ویکی‌پدیا

مردمان هزاره: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
Mohammadghiyasi (بحث | مشارکت‌ها)
۲ ویرایش‌ها
افزودن مطلب
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
به نسخهٔ 28169947 ویرایش Changez36 برگردانده شد: فرض حسن نیت حذف مطالب با منبع . (توینکل)
برچسب: خنثی‌سازی
خط ۱۹:
|pop6 = ۹۰٬۰۰۰
|region 7= {{پرچم | آلمان}}
|14۰٬۰۰۰۸۰٬۰۰۰ = pop7
region7 = {{پرچم|ترکیه}}
|pop8 = ۲۵٬۳۸۰
خط ۳۰:
|related= [[مردم ایماق]]}}
{{مردم هزاره}}
'''هزاره‌ها''' یکی از [[اقوام افغانستان|اقوام]] [[افغانستان]] و کشورهای همجوار می‌باشند. گروه‌های اقلیت هزاره‌ها در [[پاکستان]] بیشتر در[[کویته]] زندگی می‌کنند و همچنان عده‌ای از آن‌ها در [[ایران]] ، در استانشهر [[استانمشهد]] خراسان([[مهاجران رضوی|خراسانافغانستانی رضویدر ایران]]) زندگی می کنند. در افغانستان آنان سومین یا دومین گروه قومی عمده را تشکیل می‌دهند.<ref name="Iranica2">L. Dupree, ''"Af'''gh'''ānistān: (iv.) ethnocgraphy"'', in Encyclopوdia Iranica, Online Edition 2006, ([http://iranicaonline.org/newsite/articles/v1f5/v1f5a040a.html LINK]{{پیوند مرده|date=اکتبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot}}).</ref><ref name="CIA">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html CIA World Factbook].</ref> با توجه به منابع مختلف درصد حضور هزاره‌ها در افغانستان بیشتر ازحداقل ۱۵ درصد نفوس را تشکیل می‌دهد.<ref name="CIA"/><ref>دولت‌آبادی، بصیراحمد، شناسنامه افغانستان، تهران: نشر عرفان، ۱۳۸۷، صفحهٔ ۲۸.</ref><ref>{{یادکرد وب |url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd%2Fcstdy%3A%40field(DOCID+af0037) |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۲۵ سپتامبر ۲۰۱۹ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190324130442/http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r%3Ffrd/cstdy:@field(DOCID%2Baf0037) |archivedate=۲۴ مارس ۲۰۱۹ |dead-url=yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=L. Dupree, "Afghānistān: (iv.) ethnocgraphy", in Encyclopوdia Iranica, Online Edition 2006, (LINK).|نشانی=|عنوان=}}</ref><ref name="survey">''«A survey of the Afghan people - Afghanistan in 2006"'', ''The Asia Foundation'', technical assistance by the ''Centre for the Study of Developing Societies'' (CSDS; India) and ''Afghan Center for Socio-economic and Opinion Research'' (ACSOR), Kabul, 2006, [http://www.asiafoundation.org/pdf/AG-survey06.pdf PDF] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061215190913/http://www.asiafoundation.org/pdf/AG-survey06.pdf |date=۱۵ دسامبر ۲۰۰۶}}.</ref>
 
مناطق هزاره‌نشین در افغانستان به [[هزارستان]] یا [[هزاره‌جات]] معروف است.
خط ۵۸:
 
 
هزاره‌ها دارای سه مذهب شیعه جعفری،جعفری (اثنی‌عشری)، شیعه اسماعیلی و سنی حنفی هستند. جمعیت قابل توجهی نیز اسماعیلی‌اند. اسماعیلیان پیشینهٔ شکوهمند علمی و تاریخی دارند و شخصیت‌های علمی، سیاسی و مذهبی مؤثری مانند، [[حسنک وزیر]]، [[ناصر خسرو]]... داشته‌اند.
 
۲. هزاره‌ها، در نیمهٔ نخست سدهٔ یکم هجری (سال ۳۶ هجری) دو هیئت بلندپایهٔ سیاسی به کوفه، مرکز حکومت علی بن ابی‌طالب فرستادند:
خط ۶۹:
 
== نژاد ==
هزاره‌جات تقریباً ۳۰ درصد۳۰٪ خاک افغانستان را احتوا می‌کند، سرزمینی در مرکزدرقلب افغانستان؛ آبادی‌ها و شهرهایی در دامنه یا بر فراز کوه‌های هندوکش، از جنوب افغانستان تا مرزهای هرات در غرب و از بلخ تا مرزهای شمالی قندهار موقعیت دارد. بنابر گفته مورخین داخلی و خارجی پیش از دوره کوشانی‌ها تا بعد از دوره غزنویان و غوریان و حتی تیموریان در قسمت موجودیت دو کشور به معنی تقسیمات بین دو مملکت افغانستان و هزاره‌جات دیروزی وجود دارد؛ که مردم آن یک زمانی همه به یک سرزمین واحد حیات به‌سر می‌بردند. بر اساس اوستا و شاهنامه فردوسی و شاهنامه‌های پیش از او، هزارستان با نام‌های زابلستان، سیستان، ایرانویج، خراسان، آریانا و غرجستان یاده و مردمانش به تبع زابلی، سیستانی، خراسانی، ارانی، آریا و … خوانده شده‌اند.
مورخین عرب و خراسان هزاره جات را بنام‌های غرجستان یا غرج الشار یاد کرده‌اند به قول ابن الحقول تاریخ‌دان عرب غرجستان کشوری بزرگی بوده که موسوم به مملکت غرجه است. در اغلب کتب تاریخ عرب و خراسان هزاره‌جات بنام غرجستان و هزارستان یاد شده که وسعت آن خیلی از وسعت کنونی آن فراتر بود ولایات فعلی غور، بامیان، دایکندی، سرپل، غزنی، پروان، وردک، ارزگان و زابل و بخشی از بغلان و سمنگان الی تخار را شامل می‌شدند. دربارهٔ هویت تاریخی و اتنیکی مردم هزاره‌جات کتاب‌های تاریخی جداگانه یا در بخشی از کتاب‌های تاریخ عمومی افغانستان در مجلات روزنامه‌ها و همچنان در یک‌ونیم دهه اخیر در رسان‌های اینترنتی داخلی و بیرون مرزی کشور نوشته‌ها و نظریات مورخان و نویسندگان مشهور داخلی و خارجی چاپ و نشر و دربارهٔ قدامت تاریخی سرزمین هزاره‌جات و هویت اتنیکی و منشأ نژادی جامعه هزاره نظریه‌های تحقیقی سودمندی برای تثبیت هویت ایشان ارائه گردیده‌است؛ که درین مقاله برخی از نظریه‌های تحقیقی مورخان و نویسندگان برجسته داخلی و خارجی همراه با نتیجه‌گیری به‌طور فشرده خدمت خوانندگان تقدیم می‌شود. به نظر تاریخ‌دان کشورمان فاضل کیانی شاگرد آریانپور بامیانی، در سلسله مقالات «نگاهی نو به تاریخ هزاره» بر اساس منابع بومی مانند اوستا و شاهنامه‌ها و ریگ بید و نوشته‌های سانسکریت، آریا اشاره به افغانستان و به ویژه مناطق مرکزی افغانستان دارد. یعنی وجود قومی به نام آریا که سلسله‌های پادشاهی آن پیشدادیان و کیانیان بوده که پایتخت شان در بلخ بوده‌است. نام‌های اقوام یا قبایل کیانی مانند افشین، هوشنگ، جمشید، فولاد، برزو و … امروز هم در میان هزاره‌ها وجود دارد. وی معتقد است شخصیت‌های مهم تاریخی مانند رستم، یعقوب لیث صفاری، ابومسلم خراسانی، ناصرخسرو، سنایی و امثال ایشان هزاره بوده‌اند. هزاره‌ها از ابتدا به علی و خاندانش علاقه داشتند و اسلام آوردند و به خاطر شیعه بودن از سوی سلطان محمود غزنوی، نادرشاه افشار و سلسله‌های دیگر سنی مذهب مورد ظلم و ستم قرار می‌گرفتند. فاضل کیانی هر گونه نسبت هزاره‌ها با کوشانی‌ها، یفتلی‌ها و مغول‌ها و ترک‌ها را رد می‌کند و معتقد است آریای تاریخی و ایران راستین همین قوم هزاره و کشورشان بوده.
به قول میرغلام‌محمد غبار نویسنده اهل افغانستان در مسیر تاریخ: تقریباً پنج‌هزار سال پیش از هزاره‌جات بنام (ستاگیدیا) نام برده شده‌است شاهان هزاره‌جات قبل از اسلام بنام‌های کوشانی‌ها و یفتلی‌ها و شیران بامیان که از اولاده آنان بودند و بعداً شاهان مذکور بنام‌های هزار بنده، شار و ریو شاران یاد می‌شدند که عمدتاً در دو نقطه تاریخی این سرزمین بنام‌های (پشین) یا افشین یکاولنگ کنونی و (سورمین) سرپل فعلی که پایتخت تابستانی و زمستانی ایشان بودند حکومت می‌راندند. استاد جاوید می‌گوید: مردم هزاره را از اقوام اصیل و بومی این سرزمین می‌داند که قبل از (چنگیزخان) بنام غوزه یعنی غرجستانی معروف بوده‌اند و سلسله شاهان غور و شارهای بامیان از میان همین اقوام بوده‌اند. نژاد هزاره ممکن است اختلاطی از اقوام اورال آلتائی «اله تائی “ باشد» عبدالحی حبیبی که مردم هزاره را هزاله یا هساله می‌گوید. دکتر عنایت الله شهرانی می‌نویسد که پیش از میلاد مسیح فرزندان یکی از خوانین و رئیس قبیله ترک‌های توکیو در کاشغرستان و ساحه ختن و یارکند “یارکنت “ و اورومچی بنام آچیل خان بعد از شکست در مقابل ژوان یا ژوان‌ها جانب تخارستان می‌آید؛ ولی ناگهان در راه فوت می‌شود و دو پسر و یک دختر او بنام‌های قابول خان، جابول خان و غزنه جان (دخترش) در سرزمین‌های کابل و زابل و غزنی آمده صاحبان آن ولایت‌ها می‌گردند و از آنست که کابل و زابل و غزنی بنام‌هایشان نامگذاری شده‌است درحالیکه غزنی از کلمه «غز» گرفته‌شده و کلمه ایست که به لفظ ترکی نسبت داده می‌شود، و غزنه دختر آچیل خان افسانه‌ای است که یگانه دو ولایتی که به پسوند نسبتی «چی» استعمال می‌گردد همانا ولایت غزنی و بامیان است که باشندگان آن را بنام غزنیچی و بامیانچی می‌گویند. نسبت دادن مردمان هزاره به ترکی بودن شان صدها دلیل موجود است که ترک بودن آن‌ها را روشن می‌سازد. مثلاً در خصوص قبایل و فرقه هزاره‌ها این نام‌ها را داریم: تاتار، خلج، خلخ، قرلوق یا خلخ، تورکمن، چوگل «چگل»، نایمان و غیره که همه را در میان اقوام هزاره می‌توان یافت. بی تردید می‌توان گفت که مردم هزاره بیش از هزار سال قبل از میلاد در شمال و مرکز افغانستان زیست داشتند و ساده‌ترین دلیل حکومت‌حکومت‌داری هاینیاکان ماساژتشان هاکوشانی‌ها ودر سکاافغانستان هامی‌باشد که در منطقهقبل وسیعاز میلاد آن‌ها در کابلستان و زابلستان و مرکز غزنی و شمالبعدها افغانستانتا میمناطق باشدنیم قاره هند حکومت داشتند.
 
http://tamadonema.ir/
اکثر مردم هزاره آمیخته‌ای از [[نژاد زرد|نژاد شرقی]] و [[نژاد قفقازی|نژاد غربی]] هستند.<ref name="news.nationalgeographic.com">http://news.nationalgeographic.com/news/2003/02/0214_030214_genghis_2.html Genghis Khan a Prolific Lover, DNA Data Implies</ref><ref>* "The Hazara Tribes in Afghanistan" ''in'' (1959) ''Collection of papers presented: International Symposium on History of Eastern and Western Cultural Contacts (1957: Tokyo and Kyoto)'' Japanese National Commission for Unesco, Tokyo, p. 61 [http://worldcat.org/wcpa/oclc/9240301OCLC 9240301]
اکثر مردم هزاره آمیخته‌ای از نژاد ترکمنی و تاتاری و تایمنی هستند . هزاره‌ها از نظر کروموزوم ایگرگ (Y) یا مارکر پدری دارای دو هاپلو گروپ J2 ( ترکی - ترکمنی -قفقازی ) ۲۶٪ و همچنین ۱۰٪درصد از هاپلوگروپ‌های هزاره‌ها نیز به R1a(اکثراً آریایی‌ها) تعلق دارد و نیز مقدار ۳℅ نیز از مارکر R1b نیز بهره‌مند هستند. لازم است ذکر شود که از نظر هاپلو گروپ نوع R1b هزاره‌ها با اقوام ترکمن و تاتار و همچنین از سوی مارکر پدری J2 با اقوام شرق و غرب دریای خزر رابطه دارند.http://gadtb.com/
* Quintana-Murci, Lluیs ''et al. '' (May 2004) "Where West Meets East: The Complex mtDNA Landscape of the Southwest and Central Asian Corridor" ''American Journal of Human Genetics'' 74(5): pp. 834–35
http://www.hazarapeople.com/
* Debets, G. F. (1970) ''Physical Anthropology of Afghanistan: I–II'' (translated from Russian) Peabody Museum of Archaeology and Ethnology, Cambridge, Mass. , [http://worldcat.org/oclc/90304 OCLC 90304]
تبار هزاره‌ها شامل ترک‌های مرکزی افغانستان است که قبل از حملهٔ مغولان در آنجا سکونت داشتند. همچنین بازماندگان خانات ترکی- ایماق - تایمنی نیز امروزه جزئی از مردم هزاره شمرده می‌شوند و به زبان فارسی سخن می‌گویند.
* Rubin, Barnett R. (2002) ''The Fragmentation of Afghanistan: State Formation and Collapse in the international system'' Yale University Press, New Haven, Conn. , page 30, {{ISBN|0-300-05963-9|en}}</ref><ref>Jochelson, Waldemar (1928) Peoples of Asiatic Russia American Museum of Natural History, New York, page 33, OCLC 187466893, also available in microfiche edition</ref> هزاره‌ها از نظر کروموزوم ایگرگ (Y) یا مارکر پدری دارای دو هاپلو گروپ J2 (غربی-میان دو رودی) ۲۶٪ و C3 (شرقی - ترکی) ۳۳٪ هستند، همچنین ۱۰٪درصد از هاپلوگروپ‌های هزاره‌ها نیز به R1a(اکثراً آریایی‌ها) تعلق دارد و نیز مقدار ۳℅ نیز از مارکر R1b نیز بهره‌مند هستند. لازم است ذکر شود که از نظر هاپلو گروپ نوع C3 هزاره‌ها با اقوام و افشار و از سوی مارکر پدری J2 با اعراب بین‌النهرین رابطه دارند.<ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3314501/?tool=pmcentrez Afghanistan's Ethnic Groups Share a Y-Chromosomal Heritage Structured by Historical Events]</ref> تبار هزاره‌ها شامل ترک‌های مرکزی افغانستان است که قبل از حملهٔ مغولان در آنجا سکونت داشتند. همچنین بازماندگان خانات ترکی مغولی [[خانات جغتای|جغتای]] نیز امروزه جزئی از مردم هزاره شمرده می‌شوند و به زبان فارسی سخن می‌گویند.<ref name="Monsutti">{{cite web |work=Alessandro Monsutti |date=December 15, 2003 |publisher=[[Encyclopædia Iranica]] |title=HAZĀRA: ii. HISTORY |url=http://www.iranicaonline.org/articles/hazara-2 |edition=Online |accessdate=2012-08-09 |location=United States}}</ref>
http://gadtb.com/
 
== پیشینه ==
مورخین عرب و خراسان هزارستان را به نام‌های [[غرجستان]] یا غرج الشار یاد کرده‌اند و حدود چهارگانه آن را از جانب غرب به [[هرات]] و [[بادغیس]] و از طرف شرق به [[کابل]]، از سمت شمال به [[ولایت جوزجان|جوزجان]] و از سوی جنوب به [[غزنی]] پیوست دانسته‌اند. به قول [[ابن حوقل]] تاریخدان عرب غرجستان کشوری بزرگی بوده‌است که موسوم به مملکت غرجه یاد شده‌است.
در اغلب کتب تاریخ عرب و خراسان هزاره‌جات به نام غرجستان یاد شده که وسعت آن خیلی از وسعت کنونی آن فراتر بود و شامل [[غور]]، – [[بامیان]] و [[غزنی]] می‌شد.
 
عبدالاحمد جاوید استاد دانشگاه در یکی از مقاله‌هایش تحت عنوان بحثی پیرامون اقوام و طوایف افغانستان می‌نویسد:
خط ۱۲۸:
از اواخر قرن نوزدهم میلادی بعد از روی کار آمدن امیر عبدالرحمن، هزاره‌های خودمختار شدیداً تحت فشار حکومت مرکزی قرار گرفته و با مدد بعضی قبایل سنی به شدت سرکوب گردیدند و به مدت یک قرن در انزوای سیاسی، اجتماعی و محرومیت اقتصادی فرورفتند.
 
درین زمان عده ای زیادی قبایل هزاره مورد کشتار و قتل‌عام صورت گرفت . این عملکردها باعث شد تا آنان به کشورهای همجوار مانند آسیای مرکزی، ایران، نیم قاره هند بریتانیا، عراق و سوریه مهاجر و متواری شوند. آن عده قبایل هزاره که در شمال هندوکش می‌زیستند ، بسوی [[روسیه تزاری]] رفتند که بیشتربیشر در شهرهای جنوبی [[روسیه]] باقی ماندند و نیز بعضی از اینان به ایران رفتند. مردم هزاره ساکن در ساحات روسیه تزاری به دلیل شباهت‌های ساختمان نژادی و چهره ظاهری کامل با مردم آن مناطق، به مرور زمان زبان، لهجه و هویت قومی خود را از دست دادند و در میان آنان حل و جذب شدند. این عده مردم فراری هزاره در مناطق روسیه تزاری سابق از جمله [[ازبکستان]]، مرو [[ترکمنستان]]، [[قزاقستان]] و [[داغستان]] سکونت اختیار کردند.
اما هزاره‌های شمال غرب مناطق هزاره‌نشین افغانستان بسوی ایران مهاجرت کردند و در محلات اطراف شهر مشهد ساکن شدند. این هزاره‌ها بعد به بربری و خاوری مشهور شدند.
بخشی دیگر هزاره از جنوب شرق منطقه هزاره‌نشین افغانستان به سوی [[هند بریتانیا]] کوچیدند که در [[کویته]] واقع در پاکستان امروزی ساکن شده‌اند. یکی از معروف‌ترین شخصیت‌های سیاسی و نظامی این هزاره‌ها [[موسی خان|جنرل موسی خان]] می‌باشد که درجهٔ نظامی [[ارتشبد|جنرال]] را در نظام پاکستان داشت.
گروهی دیگری به کشورهای [[سوریه]]، [[عراق]] و [[هند]] ساکن شده‌اند. این عده مردم هزاره که به سوی هند بریتانیا ، ایران، سوریه و عراق مهاجر شدند به لحاظ تفاوت‌های ساختمان فیزیکی و نژادی نتوانستند با مردم این ساحات حل و مخلوط شوند بنابراین لهجه، فرهنگ و هویت قومی هزارگی خودها را از دست نداده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|وبگاه=www.kotiposti.net|نشانی=http://www.kotiposti.net/msaleha/nai_5/sh2/sh2_p_8.html|عنوان=کوچ اجباری و اثرات فرهنگی و اجتماعی آن بر جامعه هزاره|بازبینی=2018-05-12}}</ref>
 
بعد از کودتای سال ۱۹۷۸ که در پی آن گروه کمونیستی خلق به قدرت رسید، کم‌کم هزاره‌ها برای برابری حق شهروندی خود نسبت به دیگر شهروندان افغانستان شروع به انجام کارهای سیاسی کردند و رهبران هزاره مانند؛ [[عبدالعلی مزاری]] حزب‌های سیاسی خود را بنیان‌گذاری کردند. بعد از خروج [[ارتش سرخ]] از افغانستان و پایان حکومت کمونیستی با مرگ دکتر نجیب الله افغانستان وارد جنگ داخلی شد. هزاره‌ها با ساختن [[حزب وحدت]] سعی در حفظ قدرت سیاسی خود کردند؛ در سیاست جدید حزب، دیگر [[مذهب]] جایجایی اصلی خود را نداشت و بیشتر کوشیده می‌شد تا از تمام قوای هزاره یک انسجام کلی بسازد.<ref name="te575555st">[http://www.lemondedesreligions.fr/savoir/les-hazaras-minorite-chiite-montante-de-l-afghanistan-25-02-2011-1246_110.php Les Hazaras, minorité chiite montante de l'Afghanistan]، روزنامه لوموند مذهبی. سایت فرانسوی.</ref>
 
=== قرن بیست و یکم ===
[[پرونده:Ahmad Behzad-600x400.jpg|بندانگشتی|[[احمد بهزاد]] سیاستمدار و نماینده در [[شورای ملی افغانستان|پارلمان افغانستان]]، و عضو شورای عالی [[جنبش روشنایی]]]]
با ورود نیروهای ائتلاف به رهبری ایالات متحده آمریکا به افغانستان در سال ۲۰۰۱ حکومت طالبان سقوط کرد. قانون اساسی جدید با پشتوانه جامعه بین‌الملل،بین‌الملل ورود همه شهروندان افغانستان به نظام حکومت را ممکن ساخت؛ از همین رو هزاره‌ها توانستند ۲۰ درصد از کرسی‌های پارلمان افغانستان را در انتخابات ۲۰۱۱ از آن خود کنند.<ref name="te44555855st">[http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/2011/01/110125_k02-afghan-parliament-structure.shtml نگاهی به ترکیب قومی و سیاسی مجلس جدید افغانستان]، سایت بی‌بی‌سی فارسی.</ref> بهبا گفته السنادرو مونسوتی استاد دانشگاه حقوق بین‌الملل در ژنو؛ این حرکت سیاسی مورد انتقاد سیاست‌مداران پشتون واقع شده‌است.<ref name="te555555st">[http://www.lemondedesreligions.fr/savoir/les-hazaras-minorite-chiite-montante-de-l-afghanistan-25-02-2011-1246_110.php Avec l’arrivée des forces de la coalition en 2001, la situation s’améliore encore pour les Hazaras]، سایت روزنامه لومند سیاسی. فرانسوی.</ref>
با وجود قوانین جدید که بر اساس آن حقوق همه شهروندان را یکسان می‌داند؛ اما هنوز هم حرکات نژاد پرستانه‌ای علیه مردم هزاره در افغانستان، پاکستان و ایران صورت می‌گیرد. در سال ۲۰۰۷ قبایل [[کوچی‌های افغانستان|کوچی]]، با حمله به روستاهای هزارگی باعث آواره شدن هزاران تن از هزاره‌ها شده و ده‌ها نفر هر ساله در پی حملات آنان کشته می‌شوند. افغان‌های مهاجر در ایران که اکثریت شان را مردم هزاره تشکیل می‌دهند و معمولاً به صورت غیرقانونی به ایران رفته‌اند، از سوی نیروهای انتظامی دولت ایران مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند. سازمان‌های غیردولتی (NGO) با گزارشی بر بدتر شدن وضعیت حقوق شهروندی هزاره‌ها و حملات نژاد پرستانه علیه آن‌ها هشدار داده‌اند.<ref name="t5698est">[http://www.gfbv.ch/fr/informations_supplementaires/dossiers/dossier___les_hazaras_/ Les Hazaras]{{پیوند مرده|date=اکتبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot}}، سازمان غیردولتی برای مردم تهدید شده.</ref><ref>Adelkhah, Fariba; Olszewska, Zuzanna (2007), "The Iranian Afghans", Iranian Studies 40 (2): 137–165,</ref><ref>{{یادکرد وب |url=http://www.hazarasinholland.w.pw/index.php?option=com_content&view=article&id=201:2010-06-03-22-34-59&catid=52:2009-03-16-02-13-01&Itemid=53 |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۱۵ ژانویه ۲۰۱۶ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160927081020/http://www.hazarasinholland.w.pw/index.php?option=com_content&view=article&id=201:2010-06-03-22-34-59&catid=52:2009-03-16-02-13-01&Itemid=53 |archivedate=۲۷ سپتامبر ۲۰۱۶ |dead-url=yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب |url=http://oyrenci-sesi.info/yeni/17158 |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۱۵ ژانویه ۲۰۱۶ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150128032934/http://oyrenci-sesi.info/yeni/17158 |archivedate=۲۸ ژانویه ۲۰۱۵ |dead-url=yes}}</ref>
 
خط ۱۶۹:
* [[علیجان سعیدی]] نویسنده و صاحب نظر
* [[شوکت علی محمدی شاری]] نویسنده
* [[محمد اسلم جوادی]] نویسنده، جامعه‌شناس، روزنامه‌نگارروزنامه‌نگار، صاحب امتیاز سابق روزنامهٔ جامعه باز
* [[سید جعفر عادلی]] نویسنده و فعال سیاسی
* [[علی پیام]] داستان‌نویس و پژوهشگر
خط ۱۹۲:
* [[صفدر توکلی]] خواننده و ترانه ساز و آهنگ ساز
* [[سرور دانش]] معاون ریاست جمهوری افغانستان
* سید هادی هادی رهبر حرکت اسلامی ملت افغانستان
* [[احمدشاه رمضان]] نمایندهٔ مردم [[ولایت بلخ|بلخ]] در مجلس نمایندگان افغانستان
* [[محمد عارف شاه جهان]] سیاست‌مدار
سطر ۲۰۲ ⟵ ۲۰۳:
* [[محقق کابلی]] [[مرجع تقلید]] شیعیان جهان<ref>[http://www.mohaqeq.org/fa/ پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله العظمی محقق کابلی<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref>
* [[محمداسحاق فیاض]] [[مرجع تقلید]] شیعیان جهان<ref>[http://www.alfayadh.net/ الموقع الرسمی لسماحة آیت‌الله العظمی الشیخ محمد اسحاق الفیاض (دام ظله)<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref>
* [[محمد هاشم صالحی]] یکی از عالمان شیعیان جهان<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.resalat.af/ |title=پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه علمیه رسالت کابل<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات --> |accessdate=۱۵ مه ۲۰۱۳ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130619103350/http://www.resalat.af/ |archivedate=۱۹ ژوئن ۲۰۱۳ |dead-url=yes}}</ref>
* [[مرادعلی مراد]]
* [[داوود علی نجفی]]
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/مردمان_هزاره»