ویکی‌پدیا

پیوریتن‌ها: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
جز ←‏جایگزینی با [[وپ:اشتباه|اشتباه‌یاب]]: جزیی⟸جزئی، انلگستان⟸انگلستان
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱:
{{الگو:پروتستانتیسم}}
[[پرونده:PuritanGallery.jpg|بندانگشتی|گالری متألهین مشهور پیوریتن قرن هفدهم.]]▼
 
'''پیوریتن‌ها''' {{به انگلیسی|Puritans}} یا '''پارسایانپاک‌دین'''{{مدرک}} گروهی از [[پروتستانتیسم|پروتستان‌های]] [[کالوینیسم|اصلاح شده]] [[انگلیس]]ی در سده‌های [[سده ۱۶ (میلادی)|شانزدهم]] و [[سده ۱۷ (میلادی)|هفدهم میلادی]] بود که پشتیبان پالودن [[کلیسای انگلستان]] از هر گونه رسم [[کلیسای کاتولیک|کاتولیک رومی]] بودند و اعتقاد داشتند که کلیسای انگلستان تنها به‌طور جزئی اصلاح شده‌است. پیوریتنیسم به این معنا از سوی برخی از بازگشت روحانیون تبعید شده در دورهٔ [[ماری یکم (انگلستان)|ماری اول]]، کوتاه مدتی پس از جلوسبه‌تخت نشستن [[الیزابت یکم (انگلستان)|الیزابت یکم]] در سال ۱۵۵۸،۱۵۵۸ به عنوان جنبشی فعال در درون کلیسای انگلستان، بنیان نهاده شد.
 
پیوریتن‌ها گروهی بودند که پس از [[توافق اصلاح دین]] در آغاز پادشاهی ملکهالیزابت الیزابت،یکم، در پی زدودن [[کلیسای انگلستان]] از بازمانده نشانه‌های [[پاپ]]ی و هر چه به [[کلیسای کاتولیک روم]] امکان نفوذ می‌داد، بودند. پیوریتن‌ها در [[سده هفدهم۱۷ میلادی|سده ۱۷ام]] به پافشاری شانخود بر اخلاق و جدیت شانخود در دین آوازه داشتند و همین، همه شیوه زندگی شانآنها را شکل داد. آنان برای ساختنساخت الگوی زندگی شانخود برای همهٔ جهان، در پی اصلاح کلیسا بودند. تلاش‌هایتلاش شانآنان برای تغییر میهن شان هم به [[جنگجنگ‌های داخلی انگلستان|دومین جنگ داخلی انگلستان]] دامن زد و هم به پایه گذاشتنپایه‌گذاری نوآبادها در آمریکا انجامید.<ref name=":0">{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=en-US|تاریخ=|وبگاه=Encyclopædia Britannica|نشانی=https://www.britannica.com/topic/Puritanism|عنوان=Puritanism}}</ref>▼
این اندیشه در پی اصلاحات دینی [[الیزابت یکم (انگلستان)|الیزابت نخست]] رخ داد و دو بعد سیاسی و دینی را در بر می‌گرفت. در بعد سیاسی این جنبش به جایی نینجامید. آنان که اصلاحات در [[کلیسای انگلستان]] نابسنده می‌دانستند و بر زدودن همه سنت‌های [[کلیسای کاتولیک روم]] پامی‌فشردند به ستیز با باورهای کلیسای انگلستان برخاستند.▼
 
▲[[پرونده:PuritanGallery.jpg|بندانگشتی|گالریخداشناسان متألهین مشهورسرشناس پیوریتن قرندر [[سده ۱۷ هفدهم.(میلادی)]]]]
پیوریتن‌ها به [[انجیل]] استناد داشتند و از باورهای آن‌ها می‌توان به پاسداری از جایگاه اجتماعی مردان و زنان و سهمشان از گناه اصلی در باورهای مسیحی نام برد. برپایهٔ اندیشه‌های ایشان دختران از گناهی که [[حوا]] مرتکب شده‌بود ارث می‌برند.▼
 
پیوریتن‌ها بر این باور بودند که حال که خدا گروهی را فرادست گروه دیگر گذارده، پس این فرودستی باید در جامعه رعایت شود و فرودستان فرمان‌بردار فرادستان باشند. سختگیری‌ها بر پیوریتن‌ها در انگلستان، به کوچیدنشان به [[آمریکا]] انجامید و با کوچ گستردهٔ پیروان این مکتب، پای این کیش به آمریکا هم گشوده شد و [[مستعمرات سیزده‌گانه|نوآبادهای انگلیسی]] کانون پیوریتن‌ها شدند.▼
 
== پیشینه ==
برآمدن پیوریتنان ریشه در رخ‌دادهای [[انگلستان]]ِ میانه سده ۱۶ام دارد. [[اصلاحات پروتستانی|جنبش اصلاح دین]] که چندی بود به انگلستان نیز راه یافته بود، با کشاکش [[هنری هشتم (انگلستان)|هنری هشتم]] با [[پاپ]] و فرازونشیب‌های سیاسی روزگار او، با سیاست پیوند خورد. پس از هنری، با بر تخت نشستن [[ادوارد ششم (انگلستان)|ادوارد ششم]]، زمینه گسترش باورهای پروتستانی بیش از پیش فراهم آمد. اما با روی کار آمدن خواهرش، [[ماری یکم (انگلستان)|مریِ نخست]]، ورق برگشت. ملکه مری بر خلاف رویه پدر و [[ادوارد ششم (انگلستان)|برادر]] ش، پشتیبان تمام قد [[کلیسای کاتولیک]] در انگلستان شد. اصلاح‌طلبان و دگراندیشان را به بهانه ارتداد و کفر یا کشت یا زنده در آتش انداخت. هر که از این مهلکه جان به در برد، ناگزیر راه تبعید در پیش‌گرفت. در این میان،‌گذار برخی از تبعیدیان به [[ژنو]] و کلیسای منضبط [[ژان کالون]] افتاد.▼
 
=== ماری یکم ===
در ۱۵۵۸ ملکه مری درگذشت. اصلاح‌طلبان بر تخت نشستن خواهرش [[الیزابت یکم (انگلستان)|الیزابتِ نخست]] را فرصتی یافتند تا جان تازه‌ای در کالبد بی‌جان اصلاحات بدمند. اما او رویه‌ای میانه‌روانه در پیش گرفت و همین آنانی را که در پی اصلاحات گسترده بودند ناامید کرد. او توانست [[پارلمان بریتانیا|پارلمان]] را همراه خود کند و برپا داشتن [[کلیسای انگلستان]] را به تصویب برساند و استوار کند. در این میان پیوریتن‌ها بر زدودن کلیسای انگلستان از هر گونه نشانه و نفوذ کلیسای کاتولیک پا می‌فشردند. نام پیوریتن از همین‌جا بر آنان نهاده شد، هنگامی که بحث بر سر ردای [[کشیش]]ان بالا گرفت. پیوریتنان که نتوانسته بودند حرف شان را در پارلمان بر کرسی بنشانند همت بر تبلیغ گماشتند و همانا کامیاب شدند و کامیابی شان را وام‌دار کوشش‌های بسیار و پشتیبانان شان در میان نخبگان و در پارلمان و تسلط شان بر کرسی‌های [[دانشگاه آکسفورد]] و [[دانشگاه کمبریج]] بودند. دو کتاب ''[[کتاب مقدس ژنو]]'' و ''شهیدان'' [[جان فاکس]] پرخواننده‌ترین کتاب‌های روزگار الیزابت بودند.<ref name="britannica.com">http://www.britannica.com/topic/Puritanism</ref>▼
▲برآمدن پیوریتنان ریشه در رخ‌دادهای [[انگلستان]]ِ میانه سده ۱۶ام دارد. [[اصلاحات پروتستانی|جنبش اصلاح دین]] که چندی بود به انگلستان نیز راه یافته بود،بود با کشاکش [[هنری هشتم (انگلستان)|هنری هشتم]] با [[پاپ]] و فرازونشیب‌های سیاسی روزگار او، با سیاست پیوند خورد. پس از هنری، با بر تخت نشستن [[ادوارد ششم (انگلستان)|ادوارد ششم]]، زمینه گسترش باورهای پروتستانی بیش از پیش فراهم آمد. اما با روی کار آمدن خواهرش، [[ماری یکم (انگلستان)|مریِماری نخستیکم]]، ورق برگشت. ملکه مریماری بر خلاف رویه پدر و [[ادوارد ششم (انگلستان)|برادر]] ش،برادرش، پشتیبان تمام قد [[کلیسای کاتولیک]] در انگلستان شدبود. او اصلاح‌طلبان و دگراندیشان را به بهانه ارتداد و کفر یا کشت یا زنده در آتش انداخت. هر که از این مهلکه جان به در برد،برد ناگزیر راه تبعید در پیش‌گرفت. در این میان،‌گذارمیان،‌ گذار برخی از تبعیدیان به [[ژنو]] و کلیسای منضبط [[ژان کالون]] افتاد.
 
=== الیزابت یکم ===
ملکه بی آن که فرزندی داشته باشد در ۱۶۰۳ درگذشت. نزدیک‌ترین خویش ملکه، نواده عمه اش، [[جیمز یکم (انگلستان)|جمیز]] استوارت، پادشاه [[اسکاتلند]] بود که با آموزه‌های [[کالونیسم|کالونیستی]] بزرگ شده بود. این بار نیز پیوریتنان به بر تخت نشستن جمیز امید بستند. اما او نیز رویه الیزابت را در برکشیدن و ایستاندن کلیسای انگلستان پیش برد و اصلاح دین و زدودن نفوذ کلیسای کاتولیک روم را پی گرفت؛ اما نه چندان که پیوریتن‌ها را خرسند کند. کم‌زنی جیمز به پیوریتنان در [[همایش بارگاه همتپتون]] به سال ۱۶۰۴، اعتراض ایشان را در پی آورد. «نه شاه، نه اسقف» شد شعار پیوریتنان. شاه نیز بسیاری از ایشان را از منصب‌هایی که داشتند برکنار کرد. اما جانشینان جیمز، حتی به همین اندازه نیز به اصلاح دین چندان رغبتی نداشتند. [[دودمان استوارت]]، پس از جیمزِ نخست، رفته رفته جانب کاتولیک‌ها را گرفتند و بازگشت به سنت‌های پیشین را در دستور کار گذاردند.▼
▲درپس ۱۵۵۸از ملکهدرگذشت مریماری درگذشت.در ۱۵۵۸ اصلاح‌طلبان بر تخت نشستن خواهرش [[الیزابت یکم (انگلستان)|الیزابتِ نخست]] را فرصتی یافتند تا جان تازه‌ای در کالبد بی‌جان اصلاحات بدمند. اما او رویه‌ای میانه‌روانه در پیش گرفت و همین آنانی را که در پی اصلاحات گسترده بودند ناامید کرد. اوالیزابت توانست [[پارلمانمجلس بریتانیا|پارلمان]] را همراه خود کند و برپا داشتن [[کلیسای انگلستان]] را به تصویب برساند و استوار کند. در این میان پیوریتن‌ها بر زدودن کلیسای انگلستان از هر گونه نشانه و نفوذ کلیسای کاتولیک پا می‌فشردند. نام پیوریتن از همین‌جا بر آنان نهاده شد،شد. هنگامی که بحث بر سر ردای [[کشیش]]ان بالا گرفت. پیوریتنان که نتوانسته بودند حرف شانخود را در پارلمان بر کرسی بنشانند همت بر تبلیغ گماشتند و همانا کامیاب شدند. وآنها این کامیابی شان را وام‌دار کوشش‌های بسیار و پشتیبانان شانخود در میان نخبگان و در پارلمان و تسلط شان بر کرسی‌های [[دانشگاه آکسفورد]] و [[دانشگاه کمبریج]] بودند. دو کتاب ''[[کتاب مقدس ژنو]]'' و ''شهیدان'' [[John Foxe|جان فاکس]] پرخواننده‌ترین کتاب‌های روزگار الیزابت بودند.<ref name="britannica.com:0">http: //www.britannica.com/topic/Puritanism</ref>
 
▲این اندیشه در پی اصلاحات دینی [[الیزابت یکم (انگلستان)|الیزابت نخست]] رخ داد و دو بعدبُعد سیاسی و دینی را در بر می‌گرفت. در بعد سیاسی این جنبش به جایی نینجامید. آنان که اصلاحات در [[کلیسای انگلستان]] را نابسنده می‌دانستند و بر زدودن همه سنت‌های [[کلیسای کاتولیک روم]] پامی‌فشردند به ستیز با باورهای کلیسای انگلستان برخاستند.
گرایش پادشاهان [[دودمان استوارت]] به کلیسای کاتولیک، بسیاری از پیوریتنان را از پی گرفتن اصلاحات مذهبی در انگلستان ناامید کرد و نگاه‌شان را به سرزمینی نو گرداند. آنان به این نتیجه رسیدند که آیین‌ها و باورهای شان را در نوآبادهای آن سوی [[اقیانوس]] [[اطلس]] و به دور از نفوذ کلیسای کاتولیک و فشار شاهان استوارت بگسترند. برخی ثروت‌مندان پیوریتن در [[ماساچوست]] [[شرکت ماساچوست بی]] (شاخاب ماساچوست) را پایه گذاشتند تا زمینه زندگی پیروان پیوریتن را در سرزمین‌های تازه فراهم آورند. در مارس ۱۶۳۰، با سرمایه شرکت بی، هفده کشتی از [[لندن]] آهنگ [[ایالت‌های نیو انگلند آمریکا|نوانگلستان]] در آن سوی اطلس کردند تا به رهبری وکیلی با نام [[جان وینثرپ]]، نوآبادی بر پایه باورهای پیوریتن بسازند.<ref name="study.com">http://study.com/academy/lesson/puritans-in-america-beliefs-religion-history.html</ref>
 
=== جیمز یکم ===
آنان بر آن بودند تا 'شهری بر فراز کوه' بسازند که نمونه‌ای باشد از نیک‌رفتاری و پاک‌دینی برای همه جهان، به ویژه پادشاهان استوارت. از ۱۶۳۰ تا ۱۶۴۳ نزدیک به ۹۰۰۰ پیوریتن به این نوآباد کوچیدند. کوچ پیوریتنان بسیار پرشتاب‌تر از کوچ دیگر گروه‌ها در آن زمان بود. آنان کلیساها و مدرسه‌های شان را در شهرک‌ها و کشتزارهایی که در نوانگلستان پایه گذاشتند همه جا گستردند. پیوریتنان انواع گوناگون غله را می‌کشتند و علاوه بر این، برخورداری از دریا و صید ماهی به بالا رفتن سطح زندگی شان انجامید و انباشت سرمایه را در پی آورد.<ref name="study.com"/>▼
▲ملکهالیزابت بیبدون آن کهآنکه فرزندی داشته باشد در ۱۶۰۳ درگذشت. نزدیک‌ترین خویشخویشاوند ملکه، نواده عمه اش،او، [[جیمز یکم (انگلستان)|جمیز]] استوارت، پادشاه [[اسکاتلند]] بود که با آموزه‌های [[کالونیسمکالوینیسم|کالونیستی]] بزرگ شده بود. این بار نیز پیوریتنان به بر تخت نشستن جمیز امید بستند. اما او نیز رویه الیزابت را در برکشیدن و ایستاندنبالابردن کلیسای انگلستان پیش برد و اصلاح دین و زدودن نفوذ کلیسای کاتولیک روم را پی گرفت؛ اما نه چندان که پیوریتن‌ها را خرسند کند. کم‌زنیکم‌اهمیتی جیمز به پیوریتنان در [[Hampton Court Conference|همایش بارگاه همتپتون]] به سال ۱۶۰۴،۱۶۰۴ اعتراض ایشان را در پی آورد. و «نه شاه، نه [[اسقف]]» شد شعار پیوریتنان شد. شاه نیز بسیاری از ایشان را از منصب‌هایی که داشتند برکنار کرد. اما جانشینان جیمز، حتی به همین اندازه نیز به اصلاح دین چندان رغبتی نداشتند. [[دودمان استوارت]]، پس از جیمزِ نخست، رفته رفته جانب کاتولیک‌ها را گرفتند و بازگشت به سنت‌های پیشین را در دستور کار گذاردند.
 
=== دودمان استوارت ===
[[دودمان استوارت]]، پس از جیمزِ یکم، رفته‌رفته جانب کاتولیک‌ها را گرفتند و بازگشت به سنت‌های پیشین را در دستور کار گذاردند. گرایش پادشاهان دودمان استوارت به کلیسای کاتولیک، بسیاری از پیوریتنان را از پِی‌گرفتن اصلاحات مذهبی در انگلستان ناامید کرد و نگاه‌شان را به سرزمینی نو گرداند. آنان به این نتیجه رسیدند که آیین‌ها و باورهای خود را در نوآبادهای آن سوی [[اقیانوس اطلس]] و به دور از نفوذ کلیسای کاتولیک و فشار شاهان استوارت بگسترند.
 
=== کوچ به سرزمین تازه ===
برخی ثروتمندان پیوریتن، [[Massachusetts Bay Colony|مستعمره ماساچوست بِی]] (شاخاب ماساچوست) را پایه گذاشتند تا زمینه زندگی پیروان پیوریتن‌ها در سرزمین تازه را فراهم آورند. در مارس ۱۶۳۰ هفده کشتی از [[لندن]] رهسپار [[نیو انگلند]] در آن سوی اطلس شدند تا به رهبری وکیلی با نام [[John Winthrop|جان وینثرپ]]، نوآبادی بر پایه باورهای پیوریتن بسازند. آنان بر آن بودند تا 'شهری بر فراز کوه' بسازند که نمونه‌ای از نیک‌رفتاری و پاک‌دینی برای همه جهان، به ویژه پادشاهان استوارت باشد.<ref name=":1" /> پیوریتن‌هایی که [[Plymouth Colony|مستعمره پلیموث]] را بناکردند آرمان خود را روی [[Plymouth Rock|سنگ پلیموت]] به عنوان پیمان‌نامه زندگی تاز خود در سرزمین‌های نو به یادگار گذاشتند. بخش عمده‌ای از آنچه که امروز به نام "ارزش‌های آمریکایی" شناخته می‌شوند را می‌توان بر روی این سنگ خواند.<ref name=":2">{{یادکرد وب|نویسنده=پیمان عارف-تحلیلگر سیاسی|کد زبان=fa-IR|تاریخ=۲۲ مهر ۱۳۹۸|وبگاه=[[بی‌بی‌سی فارسی]]|نشانی=https://www.bbc.com/persian/blog-viewpoints-50041029|عنوان=بحران ترکیه و کردها، ترامپ انزوا طلب است یا رسالت‌گرا؟}}</ref>
 
▲آنان بر آن بودند تا 'شهری بر فراز کوه' بسازند که نمونه‌ای باشد از نیک‌رفتاری و پاک‌دینی برای همه جهان، به ویژه پادشاهان استوارت. از ۱۶۳۰ تا ۱۶۴۳ نزدیک به ۹۰۰۰ پیوریتن به این نوآباد کوچیدند. کوچ پیوریتنان بسیار پرشتاب‌تر از کوچ دیگر گروه‌ها به آمریکا در آن زمانهنگام بود. آنان کلیساها و مدرسه‌های شانخود را در شهرک‌ها و کشتزارهایی[[کشتزار]]هایی که در نوانگلستاننیو انگلند پایه گذاشتند همه جا گستردند. پیوریتنان انواع گوناگون غله[[غلات]] را می‌کشتند ومی‌کاشتند. علاوه بر این، برخورداری از دریا و صید ماهیماهیگیری به بالا رفتن سطح زندگی شانآنها انجامید و انباشت سرمایه را در پی آورد.<ref name=":1">{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=en-US|تاریخ=|وبگاه=Alida D.|نشانی=https://study.com"/academy/lesson/puritans-in-america-beliefs-religion-history.html|عنوان=Puritans in America: Beliefs, Religion & History - Chapter 2 / Lesson 19}}</ref>
 
== باورها و آیین‌ها ==
▲پیوریتن‌ها به [[انجیل]] استناد داشتند و. از باورهای آن‌ها می‌توان به پاسداری از جایگاه اجتماعی مردان و زنان و سهمشانسهم هر یک از آنها از گناه اصلی در باورهای مسیحی نام برد. برپایهٔ اندیشه‌های ایشان دختران از گناهی که [[حوا]] مرتکب شده‌بود ارث می‌برند.
▲پیوریتن‌ها گروهی بودند که پس از [[توافق اصلاح دین]] در آغاز پادشاهی ملکه الیزابت، در پی زدودن [[کلیسای انگلستان]] از بازمانده نشانه‌های [[پاپ]]ی و هر چه به [[کلیسای کاتولیک روم]] امکان نفوذ می‌داد، بودند. پیوریتن‌ها در [[سده هفدهم میلادی|سده ۱۷ام]] به پافشاری شان بر اخلاق و جدیت شان در دین آوازه داشتند و همین، همه شیوه زندگی شان را شکل داد. آنان برای ساختن الگوی زندگی شان برای همهٔ جهان، در پی اصلاح کلیسا بودند. تلاش‌های شان برای تغییر میهن شان هم به [[جنگ داخلی انگلستان|دومین جنگ داخلی انگلستان]] دامن زد و هم به پایه گذاشتن نوآبادها در آمریکا.<ref>https://www.britannica.com/topic/Puritanism</ref>
 
▲پیوریتن‌ها بر این باور بودند که حال که خدا گروهی را فرادست گروه دیگر گذارده،گذارده است. پس این فرودستی باید در جامعه رعایت شود و فرودستان فرمان‌بردار فرادستان باشند. سختگیری‌ها بر پیوریتن‌ها در انگلستان، به کوچیدنشانکوچ آنها به [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] انجامید و با کوچ گستردهٔ پیروان این مکتب، پای این کیش به آمریکا هم گشوده شد و نوآبادهای انگلیسی ([[مستعمرات سیزده‌گانه|نوآبادهای انگلیسی]]) به مرکزیت ماساچوست کانون پیوریتن‌ها شدند.
 
== ارزش‌های آمریکا ==
بنیان‌گذاران پاک‌دین آمریکا خود را مردمان آزادی می‌دانستد که چون خود، به آزادی دست یافته‌اند رسالت بسط و گسترش آزادی در جهان را بر عهده دارند. این ایده، پایه احساس مسئولیت و رهبری آمریکا برای جهان بود و اینکه آمریکا نمی‌تواند به رخدادهای دیگر نقاط جهان بی‌توجه باشد. همچنین کشوری که بر پایه ارزش‌های پاک‌دینی ساخته شده بود مسئولیت پناه‌دهی به رانده‌شدگان دگراندیش دیگر کشورهای جهان را برعهده داشت.<ref name=":2" />
 
== جستارهای وابسته ==
* [[اخلاق پروتستانی و روح سرمایه‌داری]]
 
{{== پانویس}} ==▼
{{پانویس|۲}}
 
== منابع ==
* {{یادکرد-ویکی|پیوند=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Puritan&oldid=306239660|عنوان=Puritans|زبان=انگلیسی|بازیابی=۵ اوت ۲۰۰۹}}
{{ویکی‌گفتاورد}}▼
▲{{پانویس}}
{{چپ‌چین}}
Wikipedia contributors, "Puritan," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Puritan&oldid=306239660 (accessed August 5, 2009).
{{پایان چپ‌چین}}
{{ویکی‌انبار-رده|Puritans}}
▲{{ویکی‌گفتاورد}}
 
{{تاریخ مسیحیت}}
 
{{داده‌های کتابخانه‌ای}}
{{درگاه|تاریخ اروپا}}
 
{{مسیحیت-خرد}}
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/پیوریتن‌ها»