ملکشاه یکم: تفاوت میان نسخه‌ها

|religion=[[اسلام]]

}}

'''امیرالمؤمنین سلطان جلال الدوله معز الدنیا و الدین ابوالفتح حسن ملکشاه بن آلب ارسلان''' بزرگترین سلطان [[سلجوقیان|سلجوقی]] و فاتح [[آناتولی]] بود که به دنبال پیروزی پدرش، [[آلب ارسلان]]، در [[نبرد ملازگرد]] امپراتوری [[بیزانس]] را از آناتولی بیرون راند. وی برادرزادهٔ سلطان [[طغرل]]، بنیان‌گذار [[سلسله سلجوقی]]، است. وی پادشاهی یکی از بزرگترین امپراتوری‌های تاریخ [[ایران]] را بر عهده داشت. تنظیم [[تقویم جلالی]] به نام وی و توسط گروهی از ریاضی‌دانان برجستهٔ زمان وی به سرپرستی [[عمر خیام]] انجام گرفت.

او در پانزدهم ماه شوال ۴۸۵ قمری در [[بغداد]] فوت کرد.<ref>جی. ا. بویل، تاریخ ایران کمبریج (اسماعیلیان)، ترجمه دکتر تیمور قادری، جلدپنجم، قسمت سوم، تهران: انتشارات مهتاب، 1390، ص24.</ref>

 

 

== دوران ملکشاه ==

دربارهٔ ملکشاه سلجوقی گفته‌اند که فرزند مورد علاقهٔ [[آلپ ارسلان|آلب ارسلان]] و بسیار دلاور و متهور بود. با تمام سلاح‌های زمان خود آشنا، و سوارکار و چوگان‌باز چالاکی بوده‌است. در ابتدای سلطنت با مخالفت عموی خود [[قاورد]]<ref name="sara1">{{یادکرد وب |url=http://turkmenlerbirlesigi.jimdo.com/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86-%D9%88%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C/%D8%B3%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86/%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%B3%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%82%DB%8C/ |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۲۹ اکتبر ۲۰۱۹ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150402160634/http://turkmenlerbirlesigi.jimdo.com/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86-%D9%88%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C/%D8%B3%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86/%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%B3%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%82%DB%8C/ |archivedate=۲ آوریل ۲۰۱۵ |dead-url=yes }}</ref>، حاکم [[کرمان]]، مواجه شده و به قصد جنگ با وی لشکر کشید. در نبردی که در نزدیکی [[کرج]] روی داد قاورد را شکست داده و وی را به اتفاق دو پسرش، ایران‌شاه و سلطان‌شاه، اسیر نمود. به توصیهٔ خواجه [[نظام الملک|نظام‌الملک]] قاورد را مقتول و دو پسرش را نابینا نمود. پس از تسلط شروع به توسعهٔ کشور کرده و در سال ۴۸۰ [[قمری]] دخترش را به ازدواج [[مقتدی (خلیفه)|المقتدی]] خلیفه بغداد درآورد. پس از آن به طرف [[خراسان]] و [[ماوراءالنهر]] شروع به پیشروی و توسعه نمود. در سال ۴۸۱ قمری شهر سمرقند را محاصره و تسخیر و حاکم سمرقند را موظف به رعایت حال سکنهٔ شهر نمود. سپس بطرف [[دمشق]] و [[انطاکیه]] روی کرده و آن مناطق را نیز منضم به قلمرو خود کرد. در کلیهٔ این امور از تدبیر وزیر باکفایت خود، خواجه نظام‌الملک، سود می‌برد. بنا به تاریخ ثبت شده، ملک‌شاه بسیار منصف و دادگر بوده و در آبادانی و رعایت احوال مردم بسیار کوشیده و شاید که همین‌ها هم به تدبیر وزیر وی بوده‌است. در اواخر سلطنت، از توسعهٔ قدرت و محبوبیت خواجه [[نظام الملک|نظام‌الملک]] بیمناک شد و قدرت و سلطنت خویش را در خطر دید که در این میان نفوذ و تلقین همسرش [[ترکان خاتون]]، (دختر ابوالمظفر عمادالدوله ابراهیم طمغاج بن نصر) که تسلط زیادی بر ملک‌شاه داشت بی‌تأثیر نبود. پیشکار ترکان خاتون خسرو فیروز [[تاج‌الملک قمی|تاج‌الملک]] ابوالغنائم بود و ترکان خاتون سعی داشت تاج‌الملک را به جای نظام‌الملک به وزارت برساند. انگیزهٔ [[ترکان خاتون]] نیز تضمین آیندهٔ سلطنت پسر کوچکش بود که با وجود برکیارق، پسر زبیده خاتون، دختر امیر یاقوتی که مورد تأیید [[نظام الملک|نظام‌الملک]] بود این سلطنت سرانجامی نداشت. هرچند تاج‌الملک پس از نظام‌الملک خود به مقام وزارت نرسید، منصب «شرف‌الملک ابوسعد مستوفی» را به «مجدالملک ابوالفضل قمی» و منصب «کمال‌الدین ابوالرضا عارفی» را به «سدید‌الملک ابوالمعالی» داد.<ref>http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=ملکشاه+سلجوقی&SSOReturnPage=Check&Rand=0</ref>

 

پس از درگذشت ملکشاه امپراتوری سلجوقی تضعیف گشت و رقابت برای قلمرو پهناور آن میان پسران و برادرانش آغاز گشت. [[قلیج ارسلان]] سلطنت روم را دوباره بر پا کرد و [[توتوش]] اول در سوریه حاکم شد. در ایران [[محمود پسر ملکشاه|سلطان محمود اول]] با توطئهٔ [[ترکان خاتون]] جانشین ملکشاه شد و در مقابل وی برادر بزرگش [[برکیارق]] قد علم کرد و با کمک غلامان و امرای نظامیه به قدرت رسید.

این عدم اتحاد را دلیلی بر تقویت صلیبیون اول در این دوره دانسته‌اند.

 

== پانویس ==

 

[[رده:افراد ترک در سده ۱۱ (میلادی)]]

[[رده:فرمانروایان سلجوقی]]