زبان لارستانی: تفاوت میان نسخه‌ها

[نسخهٔ بررسی‌نشده][نسخهٔ بررسی‌نشده]
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز «زبان اچمی» را محافظت کرد: افزودن مداوم مطالب بدون منبع یا با منبع ضعیف ([ویرایش=تنها کاربران تأییدشده] (زمان سرآمدن ‏۲۲ ژوئیهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۰۸:۵۱ (UTC)) [انتقال=تنها کاربران تأییدشده] (زمان سرآمدن ‏۲۲ ژوئیهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۰۸:۵۱ (UTC)))
حذف مطالب بدون منبع
خط ۳۴:
 
امروزه زبان اچمی به خاطر تفاوت‌های زیادش با زبان پارسی معیار به عنوان یک زبانِ مستقل از شاخهٔ زبان‌های ایرانی‌تبار جنوب غربی قلمداد می‌شود. گویش‌های زبان اچمی همانند [[زبان لری]] نواده [[پارسی میانه]] محسوب می‌شوند. این زبان به خاطر نگه داشتن واژگان بسیاری از [[پارسی میانه]]، زبانی خالصتر از زبان پارسی مدرن است و حتی هنوز ارتباط نزدیکی با [[پارسی باستان]] دارد.<ref>D. N. Mackenzie, R. E. Emmerick, Dieter Weber (1991) "Corolla iranica", 1991, Published by P. Lang, {{ISBN|3-631-43589-4|en}}, 9783631435892</ref>
 
== قرابت اچمی با [[زبان پارتی]] ==
 
بخشی از یک متن مانوی که به زبان پارتی نگاشته شده‌است:
{| class="wikitable"
!پارتی
!فارسی
!اچمی
|-
{{چپ‌چین}}
|''Āγad hēm Parwān-Šāh, u-m wāxt ku: Drōd abar tō až yazdān.''
''Šāh wāxt ku: Až ku ay? – Man wāxt ku: Bizišk hēm až Bābel''
 
''zamīg. [...] ud pad hamāg tanbār hō kanīžag društ būd. Pad''
 
''wuzurg šādīft ō man wāxt ku: Až ku ay tū, man baγ ud anǰīwag?''
{{پایان چپ‌چین}}
|به سوی پروان‌شاه رفتم و گفتم: «درود بر تو از [سوی] ایزدان». شاه گفت: «اهل کجایی؟» من گفتم: «پزشک هستم از سرزمین بابل».
(این بخش از متن در دسترس نیست، اما به نظر می‌رسد که مانی در آن به توضیح شفا یافتن معجزه‌آسای کنیز شاه می‌پردازد)
 
... و همهِ تن کنیز [دوباره] سالم و سرحال بود. [شاه] با شادی بزرگی به من گفت: «تو از کجا آمده‌ای، ای ناجی و پروردگار من؟»
 
 
| Ondåm had e Parwan_Shah um go(f)t ke:Dorud bar tå az yazdan.''
 
 
 
''Shah ush go(f)t ke:az ku ayesh?må um go(f)t:Pezeshk håm az Babel!''
 
 
 
''Zemi.[...] .va kanizak hama tani dorust ush baråd!''
 
 
 
''Xod bozorg shadeni sha må go(f)t: az ku ayesh tå? ay bagh(=khoda) o najen e må!''
|}
 
== گویش‌ها و لهجه های اچمی ==
سطر ۸۹ ⟵ ۵۲:
== ریشه نام ==
 
این زبان از گویش‌های به جا مانده از زبان پارسی [[زبان پارسی میانه]] یا [[پارسی پهلوی]]، مربوط به دوره [[ساسانیان]] و پیش از آن می‌باشد و یکی از هفت ریشه اصلی [[زبان فارسی]] کنونی است. بیشتر ساکنان جنوبی [[استان فارس]] و غرب [[هرمزگان]] شامل شهرستان‌های [[لار]]، [[گراش]]، [[بستک]]، [[اوز]]، [[خنج]] و [[اشکنان]] و روستاهای [[شرفویه]]، [[دهستان دهتل|دهتل]]، [[دهفیش]]، [[دهستان بیدشهر|بیدشهر]]، [[بست قلات]]، [[بیغرد]] ، کوره، لاغران و [[کاریان]]، احمدمحمودی، بلغان، چاه طوس، و قسمت‌هایی از [[دهکویه]]، [[بندرلنگه]]، [[گاوبندی]] (پارسیان)، [[بندر خمیر]]، [[رویدر]]، [[بردستان]]، [[پدل لمزان]]، [[نهند]]، [[کوهیج]]، [[گلار]] و… به این گویش صحبت می‌کنند.{{مدرک|date=آوریل ۲۰۲۰}}
 
عمده‌ی این گویش‌ها مربوط به ایالت [[ایراهستان]] قدیم بوده‌است. این گویش‌ها در جای‌جای منطقه جنوب به شکل‌های متنوعی خود را نشان داده و نمود کرده‌است که بیشتر این تفاوت‌ها در تلفظ واژگان است. زبان اچمی لهجه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد که در بسیاری از مناطقی که به این گویش صحبت می‌کنند، کلمات و واژگانی خاص نسبت به بقیه مناطق اطراف خود به کار می‌برند. این کلمات در بعضی موارد تأثیر گرفته از زبانهای [[زبان هندی|هندی]]، [[زبان انگلیسی|انگلیسی]]، [[زبان پرتغالی|پرتغالی]] و [[عربی]] است که به علت مراودات گسترده‌ٔ مردم این مناطق با کشورهای مختلف شکل گرفته است. گویش لاری به علت حضور تاریخی یهودیان دارای پیچ و خم‌های زبان [[عبری]] نیز هست.
 
== نحوه صرف فعل ها ==
 
از مصدر آمدن(اُندَه)
 
گذشته اخباری:
 
{| class="wikitable"
|-
! من آمدم !! ما' اُندا'م !! ما آمدیم!! اَما' اُندِم
|-
! تو آمدی || تا' اُندِش || شما آمدید || شما اُندئ
|-
!او آمد ||هئ اُمَه(بی قاعده) ||ایشان آمدند ||هِیشو اُندِت
|}
 
گذشته نقلی:
{| class="wikitable"
|-
! من آمده ام !! ما' اُندِستا'م !! ما آمده ایم!! اَما' اُندِستِم
|-
! تو آمده ای || تا' اُندِستِش || شما آمده اید || شما اُندِستئ
|-
!او آمده است ||هئ اُندِه ||ایشان آمده اند ||هِیشو اُندِستِت
|}
 
گذشته بعید:
 
{| class="wikitable"
|-
! من آمده بودم !! ما' اُندِستا'دا'م !! ما آمده بودیم!! اَما' اُندِستا'دِم
|-
! تو آمده بودی || تا' اُندِستا'دِش || شما آمده بودید || شما اُندِستا'دئ
|-
!او آمده بود ||هئ اُندِستا'د ||ایشان آمده بودند ||هِیشو اُندِستا'دِت
|}
 
حال اخباری:
 
{| class="wikitable"
|-
! من می آیم !! ما' اَ(دِ)یا'م !! ما می آییم!! اَما' اَ(دِ)یِم
|-
! تو می آیی || تا' اَ(دِ)یِش || شما می آیید || شما اَ(دِ)یِئ
|-
!او می آید ||هئ اَدا'(بی قاعده) ||ایشان می آیند ||هِیشو اَ(دِ)یِت
|}
 
مضارع استمراری:
 
عمده‌ی این گویش‌ها مربوط به ایالت [[ایراهستان]] قدیم بوده‌است. این گویش‌ها در جای‌جای منطقه جنوب به شکل‌های متنوعی خود را نشان داده و نمود کرده‌است که بیشتر این تفاوت‌ها در تلفظ واژگان است. زبان اچمی لهجه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد که در بسیاری از مناطقی که به این گویش صحبت می‌کنند، کلمات و واژگانی خاص نسبت به بقیه مناطق اطراف خود به کار می‌برند. این کلمات در بعضی موارد تأثیر گرفته از زبانهای [[زبان هندی|هندی]]، [[زبان انگلیسی|انگلیسی]]، [[زبان پرتغالی|پرتغالی]] و [[عربی]] است که به علت مراودات گسترده‌ٔ مردم این مناطق با کشورهای مختلف شکل گرفته است. گویش لاری به علت حضور تاریخی یهودیان دارای پیچ و خم‌های زبان [[عبری]] نیز هست.{{مدرک|date=آوریل ۲۰۲۰}}
{| class="wikitable"
|-
! من دارم می آیم !! ما' اُندا'ها'م !! ما داریم می آییم!! اَما' اُندِهِم
|-
! تو داری می آیی || تا' اُندِهِش || شما دارید می آیید || شما اُندِهِئ
|-
!او دارد می آید ||هئ اُندِهِی ||ایشان دارند می آیند||هِیشو اُندِهِت
|}
 
== کلماتتفاوت اچمیگویش‌ها ==
عمده کلماتی که در گویشگویش‌های اچمی به کار برده می‌شود، بر اساس مناطق مختلف دارای تلفظ‌های متفاوت می‌باشد. مثلاً در برخی روستاها و شهرها به اول افعال حرکت اَ و برخی با حرکت اُ و دیگر مکانها با صدای اِ تلفظ می‌گردد. حال ممکن است این اصوات در پایان یا میانه‌های یک کلمه نیز وجود داشته باشد.
برای مثال همین کلمه اچم را می‌توان به صورتهای زیر مشاهده نمود: اَچَم، اَچُم، اُچَم، اُچُم، اَچِم یا در برخی موارد ممکن است تلفظ برخی از حروف نیز تغییر یابد مانند: اَشِم یا اَشَم که همان معنی برویم را می‌دهد.{{مدرک|date=آوریل ۲۰۲۰}}
 
یکی از خواص گویشزبان اچمی دارا بودن یک صدا در برخی لهجه‌هایگویش‌های این گویشآن است. این تلفظ میانه گ و ن می‌باشد که به صورت غنه (تلفظی در ادای کلمات عربی) ادا می‌گردد. در گویش بیدشهری حرف-ُ-در کلمه اَچُم به صورت اَچام تلفظ می‌شود که حرف ا بینُ و آ بیان می‌گردد.{{مدرک|date=آوریل ۲۰۲۰}}
 
== پژوهش‌ها ==