[سایت کلمه]] |تاریخ بازبینی= |تاریخ=۲۵ آذر ۱۳۹۸}}</ref>
| casualties2 = ۷ نیروی امنیتی کشته شدند (منابع جمهوری اسلامی)<ref name="yazdi"/>
| casualties3 =
| arrests1 =
}}
'''اعتراضات ۱۳۹۸ ایران''' مجموعهٔ اعتراضات مردمی و ضد حکومتی در سراسر [[ایران]] بود که از ماه آبان به‌دنبال انجام مجدد [[سهمیه‌بندی سوخت در ایران|سهمیه‌بندی سوخت]] و افزایش ۲۰۰ درصدی<ref>{{یادکرد وب|عنوان=رشد قیمت بنزین چه زمانی به گرانی دامن می‌زند؟|نشانی=https://farsi.euronews.com/2019/11/19/gasoline-price-increasing-effects-iran-economy-inflation-rate|وبگاه=euronews|تاریخ=2019-11-19|بازبینی=2019-12-19|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191219105040/https://farsi.euronews.com/2019/11/19/gasoline-price-increasing-effects-iran-economy-inflation-rate|archivedate=۱۹ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=افزایش ۲۰۰ درصدی قیمت بنزین در راستای اجرای تعدیل اقتصادی است/ بخش اعظم درآمد هدفمندی یارانه‌ها به پزشکان رسید/ لوازم یدکی اولین قربانی گرانی بنزین|نشانی=https://www.mashreghnews.ir/news/1015647/افزایش-۲۰۰-درصدی-قیمت-بنزین-در-راستای-اجرای-تعدیل-اقتصادی-است|وبگاه=مشرق نیوز|تاریخ=2019-12-02|بازبینی=2019-12-19|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191219105053/https://www.mashreghnews.ir/news/1015647/افزایش-۲۰۰-درصدی-قیمت-بنزین-در-راستای-اجرای-تعدیل-اقتصادی-است|archivedate=۱۹ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> [[قیمت بنزین در ایران|قیمت بنزین]] آغاز شد. [[شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی ایران]]، بدون اطلاع و اعلام قبلی، در نیمه‌شب ۲۴ آبان ۹۸ اعلام کرد [[سهمیه‌بندی بنزین در ایران|سهمیه‌بندی بنزین]] دوباره آغاز شده و قیمت هر [[لیتر]] بنزین [[سهمیه‌بندی|سهمیه‌ای]] ۱۵۰۰ [[تومان]]، و نرخ هر لیتر بنزین آزاد از ۱۰۰۰ به ۳۰۰۰ تومان افزایش یافت.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://fararu.com/fa/news/417992/افزایش-قیمت-بنزین-در-سال-98-بنزین-گران-شد|وبگاه=fararu.com|بازبینی=2019-11-15|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|عنوان=افزایش قیمت بنزین در سال 98 / بنزین گران شد|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191121054729/https://fararu.com/fa/news/417992/افزایش-قیمت-بنزین-در-سال-98-بنزین-گران-شد|archivedate=۲۱ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> به دنبال اعلام این خبر، از شامگاه ۲۴ آبانماه اعتراضات در شهرهای [[مشهد]]، [[تهران]]، [[اهواز]]، [[کرمانشاه]]، [[سنندج]]، [[جوانرود]]، [[مریوان]]، [[ارومیه]]، [[بوکان]]، [[سیرجان]] و [[شیراز]] آغاز شد و به [[بندرعباس]]، [[اصفهان]]، [[کرمان]]، [[قزوین]]، [[اندیشه (شهریار)|شهرک اندیشه]]، [[ماهشهر]]، [[گچساران]]، [[خرمشهر]]، [[بابل (شهر)|بابل]]، [[بیرجند]]، [[جیرفت]]، [[شوشتر]]، [[اندیمشک]]، [[کازرون]]، [[بهبهان]]، [[بوشهر]] و [[دهدشت]] گسترش یافت.<ref name="DW1">{{یادکرد وب |عنوان=ادامه ناآرامیها در بیش از ۲۰ شهر ایران و کاهش سرعت اینترنت |نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/ادامه-ناآرامیها-در-بیش-از-۲۰-شهر-ایران-و-کاهش-سرعت-اینترنت/a-51274982 |وبگاه=dw.com |ناشر=دویچه وله |تاریخ بازبینی=۲۵ آبان ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191116110306/https://www.dw.com/fa-ir/ادامه-ناآرامیها-در-بیش-از-۲۰-شهر-ایران-و-کاهش-سرعت-اینترنت/a-51274982 |archivedate=۱۶ نوامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> در همان روز [[شبکه سلولی|اینترنت تلفن همراه]] در شهرهای [[مشهد]]، اهواز، بهبهان و امیدیه مختل و ضعیف شد.<ref name="DW1"/> از شنبه ۲۵ آبان به دستور شورای امنیت کشور [[قطعی سراسری اینترنت در ایران|قطعی سراسری اینترنت]] آغاز شد.<ref name="ITisna">{{یادکرد وب|عنوان=محدودیت دسترسی به اینترنت با تصویب شورای امنیت صورت گرفته‌است|نشانی=https://www.isna.ir/news/98082616605/محدودیت-دسترسی-به-اینترنت-با-تصویب-شورای-امنیت-صورت-گرفته-است|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2019-11-17|بازبینی=2019-11-24|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191122054953/https://www.isna.ir/news/98082616605/محدودیت-دسترسی-به-اینترنت-با-تصویب-شورای-امنیت-صورت-گرفته-است|archivedate=۲۲ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Iran's internet has been shut down for days amid protests|نشانی=https://www.cnet.com/news/irans-internet-has-been-shut-down-for-days-amid-protests/|وبگاه=CNET|بازبینی=2019-11-24|کد زبان=en|نام=Carrie|نام خانوادگی=Mihalcik|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191126051521/https://www.cnet.com/news/irans-internet-has-been-shut-down-for-days-amid-protests/|archivedate=۲۶ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> مقام‌های ایرانی اعلام کردند اینترنت به‌دلایل امنیتی قطع است و زمان بازگشت آن هم مشخص نیست.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Internet disrupted in Iran amid fuel protests in multiple cities|نشانی=https://netblocks.org/reports/internet-disrupted-in-iran-amid-fuel-protests-in-multiple-cities-pA25L18b|وبگاه=NetBlocks|تاریخ=2019-11-15|بازبینی=2019-11-19|کد زبان=en|نویسنده=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191116232625/https://netblocks.org/reports/internet-disrupted-in-iran-amid-fuel-protests-in-multiple-cities-pA25L18b|archivedate=۱۶ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref><ref>{{یادکرد وب |عنوان=قطع اینترنت در ایران؛ اقدامی بی‌سابقه در جهان؟ |نشانی=https://www.radiofarda.com/a/ap-iran-net/30285726.html |وبگاه=radiofarda.com |ناشر=رادیو فردا |تاریخ بازبینی=۴ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۱ آذر ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191125221449/https://www.radiofarda.com/a/ap-iran-net/30285726.html |archivedate=۲۵ نوامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> اعتراضات نخست در واکنش به افزایش سه‌برابری قیمت بنزین آغاز شد ولی سپس حکومت جمهوری اسلامی و رهبران روحانی ایران را هدف گرفت.<ref name="JohnsonRF">{{یادکرد وب |عنوان=جانسون: اعتراضها در ایران ناشی از نارضایتی گسترده از جمهوری اسلامی است |نشانی=https://www.radiofarda.com/a/britain_johnson_iran_unrest_reaction/30307532.html |وبگاه=radiofarda.com |ناشر=رادیو فردا |تاریخ بازبینی=۱۳ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۱۳ آذر ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191204161039/https://www.radiofarda.com/a/britain_johnson_iran_unrest_reaction/30307532.html |archivedate=۴ دسامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> بر اساس گزارش نهادهای امنیتی ایران، ۲۹ [[استان‌های ایران|استان]] و صدها شهر دستخوش ناآرامی‌های پس از افزایش قیمت بنزین بودند.<ref>{{یادکرد وب |عنوان=مقام سپاه می‌گوید '۲۹ استان و صدها شهر' صحنه اعتراض بوده؛ بازداشت‌ها ادامه دارد |نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-50602825 |وبگاه=bbc.com/persian |ناشر=[[بی‌بی‌سی فارسی]] |تاریخ بازبینی=۱۸ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۸ آذر ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191201072733/https://www.bbc.com/persian/iran-50602825 |archivedate=۱ دسامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> تصاویر فراوانی که توسط شهروندان گرفته شده‌است، نشان می‌دهد که نیروهای امنیتی، سپاه پاسداران و بسیج با استفاده از سلاح‌های جنگی در نقاط مختلف کشور، به سوی معترضان به صورت مستقیم و هدفمند تیراندازی مستقیم کرده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=به رغم وجود فیلم‌های شلیک مأموران به مردم، سپاه قصد دارد تیراندازی را به گردن معترضان بیندازد|نشانی=https://ir.voanews.com/a/iran-shooting/5179021.html|وبگاه=صدای آمریکا|بازبینی=2019-12-27|کد زبان=fa}}</ref><ref name=":29">{{یادکرد وب|عنوان='Iran’s Hidden Slaughter': a video investigation|نشانی=https://observers.france24.com/en/20191224-iran-hidden-slaughter-video-investigation-protest|وبگاه=The France 24 Observers|بازبینی=2019-12-27|کد زبان=en}}</ref> در موردی همچون ماهشهر، تصاویر نشان می‌دهد که نیروهای سپاه پاسداران با استفاده از سلاح‌های نیمه سنگین جنگی، همچون [[دوشکا]] و [[مسلسل|تیربار]]، معترضان را هدف قرار دادند.<ref name=":29"/> تلویزیون ایران معترضان در ماهشهر را اغتشاش‌گرانی خواند که قصد تصرف پتروشیمی ماهشهر را داشتند.<ref name=":32">{{یادکرد خبر|عنوان=تلویزیون ایران کشته شدن معترضان در نیزار ماهشهر را تایید کرد|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-50638763|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ=2019-12-03|تاریخ بازبینی=2020-02-06|زبان=fa}}</ref> همچنین برخی گزارش های [[شهروند خبرنگار|شهروند خبرنگاران]] نشان می دهد که با حمله نیروهای امنیتی به معترضان که اقدام به بستن جاده ماهشهر کرده بودند، آنها به سمت نیزار حاشیه شهرک چمران گریخته و در آنجا با رگبار سنگین نیروهای امنیتی مواجه شدند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=اعتراضهای ایران؛ روایت‌های چندگانه از حوادث خونین ماهشهر|نشانی=https://farsi.euronews.com/2019/12/01/mahshahr-protests-killing-multiple-narratives|وبگاه=euronews|تاریخ=2019-12-01|بازبینی=2020-02-09|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=ماجرای «کشتار معترضان در نیزارهای ماهشهر» چیست؟|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/iran-mahshahr-massacre-protests-mp-denies/30300533.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2020-02-09|کد زبان=fa}}</ref>
خبرگزاری فرانسه در گزارشی تحقیقی نشان می‌دهد که بیش از ۷۵۰ تصویر و ویدئو از تیراندازی توسط نیروهای امنیتی و کشته و زخمی شدن معترضان به جای مانده‌است.<ref name=":29" /> خبرگزاری‌ها و سازمان‌های حقوق بشری خارج از کشور، بر اساس تحقیقات و منابع خود، تعداد کشته‌ها را از چند صد نفر تا ۱۵۰۰ نفر اعلام کردند. این در حالی است که مقامات رسمی جمهوری اسلامی ایران از اعلام کردن تعداد کشته شدگان سر باز می‌زنند.<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=رویترز: حدود ۱۵۰۰ نفر در اعتراضات آبان کشته شدهاند|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-50892266|تاریخ=2019-12-23|تاریخ بازبینی=2019-12-27|زبان=en-GB}}</ref> در مورد بازداشت شدگان نیز، آمار دقیقی در دسترس نیست، اما جمع‌بندی سخنان مقامات رسمی جمهوری اسلامی و همچنین گزارش نهادهای حقوق بشری نشان می‌دهد که دستکم ۸۶۰۰ نفر در ۲۲ استان ایران بازداشت شدهاند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=جزئیات آماری بازداشت ۸۶۰۰ نفر در اعتراضهای آبان|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/iran_protest_arrest_numbers_aban_uprising/30332688.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2019-12-27|کد زبان=fa}}</ref>
اعتراضات که عمدتاً در محلات کارگری و فقیرنشین شهری متمرکز و در ابتدا نسبتاً مسالمت‌آمیز بود، به تدریج به یک [[شورش]] خشونت‌آمیز علیه نظام تبدیل شد. زمانی که نیروهای امنیتی اقدام به سرکوب خشن اعتراضات کردند، اعتراض‌کنندگان جسورتر شدند و در بسیاری از شهرها خیابانها به صورت منطقه جنگی درآمد و ساختمان‌ها، خودروها، بانک‌ها و مغازه‌های فراوانی توسط معترضان و نیروهای امنیتی تخریب شدند و جریان عادی کسب‌وکار و آمد و شد مختل شد. در برخی مناطق شهری شبکه بانکی، مخابراتی، سوخت رسانی و ترابری شهری تخریب و فروشگاه‌ها غارت شدند.<ref name="NYTimesD3">{{یادکرد خبر|عنوان=With Brutal Crackdown, Iran Convulsed by Worst Unrest in 40 Years|نشانی=https://www.nytimes.com/2019/12/01/world/middleeast/iran-protests-deaths.html|کوشش=The New York Times|تاریخ=2019-12-01|تاریخ بازبینی=2019-12-02|شاپا=0362-4331|زبان=en-US|نام=Farnaz|نام خانوادگی=Fassihi|نام۲=Rick|نام خانوادگی۲=Gladstone|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191202080816/https://www.nytimes.com/2019/12/01/world/middleeast/iran-protests-deaths.html|archivedate=۲ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref><ref name="ToolAutoGenRef2">{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۲۹ آبان ۱۳۹۸|وبگاه=[[ایلنا]]|نشانی=https://www.ilna.news/بخش-اجتماعی-5/836743-خسارت-های-ناشی-از-اغتشاشات-هنوز-به-طور-کامل-برآورد-نشده-بیشتر-خسارت-ها-در-غرب-استان-تهران-بود|عنوان=خسارت‌های ناشی از اغتشاشات هنوز به‌طور کامل برآورد نشده}}</ref><ref name=":30" /><ref name=":31" />
تلفات روز اول اعتراضات (۲۴ آبان) یک کشته و یک مجروح در شهر [[سیرجان]] بود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=مرگ یک نفر و حمله به مخازن شرکت نفت در سیرجان تأیید شد|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/iran-one-killled-in-fuel-protests-in-sirjan/30275190.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2019-11-16|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191116100556/https://www.radiofarda.com/a/iran-one-killled-in-fuel-protests-in-sirjan/30275190.html|archivedate=۱۶ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref><ref name="BBC1" /> به گفتهٔ خبرگزاری‌های داخل ایران وسعت اعتراضهای روز جمعه در استان‌های خوزستان و کرمان بیشتر از نقاط دیگر بود. مسئولان انتظامی و امنیتی ادعا کردند که در سیرجان معترضان سعی داشتند انبار نفت شهر را آتش بزنند که با واکنش [[نیروی انتظامی]] مواجه شدند.<ref name="BBC1">{{یادکرد وب |عنوان=سهمیه‌بندی بنزین؛ تجمعات اعتراضی و "تهاجم" به یک انبار نفت |نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-50437434 |وبگاه=bbc.com/persian |ناشر=بی‌بی‌سی فارسی |تاریخ بازبینی=۲۵ آبان ۱۳۹۸ |تاریخ=۲۵ آبان ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191116124809/https://www.bbc.com/persian/iran-50437434 |archivedate=۱۶ نوامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> در [[مشهد]] هم، نیروهای امنیتی برای مقابله با معترضان به شلیک [[گاز اشک‌آور]] متوسل شدند.<ref name=":4">{{یادکرد وب |عنوان=درگیری نیروهای امنیتی با معترضان به افزایش قیمت بنزین؛ حمله به «انبار نفتی» در سیرجان |نشانی=https://www.radiofarda.com/a/iiran-protests-gas/30274965.html |وبگاه=radiofarda.com |ناشر=رادیو فردا |تاریخ بازبینی=۲۵ آبان ۱۳۹۸ |تاریخ=۲۵ آبان ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191116130258/https://www.radiofarda.com/a/iiran-protests-gas/30274965.html |archivedate=۱۶ نوامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref>
با گسترش تجمعات اعتراضی در روز شنبه ۲۵ آبانماه، نهادهای امنیتی ایران با ارسال پیامک‌های تهدیدآمیز به تلفن‌های همراه بعضی شهروندان شرکت‌کرده در تجمعات، آنها را تهدید به «پیگرد قانونی» در صورت تکرار شرکت در تجمعات غیرقانونی کردند.<ref>{{یادکرد وب |عنوان=ارسال پیامک تهدیدآمیز برای شهروندان معترض به افزایش قیمت بنزین |نشانی=https://www.radiofarda.com/a/30275387.html |وبگاه=radiofarda.com |ناشر=رادیو فردا |تاریخ بازبینی=۲۵ آبان ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191116132749/https://www.radiofarda.com/a/30275387.html |archivedate=۱۶ نوامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> همزمان [[محمدجعفر منتظری]] (دادستان وقت کل ایران) معترضان به افزایش قیمت بنزین را «اخلال‌گر» خواند و تهدید کرد که با آنان برخورد جدی خواهد شد.<ref>{{یادکرد وب |عنوان=دادستان کل ایران معترضان به افزایش قیمت بنزین را تهدید کرد |نشانی=https://www.radiofarda.com/a/iran_prosecutor_warn_iranian_protesters_fuel_hike/30275417.html |وبگاه=radiofarda.com |ناشر=رادیو فردا |تاریخ بازبینی=۲۵ آبان ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191116134717/https://www.radiofarda.com/a/iran_prosecutor_warn_iranian_protesters_fuel_hike/30275417.html |archivedate=۱۶ نوامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> ۲ روز پس از سه برابر شدن قیمت بنزین، علی خامنه‌ای از تصمیم سران قوا مبنی بر افزایش قیمت بنزین حمایت کرد.<ref>{{یادکرد خبر|نام = |نام خانوادگی = |همکاران = |پیوند = https://www.irna.ir/news/83559704/حمایت-مقام-معظم-رهبری-از-تصمیم-سران-سه-قوه|عنوان = حمایت مقام معظم رهبری از تصمیم سران سه قوه|اثر = |ناشر = [[ایرنا]]|صفحه = |تاریخ = ۲۷ آبان ۱۳۹۸|بازیابی = ۲۶ نوامبر ۲۰۱۹|accessdate = ۲۶ دسامبر ۲۰۱۹|archiveurl = https://web.archive.org/web/20191119103229/https://www.irna.ir/news/83559704/حمایت-مقام-معظم-رهبری-از-تصمیم-سران-سه-قوه|archivedate = ۱۹ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url = no}}</ref> او آتش‌زدن بانک‌ها و ایجاد ناآرامی را به اشرار و ضدانقلاب و دشمنان ایران نسبت داد<ref name="یورو1">{{یادکرد خبر|نام = |نام خانوادگی = |همکاران = |پیوند = https://farsi.euronews.com/2019/11/17/iran-s-khamenei-backed-gasoline-price-rising-and-blames-enemies-for-sabotage-in-protests|عنوان = رهبر ایران با حمایت از افزایش بهای بنزین: تخریب و آتش زدن کار اشرار است|اثر = |ناشر = [[یورونیوز]]|صفحه = |تاریخ = ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹|بازیابی = ۲۶ نوامبر ۲۰۱۹|accessdate = ۲۶ نوامبر ۲۰۱۹|archiveurl = https://web.archive.org/web/20191123020036/https://farsi.euronews.com/2019/11/17/iran-s-khamenei-backed-gasoline-price-rising-and-blames-enemies-for-sabotage-in-protests|archivedate = ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url = no}}</ref><ref name=":10">{{یادکرد خبر|نام = |نام خانوادگی = |همکاران = |پیوند = https://www.mizanonline.com/fa/news/568699/آتش-زدن-به-فلان-بانک-این-کار-مردم-نیست-این-کار-اشرار-است |عنوان = آتش زدن به فلان بانک این کار مردم نیست، این کار اشرار است|اثر = | ناشر = [[خبرگزاری میزان]] |صفحه = |تاریخ = ۲۷ آبان ۱۳۹۸|بازیابی = ۲۶ نوامبر ۲۰۱۹}}</ref><ref name="CommandDW">{{یادکرد وب |عنوان=سازمان عفو بینالملل: دستکم ۱۴۳ نفر در اعتراضهای ایران کشته شدهاند |نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/سازمان-عفو-بینالملل-دستکم-۱۴۳-نفر-در-اعتراضهای-ایران-کشته-شدهاند/a-51408270 |وبگاه=dw.com |ناشر=دویچه وله |تاریخ بازبینی=۵ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۴ آذر ۱۳۹۸}}</ref> و با اشاره به جان باختن تعدادی از معترضان، اجرای طرح افزایش قیمت سوخت را ضروری دانست.<ref>{{یادکرد وب |عنوان=اقتصاد مقاومتی با طعم گلوله |نشانی=https://iranintl.com/دیدگاه/اقتصاد-مقاومتی-با-طعم-گلوله |وبگاه=iranintl.com |ناشر=ایران اینترنشنال |تاریخ بازبینی=۵ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۳ آذر ۱۳۹۸}}</ref> خامنه‌ای در این سخنرانی پنج بار بر سررشته نداشتن یا تخصص نداشتنش در مورد مسائل اقتصادی تأکید کرد.<ref name=":16">{{یادکرد وب |عنوان=شوک آبان ۱۳۹۸؛ وقتی رهبر گفت 'تخصص این کار را ندارم' |نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-features-50477144 |وبگاه=bbc.com/persian |ناشر=بی‌بی‌سی فارسی |تاریخ بازبینی=۵ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۲۹ آبان ۱۳۹۸ |نام=حسین |نام خانوادگی=باستانی |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191123140014/https://www.bbc.com/persian/iran-features-50477144 |archivedate=۲۳ نوامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> سخنان خامنه‌ای در روز ۲۶ آبان از سوی مخالفانش به فرمان سرکوب اعتراضات تعبیر شد<ref name="CommandDW" /> اما افراد نزدیک به حکومت صحبت‌های او را «فداکارانه» و «باعث پایان آشوب‌ها» ارزیابی کردند.<ref>{{یادکرد وب |عنوان=خامنه‌ای «تمام هزینه‌های تصمیم اخیر را بر عهده گرفت»؛ اذعان به غافلگیر شدن با اعتراضات |نشانی=https://www.radiofarda.com/a/iran-top-official-says-establishment-taken-aback-by-protests-saeedi-khamenei/30282415.html |وبگاه=radiofarda.com |ناشر=رادیو فردا |تاریخ بازبینی=۵ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۲۹ آبان ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191121173403/https://www.radiofarda.com/a/iran-top-official-says-establishment-taken-aback-by-protests-saeedi-khamenei/30282415.html |archivedate=۲۱ نوامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref><ref>{{یادکرد وب |عنوان=حمایت رهبری از تصمیم سران قوا به آشوب‌ها پایان داد |نشانی=https://www.isna.ir/news/98082717608/حمایت-رهبری-از-تصمیم-سران-قوا-به-آشوب-ها-پایان-داد |وبگاه=isna.ir |ناشر=ایسنا |تاریخ بازبینی=۵ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۲۷ آبان ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191119154556/https://www.isna.ir/news/98082717608/حمایت-رهبری-از-تصمیم-سران-قوا-به-آشوب-ها-پایان-داد |archivedate=۱۹ نوامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref>
[[رویترز|خبرگزاری رویترز]] در گزارش ویژهٔ خود بتاریخ ۲۳ دسامبر ۲۰۱۹ نوشت [[رهبر جمهوری اسلامی ایران|رهبر ایران]] در جلسه‌ای با حضور مقامات امنیتی و دولتی، از آنها خواسته تا به هر قیمتی که شده اعتراضات مردم را متوقف کنند. رویترز در این گزارش از قول سه مقام رسمی وزارت کشور جمهوری اسلامی و بدون بیان نام این افراد ، تعداد کشته شدگان را ۱۵۰۰ نفر شامل ۴۰۰ زن، ۱۷ نوجوان و تعدادی از مأموران امنیتی و پلیس اعلام کرد.<ref name=":27">{{یادکرد خبر|عنوان=Special Report: Iran's leader ordered crackdown on unrest - 'Do whatever it takes to end it'|نشانی=https://www.reuters.com/article/us-iran-protests-specialreport-idUSKBN1YR0QR|کوشش=|تاریخ=2019-12-23|تاریخ بازبینی=2019-12-23|زبان=en|ناشر=Reuters|doi=|تاریخ بازدید=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191223095928/https://www.reuters.com/article/us-iran-protests-specialreport-idUSKBN1YR0QR|archivedate=۲۳ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> بنابر آخرین گزارش سازمان [[عفو بینالملل]] در ۲۵ آذر ۱۳۹۸، در جریان اعتراضات بیش از ۳۰۴ تن از معترضان کشته شدهاند.<ref name="AmnestyRF" /><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Iran: Thousands arbitrarily detained and at risk of torture in chilling post-protest crackdown|نشانی=https://www.amnesty.org/en/latest/news/2019/12/iran-thousands-arbitrarily-detained-and-at-risk-of-torture-in-chilling-post-protest-crackdown//|وبگاه=www.amnesty.org|بازبینی=2019-12-16|کد زبان=en|نویسنده=|تاریخ=16 December 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191216011646/https://www.amnesty.org/en/latest/news/2019/12/iran-thousands-arbitrarily-detained-and-at-risk-of-torture-in-chilling-post-protest-crackdown//|archivedate=۱۶ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> در این گزارش آمده بیشتر قربانیانی که عفو بینالملل مرگ آنها را ثبت کرده، بر اثر اصابت گلوله به سر، قلب، گردن و سایر ارگان‌های حیاتی کشته شدهاند که «به معنی آن است که نیروهای امنیتی به قصد کشت آنها را زده‌اند».<ref name="AmnestyRF" /> طبق گزارش عفو بینالملل عمدهٔ قربانیان با شلیک سلاح گرم، یک نفر به‌دلیل ضرب و جرح و یک نفر هم با شلیک گاز اشک‌آور کشته شدهاند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=آمار کشته‌های اعتراضات مردمی ایران باز هم افزایش یافت: عفو بینالملل مرگ ۱۴۳ نفر را تأیید کرد|نشانی=https://ir.voanews.com/a/iran-amnesty-international/5180566.html|وبگاه=صدای آمریکا|بازبینی=2019-11-26|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191128071317/https://ir.voanews.com/a/iran-amnesty-international/5180566.html|archivedate=۲۸ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> از سوی دیگر، مقام‌های حکومت ایران تاکنون مرگ هفت نفر از مأموران امنیتی یا اداری شامل سه نفر بسیجی، دو افسر پلیس، یک کارمند شهرداری و یک کارمند جهاد دانشگاهی را تأیید کرده‌اند.<ref name="yazdi">{{یادکرد وب |عنوان=شهدای مدافع امنیت آشوب‌های ۹۸ مانند شهدای فتنه ۸۸ مظلوم هستند |نشانی=http://yazdeemrooz.ir/-/شهدای-مدافع-امنیت-اشوب‌های-۹۸-مانند-شهدای-فتنه-۸۸-مظلوم-هستند |وبگاه=yazdeemrooz.ir |ناشر=yazdeemrooz |تاریخ بازبینی=۸ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۲۹ آبان ۱۳۹۸}}</ref> [[سید حسین نقوی حسینی|حسین نقوی حسینی]]، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در تاریخ ۵ آذر ۱۳۹۸ آمار بازداشت شدگان را تا هنگام مخابره خبر، حدود ۷۰۰۰ نفر اعلام کرد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۵ آذر ۱۳۹۸|وبگاه=روزنامه اعتماد|نشانی=http://www.etemadnewspaper.ir/fa/main/detail/137501/زمان-نامناسب|عنوان=نشست نمایندگان و مسوولان وزارت اطلاعات، اطلاعات سپاه و وزارت کشور}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۵ آذر ۱۳۹۸|وبگاه=ایران اینترنشنال|نشانی=https://iranintl.com/ايران/طی-۱۰-روز-اعتراضات-سراسری-در-ایران-دستکم-۱۴۳-نفر-کشته-و-۷-هزار-نفر-بازداشت-شدند|عنوان=دستکم ۱۴۳ نفر کشته و ۷ هزار نفر بازداشت شدند}}</ref> بنا بر گزارش وزیر کشور بیش از ۵۰ پایگاه و پاسگاه نظامی مورد حمله قرار گرفت و ۳۴ آمبولانس، ۷۳۱ بانک، ۱۴۰ مکان عمومی، ۹ مرکز مذهبی، ۷۰ پمپ بنزین، ۳۰۷ خودرو شخصی، ۱۸۳ خودرو نظامی و ۱۰۷۶ موتور سیکلت شخصی آتش زده شده یا تخریب شد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=2019-11-27|وبگاه=irna.ir|نشانی=https://www.irna.ir/news/83570589/اقدام-اشرار-برای-انفجار-بزرگترین-مخزن-بنزین-یکی-از-شهرستان-ها|عنوان=گزارش وزیر کشور از اغتشاشات|تاریخ بازدید=2019-11-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191129045705/https://www.irna.ir/news/83570589/اقدام-اشرار-برای-انفجار-بزرگترین-مخزن-بنزین-یکی-از-شهرستان-ها|archivedate=۲۹ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> [[نیویورک تایمز]] اول دسامبر ۲۰۱۹ در گزارشی شمار کشته‌ها در این اعتراضات را حداقل ۱۸۰ نفر برآورد کرد و اعتراضات آبان ۹۸ را «بزرگترین ناآرامی» در ایران طی ۴۰ سال گذشته توصیف کرد.<ref name="NYTimesD3" />
۱۶ گزارشگر ویژه و کارشناسان سازمان ملل متحد در ۲۰ دسامبر از مقامات جمهوری اسلامی خواستند که تمامی افرادی که در جریان اعتراضات اخیر، به‌طور خودسرانه زندانی شده و مورد بدرفتاری قرار گرفته‌اند را آزاد کنند. آنها همچنین در مورد بیش از صدها نفری که کشته شدهاند ابراز نگرانی کردند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=OHCHR {{!}} Iran: Experts alarmed at alleged mistreatment of detained protesters|نشانی=https://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=25449&LangID=E|وبگاه=www.ohchr.org|بازبینی=2019-12-21}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان= «نگرانی عمیق» کارشناسان ملل متحد از واکنش حکومت ایران به اعتراضات|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/un-iran-protests/30337131.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2019-12-21|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191221163300/https://www.radiofarda.com/a/un-iran-protests/30337131.html|archivedate=۲۱ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=کارشناسان سازمان ملل نگران سرنوشت بازداشتشدگان اعتراضها هستند {{!}} DW {{!}} 21.12.2019|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/کارشناسان-سازمان-ملل-نگران-سرنوشت-بازداشتشدگان-اعتراضها-هستند/a-51761164|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2019-12-21|کد زبان=fa-IR|نام=Deutsche|نام خانوادگی=Welle (www.dw.com)|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191221163316/https://www.dw.com/fa-ir/کارشناسان-سازمان-ملل-نگران-سرنوشت-بازداشتشدگان-اعتراضها-هستند/a-51761164|archivedate=۲۱ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=کارشناسان سازمان ملل از گزارش‌های شکنجهٔ بازداشتشدگان در ایران تکان خورده‌اند|نشانی=http://fa.rfi.fr/کارشناسان-سازمان-ملل-از-گزارش‌های-شکنجۀ-بازداشتشدگان-در-ایران-تکان-خورده‌اند-20191221/ایران|وبگاه=ار. اف. ای - RFI|تاریخ=2019-12-21|بازبینی=2019-12-21|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191225133134/http://fa.rfi.fr/کارشناسان-سازمان-ملل-از-گزارش‌های-شکنجۀ-بازداشتشدگان-در-ایران-تکان-خورده‌اند-20191221/ایران|archivedate=۲۵ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref>
دو نفر از مجروحین اعتراضات آبانماه در روزهای ۱۹ دی و ششم بهمن درگذشتند.<ref name=":28">{{یادکرد وب|عنوان=دو تن از مجروحان اعتراضات آبانماه در ایران «فوت کرده‌اند»|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/two_proteesters_die_after_injury_iran/30404456.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2020-01-30|کد زبان=fa}}</ref>
در روز ۱۶ بهمن ۱۳۹۸ دو تن از بازداشتشدگان اعتراضات آبانماه به ۱۲ سال زندان محکوم شدند.<ref name=":33" />
== زمینه‌ها ==
سطر ۲۶ ⟵ ۱۲۴:
{{تاریخ جمهوری اسلامی ایران}}
عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی و سیاست‌های داخلی و خارجی حکومت در شکل‌گیری این
نتایج یک نظرسنجی که بعد از [[اعتراضات دیماه ۱۳۹۶ ایران|اعتراضات دیماه ۹۶]] برگزار شده بود، نشان می‌داد ۴۱ درصد افرادی که از وضعیت موجود کشور ناراضی هستند، گفته‌اند که تمایل دارند در تجمعات اعتراضی شرکت کنند. این نظرسنجی همچنین میران جمعیت ناراضی را نزدیک ۷۵ درصد برآورد کرده بود.<ref name="ToolAutoGenRef6">{{یادکرد وب |نویسنده =رادیوفردا |نشانی=https://www.radiofarda.com/a/f4_iran_protest_session_set_fire_people/30332503.html |عنوان=نشست بررسی اعتراضات آبان؛ «مردم قبل از آتش زدن پمپ‌بنزین‌ها خود را آتش زده بودند» | ناشر =رادیوفردا |تاریخ = ۲۷/آذر/۱۳۹۸ |تاریخ بازبینی=}}</ref> اعتراضات دیماه ۹۶ و آبان ۹۸ برای کسانی که در مراکز نظرسنجی کار میکردند خیلی عجیب نبود.<ref name=ToolAutoGenRef6/>
در ۲۰ سال گذشته گزارش‌های مختلفی دربارهٔ خودسوزی اعتراضی افراد در شهرهای مختلف ایران منتشر شده‌است.<ref name=ToolAutoGenRef6/> [[حسین راغفر]] اقتصاد دان می‌گوید که اعتراضات همواره اتفاق می‌افتاد ولی در دفعات قبل مردم بجای پمپ بنزین‌ها خودشان را آتش می‌زدند.<ref name=ToolAutoGenRef6/>
[[محمد فاضلی]]، جامعه‌شناس، معتقد است که جامعه ایران در حال عبور از مرحله نارضایتی به خشمگینی و نفرت است.<ref name=ToolAutoGenRef6/>
== روزشمار اعتراضات ==
سطر ۳۹ ⟵ ۱۳۸:
* در اهواز روز جمعه ۲۴ آبان ۱۳۹۸ با تجمع مردم در مناطقی از شهر با سر دادن شعار «اهوازی با غیرت، ماشینتو خاموش کن» خواستار خودداری شهروندان از خرید و مصرف بنزین شدند.<ref name=":0">{{یادکرد وب|عنوان=افزایش قیمت بنزین؛ شهرهای مختلف ایران صحنه اعتراضات شد|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/iran-protests-fuel-price-hike/30274328.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2019-11-16|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191116130231/https://www.radiofarda.com/a/iran-protests-fuel-price-hike/30274328.html|archivedate=۱۶ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref><ref name=":1">{{یادکرد وب|عنوان=Protests strike Iran cities over gasoline prices rising|نشانی=https://apnews.com/2062e5a7e6b3447d9af1b42141661f01|وبگاه=AP NEWS|تاریخ=2019-11-16|بازبینی=2019-11-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191116112820/https://apnews.com/2062e5a7e6b3447d9af1b42141661f01|archivedate=۱۶ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> در فلکهٔ کیان‌پارس اهواز تجمع و تظاهرات گسترش یافت که با حمله موتورسواران ضدشورش مردم با آنها درگیر شدند.<ref name=":2"/>
* در سیرجان در ۲۴ آبان اعتراضات بالا گرفت و دستکم یک پمپ بنزین به آتش کشیده شد و یک نفر هم در حمله نیروهای امنیتی به تجمع‌کنندگان کشته شد.<ref name=":2">{{یادکرد وب|عنوان=تظاهرات در چندین شهر ایران علیه افزایش قیمت بنزین {{!}} DW {{!}} 15.11.2019|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/تظاهرات-در-چندین-شهر-ایران-علیه-افزایش-قیمت-بنزین/a-51272586|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2019-11-16|کد زبان=fa-IR|نام=Deutsche|نام خانوادگی=Welle (www.dw.com)|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191116113620/https://www.dw.com/fa-ir/تظاهرات-در-چندین-شهر-ایران-علیه-افزایش-قیمت-بنزین/a-51272586|archivedate=۱۶ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=گسترش اعتراضها به افزایش قیمت بنزین: یک معترض در سیرجان با شلیک مأموران کشته شد|نشانی=https://iranintl.com/ايران/گسترش-اعتراضها-به-افزایش-قیمت-بنزین-یک-معترض-در-سیرجان-با-شلیک-ماموران-کشته-شد|وبگاه=ایران اینترنشنال|تاریخ=2019-11-15|بازبینی=2019-11-16|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191120102218/https://iranintl.com/ايران/گسترش-اعتراضها-به-افزایش-قیمت-بنزین-یک-معترض-در-سیرجان-با-شلیک-ماموران-کشته-شد|archivedate=۲۰ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref><ref name=":0"/><ref>{{یادکرد وب|عنوان=دستکم یک نفر در ناآرامی‌های ایران کشته شد|نشانی=http://fa.rfi.fr/دستکم-یک-نفر-در-ناآرامی‌های-ایران-کشته-شد-20191116/سیاست|وبگاه=ار. اف. ای - RFI|تاریخ=2019-11-16|بازبینی=2019-11-16|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191118105213/http://fa.rfi.fr/دستکم-یک-نفر-در-ناآرامی‌های-ایران-کشته-شد-20191116/سیاست|archivedate=۱۸ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref>
* در مشهد معترضان به گران شدن بنزین در ۲۴ آبان خودروهای خود را در بلوار وکیل‌آباد خاموش کرده و از حرکت سر باز زدند. آنها شعار می‌دادند: «روحانی حیا کن، مملکت را رها کن» و «دیکتاتور حیا کن، مملکت را رها کن». نیروهای امنیتی برای مقابله با معترضان به شلیک [[گاز اشک‌آور]] متوسل شدند.<ref name=":4"
* در بهبهان مردم معترض شعار می‌دادند که «بنزین گران‌تر شده، فقیر فقیرتر شده»<ref name=":3">{{یادکرد وب|عنوان=تجمع و اعتراض در برخی از شهرهای ایران در اعتراض به گرانی بنزین|نشانی=https://ir.voanews.com/a/iran-fuel-price-protest/5167720.html|وبگاه=صدای آمریکا|بازبینی=2019-11-16|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191116115242/https://ir.voanews.com/a/iran-fuel-price-protest/5167720.html|archivedate=۱۶ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> و یک شعبهٔ [[بانک ملی]] به آتش کشیده شد.<ref>{{یادکرد وب |عنوان=اعتراضات مرگبار در ایران: حمله به بانک‌ها و شعار «مرگ بر خامنه‌ای» |نشانی=http://fa.rfi.fr/اعتراضات-مرگبار-در-ایران-حمله-به-بانک‌ها-و-شعار-«مرگ-بر-خامنه‌ای»-20191116/سیاست |وبگاه=fa.rfi.fr |ناشر=رادیو فرانسه |تاریخ بازبینی=۲۵ آبان ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191119152901/http://fa.rfi.fr/اعتراضات-مرگبار-در-ایران-حمله-به-بانک‌ها-و-شعار-«مرگ-بر-خامنه‌ای»-20191116/سیاست |archivedate=۱۹ نوامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref>
* در امیدیه، مردم دست به تجمع و اعتراض زدند و جادهٔ این شهر به آغاجاری را بستند و ترافیک بسیار سنگینی را ایجاد کردند.<ref name=":3"/><ref name=":2"/>
سطر ۶۸ ⟵ ۱۶۷:
در ۸ نوامبر [[رجب طیب اردوغان]]، [[رئیس‌جمهور ترکیه]]، هشدار داد کسانی که در پس [[اعتراضات اکتبر ۲۰۱۹ عراق|اعتراضات عراق]] هستند، احتمالاً قصد دارند آن را به ایران گسترش دهند. به گفته وی توطئه گرانی که پشت اعتراضات خونبار عراق هستند، قصد تقسیم جهان اسلام را دارند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=en|تاریخ=9 نوامبر 2019|وبگاه=radiofarda.com|نشانی=https://en.radiofarda.com/a/30261372.html|عنوان=Erdogan Says Those 'Behind Iraq Protests" Want To Export Unrest To Iran}}</ref>
مقامات جمهوری اسلامی این اعتراضات را نه به علت سیاست‌های جمهوری اسلامی، بلکه حاصل تلاش «دشمن» می‌دانند. در روز ۲۸ آبان، علی خامنه‌ای [[رهبر ایران]] اعلام کرد که در این اعتراضات «دشمن را عقب راندیم» و «این اعتراضات، مردمی نبود بلکه امنیتی بود».<ref name=":13">{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲۹ آبان ۱۳۹۸|وبگاه=رادیو فردا|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/iran-claims-victory-over-enemy-conspiracy-death-tool-protests-rises/30283064.html|عنوان=مقامات ایران به‌رغم افزایش آمار کشته‌شدگان در اعتراضات، اعلام پیروزی کردند|accessdate=۲۰ نوامبر ۲۰۱۹|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191120211744/https://www.radiofarda.com/a/iran-claims-victory-over-enemy-conspiracy-death-tool-protests-rises/30283064.html|archivedate=۲۰ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> او آتش‌زدن بانک‌ها و ایجاد ناآرامی را به «اشرار» و «ضدانقلاب» و «دشمنان ایران» نسبت داد.<ref name="یورو1"
در ۶ آبان ۹۸، خامنه‌ای بار دیگر اعتراضات را «یک توطئهٔ عمیق، وسیع و بسیار خطرناک» نامید که مقابله با آن همچون «یک تودهنی به استکبار و صهیونیسم جهانی» به عنوان «دشمن اصلی» ونه «این افراد حقیر و کوچک» بود. او با استفاده از قرآن سعی در بازتعریف معنای مستضعفان کرد و گفت: «مستضعفان برخلاف آنچه که امروز به‌اشتباه، به افراد آسیب‌پذیر و فرودست می‌گویند، به معنای انسانهایی است که پیشوایان بالقوهٔ عالَم بشریت و خلیفةالله در زمین هستند.» بنابراین او «نیروی مقاومت بسیج مستضعفان» را «مستضعفان» واقعی خواند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=دیدار بسیجیان با رهبر انقلاب|نشانی=http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=44255|وبگاه=farsi.khamenei.ir|تاریخ=2019-11-27|بازبینی=2019-12-01|نام خانوادگی=Khamenei.ir|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191128191945/http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=44255|archivedate=۲۸ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> این تفسیر جدید از «مستضعفان» معنی کاملاً متفاوت نسبت به کاربرد این کلمه در سخنرانی‌های پیشین او دارد که تأکید بر «محرومان»، «پابرهنگان»، «ضعفا» و «کوخ نشینان» داشته‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=بیانات مقام معظم رهبری در مورد مستضعفین؛ مهم‌ترین مسئله نظام رسیدگی به طبقات مستضعف است|نشانی=https://hawzah.net/fa/News/View/92971/بیانات-مقام-معظم-رهبری-در-مورد-مستضعفین-مهم-ترین-مسأله-نظام-رسیدگی-به-طبقات-مستضعف-است|وبگاه=hawzah.net|بازبینی=2019-12-01}}</ref> از نظر برخی تحلیل گران، این تفسیر و تغییر معنای «مستضعفان» تلاشی است برای توجیه سرکوب اعتراضات اخیر که بیشتر آنها از طبقات فرودست و مستضعف جامعه بوده‌اند و توجیه تناقض پیش آمده میان این سرکوب و یکی از ایدئولوژی‌های جمهوری اسلامی، یعنی دفاع از مستضعفان و کوخ نشینان.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=دستور آیت‌الله خامنه‌ای برای بازگشت به دهه ۶۰|نشانی=https://www.independentpersian.com/node/30691/دستور-آیت‌الله-خامنه‌ای-برای-بازگشت-به-دهه-۶۰|وبگاه=ایندیپندنت فارسی|تاریخ=2019-11-27|بازبینی=2019-12-01|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191216162508/https://www.independentpersian.com/node/30691/دستور-آیت‌الله-خامنه‌ای-برای-بازگشت-به-دهه-۶۰|archivedate=۱۶ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=چرا خامنه‌ای می‌گوید: مستضعف منم نه فرودستان؟|نشانی=https://www.radiozamaneh.com/477001|وبگاه=رادیو زمانه|تاریخ=2019-11-29|بازبینی=2019-12-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191130134153/https://www.radiozamaneh.com/477001|archivedate=۳۰ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref>
سطر ۱۰۲ ⟵ ۲۰۱:
=== تخریب امول عمومی توسط معترضان و نیروهای امنیتی ===
[[پرونده:2019 Iranian fuel protests Fars News (19).jpg|بندانگشتی|بانک تخریب شده، ۲۷ آبان ۱۳۹۸.]]
جمعیت معترض در مناطق مختلف شهری ساختمان‌ها، بانک‌ها و مغازه‌های فراوانی را به آتش کشیدند<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲۷ آبان ۱۳۹۸|وبگاه=ایرنا|نشانی=http://www.irna.ir/news/83559174|عنوان=مرور اعتراضات به افزایش نرخ بنزین در سراسر کشور}}</ref> و جریان عادی [[کسب و کار]] و آمد و شد مختل شد. در برخی مناطق شهری در [[شیراز]] شبکه [[حمل و نقل]] شهری تخریب و فروشگاه‌ها غارت شد.<ref name=
یکی از تصاویر ضبط شده که در شبکه‌های اجتماعی و برخی از خبرگزاری‌ها منتشر شده، نشان می‌دهد افرادی با لباس نیروهای یگان ویژه در حال تخریب ورودی منازل مسکونی هستند.<ref name=":30">{{یادکرد وب|عنوان=فیلم افشاگرانه تخریب وحشیانه و شکستن درب خانه‌ها در معالی‌آباد شیراز|نشانی=https://irankargar.com/شیراز-تخریب-وحشیانه-و-شکستن-درب-خانه/|وبگاه=ایران کارگر|تاریخ=2019-11-30|بازبینی=2019-12-02|کد زبان=fa-IR}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان="ویدئوی مأموران تخریب‌گر" و آنچه باید بدانیم/ استارت فاز بعدی آشوب/ تنها راه نجات مردم از گرانی چیست؟!|نشانی=https://www.mashreghnews.ir/news/1015118/ویدئوی-مأموران-تخریب-گر-و-آنچه-باید-بدانیم-استارت-فاز-بعدی|وبگاه=مشرق نیوز|تاریخ=2019-12-01|بازبینی=2019-12-02|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191210041601/https://www.mashreghnews.ir/news/1015118/ویدئوی-مأموران-تخریب-گر-و-آنچه-باید-بدانیم-استارت-فاز-بعدی|archivedate=۱۰ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> پس از پخش گسترده این فیلم، مرکز اطلاع‌رسانی پلیس اعلام کرد این تخریب‌ها مربوط به نیروی‌های یگان ویژه نیست، زیرا «کلاه افراد حاضر در فیلم متعلق به یگان ویژه نیست و کلاه کاسکت است.»<ref>{{یادکرد وب|عنوان=واکنش پلیس به تصاویر تخریب منازل توسط افراد منتسب به ناجا|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/467022/واکنش-پلیس-به-تصاویر-تخریب-منازل-توسط-افراد-منتسب-به-ناجا|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2019-12-01|بازبینی=2019-12-02|کد زبان=fa}}</ref> این ادعا با انتشار تصاویر دیگری از نیروی پلیس، که دقیقاً با همین لباس هستند، توسط وبسایت‌ها و فعالان رسانه ای کاملاً رد شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=بالاخره کلاه کاسکت پلیس چه شکلی است+ تصاویر|نشانی=http://www.didbaniran.ir/بخش-اجتماعی-حوادث-5/75871-بالاخره-کلاه-کاسکت-پلیس-چه-شکلی-است-تصاویر|وبگاه=دیدبان ایران|بازبینی=2020-01-16|کد زبان=fa}}</ref> فیلمی دیگر نشان می‌دهد که افرادی با لباس‌های نیروهای یگان ویژه خودروهای عبوری را در تبریز تخریب می‌کنند.<ref name=":31">{{یادکرد وب|عنوان=فیلم/ تخریب خودروها در تبریز توسط پلیس ضد شورش|نشانی=https://www.peykeiran.com/Content.aspx?ID=194775|وبگاه=www.peykeiran.com|بازبینی=2019-12-02}}</ref>
سطر ۱۱۲ ⟵ ۲۱۱:
=== قطع سراسری اینترنت ===
{{اصلی|قطعی سراسری اینترنت در ایران}}
در پی آغاز اعتراضها به افزایش قیمت بنزین [[اینترنت در ایران]] با اختلال روبرو شد.<ref name="nkh5k">{{یادکرد وب | عنوان=اختلال در اینترنت در ایران در پی اعتراضها به افزایش قیمت بنزین | وبگاه=BBC News فارسی | تاریخ=2019-11-16 | سال=2019 | پیوند=https://www.bbc.com/persian/iran-50448383 | کد زبان=ur | تاریخ بازبینی=2019-11-17}}</ref> از صبح دومین روز اعتراضات و پس از آن که اعتراضها در ایران گسترش یافت، دسترسی کاربران به وبسایت شماری از سایت‌های داخلی مانند خبرگزاری‌ها محدود شد. اطلاع‌رسانی رسانه‌ها دربارهٔ حوادث با محدودیت روبه‌رو شد و شهروندان هم برای ارسال فیلم و تصاویر با مشکلاتی مواجه شدند. در نهایت تا پایان روز ۲۵ آبان، ۹۵درصد اینترنت در ایران قطع شد. برخی خبرها از تصویب قطع سراسری اینترنت با دستور [[شورای امنیت]] کشور خبر می‌داد تا این که [[علی ربیعی]]، سخنگوی دولت، این خبر را تأیید کرد. [[اینترنت]] بینالملل به دستور اعضای شورای امنیت کشور و به دلیل اعتراضات سراسری قطع شد و دسترسی کاربران فقط به سایت‌های ایرانی که از سرور داخلی استفاده میکردند ممکن بود.<ref name="ITisna"
وبسایت [[نت‌بلاکس]]، [[سازمان غیردولتی]] نظارت بر اینترنت، با تأیید اختلال در تلفن همراه و اینترنت ایران اعلام کرد که میزان [[دسترسی به اینترنت]] جهانی در ایران در پی قطعی اینترنت، به حدود ۴٪ الی ۷٪ آمار معمول رسیده‌است.<ref name="DW1"
[[وزارت خزانه‌داری آمریکا]] روز جمعه یکم آذر اعلام کرد نام [[محمدجواد آذری جهرمی]]، وزیر ارتباطات و [[فناوری اطلاعات]] ایران را به دلیل نقش داشتن در «سانسور گسترده اینترنت» به سیاههٔ تحریمی‌های [[کاخ سفید]] اضافه کرده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۱ آذر ۱۳۹۸|وبگاه=یورو نیور فارسی|نشانی=https://farsi.euronews.com/2019/11/22/us-has-sanctioned-iranian-minister-of-communications-azari-jahromi-over-internet-blackout|عنوان=آمریکا آذری جهرمی، وزیر ارتباطات ایران را تحریم کرد}}</ref> جهرمی در واکنش به این تحریم گفت که در قطع اینترنت بینالملل نقشی نداشته‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=نقشی در قطع و وصل شدن اینترنت ندارم/اتصال اینترنت همراه منتظر دستور وزیر کشور است|نشانی=https://www.isna.ir/news/98090301182/نقشی-در-قطع-و-وصل-شدن-اینترنت-ندارم-اتصال-اینترنت-همراه-منتظر|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2019-11-24|بازبینی=2019-11-24|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191128070304/https://www.isna.ir/news/98090301182/نقشی-در-قطع-و-وصل-شدن-اینترنت-ندارم-اتصال-اینترنت-همراه-منتظر|archivedate=۲۸ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref>
سطر ۱۳۶ ⟵ ۲۳۵:
=== شلیک مستقیم به معترضان ===
گزارش‌ها و فیلم‌های ضبط شده نشان می‌دهد در برخی از شهرها از جمله تهران، شیراز، شهریار، کرمانشاه و جوانرود پلیس و نیروهای امنیتی به سوی معترضان شلیک شدید و مستقیم می‌کند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲۷ آبان ۱۳۹۸|وبگاه=ایران اینترنشنال|نشانی=https://iranintl.com/ايران/پیام‌های-مردمی-به-ایران-اینترنشنال-از-جو-امنیتی-تا-شلیک-مستقیم-به-معترضان|عنوان=پیام‌های مردمی به ایران اینترنشنال: از جو امنیتی تا شلیک مستقیم به معترضان}}</ref><ref>{{Citation|title=جوانرود کرمانشاه- شلیک مستقیم از بالای ساختمان دادگستری به مردم اعتراضی|url=https://www.youtube.com/watch?v=HXWjCYzG3Gg|accessdate=2019-11-23|language=fa-IR}}</ref><ref>{{Citation|title=ارسالی شما - مأموران پلیس در حال فرار به سمت معترضان در شهریار با گلوله جنگی تیراندازی مستقیم کردند|url=https://www.youtube.com/watch?v=FRYr6I4n1w0|accessdate=2019-11-23|language=fa-IR}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=کرمانشاه؛ فیلم نشانه‌روی و تیراندازی مستقیم با گلوله‌های جنگی به سمت تظاهرکنندگان توسط ماموران|نشانی=https://irankargar.com/کرمانشاه-؛-فیلم-تیراندازی-مستقیم-با-گل/|وبگاه=ایران کارگر|تاریخ=2019-11-19|بازبینی=2019-11-23|کد زبان=fa-IR}}</ref><ref>{{Citation|title=تیراندازی مستقیم مأموران نیروی انتظامی به مردم معترض|url=https://www.youtube.com/watch?v=6qWloLZZwTI|accessdate=2019-11-23|language=fa-IR}}</ref><ref>{{Citation|title=تیراندازی مستقیم در کرمانشاه|url=https://www.youtube.com/watch?v=z8yzFIuRQjY|accessdate=2019-11-23|language=fa-IR}}</ref> خبرگزاری فرانسه در گزارشی تحقیقی نشان می‌دهد که بیش از ۷۵۰ تصویر و ویدئو از تیراندازی توسط نیروهای امنیتی و کشته و زخمی شدن معترضان به جای مانده‌است.<ref name=":29"
در فیلمی دیگر مأموران نیروی انتظامی در شهریار در حالی که در حال فرار از معترضان هستند به سمت آنان شلیک می‌کنند و معترضان با پرتاب سنگ نیروهای انتظامی را دنبال می‌کنند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲۵ آبان ۱۳۹۸|وبگاه=رادیو زمانه|نشانی=https://www.radiozamaneh.com/474676|عنوان=تداوم اعتراضات به گرانی بنزین، خشونت مأموران و کشته شدن دستکم چهار معترض|accessdate=۲۳ نوامبر ۲۰۱۹|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191123004300/https://www.radiozamaneh.com/474676|archivedate=۲۳ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> تصاویر ضبط شده از کرمانشاه نیز نشان می‌دهد که مأموران امنیتی، با کمین کردن و نشانه‌گیری، به سوی معترضان تیراندازی مستقیم می‌کنند.<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=تیراندازی مستقیم در کرمانشاه|نشانی=https://www.bbc.com/persian/interactivity-50474616|تاریخ=2019-11-19|تاریخ بازبینی=2019-12-01|زبان=en-GB}}</ref> در شهر صدرا نیز، تصاویر ویدئویی نشان می‌دهد که از بالای پشت‌بام پایگاه بسیج بر روی معترضان آتش گشوده شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=شهر صدرا؛ مردم سنگ می‌زدند، آنها شلیک میکردند|نشانی=https://iranwire.com/fa/features/35157|وبگاه=IranWire {{!}} خانه|بازبینی=2019-12-27|کد زبان=fa}}</ref> گزارش‌های متعددی از شلیک مستقیم تیر به سر یا قلب بسیاری از کشته‌شدگان اعتراضات اخیر در ایران منتشر شده و در برخی ویدیوهایی که از اعتراضات منتشر شده نیز شلیک مأموران امنیتی به صورت مستقیم به معترضان مشهود است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=فرمانده سپاه محمد رسول‌الله: کشته شدن اشتباهی معترضان در دست بررسی است|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/فرمانده-سپاه-محمد-رسوال-الله-اغتشاشگران-از-پشت-به-معترضان-شلیک-کرده-اند/30301393.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2019-12-01|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191223195750/https://www.radiofarda.com/a/فرمانده-سپاه-محمد-رسوال-الله-اغتشاشگران-از-پشت-به-معترضان-شلیک-کرده-اند/30301393.html|archivedate=۲۳ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> عکسی از آسوشیتد پرس نیز نشان می‌دهد که نیروهای امنیتی از فاصله نزدیک به مردی که در محاصره نیروهای امنیتی قرار گرفته شلیک می‌کنند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۲۷ نوامبر ۲۰۱۹|وبگاه=AP|نشانی=http://www.apimages.com/metadata/Index/Deadly-Protests-Iran/b7e3223a441549a6ba66d18032fd5219/5/0|عنوان=Deadly Protests - Iran}}</ref>
سطر ۱۴۷ ⟵ ۲۴۶:
در نخستین روز اعتراضات، گزارش‌هایی منتشر شد که معترضان ماهشهری اقدام به بستن جاده ماهشهر کرده بودند و پس از چند روز آنها به سمت نیزار حاشیه شهرک چمران می‌گریختند و آنجا با رگبار سنگین نیروهای امنیتی قتل‌عام شدند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=اعتراضهای ایران؛ روایت‌های چندگانه از حوادث خونین ماهشهر|نشانی=https://farsi.euronews.com/2019/12/01/mahshahr-protests-killing-multiple-narratives|وبگاه=euronews|تاریخ=2019-12-01|بازبینی=2020-01-18|کد زبان=fa}}</ref> نیویورک تایمز نیز در گزارش خود، به نقل از شاهدان عینی و خدمهٔ پزشکی نوشت که در [[بندر ماهشهر]]، مأموران امنیتی ۴۰ تا ۱۰۰ تظاهرکننده (عمدتاً شامل مردان جوان غیرمسلح را) در نیزاری که به آن پناه برده بودند حلقه کردند و به ضرب گلوله کشتند.<ref name="MahshahrNYT">{{یادکرد وب |عنوان=نیویورک تایمز: مرگ حداقل ۱۸۰ نفر در بدترین ناآرامی‌های چهار دهه اخیر ایران |نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-50625366 |وبگاه=bbc.com/persian |ناشر=بی‌بی‌سی فارسی |تاریخ بازبینی=۱۱ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۱۱ آذر ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191204085106/https://www.bbc.com/persian/iran-50625366 |archivedate=۴ دسامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> این افراد جزو معترضانی بودند که برای سه روز جادهٔ اصلی میان شهر و مجتمع پتروشیمی حومهٔ شهر را بسته بودند. پیش‌تر [[عبدالرضا رحمانی فضلی|وزیر کشور ایران]] در مصاحبه‌ای بسته شدن جادهٔ ماهشهر به بندر امام توسط معترضان را تأیید کرده بود. سپس تلویزیون جمهوری اسلامی کشتهشدن معترضان در نیزار ماهشهر را نیز تأیید کرد و آنها را «اشرار مسلح و تجزیه‌طلب نامید».<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تلویزیون جمهوری اسلامی کشتهشدن معترضان در نیزار ماهشهر را تأیید کرد {{!}} DW {{!}} 03.12.2019|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/تلویزیون-جمهوری-اسلامی-کشتهشدن-معترضان-در-نیزار-ماهشهر-را-تایید-کرد/a-51508556|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2020-01-18|کد زبان=fa-IR|نام=Deutsche|نام خانوادگی=Welle (www.dw.com)}}</ref>
[[صدا و سیمای ایران|صدا و سیما]] با پخش گزارشی از اتفاقات ماهشهر اعلام نمود: «در ماهشهر برخی از عوامل گروه‌های تجزیه طلب با سلاح گرم و حتی سلاح‌های نیمه سنگین و تیربار راه ارتباطی بندر ماهشهر با دیگر نقاط کشور و مسیر انتقال کالا را بسته بودند و همچنین قصد تصرف پتروشیمی ماهشهر و انفجار در آن را داشتند؛ در ماهشهر عملا برای ساعاتی، اغتشاشگران مسلح، جنگ مسلحانه به راه انداخته بودند. در چنین شرایطی، نیروهای حافظ امنیت برای نجات جان مردم ماهشهر وارد عمل شدند.»<ref name=":32"
به نوشتهٔ نیویورک تایمز در ماهشهر نیروهای سپاه پاسداران با پهپادهای مسلح، [[دوشکا]] و [[تیربار]] که روی ماشین‌های تویوتا نصب شده بود بر روی مردم آتش گشودند.<ref name=":23">{{یادکرد وب|عنوان=در ماهشهر با تیربار و پهپاد به روی تظاهرکنندگان شلیک کردند|نشانی=http://fa.rfi.fr/در-ماهشهر-با-تیربار-و-پهپاد-به-روی-تظاهرکنندگان-شلیک-کردند-20191202/جهان|وبگاه=ار. اف. ای - RFI|تاریخ=2019-12-02|بازبینی=2019-12-02|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191204094559/http://fa.rfi.fr/در-ماهشهر-با-تیربار-و-پهپاد-به-روی-تظاهرکنندگان-شلیک-کردند-20191202/جهان|archivedate=۴ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> پس از اتصال اینترنت خانگی در استان خوزستان اطلاعات و تصاویری از اعتراضهای ماهشهر منتشر شد که روایت‌های پیشین را تأیید می‌کند. تصاویر ویدئویی نشان می‌دهند که خودروهای سپاه پاسداران با دوشکا و تیربار به سوی نیزار تیراندازی می‌کنند و همزمان صدای شیون و زاری بلند است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=فیلم وحشتناک کشتار مردم ماهشهر در نیزار|نشانی=https://news.gooya.com/2019/12/post-32752.php|وبگاه=news.gooya.com|بازبینی=2019-12-27|کد زبان=en}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.asriran.com/fa/news/703660/معمای-نیزارهای-ماهشهر-را-حل-کنید-چه-کسی-شلیک-کرد|وبگاه=www.asriran.com|بازبینی=2019-12-27}}</ref><ref name=":29" />
سطر ۱۷۸ ⟵ ۲۷۷:
در ۷ آذر ۹۸ [[کلمه (وبگاه)|وبسایت کلمه]] به نقل از «یک منبع آگاه» تعداد کشته‌ها را ۳۶۶ نفر اعلام کرد.<ref name="KalemeRF">{{یادکرد وب |عنوان=آمار تازه از قربانیان اعتراضات؛ کلمه: ۳۶۶ نفر، عفو بینالملل: بیش از ۱۶۱ نفر |نشانی=https://www.radiofarda.com/a/iran-kaleme-close-to-mousavi-says-366-fatality-in-protests-fuel-hike/30298523.html |وبگاه=radiofarda.com |ناشر=رادیو فردا |تاریخ بازبینی=۸ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۸ آذر ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191129235418/https://www.radiofarda.com/a/iran-kaleme-close-to-mousavi-says-366-fatality-in-protests-fuel-hike/30298523.html |archivedate=۲۹ نوامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> [[اردشیر امیرارجمند]] مشاور [[میرحسین موسوی]] و از گردانندگان این وبسایت، به رادیو فردا گفت که آمار اعلام شده موثق هستند.<ref name="KalemeRF"/> پیش‌تر [[شورای ملی مقاومت ایران]] شمار کشته‌های اعتراضات سراسری ایران در ۱۷۶ شهر را بیش از ۴۰۰ نفر اعلام کرده‌بود.<ref>{{یادکرد وب |url=https://www.washingtontimes.com/news/2019/nov/26/dissident-group-claims-iran-uprising-and-crackdown/ |title=Dissident group claims Iran uprising and crackdown much bigger than reported |accessdate=۲۷ نوامبر ۲۰۱۹ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191127023034/https://www.washingtontimes.com/news/2019/nov/26/dissident-group-claims-iran-uprising-and-crackdown/ |archivedate=۲۷ نوامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref><ref>[https://www.iranncr.org/سال-هزار-و-سیصد-و-نود-و-هشت/3333-قیام-ایران-–-شماره-۳۶-شمار-شهیدان-قیام-سراسری-از-۴۰۰گذشته-است،-انتشار-اسامی-۱۲۷شهید-از-۲۸شهر-کشور شمار شهیدان قیام سراسری از ۴۰۰گذشته‌است، انتشار اسامی ۱۲۷شهید از ۲۸شهر کشور]</ref> ارگان [[مانیتورینگ حقوق بشر ایران]] تعداد کشته‌شدگان اعتراضات را دستکم ۴۵۰ نفر اعلام کرده که تعدادی کودک نیز در میان آنها هستند.<ref name="HRM">{{یادکرد وب|عنوان=Several Children Reported Killed During Iran’s November 2019 Protests|نشانی=https://iran-hrm.com/index.php/2019/11/29/several-children-reported-killed-during-irans-november-2019-protests/|وبگاه=Iran HRM|تاریخ=2019-11-29|بازبینی=2019-11-30|کد زبان=en-US|نام=Iran|نام خانوادگی=HRM|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191206105908/https://iran-hrm.com/index.php/2019/11/29/several-children-reported-killed-during-irans-november-2019-protests/|archivedate=۶ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref>
روزنامهٔ نیویورک‌تایمز روز یکشنبه ۱۰ آذر شمار کشته‌شدگان را دستکم ۱۸۰ نفر اعلام کرد. به نوشتهٔ نیویورک‌تایمز در شهر ماهشهر بین ۴۰ تا ۱۰۰ نفر که بیشتر آنها جوان بودند توسط نیروهای امنیتی و سپاه کشته‌شده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=نیویورک‌تایمز اعتراضات ایران را «بدترین» ناآرامی ۴۰ سال گذشته توصیف کرد|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/nytimes-iran-protests/30302433.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2019-12-02|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191202144721/https://www.radiofarda.com/a/nytimes-iran-protests/30302433.html|archivedate=۲ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> این در حالی‌است که در ۲ دی ۹۸ خبرگزاری رویترز تعداد کشته‌ها را ۱۵۰۰ نفر اعلام کرد.<ref name=":27"
عفو بینالملل با استناد به شهادت شهود و بستگان قربانیان و ویدئوهای آنالیز شده که به تأیید این سازمان رسیده می‌گوید نیروهای امنیتی ایران به عمد از سلاح گرم علیه معترضان غیرمسلحی استفاده کرده‌اند که تهدیدی از جانب آنها متوجه کسی نبوده‌است.<ref name="lemonde">{{یادکرد وب |عنوان=Au moins 143 manifestants tués en Iran, d’après Amnesty International |نشانی=https://www.lemonde.fr/international/article/2019/11/25/au-moins-143-manifestants-tues-en-iran-d-apres-amnesty-international_6020493_3210.html |وبگاه=lemonde.fr |ناشر=لوموند |تاریخ بازبینی=۴ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۲۵ نوامبر ۲۰۱۹ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191126012838/https://www.lemonde.fr/international/article/2019/11/25/au-moins-143-manifestants-tues-en-iran-d-apres-amnesty-international_6020493_3210.html |archivedate=۲۶ نوامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> این ویدئوها نشان می‌دهند که مأموران امنیتی جمهوری اسلامی تعمداً معترضان غیرمسلح را از فاصلهٔ نزدیک هدف گلوله قرار می‌دهند.<ref name="DeathRF">{{یادکرد وب |عنوان=عفو بینالملل: دستکم ۱۴۳ نفر در اعتراضات اخیر ایران کشته شدهاند |نشانی=https://www.radiofarda.com/a/iran-protests-amnesty-death-toll/30291619.html |وبگاه=radiofarda.com |ناشر=رادیو زمانه |تاریخ بازبینی=۴ آذر ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191125205620/https://www.radiofarda.com/a/iran-protests-amnesty-death-toll/30291619.html |archivedate=۲۵ نوامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> بنا به گزارش عفو بینالملل، برخی معترضین هنگام فرار هدف گلوله قرار گرفته و کشته شدهاند،<ref name="lemonde"/> یک نفر بر اثر استنشاق گاز اشک‌آور و شخصی دیگر هم بر اثر ضرب و شتم کشته شدهاند.<ref name="DeathRF"/> همچنین اطلاعاتی وجود دارد که نشان می‌دهد در بعضی موارد مقامات از بازگرداندن اجساد قربانیان به خانواده‌های‌شان امتناع کرده‌اند و در موارد دیگر، نیروهای امنیتی اجساد را از سردخانه خارج کرده و به مکان‌های نامعلوم منتقل کرده‌اند.<ref name="lemonde"/> در حالیکه مقامات ایرانی از اتفاقات آبان ۹۸ به‌عنوان «پیروزی بر اشرار» یاد می‌کنند، نام ۱۸ شهروند زیر ۱۸ سال در میان کشته‌شدگان به چشم می‌خورد.<ref>{{یادکرد وب |عنوان=پدر پویا بختیاری: پنج سال در جبهه‌ها جنگیدم، در جواب مغز پسرم را هدف گرفتند |نشانی=https://www.radiofarda.com/a/iran-pooya-bakhtiari-killed-in-protests-fuel-hike-father/30295144.html |وبگاه=radiofarda.com |ناشر=رادیو فردا |تاریخ بازبینی=۶ آذر ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191127204413/https://www.radiofarda.com/a/iran-pooya-bakhtiari-killed-in-protests-fuel-hike-father/30295144.html |archivedate=۲۷ نوامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref><ref>{{یادکرد وب |عنوان=Iran: Deliberate Coverup of Brutal Crackdown |نشانی=https://www.hrw.org/news/2019/11/27/iran-deliberate-coverup-brutal-crackdown |وبگاه=hrw.org |ناشر=[[دیدبان حقوق بشر|Human Rights Watch]] |تاریخ بازبینی=۶ آذر ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191128000901/https://www.hrw.org/news/2019/11/27/iran-deliberate-coverup-brutal-crackdown |archivedate=۲۸ نوامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نام خانوادگی۱=مهرابی |نام۱=احسان |عنوان=۱۸ کودکی که در اعتراضهای آبان ۹۸ کشته شدند |نشانی=https://www.radiofarda.com/a/iran_protests_juvenile_kill_security_forces/30303698.html |وبگاه=radiofarda.com |ناشر=[[رادیو فردا]] |تاریخ بازبینی=۲۹ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۱۲ آذر ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191223121240/https://www.radiofarda.com/a/iran_protests_juvenile_kill_security_forces/30303698.html |archivedate=۲۳ دسامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> به گفتهٔ [[مانیتورینگ حقوق بشر ایران]]، [[نیکتا اسفندانی]]، ۱۴ ساله در تاریخ ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹ در خیابان ستارخان تهران توسط نیروهای امنیتی از ناحیه سر مورد اصابت گلوله قرار گرفت و کشته شد. این در حالی‌است که صدا و سیما در گفتگویی که با پدر اسفندانی داشت مرگ او را به «آشوبگران» نسبت داد<ref>{{یادکرد وب |عنوان=(عکس و فیلم) روایت پدر نیکتا اسفندانی از دخترش |نشانی=https://fararu.com/fa/news/419670/عکس-و-فیلم-روایت-پدر-نیکتا-اسفندانی-از-دخترش |وبگاه=fararu.com |ناشر=فرارو |تاریخ بازبینی=۱۳ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۹ آذر ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191204055950/https://fararu.com/fa/news/419670/عکس-و-فیلم-روایت-پدر-نیکتا-اسفندانی-از-دخترش |archivedate=۴ دسامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> و چند روز بعد سخنگوی قوهٔ قضائیه ادعا کرد «هم پزشکی قانونی و هم خانوادهٔ این نوجوان تأیید کرده‌اند که علت مرگ او مسمومیت بوده‌است».<ref name="قوه">{{یادکرد خبر |عنوان=تعیین تکلیف بازداشتی‌های اخیر/ انهدام باند بزرگ پول‌شویی با 300 عضو/ بازداشت ابربدهکار بانکی |نشانی=https://www.farsnews.com/news/13980912000115/تعیین-تکلیف-بازداشتی‌های-اخیر-انهدام-باند-بزرگ-پول‌شویی-با-300-عضو- |خبرگزاری=[[خبرگزاری فارس]] |تاریخ=12 آذر 1398 |accessdate=۲۶ دسامبر ۲۰۱۹ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191203234849/https://www.farsnews.com/news/13980912000115/تعیین-تکلیف-بازداشتی‌های-اخیر-انهدام-باند-بزرگ-پول‌شویی-با-300-عضو- |archivedate=۳ دسامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> در پاسخ، خانوادهٔ اسفندانی با انتشار پیامی در اینستاگرام نیکتا ابراز امیدواری کردند که «خون ریخته‌شدهٔ دختر بی‌گناهشان بی‌جواب نماند».<ref>{{یادکرد وب |عنوان=به رغم تکذیب قوه قضائیه، خانواده اسفندانی بر «بی‌گناهی خون ریخته شده» دخترشان تأکید کردند |نشانی=https://www.radiofarda.com/a/30307024.html |وبگاه=radiofarda.com |ناشر=[[رادیو فردا]] |تاریخ بازبینی=۱۳ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۱۲ آذر ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191204150412/https://www.radiofarda.com/a/30307024.html |archivedate=۴ دسامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> محمد بریحی ۱۷ ساله در اهواز، ساسان ایدی‌وند ۱۷ ساله در اصفهان و امیررضا عبداللهی ۱۳ ساله در اسلامشهر هدف گلولهٔ نیروهای امنیتی قرار گرفتند و جان باختند.<ref name="HRM"/> طبق گزارش وبسایت کلمه در ۷ آذر ۱۳۹۸ خردسال‌ترین قربانی اعتراضات یک کودک ۹ ساله در شهریار تهران بوده‌است.<ref name="KalemeRF"/> [[شهریار (تهران)|شهریار]] با بیش از ۲۰ کشته، یکی از بالاترین آمار قربانیان اعتراضات آبان ماه را به‌خود اختصاص داده‌است.<ref>{{یادکرد وب |عنوان=عفو بینالملل: حداقل ۲۰۸ نفر در اعتراضهای ایران کشته شدهاند |نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-50630234 |وبگاه=bbc.com |ناشر=بی‌بی‌سی فارسی |تاریخ بازبینی=۱۱ آذر ۱۳۹۸ |تاریخ=۱۱ آذر ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191202170829/https://www.bbc.com/persian/iran-50630234 |archivedate=۲ دسامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref>
سطر ۱۹۵ ⟵ ۲۹۴:
۱۲ دی ۱۳۹۸ [[کلمه (وبگاه)|وبسایت کلمه]] اعلام کرد: اخبار رسمی منتشر نشده از کشتهشدن ۶۳۱ نفر از هموطنان در اعتراضات آبان ۱۳۹۸ حکایت دارد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۱۲ دی ۱۳۹۸|وبگاه=کلمه|نشانی=https://www.kaleme.com/1398/10/12/klm-275274/|عنوان=اخبار رسمی منتشر نشده از شهادت ۶۳۱ نفر از هموطنان در اعتراضات آبان ماه حکایت دارد}}</ref>
در ۱۹ دی ۱۳۹۸ امیر (شاهپور) اوجانی، ۴۳ ساله، که در جریان اعتراضات آبانماه از ناحیۀ فوقانی پا مورد اصابت گلولۀ نیروهای امنیتی قرار گرفته بود و از ترس بازداشت تنها به پانسمان بسنده کرده بود، به دلیل عفونت ناشی از جراحت پا و آمبولی ریه درگذشت.<ref name=":28"
همچنین در ۶ بهمن ۱۳۹۸ محمد ملکی، ۲۳ ساله که در جریان اعتراضات آبانماه در سه راه آدران در جاده ساوه بر اثر اصابت گلوله ماموران امنیتی از ناحیه ستون فقرات و ریه مجروح شده بود، درگذشت.<ref name=":28" /><ref>{{یادکرد وب|عنوان=یکی از مصدومان اعتراضهای آبان درگذشت|نشانی=https://iranwire.com/fa/news/tehran/35949|وبگاه=IranWire {{!}} خانه|بازبینی=2020-01-29|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=خبرگزاری هرانا {{!}} دستفروش معترض که در جریان اعتراضات آبان زخمی شده بود جان باخت / ویدیو - خبرگزاری هرانا|نشانی=https://www.hra-news.org/2020/hranews/a-23611/|بازبینی=2020-01-29|کد زبان=en}}</ref>
سطر ۳۱۹ ⟵ ۴۱۸:
کمیسیون تجارت الکترونیکی، خسارت مستقیم قطع اینترنت در زمان اعتراضها را حدود سه هزار میلیارد تومان و خسارت غیرمستقیم آن را حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان برآورد کرده‌است.<ref>{{یادکرد وب |عنوان=کمیسیون تجارت الکترونیکی: خسارت غیرمستقیم قطع اینترنت ۳۰ هزار میلیارد تومان است |نشانی=https://www.radiofarda.com/a/30295522.html |وبگاه=radiofarda.com |ناشر=رادیو فردا |تاریخ بازبینی=۶ آذر ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191127191352/https://www.radiofarda.com/a/30295522.html |archivedate=۲۷ نوامبر ۲۰۱۹ |dead-url=no}}</ref> این در حالی‌است که محاسبات نت‌بلاکس از یک میلیارد و ۴۷۸ میلیون دلار خسارت به اقتصاد ایران در اثر محدود شدن اینترنت در چهار روز قطعی اینترنت سخن می‌گوید.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۲۱ نوامبر ۲۰۱۹|وبگاه=[[دویچه وله فارسی]]|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/قطع-اینترنت-در-ایران-ضرر-و-زیان-۱۱۳-ساعت-خاموشی/a-51349248|عنوان=قطع اینترنت در ایران: ضرر و زیان ۱۱۳ ساعت خاموشی}}</ref> به گفتهٔ علیرضا عسکری مارانی، [[مدیر عامل اجرایی|مدیر عامل]] سابق شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران، به دلیل اختلال در شبکه بین‌المللی اینترنت ارزش معاملات خرد [[بورس تهران]] به میزان ۱۱۴۷ میلیارد تومان کاهش داشته‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۱ آذر ۱۳۹۸|وبگاه=تابناک|نشانی=https://www.tabnak.ir/fa/news/939024/سایه-سنگین-قطعی-اینترنت-بر-کاهش-۱۱۴۶۹-میلیارد-ریالی-ارزش-معاملات-خرد-بورس-تهران-پالایشی‌ها-در-وصول-مطالبات-چابک‌تر-می‌شوند|عنوان=سایه سنگین قطعی اینترنت بر کاهش ۱۱۴۶۹ میلیارد ریالی ارزش معاملات خرد بورس تهران}}</ref>
انوشیروان محسنی بندپی، استاندار تهران، گفته‌است بیشترین خسارت‌های ناشی از اعتراضات در تهران، در غرب این استان و در شهرستان‌های [[ملارد]]، [[شهرستان بهارستان|بهارستان]]، [[قدس (تهران)|قدس]]، [[رباط‌کریم]] و [[شهریار (تهران)|شهریار]] رخ داده‌است. او گفت که در این شهرستان‌ها بانک‌ها و جایگاه‌های پمپ بنزین آتش گرفته‌اند و [[فروشگاه‌های زنجیره‌ای]] مانند [[فروشگاه رفاه|رفاه]] و [[فروشگاه اتکا|اتکا]] غارت شدهاند.<ref name=
== واکنش‌ها ==
سطر ۳۴۷ ⟵ ۴۴۶:
;{{پرچم|بریتانیا}}
[[بوریس جانسون]] در ۱۳ آذر ۹۸، با اشاره به این‌که اعتراضها در ایران خیلی باعث غافلگیری او نشده گفت: «اعتراضات در ایران نتیجهٔ افزایش بهای بنزین نبوده، بلکه نشات‌گرفته از نارضایتی گستردهٔ مردم از جمهوری اسلامی ایران است».<ref name="JohnsonRF"
;{{پرچم|آلمان}}
| |||