مهدی بازرگان: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Fatranslator (بحث | مشارکت‌ها)
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
خط ۳۴:
|signature = Mehdi Bazargan signature.svg
}}
'''مهدی بازرگان تبریزی'''<ref name="name">نام درست او، «مهدی بازرگان تبریزی» بوده‌است. پدرش «عباس‌قلی‌آقا تبریزی» نام داشت که پس از مهاجرت به تهران، چون حرفه‌اش تجارت بود، به «بازرگانِ تبریزی» معروف شد و «بازرگانِ تبریزی» نام خانوادگیِ او شد. در نتیجه رسماً «عباس‌قلی‌آقا بازرگان تبریزی» نامیده می‌شد. رجوع شود به: یوسفی اشکوری، سیری در زندگی و افکار و آثار مهندس بازرگان؛ برزین، زندگی سیاسی بازرگان</ref> (۱۲۸۶ در [[تهران]] – ۳۰ دی ۱۳۷۳ در [[زوریخ]])<ref>{{پک|حدّاد عادل|ک=دانشنامه جهان اسلام|رف=حداد عادل|زبان=fa}}</ref> معروف به '''مهندس بازرگان'''، [[سیاستمدار]]، عضو [[جبهه ملی ایران]]، مؤسس [[نهضت آزادی ایران|حزب نهضت آزادی ایران]]، معمار اصلی جریان اسلام‌گرایی مدرن در ایران،<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=غرب چگونه غرب شد|نام خانوادگی=زیباکلام|نام=صادق|ناشر=روزنه|سال=1394|شابک=|مکان=تهران|صفحات=37}}</ref> [[استاد دانشگاه]]، [[پژوهشگر]] [[قرآن]] و [[نخست‌وزیر ایران|نخست‌وزیر]] دولت موقت ایران پس از پیروزی انقلابِ سال ۱۳۵۷ بود. او نخستین [[دانشیار]] [[دانشگاه تهران]] بود و مدتی بعد استاد و بمدتبه مدت ۶ سال رئیس [[دانشکده فنی دانشگاه تهران]] شد.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2009/01/090130_ir_bazargan.shtml بی‌بی‌سی]</ref>
 
بازرگان در ابتدا مخالف دخالت در سیاست بود اما با تشکیل دولت [[محمد مصدق]] وارد فعالیت سیاسی شد. او در ابتدا به عنوان معاون وزیر فرهنگ کابینه اول مصدق برگزیده شد و سپس از طرف مصدق به عنوان رئیس هیئت خلع ید از شرکت نفت انگلیس انتخاب شد. وی در اواخر دولت دوم مصدق، اولین شبکه لوله‌کشی آب تهران را تأسیس کرد. پس از سقوط دولت مصدق در جریان [[کودتای ۲۸ مرداد]]، فعالیت‌های سیاسی بازرگان گسترش بیشتری یافت. مهدی بازرگان به همراه چهره‌هایی از جمله [[سید رضا زنجانی]] اقدام به تأسیس [[نهضت مقاومت ملی]] کردند<ref name="ReferenceB">{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= کاتوزیان|نام= همایون|کتاب=مصدق و نبرد قدرت | ناشر= |سال= |شابک=}} - ترجمه احمد تدین</ref><ref name="fas.harvard.edu">{{یادکرد وب |نویسنده = Iranian Oral History Project |نشانی= http://www.fas.harvard.edu/~iohp/bakhtiar.html|عنوان= Shapour Bakhtiar| ناشر = Harvard University|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref> و در آن بسیاری از طرفداران مصدق نظیر [[داریوش فروهر]] و [[محمود طالقانی]] را برای مبارزه سیاسی سازمان دادند.
 
بعدپس از شکست نهضت مقاومت ملی، بازرگان به همراه [[الله‌یار صالح]]، [[باقر کاظمی]]، [[غلام‌حسین صدیقی]] و [[کریم سنجابی]]، از مؤسسان [[جبهه ملی دوم]] بود<ref name="ReferenceB"/> و کمی بعد با تأیید محمد مصدق<ref group="پانویس">مهدی بازرگان در یک نامه تأسیس نهضت آزادی را به اطلاع محمد مصدق رساند (متن نامه در کتاب مدافعات آمده) و مصدق در جواب از این کار او تشکر کرد (متن نامه مصدق به بازرگان به همراه تصویر اصل نامه در کتاب نامه‌های دکتر مصدق آمده)</ref> و با همراهی [[یدالله سحابی]] و [[محمود طالقانی]] اقدام به تأسیس حزب نهضت آزادی کرد. تشکیل نهضت آزادی به علت اختلافاتی بود که در جبهه ملی بین بازرگان و افرادی دیگر پیش آمده بود و مصدق نیز جانب بازرگان را گرفت.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= مصدق|نام= محمد|کتاب=نامه‌های دکتر مصدق | ناشر= |سال= |شابک=}} - گردآوری محمد ترکمان - نامه مصدق به هیئت اجرایی سازمان‌های اروپایی جبهه ملی (3 فروردین 1343)</ref> سران وقت جبهه ملی با عضویت نهضت آزادی به عنوان یک حزب مخالفت کردند اما بازرگان، سحابی و طالقانی هم‌چنان به صورت عضو منفرد در جبهه ملی ماندند و در [[جبهه ملی دوم#کنگره جبهه ملی ۱۳۴۱|کنگره جبهه ملی]] هم حضور داشتند. بعد از این که مصدق به مخالفت با سیاست‌های جبهه ملی برخاست و تصمیم گرفت جبهه ملی را مجدداً سازمان‌دهی کند، چهار حزب نهضت آزادی، جامعه سوسیالیست‌ها، حزب ملت ایران و حزب مردم ایران، جبهه ملی سوم را تحت رهبری مصدق تشکیل دادند اما جبهه ملی سوم توسط ساواک سرکوب شد و پس از آن نیز مصدق درگذشت.<ref>«نهضت آزادی» تشکل «دموکرات مسلمان» ایران و پنج دهه کوشش سیاسی، نوشته [[همایون کاتوزیان]]</ref>
 
مهدی بازرگان به عنوان اولین نخست‌وزیر ایران پس از پیروزی [[انقلاب ۱۳۵۷]] (رئیس دولت موقت) معرفی شد و نه ماه بعد پس از اشغال سفارت آمریکا، به دلیل اختلاف‌هایی که با [[روح‌الله خمینی]] و [[حزب جمهوری اسلامی]] داشت،<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= کاتوزیان|نام= همایون|کتاب= مصدق و نبرد قدرت| ناشر= |سال= |شابک=}} - ترجمه احمد تدین</ref> از مقام نخست‌وزیری استعفا کرد. یکی از این اختلافات بر سر مسئله [[ولایت فقیه]] بود که بازرگان و اعضای دولت او با آن مخالف بودند و برای جلوگیری از تصویب آن، دولت بازرگان قصد انحلال مجلس خبرگان نیز داشت.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.mashreghnews.ir/fa/news/448082/چه-کسانی-مخالف-اصل-ولایت-فقیه-در-قانون-اساسی-بودند|عنوان= چه کسانی مخالف اصل «ولایت فقیه» در قانون اساسی بودند؟ | ناشر = mashreghnews|تاریخ = ۱۱ مرداد ۱۳۹۴ |تاریخ بازبینی=}}</ref> روح‌الله خمینی در مقابل انحلال مجلس برای جلوگیری از تصویب ولایت فقیه، واکنش نشان داد و مانع آن شد و نیروهای هوادار وی نیز او را همراهی کردند.<ref name="ReferenceA">{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= خمینی|نام= روح‌الله|کتاب=صحیفه امام، جلد چهارده | ناشر= |سال= |شابک=}} - صفحه 438</ref> اکثر وزرای دولت بازرگان را اعضای نهضت آزادی و جبهه ملی تشکیل می‌دادند و این موضوع نیز یکی دیگر از اختلافات بود.