چله تموز: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱:
'''جشن چله تموز''' یکی از روزهای آیینی به جای مانده از دوران کهن در ایران است ریشه تاریخی آن پیدا نیست.بنظر می رسد پیدایش آن بسیار کهن تر از دوره ادیان ابراهیمی است و با اسطوره های دوره مهری پیوند دارد
چله تموز یا چله تابستان در تقویم کهن ایرانی گرم‌ترین ماه سال است و با بلند ترین روز سال مرتبط است. «چله بزرگ» یا چله تموز یکی از جشن‌های ایرانی بوده که
چهل یا چله تموز حدودا از اول تیر ماه شروع می‌شده و تا دهم مرداد ماه ادامه می‌یافته. معمولاً شروع این چهل روز با طولانی‌ترین روز سال آغاز می‌شود و آن روز یا هفته اول تیر را گرامی می داشتند. در تقویم گریگوری ماه تموز تا حدودی با اول تیرماه انطباق دارد.
[[File:چله تموز tamouz.jpg|thumb|Jashn Tamuz .]]
[[File:تموز tamouz.jpg|thumb|Jashn Tamuz longest day of the year.]]
[[File:Water clock zibad.JPG|thumb|ساعت آبی پنگان]]
== طولانی‌ترین روز سال ==
معمولا روز اول تیر(22ژوئن) طولانی‌ترین روز سال در نیم‌کره شمالی زمین است زیرا در این روز نسبت به روزهای گذشته به اندازه بخشی از ثانیه بیشتر در آسمان باقی خواهد ماند و روز را طولانی‌تر خواهد کرد.
به دلیل اینکه سیاره زمین حول محور خود با درجه ۲۳٫۵ در حرکت است طی روزی خاص از سال و با به حداقل رسیدن فاصله منطقه قطبی با خورشید این پدیده که به انقلاب تابستانی نیز شهرت دارد رخ می‌دهد و در برخی از سال‌ها این اتفاق ۳۰ خرداد (۲۰ ژوئن) رخ می‌دهد و در برخی سال‌ها ۳۱ خرداد (۲۱ ژوئن)و یا اول تیر ماه اتفاق می‌افتد.
[[پرونده:Ancient water clock used in qanat of gonabad 2500 years ago.JPG|thumb|فنجان یا ساعت آبی کاریز[[زیبد]]]] گناباد.
و از چارطاقی‌ها و [[خانه فنجان]] یا [[ساعت آبی]] و گاهی از ساعت آفتابی استفاده می‌شداما با همین ابزارهای ساده هم پدیده های خورشیدی مانند طولانی‌ترین روز کوتاه‌ترین روز و روزهای اعتدالی یا همسان مانند روز نوروز را با کمی اختلاف تعیین می‌کردند. ۴ قرن قبل از تولد مسیح برای این روز تقویمی طراحی کرده بودند که با استفاده از نور خورشید زمان دقیق آن مشخص می‌شد.
== چله تموز در خراسان ==
خراسان یکی از جاهایی است که جشن چله تموز هنوز در آن کم و بیش و البته با ابهام وجود دارد. در تقویم محلی بیرجند تموز یا «چله بزرگ» تابستان از اول تیر ماه شروع می‌شود و تا دهم مرداد ماه ادامه می‌یابد و «چله خرد» تابستان از دهم مرداد شروع و تا سی‌ام این ماه ادامه دارد. در جنوب خراسان از اول تیر ماه تا دهم مرداد ماه را «چله تموز»، از دهم مرداد ماه تا آخر این ماه را «چله خرد»، از اول دی‌ماه تا دهم بهمن ماه را «چله کلو»، از دهم بهمن ماه تا آخر این ماه را «چله خرد» می‌گویند.
شعر معروف خراسانی
* نه از شو مو منالم نه از روز - نه از یلدا گیله درم نه چله تموز
هموقذِر فهمیُم دِمین ای دنیا - که اَسونی بعد سِختی میه هنوز
خط ۲۶:
* ای تهی‌دست رفته در بازار
* ترسمت پُر نیاوری دستار= سعدی
یار ناپایدار دوست مدار - دوستی را نشاید این غدّار- نیک و بد چون همی بباید مرُد - خُنُک آنکس که گوی نیکی برُد-
برگ عیشی به گور خویش فرست - کس نیارد ز پس ز پیش فرست - عمر برَف است و آفتاب تموز- اندکی ماند و خواجه غَرّه هنوز
ای تهی‌دست رفته در بازار - ترسمت پُر نیاوری دستار - هر که مزروع خود بخورد به خوید.
* خوشه نارس گندم و جو- وقت خرمنش خوشه باید چید.
== جشن نیلوفر ==
جشن نیلوفر یا جشن تیرگان به چله تموز و جشن روز اول تموز(چله تابستان) ارتباط دارد. به روایت ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه زمان جشن [[نیلوفر]] ششم تیرماه (خردادروز از تیرماه)است. با توجه به شواهد دیگر به نظر می‌رسد که گل نیلوفر از نظر باورهای مردمی با خورشید و احیاناً با میترا/ مهر در پیوند بوده باشد. زمان شکوفایی سالانه گل نیلوفر (نیلوفر صحرایی و باغی) و نیز زمان شکوفایی روزانه آن با خورشید هماهنگ است. زمان گل دهی آن در چله تموز(طولانی‌ترین روز) و در ایام عمودی‌ترین تابش‌های خورشید و زمان شکوفایی روزانه گل نیلوفر نیز همراه با سپیده و طلوع خورشید است و هر روز همراه با بردمیدن خورشید شکوفا می‌شود. این ویژگی‌ها موجب شده بوده که نیلوفر و خورشید را از یک خاستگاه و در پیوند با یکدیگر به‌شمار آورند و گرامی‌داشت نیلوفر را گرامی‌داشت خورشید بدانند. خورشید پرستی از اولین ادیان بشری است و در دوران میترایی به صورت پر و بال یافته و گسترده در رسم‌های ایرانی نفوذ کرده‌است.<ref>[ http://parssea.org/?p=7520 مجله دریای پارس:چله تموز و تیرگان]، '' محمد عجم ''</ref>
== جستارهای وابسته ==
| |||