پرچم ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
افزودن پرچم کشتی شاهزادگان شورشی قاجار در دورهٔ محمد شاه |
افزودن اطلاعات «نظام‌نامهٔ بیرقهای دولت علیّهٔ ایران» با ذکر منبع |
||
خط ۲۱۷:
===== پرچم‌های دریایی ایران پیش از انقلاب مشروطه =====
==== پرچم‌های متفرقه ====
خط ۲۲۸:
{{double image|left|Qajar Civil Ensign.svg|160|Qajar Naval Ensign.svg|160|دو پرچم از آغاز دوران مشروطیت:{{سخ}}سمت چپ با توجه به تاریخچهٔ تغییرات و و تحولات درفش… (۴) نوشتهٔ یحیی ذکاء بازسازی شده است. در «رسملی قاموسِ عثمانی» این پرچم افزون بر شیر و خورشید دارای تاج نیز می‌باشد و به عنوان پرچم دولتی ایران معرفی شده است.{{سخ}}سمت راست بازسازی پرچم مدنی ایران در «رسملی قاموسِ عثمانی» چاپ ۱۳۳۰ ه.ق}}
در آغاز دوران مشروطه، پرچمی با زمینهٔ سفید و دو لبهٔ سبز و سرخ معمول گردید که به‌زودی کنار گذاشته شد.<ref>{{پک|ذکاء|۱۳۴۴|ف=تاریخچه تغییرات و تحولات درفش… (۴)|ک=هنر و مردم|ص=32|رف=Zoka4}}</ref> در «رسملی قاموسِ عثمانی» چاپ ۱۲۹۱ ه.خ (۱۳۳۰ ه.ق) دو پرچم دولتی و مدنی از ایران ترسیم شده است که هر دو دارای دو لبهٔ سبز و سرخ در سه سوی پرچم (همهٔ جهت‌ها به جز میلهٔ پرچم) اند و تفاوت آنها در نشان شیر و خورشید است که فقط در پرچم دولتی دیده می‌شود.<ref>{{پک|سیدی|ک=رسملی قاموسِ عثمانی|ص=178|زبان=ota|رف=رسملی}}</ref> با توجه به مغایرت نحوهٔ قرارگیری رنگ‌ها با آن چه که در نظام‌نامهٔ بیرقهای دولت علیّهٔ ایران به تاریخ ۳ رمضان ۱۳۲۸ ه.ق (۱۶ شهریور ۱۲۸۹ ه.خ)، مسلم است که پرچم‌های معرفی‌شده در رسملی قاموس عثمانی در زمان چاپ به‌روز نبوده اند. در نظام‌نامهٔ یادشده که به امضای نایب‌السلطنه ([[علیرضا خان عضدالملک]]) و وزیر جنگ رسید، ۵ پرچم با نام‌های «بیرق ملی»، «بیرق شعله‌ای مخصوص دکل‌های جهازات (کشتی‌های) جنگی»، «بیرق دولتی»، «بیرق نظامی و جنگی» و «بیرق سلطنتی» معین شدند. در چهار پرچم نخست، ترتیب رنگ‌ها که به صورت نوارهای افقی هم‌اندازه توصیف شده اند، سبز روشن (چمنی) در بالا، سفید در میانه و قرمز گلی در پایین تعیین گردید. پرچم مدنی (که به غلط ملی نامیده شده بود) فاقد شیر و خورشید و پرچم دولتی دارای شیر و خورشید توصیف گشت. در پرچم نظامی ایران هم شیر و خورشید میان شاخه‌های زیتون و بلوط{{یاد|در اصل متن به‌غلط «پالم» آمده است.}} قرار گرفت و بر بالای خورشید تاج کیانی نهاده شد. پرچمی آبی‌رنگ نیز به عنوان بیرق سلطنتی (درفش شاهنشاهی) طراحی گشت. این درفش مربع‌شکل بود و در گوشهٔ بالا و سمت میله، مربعی با سه رنگ سبز و سفید و قرمز قرار داشت که ضلع‌هایش یک‌چهارم ضلع‌های پردهٔ درفش بودند. در میان زمینهٔ آبی نیز دایره‌ای سفیدرنگ قرار داشت که شیر و خورشید و تاج کیانی و دو شاخه‌برگ در آن جای می‌گرفت. درازای پرچم شعله‌ای کشتی‌های جنگی نیز ۸ برابر پهنای آن و دارای دو زبانه بود.<ref>{{پک|۱۳۳۲ ه.ق|ک=سالنامه وزارت امور خارجه|ص=۲۰۲-۲۰۴|رف=سالنامه}}</ref> نمونهٔ چنین پرچم‌هایی (به جز پرچم شعله‌ای کشتی‌های جنگی) در کتاب «پرچم‌های جهان» نشر «جامعهٔ جغرافیایی ملی» ایالات متحدهٔ آمریکا {{به انگلیسی|National Geographic Society}} در سال ۱۹۱۷ م (دوران پادشاهی احمد شاه قاجار) منتشر شد.<ref>{{پک|McCandless|Grosvenor|1917|ک=Flags of the World|ص=355|زبان=en}}</ref>
[[پرونده:Flag of Persia in 1917.png|بندانگشتی|300px|پرچم‌های ایران در سال ۱۹۱۷ م (دوران پادشاهی احمد شاه قاجار) در کتاب «پرچم‌های جهان» نشر «جامعهٔ جغرافیایی ملی» ایالات متحدهٔ آمریکا]]
==== پرچم دورهٔ پهلوی ====
در زمان [[رضا شاه]] پهلوی پرچم مشروطه حفظ شد با این تفاوت که شیر با چهرهٔ واقعی‌تری ترسیم می‌شد و دیگر خورشید به صورت زنانه ترسیم نمی‌گردید و خورشید تنها دارای انواری بود. در این زمان در بسیاری از موقعیت‌ها نظیر استفاده‌های نظامی پرچم دارای تاج پهلوی نیز بوده‌است.
سطر ۲۵۵ ⟵ ۲۵۳:
پس از انقلاب مشروطه کوشش‌هایی در جهت استانداردسازی پرچم ایران صورت پذیرفت.
'''استانداردسازی شیر و خورشید:''' در مقرره‌ای به تاریخ
در انتهای مقالهٔ «شیر و خورشید: نشان رسمی دولت ایران» نوشتهٔ «ابراهیم مکلا» تصویرهای گوناگونی از نقوش شیر و خورشید گرد آورده شده اند. مطابق نوشته‌های زیر یکی از این تصویرها، این گونه می‌نماید که این تصویر متعلق به «دستورالعمل بیرقهای دولت علیه» باشد که به منظور استانداردسازی شکل پرچم وقت ایران تهیه شده است. تاریخ این آیین‌نامه مشخص نیست. برابر این دستورالعمل ترتیب سه رنگ پرچم مطابق وضعیت کنونی آن است، شیر و خورشید درشت ترسیم می‌گشته است به گونه‌ای که بر روی هر سه نوار سبز و سفید و سرخ جای می‌گرفته است، در زیر پای شیر هیچ چیزی ترسیم نمی‌شده است، شیر به صورت سه‌رخ نقاشی می‌شده است و چهره‌ای اریب درون خورشید کشیده می‌شده است.{{یاد|متن دستورالعمل یادشده بدین ترتیب است: «بر حسب امر اعلیحضرت شاهنشاهی دستورالعمل بیرقهای دولت علیه از اینقرار است
سطر ۲۷۴ ⟵ ۲۷۲:
در مقرره‌ای به تاریخ ۱۳۳۶ چنین آمده‌است:<ref name="dotic2">{{یادکرد وب | نشانی=http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=212093&isLaw=1&type=all&searchText=پرچم&synonyms= | عنوان=مقررهٔ ۸۳۰۷۲: تصویبنامه راجع به پرچم ایران | وبگاه=پایگاه ملی اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور | ناشر=معاونت حقوقی ریاست جمهوری؛ معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات | تاریخ=۱۳۳۶ | تاریخ بازبینی=18 June 2018 | نشانی بایگانی=https://archive.today/20180618134931/http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=212093&isLaw=1&type=all&searchText=%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85&synonyms= | تاریخ بایگانی=۱۸ ژوئن ۲۰۱۸ | مکان=تهران | زبان=fa | dead-url=yes }}</ref> «نقش شیر و خورشید به رنگ زرد طلایی در وسط پرچم روی قسمت سفید و به قسمی رسم می‌شود که سر شیر به طرف چوب پرچم و شمشیر به‌طور عمودی در دست شیر قرار گرفته و پای شیر به طرف رنگ قرمز باشد. در یک روی پرچم که سر شیر به طرف چپ بیننده است، شمشیر در دست راست شیر است و نگاه شیر متمایل به چپ و دم شیر به شکل حرف ''S'' ایتالیک [است] و یک خم به طرف بالا دارد. در روی دیگر پرچم عکس این وضع خواهد بود؛ یعنی شمشیر در دست چپ شیر است و نگاه شیر متمایل به راست و دم شیر وارونهٔ حرف ''S'' ایتالیک است و شیر و خورشید دو روی پرچم باید برهم منطبق باشد. زیر پای شیر از امتداد شمشیر تا نقطهٔ تقاطع عمود فرضی که از آخرین نقطهٔ دم شیر فرود آید متناسب با ابعاد تصویر، خط مستقیمی رسم می‌شود.» در مقرره‌ای دیگر به تاریخ ۲۵ بهمن ۱۳۳۷ شیر و خورشید به جای خط افقی بر روبانی تاخورده جای داده می‌شود. به گفتهٔ یحیی ذکاء در ۱۳۴۴ کمیسیونی در «مؤسسهٔ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران» تشکیل شد که برای پرچم ایران استانداردهایی را تدوین نماید. بار دیگر در این استاندارد، تکیه‌گاه شیر، یک خط (به جای روبان تاخورده) توصیف شد.<ref>{{پک|ذکاء|۱۳۴۴|ف=تاریخچه تغییرات و… (۶)|ک=هنر و مردم|ص=|رف=Zoka6}}</ref> سرانجام نیز در دههٔ ۱۳۵۰، طراحی مدرنی از شیر و خورشید رسمیت یافت و بر اسناد دولتی و پرچم‌ها نقش بست.<ref>{{یادکرد وب |نام خانوادگی=معتضد |نام=خسرو |عنوان=هلال احمر، علامت بهداری دولت عثمانی بود |نشانی=http://www.asriran.com/fa/news/334868/هلال-احمر-علامت-بهداری-دولت-عثمانی-بود |بازبینی=۳۰ فروردین ۱۳۹۶ |اثر= |تاریخ=۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۳ |ناشر=سایت تحلیلی خبری عصر ایران |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20170419163051/http://www.asriran.com/fa/news/334868/%D9%87%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA-%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D8%AF |تاریخ بایگانی=۱۹ آوریل ۲۰۱۷ |dead-url=no}}</ref>
'''تناسب پهنا به درازای پرچم:''' در نظام‌نامهٔ ۱۲۸۹ ه.خ پهنای پرچم ۱۵۶ سانتی‌متر و درازای آن ۳۱۲ سانتی‌متر تعیین گردید. بدین ترتیب نسبت پهنا به درازا ۱ به ۲ بوده است.<ref>{{پک|۱۳۳۲ ه.ق|ک=سالنامه وزارت امور خارجه|ص=۲۰۲-۲۰۴|رف=سالنامه}}</ref> در مقرره‌ای به تاریخ ۱۳۱۴ قطع (تناسب پهنا به درازای) پرچم‌های دولتی، ملی و نظامی بر زمین ۲ به ۳ و بر کشتی‌ها ۱ به ۳ تعیین گردید.<ref name="dotic1"/> در مقرره‌های دیگری به تاریخ ۱۴ دی و ۸ بهمن ۱۳۳۶ تناسب پهنا به درازای پرچم‌های ایران بر زمین و بر کشتی‌ها ۱ به ۱٫۷۵ (یا همان ۴ به ۷) تعیین شد که این تناسب در پرچم کنونی ایران نیز رعایت می‌شود.<ref name="dotic2"/><ref>{{یادکرد وب | نشانی=http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=164493&isLaw=1&type=all&searchText=پرچم&synonyms= | عنوان=مقررهٔ ۴۸۸۷۱: تصویبنامه راجع به پرچم ایران | وبگاه=پایگاه ملی اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور | ناشر=معاونت حقوقی ریاست جمهوری؛ معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات | تاریخ=۱۳۳۶ | تاریخ بازبینی=21 September 2015 | نشانی بایگانی=https://archive.today/20150921002802/http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=164493&isLaw=1&type=all&searchText=%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85&synonyms= | تاریخ بایگانی=۲۱ سپتامبر ۲۰۱۵ | مکان=تهران | زبان=fa | dead-url=yes }}</ref>
=== پرچم جمهوری اسلامی ایران ===
سطر ۵۳۰ ⟵ ۵۲۸:
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=ذکاء |نام=یحیی |پیوند نویسنده=یحیی ذکا |سال=آذر ۱۳۴۴ |دسترسی پیوند=آبونمان |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/255057 |عنوان=تاریخچه تغییرات و تحولات درفش و علامت دولت ایران از آغاز سده سیزدهم هجری قمری تا امروز (۶) |ژورنال=[[هنر و مردم]] |مکان=تهران |ناشر=[[وزارت فرهنگ و هنر]] |دوره=۴ |شماره=۳۸ |صفحات=۲۱–۳۰ |توسط=[[نورمگز]] |رف=Zoka6}}
* {{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی=رنجبر ملکشاه | نام=مرتضی | عنوان=پژوهشی پیرامون درفش شهداد قدیمی ترین پرچم شناخته شده در جهان | ژورنال=پژوهش هنر | شماره=5 | سال=1393 |دسترسی پیوند=آبونمان | صفحه=79–84 | پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1226684 | زبان=fa | تاریخ بازبینی=2020-02-10}}
* {{یادکرد کتاب |عنوان=سالنامه وزارت امور خارجه |تاریخ=۱۳۳۲ ه.ق |ناشر=فاروس |مکان=طهران |زبان=fa|رف=سالنامه}}
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = سولتیکف| نام = الکسیس| پیوند نویسنده = الکسیس سولتیکف| عنوان = مسافرت به ایران| ترجمه = محسن صبا| جلد = | سال = ۱۳۶۵| ناشر = شرکت انتشارات علمی و فرهنگی (وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی)|مکان = | شابک = | صفحه = ۸| پیوند = }}
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =سیدی| نام = علی و دیگران| پیوند نویسنده = علی سیدی| عنوان =رسملی قاموسِ عثمانی| ترجمه = | جلد = ۱| سال = ۱۳۳۰ ه.ق| ناشر = جهان|مکان = اسلامبول| شابک = | صفحه = 178| پیوند = https://archive.org/details/resimlimsiosm00seyd/page/n180|زبان=ota|رف=رسملی}}
| |||