علیت: تفاوت میان نسخه‌ها

# وجودگیرندهوجود گیرنده: معلول

# دومین مؤلفه (معلول) هرگز نمی‌تواند وجودی جدا از شیء داده‌شده (وجود، واقعیت) داشته باشد؛ زیرا اگر معلول گسسته از وجودی که از علت دریافت می‌دارد، دارای وجود و واقعیت باشد، خُلف فرض و تناقض لازم می‌آید. زیرا فرض این است که معلول وجود خود را از علت دریافت می‌کند، درحالی‌که اگر معلول واقعیتی غیر از آنچه از علت دریافت می‌کند دارا باشد، پس بدون دریافت وجود از علت، موجود است، و این دقیقاً به معنای آن است که معلول آن نیست و چنین چیزی تناقض است و محال؛ بنابراین، وجودگیرندهوجود گیرنده (معلول) عیناً همان شیء داده‌شده (وجود، واقعیت) است و دوگانگی آن‌ها ناشی از اعتبار و تحلیل ذهنی است، نه تفاوت واقعی و عینی.

# عملِ گرفتن نیز به لحاظ آن که فعل است هیچ‌گونه استقلال وجودی ندارد و قوام آن به وجود و کنش فاعل است. از طرف دیگر، چنان‌که گذشت، وجودگیرندهوجود گیرنده (معلول) نیز هیچ‌گونه استقلالِ وجود نداشت؛ بنابراین، وجودگرفتنوجود گرفتن به معنای صدور نوعی فعل از معلول نیز بی‌معناست، زیرا لازمهٔ آن وجود معلول در مرحلهٔ پیش از اخذ ''وجود'' است؛ بنابراین، وجودگرفتنِوجود گرفتنِ معلول معنایی جز تحقق عینی آن، که همان افاضه و ایجاد علت است، نیست.

* گروهی دیگر علیت را مفهومی عقلی و فراتجربیفرا تجربی می‌دانند. [[کانت]] می‌گوید: «تصور علیت را، که همهٔ ما دائماً به کار می‌بریم، ممکن است تجربه پیشنهاد کرده باشد، اما این معنا ثابت نمی‌کند که مأخوذ از تجربه است.»<ref>لوین (پروفسور)، فلسفه یا پژوهش حقیقت، ترجمهٔ: جلال‌الدین مجتبوی، ص ۲۸۴، تهران: جاوید، ۱۳۵۱.</ref>

* فیلسوفانی چون [[دیوید هیوم]] هیچ‌گونه مبدأ فراتجربیفرا تجربی در باب شناخت را به رسمیت نمی‌شناسند و براین‌اساس تصور علیت را نیز دارای خاستگاه تجربی می‌دانند.

تعبیرهای آماری مختلفی از این مسئله ارائه شده‌است.<ref name = "Pearl">J. Pearl, “Causal inference in statistics: An overview,” Statistics Surveys, vol. 3, pp. 96-146, 2009.</ref> از موردقبول‌ترینمورد قبول‌ترین تعبیرها<ref name="Arnold"/> '''[[علیت به بیان گرانجر]]''' حاصل کار [[کلیو گرانجر]] است که [[جایزه نوبل اقتصاد]] را برای او به ارمغان آورد.<ref>Granger, C.W.J. , 1969. "Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods". Econometrica 37 (3), 424–438</ref> آزمایش علیت گرانجر بر پیش‌بینی فرایندها استوار است؛ به این معنی که اگر ''گذشته'' فرایند <math>X\!</math> در پیش‌بینی مقدار فرایند <math>Y \!</math> در آینده به طرز [[معناداری آماری|معناداری]] کمک کند، گفته می‌شود: «''فرایند <math>X \!</math> علت فرایند <math>Y\!</math> است به بیان گرانجر''».<ref name="Arnold"/>